7 класс тест. 6-7 тест. Ботаника Белгілі бір территорияда мекендейтін сімдіктер дниесі Флора сімдіктану
 Скачать 101.08 Kb.
|
|
Өсімдіктерді зеттейтін ғылым ботаника Белгілі бір территорияда мекендейтін өсімдіктер дүниесі Флора «Өсімдіктану» оқулығын жазған ғалым Ж. Күдерин «Жануартану» оқулығын жазған ғалым Х. Досмұхамедұлы Қазақстан қызыл кітабының 1-басылымы 1978ж. , 2-б. 1991ж, 3-б. 1996 ж. Өсімдіктерге арналған қызыл кітап басылымы 1981 ж. Микроскопты 1590-1610ж. ойлап тапқан ғалымдар Әкелі-балалы Янсендер Жасушаны алғаш тапқан ғалым 1665ж. Р.Гук Жарық микроскопы затты 100-ден 2000 есеге дейін үлкейтеді Микроскоптың көру түтігінің жоғарғы жағындағы 2 линзасы бар бөлігі окуляр Микроскоптың төменгі жағындағы бірнеше линзасы бар бөлігі объектив Заттық үстелшенің астындағы жарық түсіретін микроскоп бөлігі айна Затты неше есе үлкейткенін анықтайды окуляр мен объективте жазылған сандарды көбейтеді Елімізде өсімдіктер мен жануарларды арнайы қорғауға алынған тұтас табиғи аймақ қорық Өсімдіктер мен жануарлардың жекелеген түрлерін қорғау үшін ұйымдастырды қорықша Талас Алатауында орналасқан қорық Ақсу-Жабағылы Ақмола облысындағы қорық Қорғалжын Наурызым қорығының орны Қостанай Үстірт қорығының орналасқан жері Маңғыстау Батыс Алтай қорығы орналасқан Шығыс Қазақстанда Марқакөл қорығының орны Оңтүстік Алтай Арал теңізінің солтүстік батысындағы қорық Барсакелмес Тірі ағзалардың құрылымдық және қызметтік бірлігі Жасуша Шығу тегі, атқаратын қызметі, құрылысы ұқсас жасушалар тобы ұлпа Хлоропласты бар тірі жасушалар тобынан тұратын негізгі ұлпа фотосинтездеуші Өң, тоз, қыртыстан тұратын ұлпа жабын Көпжылдық өсімдіктердің өңінің орнын басатын қабат тоз Сабақтың, тамырдың ұшында болатын, жасушалары ұдайы бөлініп отыратын ұлпа түзуші Фотосинтездеуші және қоректік ұлпа негізгі Беріктік қасиет беретін ұлпа тірек Қоректік заттарды бір мүшеден екіншісіне өткізетін ұлпа өткізгіш Шайыр жолы, эфир майы каналы, сүт жолдары ішке бөліп шығарушы ұлпа Домалақ басты түктер, жабысқақ түктер сыртқа бөліп шығарушы ұлпа Тамыр шығу тегіне қарай бөлінеді негізгі, жанама, қосалқы Әр түрлі тамырлардың жиынтығы тамыр жүйесі Ұрықтан өсіп шығатын тамыр негізгі Негізгі тамырдан таралатын тамыр жанама Өсімдік зақымданғанда, сабақ пен тамырдан өсіп шығатын тамыр қосалқы Негізгі тамыры өте жақсы жетілген тамыр кіндік Негізгі тамыры болмайтын тамыр шашақ Үш қабаттан тұратын тамыр бөлімі бөліну Жас жасушалары бөлінбейді, ұзынан созылып ұзарған тамыр бөлімі өсу Қалың түктері бар тамыр бөлімі сору Жер үсті мүшелеріне су мен минералды заттарды өткізетін тамыр бөлімі өткізу Тамыр ұшындағы түзуші ұлпалардан құралған өсу нүктесінің сыртын қаптайтын тамыр бөліміне кірмейтін қабықша оймақша Жасуша қабықшасын түзуге, жемістің түзілуіне әсер ететін элемент фосфор Жапырақ пен сабақтың дамуына, тірек ұлпаның жетілуіне, суыққа төзімділігіне әсер етеді калий Бұл элемент жетіспесе өте баяу өсіп, жанама бұтақтар дамымайды, жапырағы бозарады азот Күл,селитра, мочевина минералды тыңайтқыш Органикалық тыңайтқыштар қи, шымтезек, құс саңғырығы Вегетативті мүшелер тамыр,сабақ, жапырақ Генеративті мүшелер гүл, тұқым, жеміс Жемтамырлы өсімдік сәбіз,қызылша Сұңғылы, арамсояу тамырының түрөзгерісі емізік тамырлы Үнді фикусы тамыры тіреу Түйнек тамыр нарғыз гүл,батат Ауатамырлы өсімдік айұрық, сауыр, монстера,мангр ағашы Жапырағы мен бүршігі бар бұтақтанбаған жас сабақ өркен Өркеннің негізгі орталық тірек бөлімі сабақ Төменірек орналасқан ұсақтау, тыныштық күйдегі, ашылмай тұрған қолтық бүршіктер бұйыққан бүршік Жапырақтың сабаққа орналасқан жері жапырақ қолтығы Сабақтың ұшында орналасқан бүршік төбе Генеративті бүршік гүл бүршігі Өсімдіктің кез келген мүшесінің әр жерінен шығатын бүршік қосалқы Теректің өркені ұзарған Алма ағашының өркені қысқарған Өте әлсіз, жер бауырлап өсетін,топыраққа тиген жерінен қосалқы тамыр дамитын құлпынай, қияр, қарбыз сабағы жатаған Қайың, бидай, терек, емен сабағы тік Бақбақ, орамжапрақ, пияз сабағы қысқарған Құлмақ, шырмауық сабағы шырмалғыш Жүзім, асбұршақ сабағы өрмелегіш Ағаш сүрегінің бөлімдері қабық, сүрек, өзек Тозда орналасқан, тыныс алуға қатысатын пішіні төмпешікке ұқсас жасуша жасымықша Сабақтың түссіз қабаты өң Тоздың ішкі жағындағы қабыққа беріктік қасиет беретін қабат тін Сүрек пен өзек арасындағы қабат Камбий Су минералды заттар қозғалатын, түтікшелері бар ағаш сабағының бөлімі сүрек Органикалық заттар қозғалатын сабақтың бөлімі тін талшығы Органикалық заттарды қорға жинайтын, сабақтың орталық бөлімі өзек Сабақтың бойлап өсуі сабақ ұшындағы түзуші ұлпалардан тұратын, өсу нүктесі Сабақтың жуандап өсуі камбийге байланысты Камбий жасушасының бөлінуінен сүрекке жыл сайын бөлінетін қабат жылдық сақина Жылдам өсетін өсімдік Бамбук Сояу сабақты өсімдік долана, жабайы алмұрт Ылғал жетіспегендіктен сабақтарына су және онда еріген заттарды жинайтын, сабақтарында орг-қ заттар түзілетін сабақтың түрөзгерісі шырынды, кактус,сүттіген Үлкен алып бүршікке айналған түрін өзгерткен сабақ қауданды, орамжапырақ Түріөзгерген жер асты өркендер пиязшық, тамырсабақ, түйнек Жатаған тамырсабақты өсімдік бидайық, қоңырбас, бетеге Бүлдірген, шыршайдың тамырсабағы қысқарған Қырлышөп, құртқашаш тамырсабағы шырынды Канна тамырсабағы түйнекті Түйнектің жетілмеген жапырағының қурап түсіп қалған ізі көзше Түйнектің жер асты өркенге жалғасқан жері түйнек негізі Түйнекті өсімдік нарғызгүл, картоп, батат Пиязшықтың төменгі ұшындағы тығыз жері түбіртек, қысқарған сабақ Жапырақ сағағының түбіндегі әр түрлі пішінді майда жапырақшалар бөбешік Жапырақ тақтасының негізі ұзарып, сағақ орнына түтік тәрізді пішінге айналған қынап, бидай, жүгері, қамыс Терек, қайыңжапырағының тақтасы жай Үш құлақты күрделі жапырақты өсімдік соя, беде Атбас талшын, бөрібұршақ, қарасораның күрделі жапырағының түрі саусақ салалы Жұпқауырсынды күрделі жапырақты өсімдік асбұршақ,мия, сары қараған Тақ қауырсынды күрделі жапырақ қызыл мия, итмұрын, ақ қараған, шаған, шетен Қылқан жапырақты өсімдік қарағай, шырша Таспа тәрізді жапырақ бидай, жүгері, арпа Жүрек пішінді жапырақ жөке, гүлшетен Бүйрек пішінді жапырақ құсықшөп Жебе пішінді жапырақ шырмауық Өткізгіш шоқтардың жапырақ алақанында орналасуы жүйкелену Бидай, жүгері жапырағының жүйкесі параллель Інжугүл, жолжелкен жапырағының жүйкесі доға Емен жапырағының жүйкесі тор Сабақ буынына жапырақтары қарама-қарсы орналасқан үйеңкі, гүлшетен, жалбыз, қалампыр Сабақ буынына жапырақтары топтанып орналасқан сарыағаш, қарғакөз, талгүл, қызылбояу Жарты ай немесе бүйрек пішінді бір-бірімен байланысқан жасуша жанаспалы Бағана тәрізді ұзын, тығыз орналасқан жасуша бағаналы Күн сәулесі мол түсетін жерде өсетін өсімдіктің бағаналы жасушасы 2-3 қатар Жасушаларының арасы тығыз емес, кеңістіктері бар жасуша борпылдақ Хлорофилл дәндері орналасқан жасуша жанаспалы Өсімдіктер органикалық заттарды өздері түзетінін анықтаған Ван Гельмонт Фотосинтездегі хлорофилдің рөлін сипаттаған К.А.Тимирязев Жанаспалы жасушаның қызметі суды буландыру, газ алмастыру Жапырақ тақтасы түгелімен тікенге айналған өсімдік сарыағаш, кактус, кәріқыз, қарлыған Жапырақ түктері тікенге айналған итмұрын Тек бөбешік жапырағы тікенге айналған өсімдік қараған, сарысояу, кеуел Асбұршақ, үрмебұршақ жапырағының түрөзгерісі мұртша Қорғаныш қызметін атқаратын, қабыршаққа, орамға айналған жапырақ түрөзгерісі қабыршақты, жүгері собығының орамы, бидайық Пияз, орамжапырақтың түрін өзгерткен жапырағы шырынды Бунақденелілерді аулауға айналған жапырақ шықшылдық, шыбынжұт Ылғал жетіспейтін жерлерде өсетін және паразитті өсімдіктердің жапрырақ өзгерісі жетілмеген,сексеуіл, жүзгін, арамсояу, сұңғыла Түріөзгерген өркендер арқылы көбейетін өсімдіктер мұршамен- құлпынай, бүлдірген; пиязшық-жауқазын,лалагүл, сарымсақ; түнек-картоп, нарғызгүл, тамырсабақ-інжугүл, канн Сабақ қалемшесі арқылы көбейетін өсімдіктер қарақат, традесканция, фикус Тамыр қалемшесі арқылы көбейетіндер таңқурай, алхор, шие, беже, раушан Бір өсімдік бөлігін екінші өсімдік бөлігіне ұластыру телу Қатар өскен екі өсімдік қабығын азғана сүрегімен қоса сыдыра тіліп ұластыру жанастыра телу Бір өсімдік өркенінің бүршігі бар бөлігін кесіп, екінші өсімдікке ұластыру кесінділеп телу Бір өсімдік бүршігін сүрегімен тіліп алып, екінші өсімдік қабығын сүрегіне дейін «Т» тәрізді тіліп ұластыру көзшелеп телу Гүл сағағының кеңейген жері гүлтабан Сабаққа бекінген гүл бөлімі гүлсағақ Күлте мен тостағанша гүлсерік Қалақай, қызылша, қымыздық, емен гүлсерігі жай,тек тостағаншасы бар Қызғалдақ, інжугүл, лалагүл гүлсерігі жай,тек күлтесі бар Қос гүлсерікті өсімдік алма, қызан гүлі Тал, шаған, терек, емен гүлі гүлсеріксіз Гүлдің негізгі бөлімі аталық, аналық Аталық бөлімі жіпше, тозаң Аталық жіпшесі болмайтын өсімдік магнолия Аналық бөлімі аузы, мойны, жатыны Аналықтың ең негізгі ұрықтану жүретін бөлігі жатын Қосжынысты гүл аталығы да, аналығы да бір гүлде орналасқан Тек аналық немесе тек аталық орналасқан гүл дара жынысты Жүгері,асқабақ,қияр,қайың,орман жаңғағының гүлі даражынысты бір үйлі Екі үйлі дара жынысты өсімдіктер қарасора, қалақай, терек, тал Жанама сабақшалары бұтақтанбайтын, ұшы гүлмен бітетін гүлшоғыры жай Жай гүлшоғырына шашақ, масақ, шатырша, қалқанша, шоғырбас, собық, себет Жеке гүлдері орталықтан таралатын сабаққа гүл сағақтары арқылы кезектесіп орналасқан гүлшоғыры шашақ,қарақат, мойыл,мия,інжугүл Гүлдері сағақсыз бекінген шашақгүл тәрізді гүлшоғыры жай масақ жолжелкен, сүйсін Орталық негізгі сабағы жуан, жамылғы ормама жапырағы бар собық жүгері, калла Негізгі сабағында ұзын сағақты гүлдері кезектескен, төменгі гүлдерінің сағақтары ұзарып, гүлдері бір деңгейде өсетін қалқанша; долана, алмұрт Орталық негізгі сабақтары қысқарған жай гүлшоғырлар шатыр, себет, шоғырбас Дәл ұшынан сағағы ұзын біркелкі шоғырланған гүлдері бір жерден шығып таралып өсетін г-ы шатыр, пияз,адамтамыр,наурызшешек,ақшұнақ Жуан негізгі сабаққасағақсыз гүлдері топтанып, тығыз орналасқан г-ы шоғырбас; беде Негізгі сабағы жуан, жалпақ жиегін орама жапырақтар қоршайтын г-ы себет, бақбақ, гүлкекіре, күнбағыс Жайгүлшоғырлардың бірнеше қайтара бұтақтануынан п.б.г-р күрделігүл-р Негізгі сабақтан бұтақтанып, гүлдері екі қатарда шашақталған күрделі шашақ; жүзім, күріш, тары, гүлшетен Орталық сабаққа бірнеше жай масақшалар топтанған күрделі масақ; бидай, қарабидай, бидайық, арпа Негізгі орталық сабағы өте иілгіш, гүлдеген соң, өсімдіктен үзіліп қалады, шашақ пен масаққа ұқсас сырға, қайың, терек Жай шатырдан құралады күрделі шатыр;сәбіз, аскөк,балдырған Негізгі сабақтың буын аралығы қысқарып, түрін өзгерткен күрделі шашақ күрделі қалқанша, қара ұшқат, шәңгір, кербезгүл Аталық тозаңның аналық аузына түсуі тозаңдану Бір гүлдің аталығының сол гүлдің аналығына түсуі өздігінен тозаңдану Өздігінен тозаңданатын өсімдіктер шегіргүл,саумалдық,бетеге,жержаңғақ Бір гүлдің аталығының екінші гүлдің аналығына түсуі айқас тозаңдану Жел арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктер бидай, жүгері, қайың,терек Қабығы қалың, қатты етті шырынынды тұқымы көп жеміс жидек тәрізді Апельсин, мандарин, лимон жемісі жидек тәрізді Етті шырынының ортасында сүектенген бір тұқымы бар шыр.жеміс сүйекті Сүйекті жеміс алхор, шие, өрік,шабдалы, мойыл Піскенен соң кеуіп қалатын жемістер құрғақ Тұқымы жеміс жақтауының жиегіне орналасатын, бір ұялы, бірнеше тұқымды жеміс бұршаққап Бұршаққапты жеміс беде, асбұршақ, үрмебұршақ, жер жаңғақ Қос ұялы, ішінде ұзынша жұқа жарғақты пердесі бар, тұқымы пердеге бекінген жеміс бұршаққын Бұршаққынды жеміс шомыр, шалқан, орамжапырақ, шалқан Бір және көп ұ ялы, көп тұқымды жеміс қауашақ Жемісі қауашықты жеміс меңдуана, көкнәр,сүттіген Жеміс серігінің біраз бөлігі қанатқа айналған тұқымша қанатша Үйеңкі, шегіршін, қайың, шаған жемісі қанатты жеміс Тұқымы жеміс серігімен біріккен, біртұқымды жеміс дәнек Бидай, жүгері, арпа, тары, күріш жемісі дәнек Жеміс серігі тұқыммен бірікпеген, кейбіреулерінде үлпек айдаршасы бар жеміс тұқымша Бақбақ, күнбағыс, қаулен,өгейшөп, таусағыз, кекіре жемісі тұқымша Жеміс қабы ағаштанып қатайып кеткен жеміс жаңғақ Жаңғақты жемісі бар өсімдік емен жаңғағы, жаңғақ Құрама жаңғақшалы жеміс құлпынай, итмұрын Грек жаңғағы жемісі құрғақ,жалған сүйекті жеміс Сәбіз, балдырған, аскөк жемісі бөлшекті жаңғақшалы жеміс Тұқым бүршігінен дамитын көбею мүшесі тұқым Ұрығында екі жарнағы бар тұқым қосжарнақты Алғашқы тамырша, сабақша, бүршікшеден тұратын тұқым бөлімі ұрық Қос жарнақты тұқымның ойыс, жеміске бекінген жері тұқым кіндігі Қолайсыз жағдайдан қорғайтын тұқым бөлігі қауызы, тұқым қабы Қоректік зат жиналатын қос жарнақты тұқым бөлігі тұқым жарнағы Дара жарнақты тұқымның қоректік заттар жиналатын бөлімі эндосперм Асбұршақ, қияр, қызан тұқымы қос жарнақты Бидай жүгері тұқымы дара жарнақты Тұқымның өнуіне қажетсіз жағдай жарық Бидай, арпа, сұлы, зығыр, жоңышқа, беде, асбұршақтың тұқымының өну температурасы 0-50с Жүгері, күнбағыстың өну температурасы +100с Асқабақ, қияр, қауын, күріш, мақта, темекінің өну температурасы +10-150с Сыртында түк, қанатша болатын, майда жеңіл жемістердің таралуы желмен Жөке, үйеңкі, қайың, шегіршіннің жемістерінің таралуы жел арқылы Сыртында су жұқпайтын түгі бар, ішінде су өтпейтін қалың тозы болатын жемістердің таралуы су арқылы Су арқылы таралатын жемістер қамыс, жалбыз, бөденешөп,күреңот,қияқ Тұқым сыртында ілмектері, тікенектері, хош иісті, ашық реңді жемістері бар өсімдіктердің таралуы жануарлар, құстар арқылы Шоңайна, итошаған, кәріқыз, долана, таңқурайдың таралуы |