Экология крилузб. Атрофмуит муофазаси
 Скачать 31.89 Kb.
|
|
Атроф-муҳит муҳофазаси Ўзбекистон Республикасининг барқарор ривожланиши ва унинг жаҳон иқтисодий ҳамжамиятига интеграциялашуви атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, биохилма-хилликни сақлаш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш соҳасида бошқарувни янада такомиллаштиришни талаб этади. Иқтисодий ва ижтимоий соҳаларда давом этаётган ўзгаришлар, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш фаолиятига янгича ёндашувлар уни тартибга солишнинг иқтисодий ва молиявий механизмларини такомиллаштириш, тегишли меъёрий-ҳуқуқий базани ишлаб чиқиш ва уни жаҳон ҳамжамиятининг меъёрий талаблари билан уйғунлаштириш заруратини назарда тутади. Ўзбекистон Республикасининг экологик хавфсизлик сиёсати республиканинг халқаро Конвенсия ва битимлардан келиб чиқадиган мажбуриятларини, шунингдек етакчи давлатларнинг Қонунчилик тажрибасини ҳисобга олган ҳолда Республика Конституцияси, қонунчилиги ва Миллий хавфсизлик тушунчаси асосида Рио-Де-Жанейро ва Ёханнесбург декларациялари атроф-муҳит ва барқарор ривожланиш тамойиллари асосида олиб борилади. Республиканинг экологик сиёсати табиатнинг алоҳида элементларини муҳофаза қилишдан екосистемаларни умумжаҳон муҳофазасига ўтишни амалга ошириш, инсон яшаш муҳитининг optimal параметрларини кафолатлашга қаратилган. Бундай экологик сиёсатни амалга ошириш миллий иқтисодий мажмуани ва умуман жамиятни барқарор ривожлантириш шартларидан бирига айланиши лозим. Республиканинг экологик сиёсати натижаларидан бири Узбекистоннинг мақсади инсон саломатлигига хавф юқори бўлган ҳудудларда атроф-муҳит сифатини яхшилаш ва экотизимларни барқарорлаштиришдан иборат. Озиқ-овқат саноати турли хил маҳсулотлар, ишлатиладиган технологиялар ва хом ашё турлари билан ажралиб туради. Бу жуда заҳарли бўлган кўплаб инсон-тайёрланган емиссия кенг ишлаб чиқариш, олдиндан белгиланган. Технологик жараёнларнинг хилма-хиллиги туфайли озиқ-овқат саноати эмиссияни камайтириш бўйича умумий стратегияни ишлаб чиқиш енг қийин масалалардандир. Айрим чиқиндилар кўп миқдорда ҳосил бўлади ва минтақадаги экологик вазиятни аниқлайди. Саноатда экологик муаммоларни ҳал қилиш маънавий ва жисмоний эскирган асбоб-ускуналарнинг сезиларли даражада ишлаши билан мураккаблашади. Айни пайтда, озиқ-овқат саноати зарарли моддаларни юқори даражада тозалаш билан ажралиб туради. Саноатда ишлаб чиқарилган одам чиқиндиларининг 90 % дан кўпроғи даволанади. Жараёнларнинг муҳим қисми ёпиқ цикллар ва кам чиқинди технологияларига мувофиқ ташкил этилади. Экологик хавфсизлик ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш муаммолари жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий тараққиёти билан узвий боғлиқ ва у билан шартланган бўлиб, улар экологик хавфсизликни таъминлаш: соғлиқни сақлаш, ҳозирги ва келажак авлодларда аҳолининг ҳаёти ва табиий кўпайиши учун қулай шарт-шароитлар яратиш масалалари билан боғлиқдир. Экологик хавфсизлик тушунчаси еътиқоди, мақсад ва вазифалари, тамойиллари ва устувор тизими, ва унинг ҳаракатлари асосида, сиёсий, иқтисодий, ҳуқуқий, маъмурий, илмий - техник, санитария-епидемиология ва таълим аҳолининг ҳозирги ва келажак авлодлар учун хавфсиз ва имкон муҳитини яратиш қаратилган. Экологик хавфсизлик жамоат хавфсизлигининг бир қисми бўлиб, уларнинг тенг елементлари конституциявий, мудофаа, иқтисодий, сиёсий, озиқ-овқат, ахборот хавфсизлиги кабилардир. Корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, фуқаролар риоя етилишини таъминлаш билан белгиланган стандартлар атроф-муҳит сифати асосида амалга ошириш тасдиқланган технологияларни жорий етиш, атроф-муҳит овоз технологиялари ва саноат, ишончли ва самарали ишлашини даволаш объектлар, тизимлар ва воситаларини назорат қилиш, жойлаштириш ва қайта ишлаш чиқиндилари, амалга ошириш фаолиятини ҳимоя қилиш учун ер, mineral ресурслар, сувлар, ўрмонлар ва бошқа ўсимлик, ҳайвон дунё, кўпайиш табиий ресурслари. Зарарли моддаларни чиқариб ташлаш ва чиқиндиларни чиқариб ташлашга атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида махсус ваколатли давлат органлари томонидан бериладиган рухсатнома асосида йўл қўйилади. Рухсатномада табиий муҳит ва инсон саломатлигини муҳофаза қилишни таъминлайдиган зарарли моддалар ва бошқа шарт-шароитларнинг максимал рухсат етилган чиқиндилари ва чиқиндилари учун стандартлар белгиланган . Ҳозирги шиддат билан ўзгариб бораётган замон, глобаллашувни кенгайтириш инсоният учун улкан имкониятлар очади. Шу билан бирга, биз илгари дуч келмаган турли таҳдид ва муаммолар мавжуд. Сўнгги йилларда ЕСПУ учун долзарблиги ва аҳамияти туфайли экологик хавфсизлик ЕСПУ инсоният енг муҳим муаммолар сирасига киради. Ўзбекистонда экологик хавфсизлик нуқтаи назаридан сув ресурсларининг, жумладан ер усти ва ер ости сувларининг кескин тақчиллиги ва ифлосланганлиги катта ташвиш туғдирмоқда. Республиканинг Дарё каналлари, сув омборлари ва ҳатто grunt қурувчилари турли антропоген таъсирларни бошдан кечирадилар. Асосий муаммолардан бири тупроқ шўрланишининг юқори даражасидир. Ўзбекистон учун енг ўткир экологик муаммо , Миллий офат деса бўлади, Орол денгизининг йўқолиб кетиши муаммоси еди. Ҳавонинг ифлосланиши ҳам республиканинг экологик хавфсизлигига таҳдиддир . Мустақиллик йилларида Ўзбекистон Республикаси атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида қатор қонунлар қабул қилинди: Ўзбекистон Республикасининг "Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида" ги қонуни - 1992 йил 9 декабр.; "Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисида" ги қонун - 1996 йил 27 декабр.; "Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида" ги қонун - 1993 йил 6 Май.; Чиқиндиларни Қонун-Апрел 5 , 2002; 2013 йил 13 январ" экологик назорат тўғрисида " ги қонун г. Ўзбекистон Республикасининг табиатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонунига мувофиқ саноатда чиқиндиларни ишлаб чиқариш ва тиклашни яхшилаш, кам чиқинди ва чиқиндисиз технологияга асосланган жараёнларни яратиш бўйича жиддий чора-тадбирлар амалга оширилди. ВҲозирги вақтда бу муаммони ҳал қилишнинг енг кенг тарқалган усули -газсимон, суюқ ва қаттиқ чиқиндиларни қўлга олиш ва қайта ишлаш учун самарали даволаш заводлари ва иншоотларини ишлаб чиқишдир. Чиқиндиларсиз технологияларни яратишнинг асосий тамойиллари қуйидагилардан иборат:: - алоҳида сехлар ёки корхоналар миқёсида маҳаллий оқова сувларни тозалаш умуман, ва қайта ишланадиган сув таъминотини ташкил етиш; - бир ишлаб чиқариш чиқиндиларидан бошқасига хом ашё сифатида фойдаланиш; - хом ашёни чиқинди ҳосил бўлишига олиб келадиган ифлосликлардан тозалаш; - хом ашё ва енергия моддий оқимлари таркибига ега бўлган ҳудудий-саноат ёпиқ мажмуаларини ташкил етиш. Озиқ-овқат ва қайта ишлаш саноати, шунингдек, бошқа кўплаб саноат миллий иқтисодиёт, атроф-муҳитга салбий таъсир етувчи манбалардир. Асосий манбалари ҳамда ифлосланиши атмосфера ичида сут саноати бўлган ишлаб чиқариш, сут ва сут маҳсулотлари (қуритиш бирлик ўт очиб, радиаторлар; установочнйж дўкон (plating, бўяш, etching, кавшарлаш); ишлаб чиқариш казеин (crusher, cасиноwҳиле); Бўлими кир ювиш идишлар ва асбоб-ускуналар; ишлаб чиқариш музқаймоқ (пишириб учун ёпиш waffles); пишлоқ (префинерй, нефт чироқ колбаса, пишлоқ), ва ҳоказо. Газлардан шамоллатиш чиқиндиларини тозалаш учун қуйидаги усуллардан фойдаланилади: - абсорбсиялар, яъни газларнинг суюқликлар билан ютилиши; - адсорбсия, яъни газларнинг ғовак қаттиқ моддалар билан ютилиши; - каталитик; - термал бўлганлар. Чангни йўқотиш усуллари қуйидаги турларга бўлинади:: - механик (гравитацион, инерцион, марказдан қочма); - chang заррачаларини намлашга асосланган нам тозалаш усуллари суюқликлар билан; - филтрлаш; - товуш ёки ултратовуш билан тозалаш. Ёғ - мой саноати корхоналари атроф-муҳитга зарарли эритувчи буғлари, газлар, чанглар, оқава сувлар ва қаттиқ чиқиндиларни чиқариш манбалари ҳисобланади. Буларга бегона аралашмалардан уруғ тозалаш вақтида ҳосил бўлган пахта чанглари, хом ашёни қазиб олиш вақтида чиқарилган бензин буғлари, мой дистилляцияси ва овқатдан еритувчи дистилляцияси киради. Оқава сувлар муаллақ қаттиқ моддалар, ёғ, бензин, кислоталар, ишқорлар, тузлар ва органик моддалар билан ифлосланади. Қаттиқ чиқинди каустик сода еритмаси билан қора мойни нейтраллаш вақтида ҳосил бўлган соапстокни ўз ичига олади. Айни пайтда, соапстоcк асосий дастур совун асосий таркибий қисмларидан бири сифатида совун қилиш жараёнида топилган. Бундан ташқари, у қорамол учун озуқа қўшимча сифатида фойдаланиш мумкин. Ёғ-мой саноати корхоналари турли ифлосликлар, жумладан, органик моддалар билан ифлосланган тоза сувни истеъмол қиладилар. Органик моддалар юқумли касалликлар сабаб бактериялар турли турдаги учун наслчилик замин бор. Ёғ-мой саноати корхоналарининг чиқинди сувлари қуйидаги турларга бўлинади:: - ифлосланган оқова сув; - шартли тоза; - маиший (Раин, ошхоналар, кир ювиш хоналари). Ифлосланган оқава сувлар ювиш жараёни ускуналари, идишлар, Пол ва кир ювиш воситалари билан боғлиқ операциялар натижасида ҳосил бўлади. Бу чиқинди сув ёғлар, оқсиллар, шунингдек ювиш воситалари (сода кули, каустик сода, хлорид кислота ва сулфат кислота) ва бегона аралашмалар (shisha, фолга) билан ифлосланади. Бу чиқинди сувлар тиндирилмасдан резервуарга поқизилганда улар сувга зарарли таъсир кўрсатади , чунки органик моддаларнинг биокимёвий оксидланиши натижасида резервуардан кўп миқдорда кислород ўзлаштирилади, бу эса флора ва фаунанинг ўлимига олиб келади. Шартли равишда тоза оқова сувлар совутиш ва пастеризация заводлари, аммиак ва ҳаво конденсаторлари, компрессорлар ва бошқаларнинг ишлаши натижасида ҳосил бўлади. Ушбу тоифадаги оқава сувларни тегишли тозалаш (совутиш, тозалаш) дан сўнг компаниянинг қайта ишлайдиган сув таъминоти тизимларига юбориш керак. Биринчи босқичда ҳосил бўлган чиқинди сувлар механик тозалаш иншоотларига юборилади. Ёғ аралашмаларини олиб ташлаш учун ёғ қопқонидан фойдаланилади. Бу ҳолда, қаттиқ зарралар ўрнашиб, ва ёғлар улар махсус қурилма томонидан чиқарилади жойдан, юқорига сузади. Сўнгра чиқинди сув биологик тозалаш иншоотларига - ериган органик моддалар - оқсиллар, аминокислоталар ва қаттиқ чиқиндиларни олиб ташлаш учун фаоллаштирилган лойқа ишлатиладиган аеротанкага Бу ишлаб чиқаришда газ ва чанг чиқиндилари ҳосил бўлмайди. Жадвал 3.1 Ишлаб чиқариш бўйича сув сарфи
Оқава сувларни тозалаш суртма тузоғига механик жойлашиб олиб борилади. Шоп ёғ тузоққа чиқинди сув, ёғ олишдан сўнг, канализация ичига зарядсизланиши бўлади. Канализация тизимига оқизилган оқава сувлар 3.2-жадвалда берилган Сувсоз трестининг талабларини аниқлаштириш билан "саноат оқава сувларини ҳисоб-китоб канализация тизимига қабул қилиш қоидалари" талабларига жавоб бериши керак. Жадвал 3.2.2.
ККИ -кимёвий кислород истеъмоли; БКС-биологик кислород сарфи. Ҳавога чиқиндиларни чиқариш Ишлаб чиқариш жараёнида атмосферага зарарли чиқиндилар йўқ . Ишлаб чиқариш ишчи хонасида ҳаво муҳитининг санитария-гигиеник шароитлари рабочем производственном помещении производства маргарина, должны саноат корхоналарини лойиҳалашда КМК талабларига жавоб бериши керак . Жадвал 3.3 Чиқинди сув ва уни тозалаш
Саноат чиқиндиларининг атроф-муҳитга таъсирини камайтириш чора-тадбирлари тупроқ, ер усти ва ер ости сувларини муҳофаза қилиш бўйича асосан дубликат чора-тадбирлар ва атроф-муҳитга минимал таъсирни таъминловчи ишларни ташкил этиш бўйича ечимларни ўз ичига олади. Кўриб чиқилаётган муаммоларни ишлаб чиқариш корхоналари томонидан амалга оширилиши, биринчи навбатда, атроф-муҳитга салбий таъсирни камайтиради, шунингдек, иқтисодий фойда беради. Бундан ташқари, корхонада чиқиндиларни камайтириш тадбирларини амалга ошириш ходимларнинг ушбу муаммога бўлган муносабатига таъсир қилиши мумкин. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||