11 класс биология. Бактериоскопия бактериологиялы зерттеуді ке таралан трі Аныталмаан бактерияларды зерттеу дістері жаншылан тамшы, аспалы тамшы
 Скачать 31.04 Kb.
|
|
Бактериоскопия бактериологиялық зерттеудің кең таралған түрі Анықталмаған бактерияларды зерттеу әдістері жаншылған тамшы, аспалы тамшы Бактериологиялық зерттеудің маңызд элементтері қатарына пастер тамызғышымен жасалатын өсіріндіні себу ж\е қайта себу жатады Бактериялық өсірінді қоректік ортада жасанды жолмен өсірілетін, бір түрге жататын, бір бактерия жасушасының ұрпағы болып табылатын бактериялар жиыны Бактериялық өсіріндіні 5-7 градустан жоғары емес температурада сақтаған жөн Қоректік орта түрлері қатты (1.5-2 % ет пептонды агар), жартылай сұйық (0.5-0.7% ет пептонды агар), сұйық (ет пептонды сорпа) Стерильдеу нысандарды микроорганизмдер толықтай жойылатындай етіп өңдеу Көбінесе жылу арқылы стерильдеу әдістері қолданылады қайнату, отқа қыздыру, атмосфералық қызған ауада құрғақ ыстықпен н\е бу арқылы ылғал ыстықпен стерильдеу Отта қыздыру бактериологиялық ілмектерді, металл ж\е шыны заттарды стерильдеу Құрғақ ыстық қызған ауамен стерильдеу Пастер пештерінде 150-170 co та 1-1.5 сағ бойы жүреді. Бұл әдіспен құрал жабдықтарды, зертханалық ыдысты, минералды майларды, вазелинді стерильдейді 30 мин бойы өаунату арқылы стерильдегенде микробтардың вегетативті түрлері жойылады Қайнау нүктесір арттыру ж\е судың кермектңгін жою үшін 2% натри гидрокорбанаты қосылады Қысымдағы қаныққан ибумен стерильдеу (автоклавтау) ең сенімді ж\е жылдам әдіс Автоклавта стерильдеу 1-1.5 атм қысымды түрлі қоректік орталарды, ерітінділерді, киімді, резеңкені, таңғыш материалдарды, 2 атм өысымда инфекцияланған материалдар мен пайдаланып болған микроб өсірінділерін стерильдейді Сүтті стерильдеу 70со та 30 мин қызыдыр бірден суыту Фильтрлеу арқылы стерильдеу (салқын стерильдеу) бактериялық фильтр қолданады, оны фарфор, каолин, шыны приекстен, асбестен, целлюлозадан, нироцеллюлозадан ж\е басқа да кеуекті материалдардан жасайды. Бұл әдісті стерильдейтін сұйықтық қыздырғанда бұзылатын болса, бактерия жасушаларын тіршілік әрекетінің ерігіш өнімдерінен бқліп алу үшін қолданады (фаг, вирус) Химиялық стерильдеу автоклавтауға болмайтын кезде қолданылады, әдетте бұл құрамында термобилинді заттары бар қоректік орталар, Дезинфекция қоршаған оратадғы ауру тудыратын микробарды жою Дезинсекция жүұпалы ауру ұоздырғыштарды таратушыларды жою Дератизация кеміргіштерді жою Дезинфекция рөліне қарай профилактикалық, ошақтық деп бөлінеді Профилактикалық дезинфекция тұрғындар арасында жұқпалы аурулар таралуның алдын алуға мүмкіндік береді Ошақтық дезенфекция науқас ораналасқан ауруханада н\е үйде ағымдағы, қолданған заттарын, қарым қатынаста болған тұлғаларды дезенфекциялау Қоректік орталарға қойылатын талаптар Нәрлі болуы қажет Ph ортасы қолацлы болуы керек, патогенді бактериялар 7.2-7.4, тырысқақ вибрионы 8.5-9, туберкулез қоздырғышына 6.2-6.8 рН ортасы қолайлы Осмостық қысым жасуша ішіндегі қысыммен тең болу керек, микроорганизмдер үшін қолайлы орта натрий хлоридінің 0.5% ерітіндісіне сәйкес келелді Стерильденген Микроорганизмдер үшін қолайлы консистенция Тотығу тотқсыздану потенциалы болу керек, анаэробтар RH2 5тен жоғары болмаған, аэробтар RH2 10нан төмен болмағанда көбейеді Құрамындағы жеке ингридиенттердің тұрақты мөлшері болуы қажет Орта мөлдір болуы керек Бастапқы компоненттер бойынша жіктеу Табиғи орталар жануар мен өсімдік өнімдері (ет, сүйек ұнтағы, азықтық ашытқы, ұйыған қан т.б.) Жасанды орталар химиялық таза органикалық ж\е бейорганикалық қосылыстардан дайындалады Дайындау дәрежесі бойынша Дайын қоректік орталар Құрғақ қоспалар Консистенциясы бойынша Тығыз (коагуляцияланған жұмыртқа, сарысу нәруызы, картоп, силикагельді орталар) Жартылай сұйық Сұйық Құрамы бойынша Қарапайым (ет пептонды сорпа ЕПС, ет пептонды агар ЕПА, қоректік желатин) Күрделі (компонентті орталар, олардың құрамында АҚ, дәрумендер, микроэлементтер болады) Мақсаты бойынша Негізгі көптеген микроорганихзмдер үшән қолданылады (ЕПС; ЕПА, сорпа, шоколадты агар, пептонды су) Арнайы сұйық элективті орталарды жинақтауша орталар деп атайды Элективті (таңдамалы) тек бір түрді ғана өсіріп, қалғандарының өсуін тұншықтырады Дифференциалды диагностикалық микробтардың бір түрін басқасынан ферменттік белсенділігі бойынша аэыратуға мүмкіндік береді Транспорттық алғашқы себіндіге ж\е зерттелетін материалды тасмалдауға арналған рН ортасын реттеу индикатор арқылы жүреді, дәл анықтау үшін потенциометр н\е компаратор қолданылады Егер қайнау кезінде орта лайланатын болса, мөлдірлету жүргізіледі. Бұл үшін тауыө жұмыртқасының нәруызын н\е қан сарысуын қолданады Қоректік орталарға себу тәсілдері Тампон арқылы Материалды қоректік ортаның қалығ ортасына себу Микроорганизмдердің таза өсінділерін бөліп алудың принцптері мен әдістері Механикалық принцптер Пастердің фракциялық сұйылтуы Кохтың қатпарлы сұйылтуы Дригальскийдің беттік қабатқа себуі Беттік қабатты штрихтау Биологиляық принцптер Инкубация өсіріндіні белгілі бір температурада не өзге жағдайларда белгілі бір уақыт аралығыныда ұстау Грамм бойынша бояу 1884 ж Кристиан Грамм ұсынды Бояудың реттілігі кристал күлгін, препаратты жуу йод ерітіндісімен өңдеу, сумен жуу 95% этанолмен өңдеу, сафранинмен өңдеу Грамм оң жасушалары кристалл күлгін жинап көк түске боялады Грамм теріс кристал күлгін этанолмен шайылып, жасуша түссіздендеі, сосын сафранинмен қызыл түске боялады Грамм оң жасушаларынан өтетін төмен молекулалы қосылыстар антибиотик, бояу, жуғыш заттар, Грамм теріске пенициллин мен лизоцим әсер етпейді Бактериялардың спорада орналасуы орталық, терминалдық, субтерминалдық Грам теріске жатады диплококка, спирохета, қалғандарының бәрң таяқша н\е плеоморфта Сальмонелла сальмонеллез ауыруын тудырады Рекомбинантты ДНҚ н\е химералық гендік инженерия арқылы in vitro жағдайында бөгде ДНҚ фрагменттерін қосу нәтижесінде алынған ДНҚ молекуласы Трансляцияланған нәруыздар да рекомбинантты деп аталады Маңыздылығы Гиперхолестеринемия, муковисцидоз, талассемия, орақ жасушалы анемия сияқты ауруларды зерттеу Адам нәруыздарын терапиялық мақсаттар (инсулин, өсу гормоны, плазминоген күшейткіші ) үшін жеткілікті мөлшерде алуға болады Нәруыздық вакциналар мен диагномтикалық мақсаттар үшін нәруыздық препараттар алу Клондау толық (репродуктивті) ж\е ішінара (жартылай) деп бөлінеді Терапиялық клондау клондау арқылы өз ұлпасын трансплонтациялау Клон тірі организмнің дәл генетикалық көшірмесі Лопашов бақа клондарын алды Уилмут долли қойын клондады Уэбстер клон терминін енгізді Грин мен Филлипс жүгері эмбриондарына тәжірбие жасады Өсімдіктерді клонды көбейтуде қолданылатын негізіг әдңс өсімдікте бұрыннан бар меристеманы белсендіру Екінші әдіс тікелей эксплант ұлпаларында бүршіктер түзілуін индукциялау Ұрық тәріздес құрылымдардың соматикалық жасушаларының жіктелуіне негізделген, олардың түрі зиготалық ұрықтарға ұқсайды. Бұл әдіс соматикалық эмбриогенез деп аталады Клонды көбейтудің төртінші әдісі бірінші реттік ж\е ауыстырып отырғызылатын каллус ұлпасынан бүршіктерді жіктеу Каллус олар тотипаттенті ж\е бейімделгіш, өсімдіктін толық өнуіне бастама береді Тотипатенттілік жасушаның бөліну арқылы организмнің кез келген жасуша типін тудыруы Электрмагниттік толқындар радиотолқындар, тетрегерцті сәулелену, инфрақызыл сәулелену, ультракүлгін сәулелену, ренгендік ( гамма сәуле) деп бөлінеді Электрмагниттік сәулеленудің негізгі сипаттамалары толқын жиілігі, ұзындығы, полюстенуі Өте төмен жиіліктегі (ӨТЖ) магниттік өріс балаларда лейкемия ауыруын тудыруы мүмкін Попов радионы ойлап тапқанан кейін, Данилевский радиотолқындардың биологиялық әсеріне тәжірибе зерттеу жүргізді Жапон ғалымдары қуатты сәуле шығаратын теле ж\е радиоантеналарға жақсын орналасқан аудандарда көз катарактасы ауыруы көбейгенін айтқан Ғылыми техникалық прогресс дәуірінде ластанудың жаңа түрлері, атап айтқанда, электрмагниттік ластану түрі п.б. Жоғары жиіліктегі тербеліс ультрадыбыс, төмен жиіліктегі тербеліс инфрадыбыс Децибелмен дБ өлшенеді Адамға зиянсы 20-30 дБ , рұқсат етілген шег 80 дБі, адам ауырсыну сезед 130 дБі, адам төзе алмайды 150 дБ Шуға аккумулятивті әсер тән, яғни акустикалық тітіркенулер организмде жинақталып, жүйке жүйесінде күшті қысым тудырады Эпигенетика генетиканың организмнің дамуы н\е жасушаның бөлінуі кезінде гендердің белсенділігінің тұқым қуалау өзгерістерін зерттейтін саласы Эпигенетикалық өзгерістер кездінде ДНҚ нуклеоитидтерінің реттілігі ауыспайды Конрад Уоддингтон эпигенетика термині Эпигеном эпигенетикалық маркерлер жиынтығы Падера-Вилли синдромы (әкелік 15-хромосоманың делециясы) бас бет сүйек дисморфизмі, аласа бойлы, семіздік, бұлшықет гипотониясы, гипогонадизм, гипопигментация, ақыл ой дамуының кешеуілдеуі Ангельман синдромы (аналық 15-хромосомада орналасқан шекті делеция аймағы) микробрахицефалия, астыңғы жақтың ұлғаюы, шығыңқы тіл, макростомия, сирек тістер, гипопигментация Беквит-Видеман синдромы (11-хромосоманың қысқы иығындағы метилденудің бұзылуы) макросомия арқылы қосылатын классикалық триада, макроглоссиялық омфалоцеле арқылы көрінеді т.б. Эпигеномға әсер ететін маңызды факторлар тамақтану, физикалық белсенділік, улар, вирустар, иондаушы радиация т.б. Гендік реттелудің бұзылуынан пайда болатын аурулар патогенездің бір бөлігі, ісіктердің кейбір түрлері, қант диабеті, семіздік, бронх демікпесі, дүрлі дегенеративті ауырулар Эпигеномика бұл жасушаның генетикалық материалының эпигенетикалық өзгерістерінің толық жиынтығын н\е эпигеномын зерттеу Сүтқоректілерде ДНҚның метилденуі алғашқы болып зерттелді ДНҚның метилденуі хроматиннің құрылымына әсер етіп, транскрипциялық репроессорды бұғаттайды ДНҚ метилденуі жасушада барлық генетикалық процесстерді, репликация, репарация, рекомбинация, транскрипция, Х хромосомалар инакитвациясын бақылайды Белсенді емес CpG тізбектерінің жиналуы CpG қалдықтары деп аталады Метилдену профилі қоршаған оратға байланысты өзгеріп отырады ДНҚ метилдену қасбілетінен айырылуы иммунитет тапшылығына, қатерлі ісікке шалдықытруы мүмкін Винсент Олфри көптеген эукариоттар гистондарының ацетилденуі мен фосфорлануын сәйкестірді Ацетилдену химиялық ацетил топтарының (лизин АҚ) гистонның бос бөлігіне қосылуы Гистон коды ядродағы нәруыздардың модификациялануы жүретін үлгі Цитоплазма мен ядро арасындағы әрекеттесудің бірі транскрипциялық факторлардың фосфорлануы н\е дефосфорлануы, Гистондар фосфорлануы анықталған алғашқы нәруыздар, бұл протеинкиназа көмегімен жүзеге асырылады Геномдық импритинг бұл ата анасынан берілген аллельді гендердің тек біреуінің ғана эпигенетикалық таңдамалы экспрессиясы Приондар ДНҚ нуклеотидтерінің орнын ауыстырмай тұқым қуалайтын фенотиптік өзгерістер тудыратын нәруыздар Биоинформатиканың маңызды міндеті тізбектерді салыстыру Иващенко республикада ж\е шетелде танымал қазақстандық биоинформатика мектебін құрды Экстракорпаралды ұрықтандыру (ЭКҰ) алғаш Англияд, Р. Эдвардс пен П. Стептоу жасады, алғашқы бала Луиза Браун Интроцитоплазмалық инъекция әдісімен жасанды ұрықтандыру үшін толыұұанды бір сперма жеткілікті Қоректің бір түрімен қоректенетін ж\е қоектік тізбекте белгілі бір орынды иелентін оргнимдердің жиынтығы бір трофикалық деңгейде орналасады 1 трофикалық деңгей афтотрофтылар, өсімдік, продуцен, күн энергиясын тұтынушылар 2 трофикалық деңгей шөпқоректі жануарлар, фитофаг, бірінші реттік консументтер 3 трофикалық деңгей жыртқыштар, екінші реттік консументтер Қоректік тізбек түрлері жайылымдық/жеу тізбектері автотрофтылардан басталады, детриттік/ыдырау тізбегі өсімдіктің тіршілігін жойған қалдықтарынан, жануар өлесесінен, экскременттерден басталады Жайылымдық тізбектен айырмашылығы тізбек бойымен қозғалу кезінде организмдердің өлшемі өспейді, керісінше кішірейеді Су қоймасындағы продуценттер фитопланктон Редуцент ыдыратушылар, деструкторлар (саңырауқұлақтар мен бактериялдар) Бәсекелестік бірдей ресурстарды пайдаланатын, шектеулі мөлшерде болатын бірнеше популяцияның өзара әрекеттесуі. Түрішілік жіне түраралық деп бөлінеді Түраралық бәсекелесте бәсекелестік ығыстыру принципі (Гаузе заңы) маңызды болып табылады Бәсекелестік ығыстыру принципі екі түрдің бір аумақта бірдей экологиялық қуыста орналаса алмайтынын анықтайды Кооперация бұлар бірлесіп пайда әкелетін, серіктес түрлер тәуелсіз тіршілік ете алатын әртүрлі түрлердің арасындағы қатынас Комменсализм бір түрдің зиянын тигізбей екінші түрдің қорек қалдықтарымен қоректенуі, но ол паразитизмге апаратын алғашқы қадам (буйволға құстардың қонақтауы) Мутуализм түрлердің бір бірінсіз тіршілік ете алмай, өзара қолайлы жағдай туғыза отырып селбесіп тіршілік етуі (көбелектің өсімдікті тозағдандыруы) Паразитизм паразит ие организм есебінен тіршілік етіп, оған зиян келтіреді, бірақ өлтірмейді (құрттың жапырақты кеміруі) Эктопаразит бүрге, құрт Эндопаразит гельминттер Жартқыштық бір түрдің даралары басқа түрдің дараларын азық ретінде пайдаланады (арысттаның жемтігін аулауы) Аменсализм бір популяцияның екіншісіне біржақты теріс әсері Бари симбиоз терминін ұсынды Нертрализм бейтарап қарым қатынас (аққөбелектің тиінге, тиіннің бұғыға қарым қатынасы) Биоалуантүрліктің үш тпиі генетикалық, түрлік, экожүйелердің алуантүлілігі Генетикалық гомеостаз популяциянығ өз генетикалық құрылымын сақтау қабілеті Криобиология тірі жасуша, ұлпа, организмге төмен ж\е өте төмен температуралардың әсерін зерттейді Табиғи ж\е жасанды криопротекторлар цитоплазмадағы мұз кристалдарының түзңлуіне әсер ететін ж\е осылайша жасушалық құрылымдары бұзатын ірі кристалдардығ түзіліуін болдырмайтын заттар Қазақстанда ең сирек кездесетн жануарлар гепард, қызылқасқыр, түркістан шағыл мысығы, сабаншы, сілеусін Қазақстанда си рек кездесетін өсімдіктер бесмүйізід қаттыбас, биберштейн жауқазыны, көпжылыдқ арша Фотосуреттер бойынша барлық жануарларды оңай есептеудң Бернард Грижимек қолданды Ірі ж\е өте белсенді қозғалғыш жануарлардың жалпы санын анықтау үшін белгілеу мен аулау әдісі қолданылады, оны Петерсен ұсынған Санын анықтау үшін балықтардың шаруашылық маңызы бар түрлеріне ұсынылған Келкер әдісі Популяциялардың жалпы санын анықтайтын әдісті тағы бір түрі Лесли ж\е Дэвис әдісі |