ДР АУ каз. Дипломную работу Разработка автоматизированной системы Профсоюз
 Скачать 181.22 Kb.
|
Ақпараттық жүйенiң құрылымын, оның қызметтiк тағайындалуы ұйым алдындағы мақсатқа сай болуы тиiс. Мысалы, коммерциялық фирмада - тиiмдi бизнес.Мемлекеттiк кәсiпорындарда - әлеуметтiк және экономикалық мiндеттердi шешу.Ақпараттық жүйенi адамдар бақылауы тиiс, олар түсiнiп, негiзгi әлеуметтiк және этикалық принциптерге сәйкес пайдаланылуы тиiс. Сенiмдi, дәл, дер кезiндегi және жүйелi ақпаратты ендiру. ақпараттық жүйенiң құрылысын үй құрылысымен салыстыруға болады. Кiрпiш, шеге, цемент және басқа материалдар бiрлестiгiнде үй бiтпейдi. Оған үй пайда болу үшiн жоба, жерге орналастыру, құрылыс, т.б. қажет.Ақпараттық жүйенi құру мен пайдалану үшiн ұйымдастырудың құрылымын, қызметiн және саясатын, басқару мақсаты мен қабылданатын шешiмдердi, компьютерлiк технологияның мүмкiндiктерiн алдымен түсiнiп алу керек. Ақпараттық жүйе ұйымдастырудың бөлiгi болып табылады, ал кез – келген ұйымның өзектi элементi – басқару құрылымдары мен органдары, стандартты процедуралар, адам, субмәдениет. Ақпараттық жүйенiң құрылысы ұйымның басқару құрылымын талдаудан басталуы тиiс [3]. Мәлiметтер базасы және оларды құру мен жүргiзудiң бағдарламалық құралдары (МББЖ) көп деңгейлi архитектураға ие, ол туралы 1 суреттен түсiнiк алуға болады  2.1‑сурет. МББЖ басқаруымен МБ мәлiметтердi көп деңгейлi сыну Мәлiметтер базасын мәлiметтер ұсынудың концептуальдi, iшкi және сыртқы деңгейлерi айырады, ол ұқсас белгiленген үлгiге сәйкес келедi. Концептуальдi деңгей пәндiк салада интеграцияланған түрде мәлiметтер ұсынудың логикалық аспектiге сәйкес келедi. Iшкi деңгей сақтау ортасында талап етiлген мәлiметтердi ұйымдастыруды бейнелейдi және мәлiметтер ұсынудың физикалық аспектiсiне сәйкес келедi. Iшкi үлгi сыртқы жеткiзушiлерде физикалық сақталатын жазбалардың жеке даналарынан тұрады. Сыртқы деңгей нақты пайдаланушы талап ететiн жеке мәлiметтер ұсынуды қолдайды. Сыртқы үлгi концептуальдi үлгiнiң көбейтiлуi болып табылады. Мәлiметтер бойынша сыртқы үлгiлердi қиып өтуi мүмкiн. Жеке қосымша үшiн мәлiметтердiң жеке логикалық құрылымы (мiндеттерi) немесе пайдаланушыға сыртқы үлгi немесе МБ схемасы сәйкес келедi. Сыртқы үлгiлердiң көмегiмен қосымшалардың МБ мәлiметтерiне санкцияланған қол жеткiзу қолдау жасалынады (қосымшадан қол жеткiзiлетiн МБ концептуальдi үлгiдегi мәлiметтер құрамы мен құрылымы шектеулi, сондай – ақ бұл мәлiметтердi өңдеудiң жол берiлген тәртiбi берiлген: енгiзу, редакциялау, алып тастау, iздену). Қолда бар қосымшалардың ақпараттық тұтынушылығының жаңа немесе өзгеруiнiң пайда болуы олар үшiн түзетiлген сыртқы үлгiлердiң анықтау талап етiледi, мұнда мәлiметтердiң концептуальдi және iшкi үлгi деңгейiнде өзгерiстер болмайды. Мәлiметтердiң жаңа түрлерiнiң пайда болуымен туатын концептуальдi үлгiнiң өзгеруi сыртқы үлгiде бейнеленуi тиiс немесе өзгермейтiн концептуальдi үлгiсi оның сипаттамаларын жақсарту мақсатында МБ сыртқы үлгiсiн дербес түрiн өзгертуi мүмкiн (мәлiметке қол жеткiзу уақыты, сыртқы құрылыстағы жадта жұмсау, т.б.). Осылайша МБ мәлiметтердi логикалық және физикалық ұйымдастырудан қатысты тәуелсiз принциптi iске асырады. [1]. Бiлiмдi бақылаудың компьютерлiк жүйесi, яғни инфологиялық үлгiсi жасалған, оның схемасы 2.1-суретте көрсетiлген. Әр блокты жекелей қараймыз. Сұрақтар банкi. Талапкерлерге бiлiмiн тексеру кезiнде берiлетiн барлық сұрақтар мен тапсырмалардың сақтау орны. Әрбiр тақырып бойынша банкiге талапкерлерге қанағаттанарлық баға алуға және одан да жоғары бағадан үмiткер талапкерлер үшiн көтерiңкiге есептелген төменгi деңгейдегi сұрақтар мен тапсырмалар енгiзiледi. Аталған деңгейдегi екеудiң әрбiрi үшiн бiрыңғай қиындықтағы сұрақтардың едеуiр саны белгiленедi, олар бiр тақырып бойынша теориялық сабақ пен практикалық сабақтардың барлық мазмұнын жабады. Сұрақтар мен тапсырмалар, ережедегiдей жауаптардың бiрнеше (әдетте 5) үлгiсiмен бiрге банкiге енгiзiледi. Бұл үлгiлер талапкерге бiр мезгiлде тапсырманы белгiлеумен хабарланады, ал талапкер олардың сенiмдiсiн таңдауы тиiс. Бәлкiм, толық дұрыс жауап келтiрiлген үлгiлердiң бiрқатар санын таңдау болып табылады. Мәлiметтер базасы.Мәлiметтер базасының дерекқор жүйесi бойынша қазiргi кезде кеңiнен қолданылып жүрген бағдарламлар көп кездеседi. Өндiрiсте, ауылшаруашылығы мен оқу орындарында, коммерциялық мекемелерде және т.б. салаларда түрлi берiлгендердi дайындау, оларды өңдеу, сақтау жиi кездеседi. Оларды сақтаудың көп тараған әдiсi-компьютерде берiлгендер қоры түрiнде сақтау. Берiлгендер қоры-құрылымы берiлген тәсiл бойынша ұйымдастырылған арнайы форматтағы файл. Көбiнесе, берiлгендер қорында сақталатын берiлгендер кесте түрiнде дайындалады. Яғни, дискiлiк файл-берiлгендер қоры, оған енгiзiлетiн кесте-берiлгендер құрамында сақталушы обьект. Берiлгендер қорын құру және онымен жұмыс iстеудi басқару үшiн көптеген бағдарламалар дайындалған. Оларды берiлгендер қорын басқару жүйелерi деп атайды. Мәлiметтердiң интегралдық тұжырымдамасына негiзделген қазiргi ақпараттық жүйе сақталған мәлiметтердiң, күрделi ұйымдастырудың орасан зор көлемiмен, көптеген пайдаланушылардың сан–алуан талаптарын қанағаттандыру қажеттiгiмен сипатталады. Кез–келген ақпараттық жүйенiң мақсаты – нақты әлем нысандары туралы мәлiметтердi өңдеу. Мәлiметтер негiзi сөзi кең мағынасында – бұл әлдебiр пәндiк салада нақты әлемнiң нақты нысаны туралы мәлiметтердiң жиынтығы. Пәндiк сала аясында басқаруды ұйымдастыру және түпкi есепте, мысалы кәсiпорынды, ЖОО-ны, т.б. автоматтандыруды ұйымдастыру үшiн зерттеуге жататын нақты әлемнiң бөлiгiн ұғыну қабылданған. Мәлiметтер негiзiн (базасын) құра отырып, пайдаланушы ақпаратты түрлi белгiлерi бойынша реттеуге және белгiлерiн өз бетiнше үйлестiрiп тез сұрыптап алуға ұмтылады. Мәлiметтер негiзiн пайдаланушылар түрлi қолданбалы бағдарламалар, бағдарламалық кешендер, түпкi пайдаланушылар деп аталатын тұтынушылар мен мәлiметтер көздерi рөлiндегi пәндiк саланың мамандары бола алады. Мәлiметтер базасының қазiргi технологиясында мәлiметтер базасын жасау, оны қолдау және пайдаланушылардың қол жеткiзуiн қамтамасыз ету болжанады, арнайы ақпараттық құралдармен мәлiметтер базасын басқару жүйесiнiң көмегiмен жүзеге асырылады. Мәлiметтер базасы (МБ) – бұл белгiлi бiр пәндiк салаға қатысты құрылымдық мәлiметтердiң атаулы жиынтығы. Мәлiметтер базасын басқару жүйесi (МББЖ) – бұл мәлiметтер базасын жасау, олардың өзектi жағдайын қолдау және оларда қажет ақпаратты iздестiрудi ұйымдастыру үшiн қажеттi бағдарламалық және тiлдiк құралдар кешенi. Мәлiметтер базасының ұғымы - өрiс, жазба, файл сияқты құрылымдық элементтердiң ұғымдарына тығыз байланысты. Өрiс – ақпараттың бөлiнбейтiн бiрлiгi – реквизитке сай келетiн мәлiметтердi логикалық ұйымдастырудың элементарлық бiрлiгi. өрiстi жазу үшiн төмендегi сипаттамалар пайдаланылады. Аты, мысалы, аты-жөнi, әкесiнiң аты, туылған күнi; Тип, мысалы, символьдық, сандық, күн тiзбелiк, ұзындық, мысалы, 15 байт, ол символьдардың мейлiнше мүмкiн санымен анықталатын болады; Сандық мәлiметтер үшiн дәлдiк, мысалы санның бәлшектiк бәлiгiн бейнелеу үшiн екi ондық белгi.  2.2‑сурет. МБ-ның негiзгi құрылымы Жазба – логикалық байланысқан өрiстер жиынтығы. Жазбаның данасы – оның өрiстердi нақты маңызы бар жазбаларды жеке тарату. Файл (кесте) – бiр құрылымдағы жазбалар даналардың жиынтығы. Файл жазбасының құрылымында өрiстер көрсетiледi, олардың мағынасы кiлттер: бастауыш (БК), ол жазба даналарын теңестiредi, және екiншi (ЕК), ол iздестiру немесе топтық белгiлердiң рөлiн орындайды (екiншi кiлттiң мағынасы бойынша бiрнеше жазбаларды табуға болады). Мәлiметтердi ұйымдастыру.''Реляциялық'' сөзi ағылшынның relation - қатынас деген сөзiнен шыққан. Қатынас – математикалық ұғым моделдер терминологиясында қатынастың мәлiметтерiн таблица түрiнде бейнелеу қолайлы. Мұнда таблицаның жолдары қатынастың кортежiне, ал бағаналары – атрибутқа сай келедi. Кiлтi деп кортеждiң атрибутынан кез – келген қызметтi атайды, ол кортеждi теңестiру үшiн пайдаланыла алады. Мұндай функция атрибуттардың бiрiнiң маңызы (қарапайым кiлт) бола алады, бiрнеше атрибуттардың маңызын (құрамдас кiлт) қосатын алгебралық бейнелеумен берiледi. Бұл құрамдас кiлттiң бағаналарының әрбiрiнде жолдардағы мәлiметтер қайталана алады, бiрақ бұл бағаналардың әрбiр жолының (қатарының) мәлiметтерiнiң комбинациясы бiрден – бiр болып табылады. Мысалы, “студенттер” таблицасында аты –жөнi және туылған жылы деген бағаналары бар. Әрбiр бағанада бiрқатар қайталанатын мәлiметтер бар, яғни бiрдей аты – жөнi мен туылған жылдары бiрдей. Бiрақ егер аты – жөндерi бiрдей болған студенттердiң туған жылдары әртүрлi болса, онда бұл бағаналарды құрамдас кiлт ретiнде пайдалануға болады. Ережедегiдей, сияқты, кiлт бiрден-бiр болып табылады, яғни әрбiр кортеж кiлттiң маңызына қарай бiрыңғай мағынада анықталады, бiрақ кейде бiрден-бiр емес кiлттер пайдаланылады (қайталанатын кiлттер). Жергiлiктi ACCESS 2003 версиясында кiлттiк өрiс терминi ендiрiледi, оны бастауыш кiлт ретiнде айтуға болады. ACCESS кiлттiк өрiстердiң үш типiне - қарапайым кiлт, құрамдас кiлт және сыртқы кiлт деп бөлуге болады. Мәлiметтер базасының реляциялық аса маңызды жетiстiктерiнiң бiрi мынадан тұрады, бұл сiз түрлi таблицаларда қисынды топтастырылған мәлiметтердi сақтап, оларды бiрыңғай базаға бiрiктiре отырып, олардың арасындағы байланысты бере аласыз. Байланыс таблицаларының тапсырмалары үшін атауы бiрдей немесе мәлiметтердiң бiрыңғай форматымен өрiс болуы тиiс. Таблицалар арасындағы байланыс бұл өрiстегi сәйкес келетiн мағыналардың арасындағы қатынас белгiленедi. Мәлiметтердi бұлайша ұйымдастыру сақталған мәлiметтердiң тұрақсыздығын кемiтуге, оларды ендiру мен сұрақтар мен есептер ұйымдастыруды оңайлатуға мүмкiндiк бередi. Мұны мысалмен түсiндiрейiк. Айталық, сiзге базада студент туралы (аты-жөнi, оқитын пәнi) және оқытушы туралы (аты-жөнi, кафедрасының нөмiрi, ғылыми дәрежесi, беретiн пәнi) мәлiметтердi сақтау қажет болды дейiк: егер мәлiметтердi бiр таблицада сақтаса, онда нақты пәндi оқитын студенттi аты-жөнiнiң қатарында бұл пәннен сабақ беретiн оқытушының барлық атрибуттары сақталатын болады. Бұл мәлiметтердiң орасан зор жинақталуы. Ал, егер студент туралы мәлiметтi бiр таблицада, оқытушы туралы бiр таблицада сақтаса “оқитын пән“ – “оқылатын пән“ өрiстердi арасындағы байланысты белгiлесе, онда сақталатын мәлiметтердiң жинақталуы бiрнеше есе кемидi, мұнда ақпаратты логикалық ұйымдастыру үшін зиян келмейдi. ACCESS үш түрлi жалғыздың - көпке, көптiң - көпке, жалғыздың - жалғызға таблицаларының арасындағы байланыстарды беруге болады. Жалғыздың - көпке байланыс таблицалар арасындағы байланыстың ең жиi пайдаланылатын типi. МҰндай байланыста А таблицасындағы жазбалардың әрбiрi В таблицасындағы бiрнеше жазбалармен сәйкес келедi (өрiстi болып жазбалармен сыртқы кiлт деп атайды), ал В таблицасындағы жазба А таблицасындағы оның жазбаларына сай келетiн бiреуiнен басқаға ие бола алмайды. Көптiң - көпке байланысында А таблицасындағы бiр жазба В таблицасындағы бiрнеше жазбалармен сай келедi, ал В таблицасындағы бiр жазба А таблицасындағы бiрнеше жазбамен сай келе алады. МҰндай схема тек үшіншi (байланыстырушы) таблицаның көмегiмен iске асырылады, оның кiлтi ең кемiнде екi өрiстен тҰрады, олардың бiрi А таблицасымен ортақ болып табылады, ал екiншiсi В таблицасымен ортақ болып табылады. Жалғыздың - жалғызға (бiреудiң - бiреуге) байланысында А таблицасы В таблицасындағы бiр байланысты жазбадан артыққа ие бола алмайды және керiсiнше. Байланыстың бұл типi өте жиi пайдаланылмайды, әйткенi мұндай мәлiметтер бiр таблицаға орналастырылуы мүмкiн. Жалғыз – жалғызға қатынасына байланыс өте кең таблицаларды бөлу үшін, оны қорғау мақсатында таблицаның бөлiгiн бөлу үшін қолданылады. Жасалатын байланыстың типi олар үшін байланыс анықтайтын өрiстерге тәуелдi: - жалғыздың - жалғызға байланысы тек өрiстiң бiрi кiлттi болып табылса немесе бiрден – бiр индексi болған жағдайда құрылады, яғни ондағы мағына қайталанбайды; - жалғыздың - көпке байланысы екi байланысатын өрiс өзектi болып табылса немесе бiрден – бiр индексi болған жағдайда құрылады; |