ғылыми%20жоба%20каратэ%20Х.Жибек. ылыми зерттеу жмысы Каратэ спортыны баланы жеке басына сері
 Скачать 371.59 Kb.
|
|
Павлодар педагогикалық университеті Ғылыми зерттеу жұмысы «Каратэ спортының баланың жеке басына әсері» Орындаған: Хурманхан Ж. Топ: ПМНО-21с Тексерген: Утилова А.М. 2022 Мазмұны
Аннотация Зерттеу мақсаты: Каратэ спортының баланың жеке басына тигізетін әсерін анықтау. Зерттеу болжамы: Егер, бала каратэ спортымен тұрақты айналысса, онда бала төзімділікке, шыдамдылыққа, бастаған ісін толықтай аяқтауға, мақсатқа жетуге бағдарлайды. Зерттеу кезеңдері: Тақырыпты таңдау Әдебиеттерді қарастыру Зерттеу материалдарын жүйелеу Сауалнама өткізу Сауалнама нәтижесін талдау Қорытынды Зерттеудің жаңашылдығы: Кез келген каратэ стиліндегі сабақтар күшті, ептілікті, үйлестіруді дамытады және денсаулықты жақсартады. Сонымен бірге олар адамның өзін барлық жан-жақты көріністерінде зерттеуге еріксіз жетелейді. Зерттеудің практикалық маңызы: Каратэ үйірмелері, каратэ мамандарымен және бапкерлерімен әңгімелесу. Кіріспе «Каратэ тек спорт емес, Каратэ адамды дене дертінен, рухтың әлсіздігінен сақтайды» Гитин Фунакоси Бүгінде көптеген адамдар спортпен айналысады. Мүмкін әрқайсымыздың өмірімізде осы немесе басқа спорт түріне орын бар шығар. Бүкіл әлемде әртүрлі және қызықты спорт түрлері өте көп, олар санаттарға бөлініп, халықтың мүлдем басқа топтарынан адамдарды тартады. Егер барлық танымал адамдар арасында жекпе-жек өнері өте әсерлі десек, өтірік шығар. Ия, бұл жекпе-жек өнері жастарды жиі қуантады және оларды осы бағытта жаттығуға және дамуға итермелейді. Өзектілігі: Каратэ – бұл өте қатаң метод. Каратэ өнерін игеру үшін қатаң тәртіп және табандылық қажет. Оқушыларға басты айла-әдісті үйрену үшін екі ай уақыт беріледі. Қазіргі балалар жиі физикалық белсенділіктің жетіспеушілігін сезінеді. Каратэнің дене және психикалық қасиеттерімізге оң әсері оны тек спорт немесе жекпе-жек өнері ретінде ғана емес, сонымен қатар үйлесімді тұлғаны тәрбиелеу, дамыту жүйесі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Біздің прогрессивті жасымызда балалар өз денсаулығына немқұрайлы қарап, бос уақыттарын теледидар экранында немесе компьютерде өткізуді жөн көреді. Бұл жұмыс мектеп оқушыларының каратэге деген қызығушылығын оятып, осы спорт түрімен таныстырып, салауатты өмір салтын ұстана алады.Спортпен айналысу денсаулыққа пайдалы, бұған ешкім күмән келтірмейді. Бірақ каратэден не пайда? Мақсаты: Каратэ спортының баланың жеке басына тигізетін әсерін анықтау. Міндеттері: 1) Әдебиеттерге шолу; 2) Каратэ ойыны баланың жеке қасиеттеріне: төзімділік, шыдамдылыққа үйретудің әсерін анықтау; 3) Баланың рухани күшінің, дене дамуының, каратэ спортына тәуелділігін белгілеу. Зерттеу болжамы: Егер, бала каратэ спортымен тұрақты айналысса, онда бала төзімділікке, шыдамдылыққа, бастаған ісін толықтай аяқтауға, мақсатқа жетуге бағдарлайды. Зерттеу жаңашылдығы: Кез келген каратэ стиліндегі сабақтар күшті, ептілікті, үйлестіруді дамытады және денсаулықты жақсартады. Сонымен бірге олар адамның өзін барлық жан-жақты көріністерінде зерттеуге еріксіз жетелейді. Практикалық маңызы: Каратэ үйірмелері, каратэ мамандарымен және бапкерлерімен әңгімелесу. 1. Негізгі бөлім 1.1.Каратэның тарихы. Каратэ (жапонша – қарусыз қолмен) – қарусыз қорғанудың бір түрі; қол және аяқпен қарсылас денесінің неғұрлым осал тұсына соққы беруге негізделген спорттық жекпе-жектің бір түрі. Жапонияның басқа жекпе-жектері жарысты, түрлі лақтыруларды орындайтын, тұтқыр ұстап алу мен тұншықтырғыш тәсілдерін болжайтын (джиу-джитсу, дзюдо), ерекшеленетін каратэде айқас қатысушыларының тікелей контакт деңгейі минимальды, ал қарсыласын қирату үшін оның өмірлік маңызды дене нүктелеріне дәл бағытталған күшті соққы қолмен немесе аяқпен ұру қолданылады. Бастапқы кезеңде, каратэ тек қана өзін-өзі қорғауға арналған қоян-қолтық ұрыс тәсілі болып саналған .Каратэ Жапонияға Окианава аралынан XIX ғасырдың соңында келген. Ерте уақытта Окианава Қытай және Жапониямен тығыз сауда қарым-қатынаста болған Рюкю тәуелсіз патшалығының орталығы болып табылған. XVII ғасырда Рюкю патшалығы Сацума князьдығының самурайларымен жаулап алынып оның вассалы болды.Қазіргі уақытта батыс әдебиетінде, Окианава тұрғындары үнемі жапон басқыншыларына қарсы партизандық айқас жүргізген, осы айқас үшін каратэ өнерін туғызған деген ой-пікірлер тараған. Осы хабардың сыншылар үш жүз мыңдық тұрғындық аралда бір жарым ондық жинақ жапон самурай гарнизоны орналасқанымен, окинавтықтардың адалдығын дәлел екеніне сендіреді. Аралда жауынгерлік өнерін жаттығу негізінде Қытайдан қоныс аударған ұрпақтар арасында, ал олардан аздап басқа тұрғындарға келіп жеткен.«Каратэ» («қытайлық қол») термины ХVIII ғ. окинавтың Аката жерінен Сакугавпен енгізілген. Қытайдан оралған соң, Сакугава шаолиньдық жекпе-жек стилін үйреніп жүргенде, Карате-до Сакугава жекеше мектептің негіздеушісі болды. Ақырында «кара» — «қытайлық» иероглифы ұқсас дыбысқа, бірақ басқа мағынаны білдіретін «кара» — «бос» иероглифына өзгертілген. Танымал шебер және каратэның таратушысы Гитин Фунакоси (1868—1957), осы өзгерілгеннің мағынасын: «Жылтыратылған айна қарсы алдында тұрған бүкіл нәрсені көрсетіндей, ал тым-тырыс алап кішігірім дыбысты тарататындай, каратэ үйреніп жатқан адамда өзін өзімшілдіктен және қаһардан босатып, немен қақтығысуына тұра келетін болса соның бәрін тәнік сезіну қажет. «Бос қол» атауы 1935 жылы окинавтық каратэның түрлі стильдерінің шеберлері жиналған конференцияда бекітілген. Кейінірек «до» — «жол» деген түсінім пайда болды, философиялық түсінімде жол, бағыт, жауынгердің өмірлік позициясы, яғни денемен рухтың дамыми жетілдіру мағынасын білдіреді.Сөйтіп, Каратэ Қытайдың кунг фу қарусыз күрес түрімен қатар дамыған. Қазір Каратэнің каратэ-до (олимпиялық спорт түрі), шотокан деген түрлері бар. Қазіргі каратэ жүйесі 20 ғасырдың басында дамыды; джиу-джицу күресінің тәсілдерінің сұрыптап алынған, жетілдірілген түрі. Кесте1.Каратэ бойынша дайындық деңгейі
Халықаралық каратэ федерациясы 1968 жылы құрылды. Оған 50-ден астам мемлекет мүше. Дүниежүзілік чемпионат 1970 жылдан, Еуропа чемпионаты 1971 жылдан өткізіліп келеді. Қазақстанда Каратэ 1991 жылдан кең етек ала бастады. Каратэден алғаш спорт шебері нормасын орындаған Қ.Молдажанов болатын. Кейінгі жылдары бұл жекпе-жек өнері тез қарқынмен дамып, көптеген қазақ жастары Каратэ түрлерінен Дүние жүзі, Азия чемпионы атақтарын иемденді.Каратэ спортында адамның дене дайындығы күш, шапшаңдық, шыдамдылық, ептілік және т.б. ғана сынға түспейді сонымен қатар жақсы жетілген әдіс тәсіл, айла, спортшының бойындағы рух мықтылығы да сыналады. Оның бәсекелері екеуара спаринг-матч ретінде өтеді және мұндай жағдайда каратэ жекпе-жегінің көптеген әдістерін қолдануға рұқсат етілмейді.  Жекпе-жек кезінде спортшылар бір-бірін жарақаттап алмас үшін каратэнің кейбір әдістеріне қолдануға тыйым салынған .Бұрынғы дене тәрбиесі жүйелеріне тарихи шолу. Біздің дәуірімізге дейінгі (БДД) VI-V ғғ. Осы Қазақстан жерінде тұрып, өмір сүрген біздің арғы ата – бабаларымыз – сақтардың кезінде өз заманына сай дене тәрбиесі жүйесі болған. Сақтардың дене тәрбиесі жүйесінің негізгі әскери-жауынгерлік және жарыс-сайыс бағытында болды. Ашық аспан астында киіз үйлерде тұрып, негізгі кәсіптері мал өсіру болған сақтарға кенеттен келген жауларынан отбасын, елін, жерін қорғау үшін өте сезімтал, күшті, епті, төзімді, батыл болу керек болды. Сондықтан да олар бала кездерінен атқа міну, садақ ату, күрес жаттығуларымен айналысқан. Сақтардың балалары 4-5 жастарынан атқа шауып, 7-8 жасынан ат үсті сайыс жаттығуларын 6 үйреніп, меңгере бастаған. Он үш жаста «отау иесі»болатын бозбалалар, он үш жасқа келгендерінде ер қаруы бес қаруды еркін меңгерген. Сол кездердегі сақ жауынгерлерінің шабуыл жасайтын қарулары – айбалта, қылыш; соғатын қарулары – қалқан, сауыт, дулыға, тізелерін, аяқтарын қорғайтын қалқаншалар болған. Ұзақтан ататын садақ, садақ қаптары, жебе салынатын қорамсақтары, қорамсақтарында әр түрлі жебелері болған. Осы аты аталған қаруларды соғыста пайдалану, оларды өте жетік меңгеру үшін сақ жауынгерлері өте көп жаттыққан. Садақ ату, найзамен, ақинақпен сұғу, қылышпен, айбалтамен шабу, шоқпармен соғу жаттығулары көп рет әр түрлі жағдайларда қайталана орындалған. Жаудың қаруларынан жалтару, қалқан тосу, алдын алу жаттығулары жетілдірілген. Осы қару қолдану жаттығулары жерде, ат үстінде, атты тізгінін ұстап басқару кезінде орындалған. Соғыс жағдайына жақындатылған жағдайда шауып келе жатып қарулар қолдану, бірнеше адам жабылғанда қорғану, шабуыл жасау жаттығулары сайыс түрінде орындалған. 1.2Каратэның стиль түрлері. Шито-рю (糸東流) - каратэнің ең көне стильдерінің бірі. Оған күшті Шури-те катасы, қатты және жұмсақ Наха-те катасы және қытай стиліндегі көркем Ақ тырна катасы кіреді. Кенва Мабунидің негізін қалаушы. Годзю-Рю (жапон. 剛柔流) - каратэнің кең тараған стильдерінің бірі. Ол шынтақпен, тіземен соққы беру, лақтыру техникасы, қармау және жерде күресуді қамтитын жақын ұрыс техникасына негізделген. Бұл стильдің 3 негізгі нұсқасы бар - Окинаван, жапон және американдық. Негізін қалаушы Чоджун Мияги. Вадо-рю (和道流) - төрт негізгі стильдің бірі. Дененi түзу қалыпта ұстау керек, омыртқа бастан аяққа дейiн түзу болады. Табан арқылы жасалған параллелограм арқылы өтетiн бiр тiк түзуде бас пен ауырлық нүктесi де болу керек.Кеуде бұрылған иықпен жазылу керек, бұл диафрагманы босатады және тыныс алуды жеңiлдетедi. Ішiн салдардың ортасына келтiрiп, (аз ғана куш жұмсаған iш бұлшықеттерiмен) және ауырлық нуктесiн темендету үшiн төменге қарай сығымдау керек. Тыныс алу iштен басталады.Бет босаңсыған күйде болады, ауыз жиырылуы керек. Сiлекей секрециясын жеңiлдету үшiн, көмейдiң кұрғап қалмауын сақтап қалу үшiн тiл жоғары таңдайға жанасу керек. Бұлшықеттердi босаңсыту қажет. Тыныс алу — ки кезi ретiнде терең, түзу болып, кеуденiң жоғарғы бөлігінен емес, іш пен диафрагма аркылы етедi. Тұрыстар “шабуылдайтын” және “қорғанатын” болып бөлiнедi, бұлар тұтас қозгалмалы жүйелiлiкке байланысады. Қозғалысқа үлкен потенцяалды тұрыстар болады және айланы шектейтiн жағдайдағы жұмысқа арналған тұрыстар болады. Стильдің ерекшеліктеріне оның тиімділігін жоғалтпай, қорғаныс үшін жасалған күштер мен қозғалыстардың амплитудасын барынша азайтудан қорқу ниеті жатады. Құрылтайшысы Хиронори Отсука. Шотокан (жапон. 松濤館) — сызықтық қозғалыспен және күштің сызықтық қолданылуымен сипатталатын стиль. Сөрелер төмен және кең. Блоктар қиын. Соққылар соққыға жамбастарды қосқанда күшті және қайтымды. Негізін қалаушы Гичин Фунакоши. Киокушинкай (жапон. 極真会) — каратэнің контакт стилі, жоғары соққылар мен күшті соққыларға толы жекпе-жек. Каратэден жарыс ерлер мен әйелдер арасында екі негізгі бөлім бойынша өткілген: Кумитэ – спортшылардың негізгі тәртіппен соққы беруде жіберілетін байланыс сатысын анықтайтын жекпе-жегі. Спортшылар бірнеше салмақ категориясында жеке және командамен сайысқан. Жеңімпаз жинаған ұпайлары бойынша анықталады. Ката (жапонша «форма») – дәстүрлі каратэ тәсілдерінің техникалық кешені, олардың орындалуы тұрақты критерилермен бағаланады. Жеңімпаз орындалу формасы мен сапасына қарай анықталады. Сайыс жеке және командалық түрде өткізіледі. Әр түрлi тұрыстарды бiрiктiретiн басты нәрсе — бұл тұрақтылық, кез-келген жағдайда баланстың сақталуы, турысты мезетiнде таңдау және қолдану, бiрдей калыптасатын жағдайлардың түсiнiгi, ең акырында орындалатын тәсiлге дене бұлшықеттерi арқылы жоғары күштi жұмсау мен калыптастыруға жағдай жасайды. Қазіргі уақытта каратэнің бірнеше ондаған түрлі стильдері бар, олардың бесеуі негізгі болып саналады. 1. Годзю-рю (негізін салған Гоген Ямагучи) 2. Кеокушин (негізін салған Масутацу Ояма) 3. Шиторю (Кенва Мабунидің негізін қалаушы) 4. Шотокан (негізін салған Гичин Фунакоши) 5. Вадо-рю (негізін салған Хиронори Отсука).   Сурет1.Каратэнің стиль түрлері Кеокушинде басынан ұруға тыйым салынады. Негізін қалаушы Масутацу Ояма.Каратэдегі стильдер пайда болуын тоқтатпайды, әрбір көрнекті шебер өзінше бір нәрсе әкелуге тырысады, бұл көбінесе жаңа стильді жасауға әкеледі. 1.3. Рухани-адамгершілік компоненттер Каратэде және басқа да жекпе-жек өнерінде әрқашан адамның рухани-адамгершілік дамуына ерекше көңіл бөлінген. Барлық жекпе-жек өнерінің негізі ізгілік, бейбітшілік және тыныштық философиясы деп сенгені таңқаларлық емес. Жауынгерлік өнердің дәстүрінде барлық жерде қатаң ар-намыс кодексі болды, оны бұзу ең үлкен ұят болды. Әлемнің әр еліндегі каратэның миллиондаған табынушылары үшін заңның есте сақталатыны былай айтылатын Сетокан жарғысымен сызба пайда болды: - "Адамдық мәнді жетілдіруге ұмтылу"; - "Әділдік жолмен жүруге ұмтылу және оны қорғау"; - "Өзіңнің бойында еңбекқорлық рухын және қажырлылықты тәрбиелеу"; - "Әдептілікті үйрену"; - "Басқыншылықты болдырмау". Денені нығайта отырып, каратэ ақыл-ойға да әсер етеді. Жауынгерлік өнерді меңгерген адам сабырлы болып, байсалды, парасатты ойлай бастайды, заттардың мәнін анық көреді, агрессивтілігі азаяды. Жекпе-жек мінезді тәрбиелейді, ерік-жігерін жұмсартады және адамды одан әрі өзін-өзі жетілдіруге жетелейді. Бастапқыда бұл бейсаналық деңгейде болады, бірақ кейін өзгерістер басқаларға тез көрінеді. Жекпе-жек өнері, әдетте, қоғамда лайықты мінез-құлыққа, кез келген жағдайда өзін дұрыс ұстай білуге және этикалық нормаларды сақтауға әкеледі. Сондай-ақ, каратэнің ақсақалдар мен тәлімгерлерді құрметтеу сияқты ерекшелігін атап өткен жөн.Заманауи каратэнің тағы бір ерекшелігі бар: оны өз алдына мақсатқа айналдыруға болмайды. Бұл жай ғана басқа, үлкен тапсырмаларды орындау құралы және өзін-өзі жетілдірудің тиімді құралы. Каратэмен айналысатын киелі жаттығу залы (доджо). Жаттығу залына кірерде барлық проблемаларды және ұайым-қайғыны ұмыту керек. Барлық ықылас-ынтамен жаттығуға кірісу керек. Залдан тек қана мұғалімнің рұқсатымен шығу керек. Мұғалім каратэ әдістерін түсіндіріп жатқан кезде, оқушылардың барлық ой-ықылыстары мұғалімде болуы тиіс. Оқушыда каратэ өнерін үйренуден басқа ешқандай ой болмауы керек.Мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынас этикетке сай болуы керек. Әрбір жаттығу бас ию арқылы басталады және аяқталады. Оқушылар басты айла-әдісті үйрену үшін екі ай уақыт беріледі. Бұл уақытта оларды толық үйреніп шығу мүмкін емес. Оқушылар күнбе-күн жаттығу жасап тұруы керек, және барлық ынта-ықылыстарын жаттығуға жұмсауы керек. Егер жаттығу дұрыс жасалмаса және жүргізілмесе онда көздеген мақсатқа жету мүмкін емес. Каратэ сабақтары ғылымдық салада және физикалық, физиологиялық әдістерге сай болуы керек. Каратэ сабақтарын оқушы бастапқы кезде қалай түсінсе, ары қарай іс жүзінде де солай орындайды. Каратэ өнерінде оқушы өзін-өзі басқара білуі және күш-жігерін игере алуы шарт. Караты өнерінде мына басты қағидаларды ескеру керек: Ауырлық тепе-теңдік Күш, жылдамдық, концентрациясы Ритм Тыныс алу Ес және еркіндік Арақашықтық соққы кезінде берілген сәт 1.4 Каратэның денсаулыққа әсері Каратэ, басқа да жекпе-жек өнері сияқты, қарсыластар бір-бірін қолдарымен және аяқтарымен ұратын денсаулыққа қауіпті спорт түрі ретінде қарапайым адамдардың басында бұрыннан бар. Шыдамдылық физикалық каратэаның ең басты сапасы болып келеді.Каратэда шыдамдылық деп-шаршауға қарсы және күресті қарсылығымен жоғары дәрежеде жарыс бойы бір қалыпта ұстану, шаршап қалмай деген каратэаның қабілеті артады. "Шыдамдылықтың" түсінігін "шаршау бөлектеп қарауға болмайды, өйткені шаршау жұмысқа икемділігінің төмен екенін білдіреді:Қажығандық жұмысқа икемдігігінің төмен болғанын білдіргенімен, онымен бірге ол оның дамуының амалы болып келеді. Сол үшін қажудың ағзаның функционалдық ары қарай жетілдіру керек, мәселе деуге болады. Біз бұл теріс пікірдің көпшілігін көптеген ашуланған американдық жауынгерлерге, тіпті каратэ әдістерін басқалардан физикалық артықшылығын көрсету ретінде қолданатын адамдарға қарыздармыз. Сондықтан каратэ денсаулық пен өмірді ұзартады деген тұжырым күмәнді болып көрінуі мүмкін. Ал бұл арада дәл солай.Осыны білу үшін мен каратэға қатысушылар арасында Сауалнаманың мақсаты: Каратэ жекпе-жегінің маңыздылығын анықтау. Сауалнаманың сұрақтары: Каратэ жекпе-жегі не себепті ұнайды? Бала кезден қызығушылығым бар Жай ғана қатысып көргім келді Өзімнің қабілеттерімді шыңдағым келеді Каратэмен не себепті айналысқын келеді? a) Мен өскенде чемпион болғым келгендіктен b) Маған ата-анам қатысып көруге ұсыныс берді c) Достарым менің қызығушылығымды оятты Каратэ өте қауіпті спорт түрі екеніне келісесің бе? Спортқа жақын болмас қауіпті Әркімге әр қалай Жоқ мүлдем қауіпті емес  Сурет2. Каратэден Әлем және Азия чемпионы Мөлдір Жаңбырбай:«Әйел әлсіз деп кім айтты», – дейді Жерлестері Мөлдірдің спорттағы жетістігімен жақсы таныс. Әсіресе, Токио Олимпиадасында бақ сынаған сәтте барша Сыр елі тілеуін тілеп, жанкүйер болғаны бар. Олимпиадада жүлделі орыннан көрінбесе де спортшының бағындырған белесі де аз емес. Каратэ спорты бойынша Әлем және Азия біріншілігінің сан мәрте жеңімпазы. Мұндай көңіл қуантар нәтиженің барлығы оның тынымсыз еңбегі мен үздіксіз жаттығуының жемісі екені анық. Спортқа енді қадам басқан жас өренге Мөлдір секілді каратистің кәсіби жолы өнеге боларлық. Ешкім жетектемесе де өмір жолын таңдауға деген батыл қадам спортшыны жаттығу залына бастаған көрінеді. Жанарынан жалын, бойынан күш-жігер тасыған талапкер ойланбастан кәсібі мен хоббиін спорттан табады. Бала кезінен өзге қыз балалардай қуыршаққа үйір болмай, керісінше көрші балалармен төбелесіп, доп теуіп ойнағанды қалаған көрінеді. Тіпті үйдің маңынан спорт мектебінің ашылатынын естіген бойда қашан жұмыс істейтінін білу үшін күнде баруды әдетке айналдырыпты. Жаттығуды қалыс қалдырмау, тыңғылықты дайындалуды да қаперде ұстап, барын салады. Каратэге әпкесі мен інісі де барғанымен соңына дейін қатысқан Мөлдір ғана екен. Оның сөзінше, бүгінде каратэ хоббидан өмірлік кәсібіне айналған. – Жаттығуды бастағаныма небары 3 ай болғанда алғаш рет Тараз қаласына жарысқа бардым. Додада жолым болып, II орын алғаным есімде. Ал тұңғыш шетелдегі сайысқа 2009 жылы жолым түсіпті. Ол – Пекинде болған Әлем чемпионаты. Байрақты бәсекеде қанжыға майланып, II орын иелендім. Содан бері ешбір сайыстан жүлдесіз оралған емеспін. Тек ересектер бөлігіне ауысқан кезде кішкене қиналдым. Мен үшін 2021 жыл жетістікке толы болды. Бірнеше халықаралық жарыста топ жардым. Сәуір айында Португалияда II орын алсам, қазанда Мәскеуде I орын иелендім. Маусым айында Париждегі жарыста топ жарып, Олимпиадаға жолдама ұтып алдым. Олимпиада ойындарына қатысып, марқұм жаттықтырушым Рүстем Батырханұлының арманын орындадым. Желтоқсан айында Алматыда өткен ересектер арасында Азия чемпионатында алтыннан алқа тақтым. Жалпы спорттан алған тәжірибем, өмірлік сабағым жетерлік. Денсаулығыма да біршама зиян келді, – дейді каратист. Бұл – Мөлдірдің кәсіби жетістігінің бір парасы ғана. Ол көптеген республикалық, аймақтық жарыстардың жеңімпазы атанып, туған жердің мерейін үстем етіп келеді. Жаратқан сыйлаған өмірді мәнді де маңызды етіп өткізуді мақсат еткен Мөлдір ұқыптылық пен еңбекті ұран тұтады. Қатарластарына да тілейтіні – дұрыс таңдау, табанды еңбек, шыншылдық. Жерлесіміз жақынын қуантып, ата-анасына мейірімді болудың өзін үлкен жетістік деп білуді ұмытпауды ұсынды. Өткен жыл спортшы өмірінде тек кәсіби жеңістермен ғана емес, өмірлік өзгерістермен де есте қалған. Каратист қыз өткен жылдың тамыз айында өмірлік серігін кезіктіріп, тұрмысқа шыққан. Таңдауы түскен азамат та каратэден ұлттық құрама мүшесі. Қазіргі таңда жолдасымен Алматы қаласында тұратын жерлесіміз туған жерді бір сәтке де естен шығармайтынын жеткізді. Оған қоса жарыстарға әлі де Қызылорда облысының атынан шығатынын мақта-нышпен жеткізді. Сауалнама нәтижелері:Респонденттердің 45%-ы сүйікті спорт түрімен айналысады және оны спорт бөлімінде жасаған дұрыс деп санайды. Олардың ішінен:30% адам жеңіл атлетикамен айналысады; 5% - күрес;10% - футбол және хоккей;15% - спортпен байланысты емес үйірмелермен айналысады; Адамдардың 40%-ы спортпен мүлде айналыспайды;60% қысқы спорт түрлерін жақсы көреді - шаңғы, коньки тебу және шана.Студенттердің 80%-дан астамы теледидардан спорттық бағдарламаларды көреді. Бұл сынақтан өткендердің көпшілігі пассивті, бірақ әлі де спортқа қызығушылық танытатынын білдіреді. Ең сүйікті спорттық бағдарламалар - биатлон, бокс, күрес, футбол, мәнерлеп сырғанау, жүзу.
Каратэнің денсаулығына оң әсері бұрыннан белгілі. Сонау 19 ғасырдың ортасында Окинава аралында, мектепте медициналық тексерулер кезінде дәрігерлер каратэмен айналысатын балалардың басқа оқушылардан тамаша физикалық дайындығымен, пропорционалды дене бітімімен және тамаша денсаулығымен күрт ерекшеленетінін атап өтті. Мен каратэ жаттықтырушысынан сұхбат алдым Каратэ адам денсаулығына әсер ете ме? Бапкер маған былай деп жауап берді: -Жеке жекпе-жекпен айналысу, әсіресе, дененің психикалық және физикалық сауығуына ықпал етеді. Тұрақты жаттығулар үйлестірудегі кемшіліктерді түзетуге, зейінді жақсартуға және логикалық ойлауды дамытуға мүмкіндік береді. Каратэ дене шынықтыру әдісі ретінде заманауи техногендік балалар үшін өте қолайлы. Біздің клубтағы тренингтер адам денсаулығын жақсартуға ғана емес, сонымен қатар стресстік жағдайларға төзімділікті, сондай-ақ экстремалды жағдайларда адекватты жауап беру рефлекстерін дамытатындай құрылымдалған. ХХ ғасырдың 80-жылдарында ағылшын спорт ғалымы, Бирмингем университетінің докторы Крейг Шарп арнайы зерттеулер жүргізіп, оған спорттың 30 түрінен 100 чемпион қатысты. Оларды жылдамдыққа, төзімділікке, күш пен ептілікке тексеріп, олардың тері астындағы майын өлшегеннен кейін, доктор Шарп келесі қорытындыға келді: ең «спорттық» спорт түрлерінің тізімінде гимнастика, балет және каратэ алғашқы үш қатарды иеленді! Шын мәнінде, каратэ жаттығулары кезінде барлық бұлшықет топтары қатысады. Каратэ икемділікті жақсартады, төзімділікті, реакция жылдамдығын арттырады, бүкіл денені жаттықтырады және оның қозғалғыштығын жақсартады. Мұның бәрі, әрине, денсаулықты нығайтады және өмір сүру ұзақтығының артуына тікелей әсер етеді. Соңғы мәлімдеме 18-20 ғасырлардағы 26 атақты каратэ шеберінің өмір сүру ұзақтығын зерттеумен расталды. Бұл топтың 20 адамы 70 жастан жоғары өмір сүрген (оның ішінде 11 адам 80 жастан асқан). Орташа өмір сүру ұзақтығы 78 жасты құрады! Бұл бала кезінен каратэмен айналысқан адамдар үшін - күші 1000 кг-ға жететін бір жаттығуда жүздеген соққылар мен соққылар жасалатын «өлтіру өнері». Бірақ көрінетін қауіпке қарамастан, дұрыс орнатылған дайындықпен зақымдану ықтималдығы, ықтималдығы аз. Түрлі спорт түрлерін жарақат алу қаупін зерттеген неміс журналының «Фокус» мәліметі бойынша, каратэ белгілі және кең тараған спорт түрлерінен әлдеқайда артта қалды. Мәселен, мысалы, ең «қауіпті», біртүрлі, зерттеу барысында 15 шартты тәуекел ұпайын жинаған көркем гимнастика болды. Футболда 13 ұпай, баскетбол мен дзюдода 12 ұпай бар. Каратэде (бокс сияқты) небәрі 10 ұпай бар. Жоғарыда айтылғандардан каратэ «қауіпті» туралы қауесеттер жай ғана миф және ешқандай негізсіз екені анық. Керісінше, каратэ онымен айналысатын адамдарға өмірді ұзартуға және қартайғанша физикалық белсенділікті сақтауға көмектеседі. Сондықтан каратэ тек «өлтіру өнері» ғана емес, сонымен қатар «ұзақ өмір сүру өнері» екенін дәлелдеуге болады! Қорытынды Жұмысымды қорытындылай келе, каратэ сабақтарының денсаулыққа оң әсері зерттеулермен дәлелденгенін атап өткім келеді. Кез келген дерлік – бес жасар баладан ересек адамға дейін каратэмен айналыса алады. Маған каратэмен айналысқан ұнайды, өйткені сабақта мен көптеген жаңа және қызықты нәрселерді үйренемін. Әрқашан бәрі бірден бола бермейді, бұл қиын болуы мүмкін, жарыстардағы сәтсіздіктер ренжітеді. Бірақ мен аты «Каратэ» деген осы жолдың басында ғана тұрмын. Доджодағы спорт бір-бірін жеңу басты міндет емес, біреудің әлсіз тұсын жеңуге, шеберлікті үздіксіз жетілдіруге әкелетінін түсіндім. Каратэмен айналысып, білім алуды жалғастыра отырып, сіз дохжо табалдырығын аттаған кезде кездесетін оның тарихын, терминологиясын, мінез-құлық ережелерін біліп, бұл өнерді жақсы түсіне бастайсыз. Каратэны үйрену арқылы мінез-құлық ерекшеліктерін, әртүрлі салаларға қызығушылық дәрежесін ашады;табысты көрсетеді, өз жұмысын бағалауға мүмкіндік береді;денсаулықты нығайтады; Каратэнің жарыстағы жетістігі мен жаттығу процестерінің тиімділігі жаттықтырушы мен спортшының жұмысқа сол уақытта шешуші болып табылатын жаттығудың түрлері мен әдістерін факторларын және бөлшекгерін уақытылы енгізу мен ұйымдастыруға қаншалықты шығармашылықпен қатыстығына байланысты болады. Сонымен, каратэ спортымен айналысатын адамдарға өмірді ұзартуға және қартайғанға дейін физикалық белсенділікті сақтауға көмектеседі. Сондықтан каратэ тек «өлтіру өнері» ғана емес, сонымен қатар «ұзақ өмір сүру өнері» екенін дәлелдеуге болады! Каратэ техника-тактикалық құралы көлемі жағынан функционалды және жүйкеге күш түсетін спорттың ең ауыр түріне жатады. Сондықтан "Жылдың басты жарыстарына дайындықтың үлгі моделі" негізін жасауда келесі талаптардың шығуы қажет: 1. Дайындық кезеңінің бастамасына каратэ егер қажет болса, тиісті емдік-сауықтыру процедураларын қабылдап үлгеруге міндетті, сондай-ақ алдыңғы жарыстарда жұмсалған дене және жүйке күшін қалпына келтіру керек. 2. Каратэ жеңісіне қажет тактика-техникалық, психологиялық және дене күшінің дайындығымен қамтамасыз етеді; бірақ ең бастысы жарыс басталғанға дейін оны "спорттық формаға" келтіру үшін дайындықта осындай ұзақтық, бағыттылық және көлемнің сәйкестігі, күш жұмсаудың интенсивтігі болу керек. 3. Әрбір жарыстан кейін оған қажетті түзетулерді енгізуге болатындай және дайындықтың соңғы сатысына толық өтейтіндей жаттығудың тұтас жүйесі керек. Тәжірибе көрсеткендей дайындықтың 10-12 апталық моделі ұтымды жолы болады, бұл ауыспалы (1-2 апта), дайындық (8 апта) және жарыстың (1-2 апта) кезеңдерден тұрады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: http://rusbiathlon.ru/ http://zdorovosport.ru/rol_sporta.html http://www.medlinks.ru/article.php?sid=2527 http://www.xo-xa.ru/doc/sport.htm http://www.e-reading.by/bookreader.php/98863/Travnikov_-_Karate_dlya_nachinayushchih.html Ямагучи Н. Госэй Фундаментальное каратэ. (пер. с англ. А.М.Подчеколдина).-М.: Агентство "Фаир", 1998.-224 с; -/Спорт/. Тарас А.Е. Боевые искусства. Минск.; Харвест. 1996.-640с | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
