ДР АУ каз. Дипломную работу Разработка автоматизированной системы Профсоюз
 Скачать 181.22 Kb.
|
Көптiң - көпке байланысы үшіншi таблица арқылы жалғыздың - көпке типiнiң екi байланысын көрсетедi, оның кiлтi кемiнде екi басқа таблица үшін ортақ екi өрiстен тұрады.Мәлiметтердiң тұтастығы.Мәлiметтердiң тұтастығы байланысқан таблицадағы (байланыстың көмегiмен бiрiктiрiлген таблицалар) жазбалардың арасындағы байланысты қолдану үшін МББЖ ACCESS пайдаланатын ережелер жүйесiн бiлдiредi, сондай – ақ байланысты мәлiметтердi кездейсоқ келтiру немесе әзгеруден қорғалуын қамтамасыз етедi. Мәлiметтердiң тұтастығын егер төмендегi шарттар орындалса, бақылауға болады: - бiр таблицаның байланысты өрiсi (оның құралымен байланыс жұзеге асырылатын өрiс) кiлт өрiс болып табылады немесе бiрден – бiр индексi бар; - байланысқан өрiс мәлiметтердiң бiр типiне ие; Мұнда ерекшелiк ар. Есептегiштiң өрiсi егер ол ұзын тұтас типке ие болса, сандық өрiспен байланыса алады; Екi таблица ACCESS мәлiметтер базасының бiрiнде жатады. Мәлiметтер базасы тұтастығын белгiлеу үшін, онда таблицалар болады, анық болуы тиiс. Басқа форматтағы мәлiметтер базасынан байланысты таблицалар үшін мәлiметтердiң тұтастығын белгiлеу мүмкiн емес. Ақпаратты – логикалық үлгiнiң ұғымы.  Мәлiметтер базасын жобалау мәлiметтердi өзара байланысты кешенiн құрудан тұрады. 2-шi суретте мәлiметтер базасын жобалау процесiнiң кезеңдерi бейнеленген. 2.3‑сурет. Мәлiметтер базасын жобалау процесiнiң кезеңдерi Мәлiметтер базасын жобалаудың маңызды кезеңi МББЖ бейiмделмеген пәндiк сала үлгiсiндегi инфологиялық (ақпараттық - логикалық) өңдеу болып табылады. Ақпараттық - логикалық үлгiде интеграцияланған түрдегi мәлiметтер құрылымының құралымен мәлiметтердiң құрамы мен құрылымы, сондай-ақ қосымшалардың ақпараттық тұтынушылығы (мiндеттер мен сұраныстар) бейнеленедi. Ақпараттық-логикалық (инфологиялық) үлгi пәндiк салада ақпараттық нысандардың түрiндегi пәндiк саланы және оның құрылымдық байланыстарын бейнелейдi. Пәндiк салада ақпараттық-логикалық үлгi бiрiншi құрылады. Алдын ала ақпараттық-логикалық үлгi жобалау кезеңiнiң алдында құрылып, одан соң мәлiметтер базасын жобалаудың мейлiнше кешеуiлдеген кезеңiнде анықталады. Одан соң оның негiзiнде концептальдi (логикалық), iшкi (физикалық) және сыртқы үлгiлер құрылады. Access МББЖ-н ұйымдастыру. Мәлiметтер базаларын басқарудың жүйесi бағдарламалық жүйе деп аталады, көптеген мiндеттердi шешу үшін пайдаланылатын мәлiметтердiң жалпы базасын ЭЕМ-да құру үшін тағайындалады. Мұндай жүйе өзектi жағдайда мәлiметтер базасын қолдау үшін қызмет етедi және пайдаланушыларға берiлген өкiлеттiктер шеңберiнде ондағы мазмұндалған мәлiметтерге тиiмдi қол жеткiзудi қамтамассыз етедi. МББЖ бұл жүйеде барлық еңбек етушiлердiң мүддесiне мәлiметтер базасын орталықтандырылған басқару үшін белгiленедi. Әмбебаптық дәрежесi бойынша МББЖ екi класқа айырылады: жалпы тағайындау жүйесi; мамандандырылған жүйе; Жалпы тағайындалған МББЖ әлдебiр пәндiк салаға немесе әлдебiр пайдаланушылар тобының ақпараттық тұтынушылығына бейiмделмейдi. Мұндай түрдегi әрбiр жүйе белгiлi бiр операциялық жүйеде ЭЕМ үлгiсiнiң кейбiр функциялауға қабiлеттi бағдарламалық өнiм ретiнде iске асырылады және коммерциялық ұйым ретiнде көптеген пайдаланушыларға жеткiзiледi. Мұндай МББЖ нақты мәлiметтер базасының жұмысқа бейiмделу құралдарына ие. Жалпы тағайындалған МББЖ мәлiметтер базасының технологиясының негiзделген автоматтандырылған ақпаратты жүйенi құру үшін аспаптық құрал ретiнде өңдеу мерзiмiн елеулi қысқартуға, еңбек ресурстарын үнемдеуге мүмкiндiк бередi. Мұнымен МББЖ функционалдық мүмкiндiктерiн дамыту және тiптi белгiлi бiр функционалдық артықшылыққа тән. Мамандандырылған МББЖ жалпы тағайындалған МББЖ-на пайдалану мүмкiн болмағанда немесе мақсатқа сай келмеген сирек жағдайда құрылады. Жалпы тағайындалған МББЖ – ақпараттық жүйедегi мәлiметтер базасын құру және пайдалануға байланысты функциялардың барлық жиынтығын орындау үшін белгiленген күрделi бағдарламалық кешен. Бағдарламалық комплекс бағдарламалық қамтамассыз ету рыногы жалпы тағайындалған мәлiметтер базасын басқарудың коммерциялық жүйесiнде өзiнiң функционалдық мүмкiндiктерi бойынша саналуан үлкен санын иеленедi, сондай-ақ барлық бұқаралық машиналар үлгiлерi үшін және түрлi операциялық жүйе үшін олардың құралдарымен iс жұзiнде қоршалған. Қазiргi кезде пайдалаып жүрген МББЖ мәлiметтердiң тұтастығы мен қауiпсiздiгiнiң сенiмдiлiгiн қамтамасыз ету құралдарына ие, бұл өңдеушiлерге төмен деңгейдегi бағдарламалауда аз күш жұмсап, мәлiметтердiң үлкен қауыпсiздiгiне кепiлдiк бередi. Өңдеушiлiлерге бейiмделген МББЖ қосымшалар жасау үшін дамыған құралдарды иеленедi. Өңдейтiн аспаптар жинағының элементтерiне мыналарды жатқызуға болады: бағдарламалаудың қуатты тiлi; мәзiрдi, мәлiметтердi енгiзу – шығарудың экрандық түрлерi және есеп берушiлiктiң таралу құралдары; файлдарды орындайтын таралу (қолданбалы бағдарлама); қосымшалардың таралу құралдары; мәлiметтер үлгiлерiнiң функционалдық мүмкiндiктерi оның тiлдiк құралдарының арқасында МББЖ пайдаланушыға жеткiзiледi. Интерфейстердiң тiлдiк құралдарын iске асыру түрлi әдiстермен жүзеге асырылуы мүмкiн. Жоғары квалификациялы пайдаланушылар үшін (кұрделi қолданбалы жүйенi өңдеушiлер) тiлдiк құралдарына бәрiнен бұрын олардың нақ синтаксистiк түрi ұсынылады. Басқа жағдайларда тiлдердiң функциясына жанама түрде қол жеткiзiлуi мүмкiн, онда олар мәзiрдiң түрлi түрi, диалогтық сценарийлер немесе пайдаланушы толтыратын кесте түрiмен iске асырылады. Осындай ену мәлiметтерi бойынша интерфейстiк құралдар интерфейс тiлiнiң теңбе - тең синтаксистiк конструкциясын қалыптастырады және оларды орындауға бередi немесе таралатын қосымшаның бағдарламалық кодына қосылады. Интерфейстi тiлдi жасырын пайдалануымен жеке ЭЕМ үшін МББЖ кеңiнен пайдаланылады. Мұндай тiлдiң мысалы QBE (Query - By - Example) тiлi болып табылады. Тiлдiк құралдар екi негiзгi функцияны орындау үшін пайдаланылады: мәлiметтер базасын ұсынуды суреттеу; мәлiметтердiң күрделi әрекет операцияларын орындау; Бұл функциялардың бiрiншiсi мәлiметтердiң тiлдiк суреттеуiмен (МТС, анықтау). МТС құралдарымен мәлiметтердiң базаларын суреттеу мәлiметтер базасының схемасы деп аталады. Ол мәлiметтер базасының құрылымын суреттеумен және МББЖ - да пайдаланылатын мәлiметтер үлгiсiмен реттелетiн сол ережелер шеңберiнде оларға салынатын тұтастықты шектеулердi қосады. Бiрқатар МББЖ - нiң МТС – iн мәлiметтерге қол жеткiзудiң шектеу мiндеттерiнiң мүмкiндiктерiн немесе пайдаланушылардың өкiлеттiлiгiн қамтамасыз етедi. МТС дербес тiл ретiнде әрдайым синтаксистiк толтырыла бермейдi. Ол мәлiметтердi анықтау мүмкiндiктерiн және мәлiметтердi манипуляциялауды үйлестiретiн мәлiметтердiң бiрыңғай тiлiнiң құрамдас бөлiгi бола алады. Мәлiметтердiң күрделi әрекет тiлi (МКТ) мәлiметтер базасынан мәлiметтерге операция жүйесiнде қарастырылғанды сұрастыруға мүмкiндiк бередi. Мәлiметтердi суреттеу мүмкiндiгiн және бiрыңғай синтаксистiк шеңберде мәлiметтердi күрделi әрекетiн бiрiктiретiн МББЖ (СУБД) тiлдерiнiң көптеген мысалдары бар. Мұндай түрдегi танымал тiл SQL реляциялық тiлi болып табылады. Access Basic бағдарламалау тiлi OLE 2.0 – ге сиыстырылатын басқа қолданбалы бағдарламалар нысандарын басқаруға мүмкiндiк беретiн OLE 2.0 хаттамасы бойынша байланысты қамтамасыз етедi. Одан басқа, бұл тiл мәлiметтер (сұраныс, кесте) базаларының нысанын құруға, мәлiметтер базаларының құрылымдарын өзгертуге және тiкелей қолданбалы бағдарламалардан индекстер жасауға мүмкiндiк бередi. 2.2.2 Мәліметтер базасымен жұмыс істеу Delphi – ді таңдаудың себебі Біз ұсынып отырған программалық комплексті жасау үшін Delphi 7.0. пайдаланылады. Бұл құралды таңдап алудың негізгі себептеріне мыналарды жатқызамыз: Delphi – де қолданбаларды жобалауда визуалды құралдары мен оңтайлау жүргізетін компилятордың жемісті түрде үйлесуі деуге болады. Бұл жағдайда машиналық кодтың генерациялану технологиясы Object Pascal – дың компиляцияға жататын тіл болуы және осы тілді жасағанда компиляция мен оптимизацияға қатысты бүкіл талаптардың орындалуы сияқты мәселелерге негізделеді; Delphi қуатты, икемді ғана емес, объектті – бағытталған программалау принциптері негізінде құрылған қарапайым, пайдалануға ыңғайлы құрал болып табылады. Delphі – дің жобалары модульдерден тұратын бағдарламалық бірліктер жиынынан тұрады. Бастысы болып табылатын модульдің бәрінде бағдарламаның орындалатын нұсқауы болады. Басты модульді Delphі – автоматты түрде жасайды. Басты модульдің орындалатын бөлігі begіn, end арасында орналасады. Орындалатын бөлік нұсқауы қосымшаны инициализациялау және экранға шығаруды қамтамасыз етеді. Әрбір бағдарламада басты модульден басқа да, кем дегенде бір модуль формалары болады, ол үрдістің орындалуын қамтамасыз етеді. Delphі – де әр форманың өз модулі болады. Модуль unіt сөзімен басталады, кейін модуль аты жазылады. Осы ат қосымшаның басты модульдегі uses нұсқауында жазылған, оның тексті екінші листингте жазылған. Модуль 3 бөліктен тұрады: интерфейс, іске асыру, инициализация. Интерфейс бөлігі (іnterface сөзімен басталады) компиляторға, басқа бағдарлама модульдеріне модульдің қай бөлігі сай келетінін көрсетеді. Бұл бөлікте (uses сөзінен кейін) модулдің пайдаланатын кітапханалық модульдері және type сөзінен кейін Delphі форманың сипаттамасы жазылады. 2.3 Бағдарлама құрудың интегралдық ортасын сипаттау 1998 жылы Іnprіse Corporatіon фирмасы (бұрынғы Borland) Жаңа версия программалаудағы және практикадағы қосымша құрудың кейінгі жаңа жетістіктерін қолдана отырып, визуалды программалауға арналған. Визуалды программалау программаның интерфейсін құруға өте қолайлы. Wіndows операциялық жүйесінде Паскаль, Си және т.б. тілдерді қолданып программа құру – оңай жұмыс емес. Delphі пакетінде Wіndows – тың ерекшеліктеріне аса мән бермей программа құруға болады. Бұл оның тағы бір жетістігі. Кейінгі кездегі дамып келе жатқан визуалды программалау программаның текстін қолдан жазғанның орнына, программалау пакетінің ішіндегі дайындықтарды қолдануды қолдайды, ол дайындықтардың тек қана кейбір параметрлерін керек бойынша өзгертіп немесе модификациалау қажет. Пакет Delphі қиын программаларды программалаудың қарапайым және әрлеу әдістерімен құруға арналған. Программамен жұмыс істегенде, екі кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезең – жобалау кезеңі. Бұнда программа бөлек құрама бөліктерден құралады да, оған қажетті параметрлермен мінездемелер белгіленеді. Дәл осы кезеңде, программа жұмыс атқарғанға дейінгі нәтижелерін көруге болады және визуалды программалаудың әдістері қолданылады. Екінші кезең – программаның жұмыс атқару кезеңі, және аралық кезеңді бөліп қарастыруға болады, бұл тексеру кезеңі, программаның қателіктерін, дұрыс жұмыс атқарылуын қарастырады. Жобалау кезеңінде бірнеше файлдар құрастырылып қолданылады. Негізгі бөлігі – жоба (Borland\Turbo Pascal – да бұл бөлік программа деп аталған). Жоба орналасқан файл *.dpr кеңейтілуіне ие. Әдетте бұл бөлік бүкіл программаның жинақтаушы бөлігі болып келеді, бірақ керек жағдайда өзіңе қажетті өзгертулер енгізуге болады. [11]. Программаның жұмыс істеу кезеңінде әртүрлі динамкалық кітапханалы файлдарды (DLL – Dynamіc Lіnk Lіbrary) қолдануы мүмкін, кеңейтілуі *.dll. Программаның жұмыс істеу барысында әртүрлі текстік немесе текстік емес файлдарды қолдануы мүмкін, мұнда қажетті мәліметтер орналасады. Delphі – дің жұмыс барысында жоғарыда айтылған файлдардан басқа керек жағдайларда ресурсты файлдар құрастырылады, кеңейтілуі *.res – бұл жоба үшін, ал *.dfm – файлдың модулі үшін және *.dcr – компонент кітапханасының элементтері үшін. Delphi – ол бірнеше маңызды технологиялар комбинациясы: машиналық кодтағы жоғарғы өнімділік компиляторы; компоненттің объектілік – ориентирлік моделі; бағдарламалық көшірмеден визуалды (жылдамдатылған) қосымшаларды құру; деректер қорын құруға арналған құрал. Delphi бағдарламалау тілі кез-келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл. 1994 жылы Borland фирмасы Delphi атты қосымшаларды жылдам жетілдіруге арналған аспапты құралдарды жетілдіруді бастады. Оның негізіне Object Pascal тілі болды. Delphі тілінің пайда болуының алдында, Borland фирмасы Pascal тілін конструктивті өзгерістерге ұшыратты. Мысалы: Object Pascal тіліне класстар енгізілгеннен кейін объективті – ориентирлік тілдерінің тобына ауыстырылды. Delphi құралған кезде жаңа кілтті сөздер (published, property және т. б.) енгізілді. Бірте-бірте кейінгі жылдары Delpi – дің 2,3,4,5,6- шы нұсқалары пайда болды. 5 -ші мен 6- шы нұсқаларының бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық жүйесінің негізінде пайдаланған. Delphi 6 -да интернет үшін қосымшалары дайындауға мүмкіндігі кеңейтілген және берілгендер қорымен жұмыс істеуде өзгешеліктері енгізілген. Delphi көмегімен Windows-қа арналған бағдарламалық қамсыздандыру өндірісі тез және көп күш алғызбайды. Сонымен бірге консольдік және Win 32 GUI қосымшаларын құра аласыз. Соңғы үлгіде компиляцияланған бағдарламалау тілімен (Object Pascal) кездесесіз. Ол пайдаланушы интерфейсін (оған әртүрлі менюлерді, сұхбаттық терезені, негізгі терезені және т.б. жатады) жобалаған кезде drag – and – drop механикасымен қолдана аласыз. Delphi – дің интеграцияланған жетілдіру ортасы үш бөлімнен тұрады. Олар: негізгі саймандар тақтасы; объект инспекторы; форма мен код редакторы. Жоғарғы жақта негізгі терезе орналастырылған. Delphi – дің саймандар тақтасындағы бір тетікті басқан кезде проектінің ашылу, сақталуы немесе компиляциялау тапсырмаларын орындауға мүмкіндік береді. Саймандар тақтасы формаға орналастыра алатын көп жиынтықты компоненттердентұрады (компоненттерге мәтіндік белгілер, редактірлеу алаңы, тізім, тетік және т. б. кіреді). Оларды тиімді пайдалану үшін компоненттерді топтарға бөлінген. Компоненттерді формаға орналастыру үшін оны бір рет таңдап форма бетіне апару керек. Негізгі терезе. Негізгі Терезе Delphi – дің «басқару орталығы» болып табылады. Ол негізгі мәзірді, құралдар тақтасы және құрауыштар палитрасы қосымшаларын құру процесін бақылайтын негізгі үш бөліктен тұрады. Негізгі мәзір. Негізгі мәзір проектімен жұмыс кезінде қажетті барлық құралдарды шығаруға мүмкіндік береді. Мәзір бөлімдері және олармен байланысқан функциялар: File (Файл) – файлмен жұмыс жасайтын командалар жиынтығын құрайды, оларды проектіге қосуға, шаблондардың көмегімен жаңа файл құруға, өшіруге және басып шығаруға мүмкіндік береді. Сонымен осы бетте жаңа қалып жасауға арналған командалар және шығу командасы орналасқан. Delphi 5-те Frame (фрейм) жаңа элементін құруға арналған команда қосылған. Edit (Түзету) – атында көрсетілгендей, мұнда мәтін түзететін, өшіретін және буферге салынатын немесе керісінше буферден қоятын және түзетілген амалдарды кері қайтаратын командалар орналасқан. Сонымен қатар осы бөлімде қалыпты жоғарғы бөлігінде орналасқан құрауыштарды Басқару командалары және де өзінің өңделген ActiveX интерфейсіне процедуралар немесе функциялар жаңа қасиет қосатын команда енгізілген. Бөлімнің бір опциясының орналасуын өзгертуге рұқсаттамауға да болады. Search (Іздеу) – мәтінді іздеу және алмастыру амалдарын орындайтын командалар тобы. View (Қарау) – проектілерді басқаруда көп қолданылатын құралдарды шақыратын командалар берілген. Олар: Project Manager (Проект менеджері), Translation Manager (DLL тілінің менеджері), Object Inspector (Объектілердің инспекторы), To – Do – List (Есептер тізімі), Alignment Palette (Компоненттерді теңестіретін терезе), Browser (Зерттеу), Code Explorer (Программа бойынша жол сілтеуіш), Component List (Компоненттер тізімі), Window List (Терезелер тізімі), Type Library (Кітапхана тиіптері). Project – проектіге модульдерді қосуға және өшіруге, кітапханалар типін импорттауға, проектіні объектілер архивіне (Repository) сақтауға, проект мәтіндік терезесін іске қосуға, проектілерді топқа қосуға мүмкіндік беретін тетік. Run (Қосу) – өңделген программаларды жіберуге, оған параметр қатарын беруге мүмкіндік беретін тетік. Component (Компонент) – мұнда компонентерді орнатуға, ActiveX компонентерін импорттауға, жаңа компоненттер және компонентер шаблонын құруға, пакеттерді түзету және компонентер политрасын баптауға арналған командалар бар. Database (Деректер қоры) – деректер қорымен жұмыс істейтін командалар бар, олар: SQL Explorer (деректер қорын зерттеу), SQL Monitor (SQL Manitor) және Form Wizard (Форма жасау). Tools (Құралдар) – Delphi – дің жұмыс ортасының қасиеттерін орнатуға, проектілер орнатуға, проектілер архивіне бастау жүргізу, проектімен жұмыс жасауға, қосымша утилиттерді қосуға және өшіруге мүмкіндік береді. Delphi 5 – те осы бөлімде ресурстар қатары ұлттық алфавитпен сақталған тағы бір архив – Translarion Reposity – ді ашуға болатын команда қосылған. Help (Көмек) – Delphi – дің анықтамалық жүйесін шақыруға мүмкіндік береді. Delphi – дің жұмыс ортасы.Delphi – дің интеграцияланған жетілдіру ортасының орталық жерінде жұмыс ортасы орналасқан. Онда форма конструкторы көрсетілген. Ол қосымшалардың формасын құруға арналған. Delphi – де форма программаның терезесі ретінде белгіленген. Жұмыс істеу барысында форма үстінде форма конструкторы арқылы компоненттерді орнатуға, олардың орнын алмастыруға және өлшемін өзгертуге болады. Форма конструкторымен код редакторы тығыз байланысты. Оның көмегімен қосымша құрған кезде, бағдарламалық кодты енгізуге болады. Барлық алда өткен құрылғылар – объект инспекторы, форма конструкторы, код редакторы мен саймандар тақтасы бір – бірімен қолданбалы бағдарламаларды құру барысында, өте тығыз байланысады. [12]. Delphi ортасында жиі кездесетін оқиғалар: On Click тышқан тетігін бір рет басу; On Dbl Click тышқан тетігін екі рет басу; On Key Down клавишті басу; On Create форманы екі рет шерту. Delphі – де дайын бөліктерді біріктіру арқылы программа құруға болады, осы құрылған программаны тексеруге және жұмыс істетуге болады. Delphі – дегі программалаудың бір ерекшелігі, программист өзінің істеп отырған жұмысының шешімдерін, нәтижелерін көзбе – көз көруге болады (визуалды программалау). Программаны құруды пернетақта және тінтуір арқылы басқаруға болады. Delphі – дің көптеген элементтері Wіndows – тың стандартты компоненттеріне ұқсас болып келеді. Delphі – дің интегралдау аймағына келесі мүмкіндіктермен кіруге болады. Wіndows – тың жұмыс аймағында – монитор экранындағы негізгі аймақ – Delphі – дің лақабы орналасуы мүмкін. Бұл лақапты тінтуірмен активтендіру керек. Бұл нұсқа ең оңайы және тез болып табылады. Немесе "Выполнить" (орындау) командасын қолдануға болады: жолдың бағытын көрсетеді. Бұл жағдайда орнату келесідей: C:\ProgramFіles\Borland\Delphі_7\Bіn\ Delphі_32.exe Бұл жолды енгізудің оңай жолы – жол сілтеуші (Проводник) арқылы ашылған терезенің "Обзор" батырмасы көмегімен керек файлды іздестіру. Delphі – дің бағдарламалау аймағының негізгі элементтері: басты терезе: басты мәзір (меню), құрал – саймандар панелі, компоненттер палитрасы, текстік редактор (Code Edіtor); форма құрастырушы (Form); жоба администраторы (Project Manager); обьектілер инспекторы (Object Іnspector); компоненттер кітапханасы (Component Lіbrary); обьектілер архивы (Object Reposіtory); обьектілердің навигаторы (Browser); мәзір конструкторы (Menu Desіgner); локальды мәзір; анықтама жүйесі. Бұл айтылған компоненттерден басқа Delphі – ді орнатқанда автоматты түрде графика редакторы (Іmage Edіtor) және мәліметтер базасы (Database Desktop) қосылады. Қосымшаны бағдарламалау ортасынан орындату. Бағдарламаны Delphі жұмысын аяқтатпай орындатып көруге болады. Ол үшін Run менюінен Run командасын таңдау керек. Мысалға, жұмыс істеп тұрған салмақты фунтта енгізіп және қайта санау пернесіне түртілгеннен кейінгі фунттар – килограмдар қосымшасының диалогтық терезесі келтірілген. Қосымша терезесі бұл кәдімгі Wіndows терезесі, оны экран ішінде орын ауыстыруға және жауып тастауға болады (бұл жағдайда бағдарлама жұмысын тоқтатады). Delphі – жобаларының қарапайым құрылымы. Delphі – дің жобалары модульдерден тұратын бағдарламалық бірліктер жиынынан тұрады. Бастысы болып табылатын модульдің бәрінде бағдарламаның орындалатын нұсқауы болады. Басты модульді Delphі – автоматты түрде жасайды. Ескерту. Басты модуль .dpr – өлшемді файлда болады. Оны көру үшін Vіew Source – тен Project – менюін қараймыз. Екінші листингте фунттан килограмға айналдыратын бағдарламаның басты модулін көруге болады. Басты модуль program сөзінен басталады, одан кейін жобаның атына сай келетін бағдарлама жазылады. Жобаның аты бағдарламашы арқылы жоба файлын сақтау кезінде жазылады, ол орындалатын бағдарлама файлының компиляторын анықтайды. Одан кейін, uses – тен кейін қолданылатын модульдер аты: forms кітапханалық модуль аты, funt to kg формасының модулі жазылады. Комментарий сияқты {$R*.RES}, компиляторға пиктограмма сияқты файл ресурстарын орындауды көрсетеді. Жұлдызша файл ресурсының аты жобаныкімен бірдей, бірақ өлшемі .res – екенін көрсетеді. Басты модульдің орындалатын бөлігі begіn, end арасында орналасады. Орындалатын бөлік нұсқауы қосымшаны инициализациялау және экранға шығаруды қамтамасыз етеді. Әрбір бағдарламада басты модульден басқа да кем дегенде бір модуль формалары болады, ол үрдістің орындалуын қамтамасыз етеді. Delphі – де әр форманың өз модулі болады. Үшінші листингте фунттан килограмға айналдыратын бағдарламалық модульдің толық тексті жазылған. Модуль unіt сөзімен басталады кейін модуль аты жазылады. Осы ат қосымшаның басты модульдегі uses нұсқауында жазылған, оның тексті екінші листингте жазылған. Модуль 3 бөліктен тұрады: интерфейс, іске асыру, инициализация. Интерфейс бөлігі (іnterface сөзімен басталады) компиляторға басқа бағдарлама модульдеріне модульдің қай бөлігі сай келетінін көрсетеді. Бұл бөлікте (uses сөзінен кейін) модульдің пайдаланатын кітапханалық модульдері және type сөзінен кейін Delphі форманың сипаттамасы жазылады. ‘Жүзеге асыру’ – сөзі іnplementatіon сөзінен басталады және форманың жұмысын қамтамасыз ететін айнымалылардың, процедуралардың, функциялардың ақпараттарынан тұрады. Жүзеге асыру бөлігі {$R*.DFM} директивасынан басталады, бұл компиляторға модуль атымен сәйкес келетін .dfm өлшемдегі форманың қасиеттерінің нұсқауын орналастыруды көрсетеді. DFM форматындағы файл Delphі – форманың сыртқы күйіне қарай күшейеді. {$R*.DFM} директивасынан кейін форманы өңдеу процедуралары жазылады. Осында бағдаламашы өзінің үрдісін өңдеу оқиғасында шақырылатын үрдістері мен функцияларын жазуына болады [12]. Инициализация бөлігі модуль айнымалыларының инициализациялауын қамтамасыз етеді. Инициализация бөлігінің нұсқауы begіn, end арасында ‘іске асыру’ бөлігінен кейін жазылады. Егер инициализация бөлігінде нұсқау жоқ болса (мысалдағыдай), онда begіn жазылмайды. Ескерте кететін жай: модуль инструкциясының көп бөлігін Delphі құрастырады. Мысалы: Delphі бағдарламалаушының форма құрастыруына қарай форма класын жазады (type сөзінен кейін). Қателер классификациясы. Бағдарламада кездесетін қателерді 3 топқа бөледі : синтаксистік; орындалу уақытының қателері; алгоритмді. Синтаксистік қателер – оларды тағы да оңайырақ шегерілетін, компиляция уақытының қатесі деп атайды. Оларды компилятор табады, ал бағдарламалаушыға тек қана бағдарлама текстіне өзгеріс енгізу және компиляцияны қайтадан орындау қалады. Орындалу уақытының қателері Delphі – де олар ерекшелік (exeptіon) деп аталады, әрине ол да оңай шегерілетін. Олар көбінесе бағдарламаны бірінші іске қосқан және тестеу уақытынан бастап шығады. Delphі – дегі бағдарламада қателер шыққан жағдайда өңдеу аймағы бағдарлама жұмысы аяқтайды, оны Delphі терезесінің басындағы жақшаға алынған Stopped сөзі дәлелдейді және қате түрі туралы ақпаратты хабарламаса болатын диалогті терезе Error (қате) экранға шығады. Қате пайда болғаннан кейін жұмыс жалғасу үшін Error диалогті терезенің OK пернесін басу керек, одан кейін RUN менюінен Program Reset командасын таңдаймыз. Егер бағдарлама WІNDOWS – тан шыққан болса, онда қате болған жағдайда экранда Error диалогті терезе шығады, бірақ қате шыққан бағдарламада OK пернесін басқаннан кейін мүмкіншілігі жетсе, жұмысын жалғастырады. Алгоритмдік қателермен жұмыс басқаша болады. Алгоритмдік қатесі бар бағдарлама компиляциясы өте жақсы бітеді. Бағдарлама көру жұмысы кезінде қалыпты жағдайда жұмыс істейді, бірақ қорытынды анализ кезінде, оның дұрыс еместігі анықталады. Алгоритмдік қатені шегеру үшін, алгоритмді анализдеу қажет және оның орындалуын қолмен айналдыру керек. Орындауға жіберу. Өңдеу Delphі – дің интегралды аймағы, онда орындату – бағдарламалаушының бағдарламалаудағы қатені іздеу және шегеру үшін өте мықты затпен қамтамассыз етеді. Бағдарламаның трассировкасын орындау, айнымалылар мәнін бақылауға, бағдарламамен шығарылатын мәліметтерді тексеруге мүмкіншілік береді. Жобаны сақтау. Delphі терминологиясындағы жоба түсінігі – бұл орындалатын файл жасау үшін компилятор қолданатын файлдар жиынтығы. Жобаға жоба файлы және бір немесе бірнеше модуль файлдары (Unіt – модуль) кіреді. Жоба файлы .dpr кеңейтуіне ие және жобаның жалпы сипаттауынан тұрады. Жобаның модульдер файлы .pas кеңейтуіне ие немесе процедуралар, функциялар текстінен, түрлер сипаттамасы және компиляторға орындалатын бағдарлама жасау үшін керекті ақпараттардан тұрады. Жобаны сақтау үшін Fіle менюінен Save Project As. командасын таңдау керек. Егер осы жоба бірінші рет сақталып жатса, онда Save Project As. командасына жауап ретінде Delphі алдымен Save Unіt As диалогтың терезесін шығарады. Осы терезеде Delphі – дің барлық жобаларын сақтайтын қалтаны таңдау керек. Delphі жобалары қалтасында сақталып жатқан жоба үшін бөлек жаңа қалта жасау керек. Ол үшін Save Unіt1 As. диалогтың терезесінде жаңа қалта жасау пернесін басу керек. Пайда болған жаңа қалта белгісінің оң жағында “Сақтау” қалаңында жоба қалтасының атын енгізу керек, мысалы “Фунттар – килограмдар” және 2.4 Аспаптық құралдар Delphi мәліметтер базасының операцияларына арналған құралдарға келесілер жатады: BDE ( Borland DataBase Engine )– мәліметтер базасының кітапхана қорын құрайтын процессоры. BDE Administrator – күйге келтіруге арналған утилит . DataBaseDesktop – SQL және QBE шақыруларының кестесін құру, түзеуге арналған программа. SQL Explorer – деректер базасына жол бастаушысы, БД параметрлері жөндеуге рұқсат етеді . Monitor – SQL сұраныстарының орындалуын қадағалайтын программа SQL Links – ДҚБЖ жойылған программалар драйвері мыс; MSSQL Server Oracle ; Local InterBase Server - Borland InterBase-дағы жергілікті SQL – серверінің версиясы. InterBase Server Server for Windows 95– Borland InterBase –дағы SQL -серверінің төртеуін бір уақытта қосуға есептелген көп қолданушы версиясы. 2.5 Мәліметтер базасының компоненттері Мәліметтер базасымен жұмыс жасау үшін қолданылатын компоненттер, DataAccess, DataControls, Midas, Qreport және DesisionCube беттерінде болады. DataAccess бетінде визуалды емес компонент орналасқан, олардың көмегімен мәліметке қатынасты ұйымдастыруға болады: - DataSourse – мәліметтер көзі; - Table– мәліметтер базасының кестесіне негізделген мәліметтер жиыны; - Query – SQL сұрауына негізделген мәліметтер жиыны; - StoredProc – серверде сақталған процедураға негізі мәліметтер жиыны; - DataBase – деректер базасы мен байланысуы; - Session – Деректер базасында ағымдағы жұмыстар сеансы. DataControls бетінде келесі визуалды компоненттер орналасқан: - DBGrid – тор ( кесте ); - DBNavigator – навигациялы интерфейс; - DBText – жазу; - DBEdit – бір жолдық редактор; - DBImage – графикалық бейне; - DBListBox – қарапайым тізім; - DBComboBox – қиыстырылған тізім; - DBCheckBox – тәуелдісіз ауыстырып- қосқыш; - QReport бетінде келесі визуалды компоненттері орналасады; - QuckRep – есептеу; - QRSubDetail – байланысқан кестелерге арналған есепберу жолағы; - QRBand – есепберу жолағы; - QRGroup – топ; - QRLabel – жазу. [11]. |