Методичка микробиология. Жалпы микробиология оу дістемелік нсауы Микроорганизмдерді жіктелуі
 Скачать 1.54 Mb.
|
|
Сапробтық Су тоғандарының өздiгiнен тазаруы жануар және өсiмдiк тектес және патогендiк микроорганизмдерден ластанып қалатын органикалық субстраттарынан босау процессі болып табылады. Бұл үрдiс тек қана органикалық ластанудан кейін жүргізіледі және органикалық заттарды шапшаң жiктеуге сондай-ақ әр түрлi бактериялар санының азаюына алып келген сапрофиттер су микрофлорасы тiршiлiгін белсендiріп, органикалық заттардың тез ыдырауынан бактериялар санынын азаюына әкеледі. Судың өздiгiнен тазаруы микроорганизмдердің болуымен және органикалык заттармен қаншалықты судың ластану үрдістерінің көлемі болып табылады. Өздiгiнен тазаруға су тоғанындағы микроорганизмдердің тұрақты түрлерiнің болуымен сипатталады. Дегенмен биоценоздағы сандық және сапалы байланыстары тұрақсыз, ол органикалық заттардың, яғни сапробтық қасиетіне байланысты сипатталады. «Сапробтық» термині грекше (sapros - шiрiген) су тоғандарының ерекшелiктері кешенi, судағы тиiстi микроорганизмдердің дамуымен анықталады, яғни түрлi мөлшерде органикалық заттардың болуы қажет. Сапробтықтың шкаласы бойынша 3 аймақ ажыратылады: 1. полисапробты, 2. мезосапробты, 3. олигосапробты. Полисапробты аймақтар (күштi ластанатын аймақтар) жеңіл ыдырайтын органикалық заттардың көп болуы, сол себепті жеңіл кабылданатын микроорганизмдер. Аймақтарда оттегі мүлдем болмайды. Микробтар түрлерінің көбінесе оттегіні қажетсінбейтін түрлері, саңырауқұлақтар, шiру және ашу үрдісін тудыратын актиномицеттер көптеп кездеседі. Судың 1 мл-дегі бактериялардың саны бұл аймақта миллионнан жетіп асады. Мезосапробты аймақтар (қалыпты ластанған аймақ) тотықтырғыш процесстердi басымдылықпен, нитрификациялаумен сипатталады. Құрамында азоты бар қосындылары нитриттер және нитраттарға дейiн тотығып аммиакқа дейiн ыдырайды. Микроорганизмдердің жалпы саны 1 мл-ге жетеді. Сапалы құрамы әр түрлi. Нитриттейтiн бактериялардың саны басым болады. Олигосапробты аймақтың (мөлдiр су аймағы) органикалық байланыстары және минерализация процессiнің аяқталуы және өздiгiнен тазаруы тоқтау процессімен сипатталады. Микрофлорасы қалыпты су флорасына жақындайды. Судың 1 мл-iнде бактериялар саны 10-нан 1000-ға дейiн болады. Су тазалығының жоғарғы дәрежесiмен ерекшеленедi. Қорыта келгенде, су тоғандарындағы судың өздiгiнен тазару процесстерi кезінде биоценоздары бiртiндеп ауысып, ретпен және үздiксiз өтіп жатады. Су тоғандарының өздiгiнен тазару процесстерi кезінде бірнеше факторлар қатар әсер етедi. Негiзгi факторлардың бiрi су тоғандарының мөлдiр суына лас суларды қосу болып табылады. Су тоғандарындағы бактериялардың көбеюiн анықтаудың шешушi факторына судың температурасы жатады. Су тоғандарындағы өздiгiнен тазарудың қарқындылығы микроорганизмдердің оттегі үшiн күресуге және құнарлы заттарды қажетсінуі әр топтардың арасында қалыптасқан бәсекелестiк қарым-қатынастар түрінде қалып отырады. Су тоғандары биологиялық өздiгiнен тазару кезінде қалыпты бактериялар фагтармен литикалық әрекеттеседі. Фагтардың әсер ету қызметі үшiн жоғары температура қажет. Барлық аталған факторлар жиынтығы қатты ластанған су көздерін тазартуда суды таза және гигиеналық сапаларға сай жақсартуға алып келедi. Судың санитарлық - микробиологиялық зерттелуi Санитарлық - микробиологиялық зерттеуге жататын сулар: 1. орталықтандырылған су құбыры; 2. құдықтар; 3. ашық су тоғандары (өзен, көл); 4. жүзу хауыздары: 5. қалдық сулар. Судың санитарлық - микробиологиялық зерттеуiн жүргiзу: 1) орталықтандырылған шаруашылықтың iшуге жарамды суының көзін таңдау және бұл көздi кезеңді бақылау; 2) орталықтандырылған сумен қамтуда ауыз судың зарарсыздандыруын тиiмдiлiгің бақылау; 3) сумен орталықтан қамту, сондай артезиан ұңғымақтар, топырақ суларда бұлақтарға бақылауда; 4) жеке су пайдаланатындарда судың жарамдылығының дәрежесiн анықтау; (құдықтар, бабұлақтар және тағы басқалар) 5) ашық су тоғандарды судың күйiмен санитариялық-эпидемиологиялық бақылау: су қойнаулары, тоғандар, көлдер, өзендер; 6) жүзу хауыздарындағы суды зарасыздандыру тиiмдiлiгiн бақылау; 7) қалдық суларды сапасын тексеруге және тазарту дәрежесiнiң тексеру; 8) жұқпалы аурулардың судан сурастыру. Судың санитарлық микробиологиялық зерттеуiнiң негiзгi мақсаты сапалы сумен тұрғындарды камтамасыз ету болып табылады,сол үшiн суға гигиеналық баға беру жүргiзiледi. Зерттеудiң тапсырмасы судың қасиетіне байланысты, өткiзiлетiн лабораториялық анализдардың жиiлiгi ал сутоғандарды күймен және оның санитарлық сенiмдiлiгiнiң дәрежесiмен анықталады. Ауыз судың сынақтарының таңдау, тасымалдау және сақтауы 1. Сынама алуды тек микробиологиялық талдау үшiн сынама алудың орындау техникасы бойынша нұсқау беруді өткен маман ғана iстеп шығарады. 2. Суға сынама алуы үшiн бiр реттi ыдысты немесе микроорганизмдардың тiршiлiк әрекетіне ықпал етпейтiн материалдан жасалған бiрнеше рет қолдануға арналған ыдыстар қолданады. 3. Ыдыстар тығыздап жабылмалы тығындары және қорғайтын қалпақтармен жабдылған болуы керек. Көп рет қолдануға болатын ыдыс, оның ішінде пробирка құрғақ қыздыру немесе автоклавтаумен зарасыздандыруға шыдамды болуы керек. 4. Әр түрлi мақсаттар үшiн бір жерден сынамалар алуда ылғи бiрiншi бактериологиялық зерттеулер үшiн сынақты таңдайды. 5. Сынаманы стерильденген ыдыстарға жинайды. Ыдысқа сынаманы жинау кезінде, пробканы стерильденген калпакпен бірге шешіп алады. Сынаманы жинау кезінде ыдыстың пробкасы мен жиектері баска да бір жерлерге тимеуі қажет. Ыдысты шаюға болмайды. 6. Егер судың сынамасын көп таралған жерлерден, мысалы крандардан жинайтын болсақ. Онда алдымен оны стерильдеу қажет. Ол үшін кранды күйдіру немесе 10 минут уақыттай суды ашық қалдыру қажет. Сынама алу кезінде судық ағу жылдамдығы төмен болуы мүмкін. Сынама алу кезінде кранда резинке шлангтар мен басқа да қондырғылар болмауы тиіс. Ыдысты толтыру кезінде пробка мен судың бетінің арасында бос орын қалуы қажет, себебі пробка тасымалдау кезінде суланбауы ушін. Ыдыс суға толған соң оның бетін стерильді пробкамен және қалпақпен жабады. 7. Сынамаға алынған судың документі болады. Онда сынаманың алынған жерін, уақытын, күнін, сынама жинаған адамның аты жөнін және т.б ақпараттар жазылады. Сынамаларды сақтау және транспорттау. Ауыз суының сынамасын контейнер- тоңазытқыштарда +(4, 10) градуста жеткізеді. Сынаманы тексеру уақыты мен сынаманы жинау уақыты 6 сағаттан аспауы керек. Егер сынаманы салқындататын тоңазытқыштар болмаса анализді сынама алған соң 2 сағаттын ішінде істеп бітіру керек. Егер сынаманы жеткізу уақыты мен температурасы сәйкес келмеген жағдайда анализді жүргізбейміз. Суды ашық су көздерінен суқоймадан, құдықтардан, бассейндерден жинаған кезде арнайы аспаптарды қолданады: Барометр Исаченко аспабы Рутнер аспабы Ашық сулардан сынаманы жағалаудан әр түрлі қашықтықта және әр түрлі тереңдікте жиналады. Судың сынамасын санитарлық дәрігер және оның жанында жүретін көмекшісі немесе арнайы лабораторияда жұмыс істейтін маман жинайды. Суды зерттеудің қорытындылары суды дұрыс жиналуына байланысты. Сынама алу кезіндегі қателіктерді дұрыстау мүмкін емес. Ең басты ереже стерильділікті сақтау. Сынамаға алынған судың бәрі номерленеді. Ілеспе (соправодительный) құжатта көрсетілуі қажет: Су қойманың атауы, және оның орналасу жері; Сынама алынған жердің суреттемесі (су қоймалары үшін- жағалаудан қашықтығы және тереңдігі); Жақын маңдағы ластаушы көздер; Метеорологиялық жағдайы- судың, ауаның температурасы т.б.; Сынаманы алу күні (уақыт, күні, айы, жылы); Зерттеудің мақсаты: Демеуші құжатқа сынақ алған адамның қызметі жазылып, қолы қойылады. Ауыз суына сынама жасау: Қоректік агарда колония түзетін микроорганизмдердің жалпы санын анықтау. Бұл әдіспен ауыз суындағы мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің қоректік агарда 24 сағатта 370С – та 2 есеге көбейген колонияны анықтайды. Мембраналы фильтрация әдісімен жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау. Мембраналы фильтрация негізгі әдіс. Жалпы колиформды бактериялар – грам теріс, оксидаза теріс, спора түзбейтін таяқшалар, 24 – 48 сағатта (37±1)0С – та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттейтін дифференциалды лактозалы ортада өсуге қабілеті бар. Бұл топ Enterobacteriaceae туыстығының бірнеше тұқымдастығын біріктіреді: Escherichia Citrobacter Enterobacter Klebsiella Олар қоршаған ортаға, сонымен қатар суға адам мен жануарлардың нәжістері арқылы түседі, сондықтан оларды анықтау фекальді ластануды аңғартады. Жалпы колиформды бактериялардың судағы саны ластану деңгейін және ішек инфекциясына қатысты эпидемиялық қауіптілікті білдіреді. Термотолерантты колиформды бактериялар жалпы колиформды бактериялар саны қатарына кіреді, сонымен қатар барлық қасиеттерімен және 24 сағатта (37±1)0 С – та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттеуге ие. Әдістің принциптері: әдістің негізі мембраналы фильтрдің өз беткейінде және саңылауларында су арқылы фильтрленетін бактерияларды ұстап қалу және фильтрде өсіру, кейін лактозалы дифференциалды – диагностикалық орта беткейіне орналастырып, биохимиялық және мәдени қасиеті бойынша колония түзген бактерияларды идентификациялау. Мембраналы фильтрлеу әдісі титрационды әдіске қарағанда жаңалау, дәлірек, ауыр емес және арзан болып келеді. Сонымен қатар, аумағы аз фильтр беткейінде көп мөлшердегі су құрамындағы бактерияларды концентрациялауға оңай. Суды санитарлы – бактериологиялық зерттеу кезінде «Владипор» мембраналы фильтрлер қолданылады. Жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды титрационды әдіспен анықтау. Титрлік (титрациялық) әдіс қолданылуы мүмкін. Мембраналық фильтрация әдісімен анализді орындау үшін қажетті материалдар және құрал – жабдықтар болмаған кезде; Құрамында үлкен мөлшерде жиналған заттары бар судың сараптамасы кезінде; Суда жалпы колифромды бактериялардың жекеленген колонияларының фильтрінде алуға кедергі келтіретін бөгде микрофлораның болу жағдайында; Әдіс принципі: Сұйық қоректік ортаға бекітілген су көлемінің дақылынан кейін, ары қарайғы дифференциялды тығыз қоректек ортаға лактозамен және колониялардың дақылдық және биохимиялық тесті бойынша идентификациясымен қайта егумен жалғасатын бактериялардың жиналуына негізделген. 4. Сульфитредуцирлейтін клостридиялар спораларын мембраналық фильтрация әдісімен анықтау. Сульфитредуцирлейтін клостридиялар – темір – сульфиттік агарда 44±1°С температурада 16-18 сағ. көлемінде натрий сульфитін редуциялайтын спора түзуші анаэробты таяқша тәрізді микроағзалар. Әдіс принципі: Әдіс темір-сульфиттік агарда анаэробты жақын жағдайда және қара колониялар санында дақылды өсіруге негізделге. Әдіс ауыз судың сапасына ағымды бақылау жүргізу үшін арналған. 5. Колифагтарды анықтау. Колифагтар - Е.соli-ді ыдыратуға және 37±1°С температурада 18 сағ соң қоректік ортада бактериялық газонда ыдырату аймақтарын түзуге қабілетті бактериялық вирустар. Суды патогенді микроағзалар болғанда санитарлы- микробиологиялық зерттеу. Эпидемиялық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі. Суда патогенді бактерияларды анықтау өте қиын және әрқашан нақты нәтижелер бермейді. Суда патогенді микроағзаларды анықтау үшін әртүрлі әдістер қолданылуы мүмкін. Қоректік ортаға судың тікелей дақылы. 2) бактериялардың алдын ала жасалынған концентрациясының сумен бірге мембраналық фильтр немесе егу ортасына жинақталуы, 3) жұқтыру әдісі арқылы патогенді микроорганизмдерді сезімтал жануарлардан анықтау (биопроба) 4) тездетілген әдістерді қолдпну: РИФ, ИФА Судың микробиологиялық көрсеткіштерін бағалау Судың сапасын бағалау жинақталған түрде шығарылады: химиялық, гельминтологиялық және органолептикалық белгілері бойынша санитарлық микробиологиялық көрсеткіш. Патогенді микроорганизмнің болуы судың ластануының шартсыз көрсеткіші болып табылады. Бұл жағдайда су барлық мақсатта жарамсыз болып табылады. Судың сапасын бағалау критериі дифференциальді анықталады, яғни судың тағайындалуы мен категориясы. Ауыз су сапасының микробиологиялық және паразитологиялық көрсеткіштерінің нормалары.(ҚК ДСМ 28.07.2010 Бұйрық 554)
1) термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау кезінде 100 мл суды 3 рет тексеру өткізіледі. 2) колиформ бактерияларды номативтеу кезінде 95% пробадан аспайды. 3) таратушы желіге беткейлік су көзінен лямбля цисталарының және колифагты анықтау, ол жүйелік сумен қамтамасыз ету түрінде өткізіледі. 4) сульфитредуцирлейтін клостридия спораларын анықтау судың технологиялы әсерін анықтау түрінде өткізіледі. Тақырып: Инфекция. Бактерияның патогенді факторлары Сабақ жоспары: Инфекционды процесстегі микроорганизмдер рөлі, патогенділігі, вируленттілігі, вируленттілік атрибуттары. Инвазионды белсенділігі бар факторлар: Бактерияның гиалуронидаздық белсенділігін анықтау Стадағы патогенді стафилококтардың лецитиназдық белсенділігін анықтау Стафилакоктардың ДНКаза әсері Плазма когулазаға тест Токсикалық немесе токсигендік Қанды агары бар табақшада эритроциттерге St.aureus гемолизінің әсері St.aureus өндірілетін à - гемолизиндерді анықтау Антифагоцитарлы адгезивті әсері бар факторлар: Капсула Корд фактор Эксперементарлы жануарларға жұқтыру әдістері: тышқандарды құрсақ ішілік B. cereous немесе k. pnem дықылдарымен зақымдау Рида және Менча әдістері бойынша клондарды B. Cereous DL 50 анықтау (схеманы талқылау) Студенттердің терілік бактериоциттік активтілін анықтауға дайындалу (келесі сабаққа дайындық) Тәжіребиелік сабаққа методичкалық нұсқаулама: Инфекционды процесс қолайлы қоршаған ортада патогенді микробпен қабылдағыш макроорганизм арасында пайда болған эволюционды процесс Инфекционды процессті келесі стадияларға бөлуге болады: Абсорбция, адгезия, коллонизация, токсикалық субстанция өнімдері. Инфекционды процесстік ақырғы жағдайы, инфекционды ауру жұқтырылу мен циклдық ағыммен және спецификалық иммунитет түзіліуімен сипатталады және көп түрлі формалар Инфекционды процессті шақыруға қабілетті микроорганизмдер – патогнедер, патогенді және вирулентті қасиетіне ие, сонымен қоса «адгезин рецептор» спецификалық жүйесі болады. Патогенділік – микроб түрлерінің инфекциялық процесс шақыратын патенциады қабілеті. Патогенділік полифункционлады қасиет, бактерия клеткасы геномында генетикалық детерминирленген және ұрпақтан – ұрпаққа беріледі. Микрорганизм түрлерінің әр түрлі патогенді штамдарының көрінісң бойынша патогенділік тұрақсыз. Вируленттілік белгілі бір шарттарды жануарларға немесе адамға арналған штамның патогенділік деңгейі. Өлімге әкелетін доза 1-бірлік болып өлшенеді(96 бетті қара, пункт 5,6). Вирулетттіліктің атрибуттары патогенділік микроорганизмдегі бірқатар биологиялық қасиетттердің болуымен негізделеді. Яғни олар микроорганизнің б.б.з. бөлінуіне қабілеттілігіне байланысты . Осы заттар инфекцияның ену қақпасында егесінің ішкі ортасында қорғаныс фкторларының әсеріне қарсы тұра алуына байланысты, сол себепті микробтың ағзада көбебі мен тіршілік етуіне ықпал етеді(сезімтал торша ішінде немесе беткейінде). Вируленттіліктің атрибутттуры болып табылады: Инфективтілік Инвазивтілік Уыттылық немесе токсигенділік Инфективтілік (немесе жарақаттанулық) –микробтардың тері арқылы және шырыштар арқылы микроорганизмдердің ішкі ортаға енуі, тіршілік ету жәнге көбею және бқлініп шыққаннан басқа организмге енгенде тіршілігін сақтау қабілеті Инвазивтілік – микробтардың организм иесінің қорғаныс барьері мен мехинизмінен өту және сол жерде көбею қабілеті. Уыттылық немесе токсигенділік – микроб тоскиндерінің организм иесінің метаболиттік функциясына орналасын және оны ішкі ортасынынң тұрақтылығын бұзу қабілеті. Тапсырма. Оқу барысында 13 графиктен оқу”инфекциялық процестердегі микроорганизмдердің рөлі” (121бет). Эндотоксиннің белоктік токсині көбәнесе термостабильді,токсикалығы төмен және арнайылылығы төмен. Тапсырма. а) гемолизинді анықтау-токсин эритроциттерді лизистейд-қанды агарда,стафилококкқа себілген. Қанды агардағы штрих әдісімен жіне жеке колонияды өсіп жатқан стафилококктың өсу ортасының жан жағында гемолиздің мөлдір аймағы көрінеді. б) альфа және бетта гемолизинді анықтау родуцирленген Staphylococcus aureus және тәуліктік сорпа ортасында оның титр ін анықтау (Вигодчиков әдісімен). Вигодчиков әдісі: 1:10 нан1:1280 ге дейін 1 мл көлемдегі физиологиялық ерітіндіде стафилококк ортасының декантатасын екі еселеп араластырып дайындайды. Әр бір проьиркадағы араласпаған бір тамшыда 5% қойдың эритроциті болады. Бақыланатын пробирка: физиологиялық ерітінді+1 тамшы эритроциттің тізбесі. Пробирка 37 о С бір сағат инкубирленеді, осыдан кейін нәтижені есептейді және альфа гемолизиннің титрін анықтыайды-декантата ажырауында жіне толық емес эритроцит гемолизі бақыланады. Бетта гемолизинді анықтау үшін пробиркаларды қосымша 2 сағат 40о С-та термостатта жіне бетта гемолизиннің титрін анықтайды-декантата ажырауында,эритроциттің толық гемолизін бақыланады. 4.Антифагоцитарлы және адгезивті құрамның факторы Патогендік фактор ретінде қарастырылады: вируленттіліктің материалды көрінісі болып табылады. Антифагоцитарлық фактордың белсенділігі жасуша қабырғасы капсула құрылымдарының әр түрлі беткейінде байқалады. Стафилакокктың ДНҚ азалық активтілігін (белсенділігін) анықтау Құрамында жоғары молекулалы ДНҚ бар зерттелетін дақылдар агар табақшасына себілген. Дақыл өсе бастағаннан кейін агардың беткейін HCL мен өңдейді. Бұл кезде зақымдалмаған ДНҚ мөлдір емес преципитат түзген. Мөлдір емес стафилакокк колониясының айналасында мөлдір көрінетін ДНҚ аза ареалдары түзіліп олар ыдырау әсерінен пайда болған. Плазма коагулезды белсенділікті анықтау. Зерттелетін дақылды құрамында цитрат плазмасы бар пробиркаға ¼ қатынасында құйып 37С инкубирлейді. Нәтижесінде 1,2,3,4,8 аралығында тіркеп отырады. Коагулаза пазитивті штамдарда пробиркасында ұю процесі болып өрілген түйіршік түрінде көрінген. Ал бақылау кезінде плазма сұйық түрінде қала береді. Тапсырма: Таблицада көрсетілген стафилакокктың 2 дақылының патогенді факторын анықтаудың нәтижелерін таблицада көрсету және есепке алу.Қорытынды жаса.
3. Токсикалық немесе токсигенділігі-микробтардың токсин синтездеу қасиеті-белокты зат немесе табиғаты полисахаридті, микроорганизмдегі метаболизм процесінің бұзылуы. Инфекциялық процесс патогенезінде токсин маңызды рөл ойнайды. Инфекционды аурулардың негізгі клиникалық көрінісі микроорганизмдердің токсикалық қасиетін реализациялайды. Табиғаты белокты токсиндер секрецияланатын және секрецияланбайтын болады. Белокты токсиндер құрылысының күрделілігімен еркшеленеді, әсер ету механизмі және спецификалығы әр әр түрлілігімен ерекшеленеді. Токсикалық липополисахаридтер Грамм теріс бактериялардың жасушалық қабырғасындағы токсинді липополисахарид болып эндотоксиндер табылады, олар тек қана организмдегі бактериялды жасушалардың өлуі және ыдырауы кезінде түзіледі. Тапсырма: Туберкулезбен ауыратын науқастың қақырығында микродақылдау әдісімен дайындалады. Туберкулезбен ауыратын науқастың қақырығының жұғындысынан карц факторы анықталды. Микрокультирлеу әдісімен диета алды, Циь-Нильсон әдісімен боялады (жіпше тәрізді түзілген түрде рубинді-қызыл түстес таяқшалардың жиналғанын көреміз.). Карц фактор кешені антигендік емес, токсикалық клетка қабырғасының құрылуы туберкулез микроорганизмдерінің орналасуын көрсетеді. Адгезия – макроорганиздердің сезімтал нысана жасушаларына бактериялардың жабысу қасиеті. Одан әрі бактерия әорі қарай көбейеді, коллонизацияланады. Песфекциялық адгезия түрі ол – организмге бактерия мен жасушаның физика-химиялық әсер етуінен пайда болады, ол спецификалық адгезия. Бактерия нысана жасушаның беткейіне арнайы рецептоларымен адгезияланады. Тапсырма. Ақ тышқандарды B. cereus (K.pneumonia) дақылымен құрсақ қуысын зақымдау. Тышқанның басын төмен қаратып ұстау,(бұны көмекші істейді) материалды іштің тқменгі бөлігінің сол жағына егеді. Теріге шприцтің өткір ұшты инесімен егеді, сосын шприцті іш қабырғасына тік бұрыш жасап орнықтырады, іш қуысы қабырғасына кіргізеді де, шприцтің ішіндегісін жібереді (дайындалған дақылдың 0,5 мл). Өлген тышқандарды келесі сабақта ашып зерттейді. б) Микробтардың вируленттілігін келесі тәсілдермен анықтайды: - DLM (Dosis letalis minima)- өлімге әкелетән дозаның ең аз мөлшері. Бұл 95%-ке дейін өлімге әкелетін тәжірибелк жауарлардың дене салмағы, жасы, белгілі бір типтері, зақымдау әдістері ұқсас болу керек. - DCL(Dosis certa letalis) – 100%өлімге әкелетін доза. -DL50- 50% өлімге әкелетін доза. Вируленттіліктің көрсеткіштерінің ішінде ең сенімді түрі DL50, себебіолжануарлардың сезімталдығына ең аз деңгейде тәуелді. DL50 Baccilus cereus ақтышқандарда анықтау. Тәуліктік агарлы дақылды В. Cereus 3-4мл физиологиялық NaCl ерітіндісімен шаяды. Шайындыны (1-2 мл) стерильді пробиркаға құйып, қою болқанша шайқайды. Ол үшін пробиркаға физиологиялық ерітіндіні құямыз, мөлдір емес болғанша. Дайын болған 1 млрд өлшендіні бөлу арқылы берілген микроб клеткасының санынан тұратын өлшенді дайындайды. Әр түрлі концентрациядағы бактериялар өлшендісін құрсақ ішіне 0,5 мл тышқан топтарына егеді, әр топта 5 жануардан аз болмауы керек. Тәжірибе 5 күнге есептеледі, өлген және тірі жануарларды есепке алу керек. DL50 нақты мәнін Рид пен Мич есебі бойынша есептейді. Таблица22
Тәжірибе 60 оқу топтарында жүргізіледі. Рид пен Мичбойынша есептелгеннне кейін келесі нәтижелер алынады: . DL50 300000 және 200000 микроб денелерінің арасында орналасқан. Микробдық денелердің пропорционалды интегралы 50-ге тең: 50% көп өлім-50% ═ 66.6-50 ═ 16.6 ═ 0.30 50% көп өлім-50% аз 66.6-16.6 50.0 DL50 титрының теріс логарифмы═микробты денелердің мөлшерінің теріс логарифмы + пропорционалды интервал═ - Ig66,6+ пропорционалды интервал═ -1,75+0,30═ -1,45. -Ig DL50═Ig1.45═Ig1.45═Ig DL50═ DL50═101.45═27.3═273000 Нәтиже. DL50тышқанда үшін 273000 микробты денеге тең. 6. Студенттердің терісінен бактерицидтік активтілікті анықтау тәжірибесі. Білектің алдыңғы жағының терісіне томпонмен ішек таяқшасының өлшендісін жағады(1:50000)содан кейін Петри табақшасына із қалдырады. 15 мин кейін- екінші Петри табақшасына егеді. Егінділерді 370С та 1 тәулікке ингубирлейді. Бірінші және екінші табақшадағы өскен колониялардың санын анықтайды және арнайы формалау бойынша бактерицидтік индексін анықтайды. Тапсырма. Бактерицидтік ані сабақта есептейді.анықталуы тәжірибені 1 студенттің терісіне қояды, келесі сабақта есептейді. Студенттер үйде «батериялар патогенділігінің факторы» кестесін толтырады. Бұл кестеге келесі бактерияларды жазады:S.aureus, Str.pyogenes,Str. Pneumoiea,E.coli,S,typhi,V.cholerea,Cl.tetani,Cl.botulinium,C.diphtherieae. Бактерия патогенділігінің факторы
Тақырып бойынша сабақтың бақылау сұрақтары “Инфекция түсінігі “ (инфекциялық процес). Инфекциялық туындауына қажетті шарт. Инфекциялық процестің сатысы. “Патогенділік” түсінігі. Патогенділіктің генетикалық негіздері. “Вируленттілік” т.үсінігі. Вируленттіліктің атрибуттары. Инвазия факторлары, әсер ету механизмі, мысалдары. Гиалуронидаза, ДНК-аза, плазмокоагулязалардың анықталу әдістері. Антидфагоцитарлық факторлар, жіктелуі, мысалдары. Адгезия факторлары, мағынасы , мысалдары. Вируленттіліктің өлшем бірлігі.DL50 -ді анықтау тәжірибесі. Микроорганизмдердің вируленттілігін күшейту және бәсеңдету әдістері.Аттендацияланған микроб штамдарының тәжірибелік мағынасын анықтау. Токсиндер, жіктелуі. Экзотоксиндер және эндотоксиндердің салыстырмалы мінездемесі. Белоктық токсиндер және олардың жіктелуі, әсер ету механизмдері, мысалдыры. Антитоксиндер, алынуы, қолданылуы. Мысалдары. Патогенді микроорганизмдердің парозиттік деңгейі, мысалдары. Генлл-Кох триадосы, оның қатынасуы. Инфекциялық аурулардың негізгі белгілері: инфекциялық аурулардың кезеңдері, мүмкін болатын шығындары. Инфекцияларды инфицирлену көзіне байланысты жіктеу. Мысалдар, инфильтрлену жолдары. Инфекциялардың локализациясы және қоздырғыштарының таралу жолдары бойынша формалары, мысалдары. Инфекциялардың жіктелуі оның ерекшеліктеріне және клиникалық симптомдарының көрінуіне байланысты. Бактериятасымалдаушылық. Қандай түр иелері бактерия тасымалдаушы болып табылады. Мысалдары. Инфекциялардың формалары, аурулардың қайталану уақытының ұзақтығына байланысты Эксперименттік жануарларға инфекция жұтырудың мақсаты мен әдістері Сабақ жоспары 1.B. cereus эксперименттік инфекциясын енгеізгенен кейін өлген тышқанның мәйітін ашып қарау. Тышқанның органдарынан алынған жағынды Грам әдісімен бояу. 2. Түрлік табиғи иммунитет және жүре пайда болған иммунитет, олардың негізгі айырмашылықтары. 3. Табиғи резистенттіліктің факторлары. Олардың анықтамасы. 4.Биологиялық сұйықтықтардан лизоцимді анықтау. Лизоцимді сілекейден титрлеу әдісі. 5. Терінің бактероицидтік индексін анықтау. 6.Қан сарысуың жалпы бактериоцидтілігін анықтау. 7. Қан сарысуынан бетта-лизин титрін анықтау. 8.Фагоцитоз иммунитетттің жасушалық факторы ретінде А) жағыннан фагозитоздың әр түрлі стадиларын анықтау, оқу Б) аяқталмаған фагоцитоздың жұғынының микроскопиясы Практикалық жаттығуларды орындауға әдістемелік нұсқаулар B. cereus эксперименттік инфекциясын енгізгеннен кейін өлген тышқанның мәйітін бактериологиялық және бактериоскопиялық әдіспен зерттеу. Тышқанды парафині бар ваннаға бекітеді, алдыңғы кеуде қуысын спирке батырылған мақтамен сүртіп дезинфекциялайды. Мәйітті адшу үшін стерильді инструменттерді қолданады. Алдымен сыртқы жабынын ашады, сосын кеуде қуысын, одан кейін құрсақ қуысын ашады. Қоздырғыштың таза дақылын идентификациялау үшін бактериологиялық зеттеу жүргізу. Ол үшін қоздырғышты жүрек қанына егеді: жүректің беткейін пинцетпен қысып тұрып, пастерленген пипеткамен қанды алып, ет-пептонды сорпасы бар пробиркаға тамызады. Құрсақ қуысын ашқан кезде бауыр, бүйрек, көкбауырға микроскопиялық зерттеулер жүргізеді. Одан кейін тіндерден жағын дайындап, бекітіп, Грам әдсі бойынша бояп, микроскопиялайлы, яғни бактериоскопиялық зерттеу жүргізеді. Инфекциялық аурулардың лабораториялық диагностикасы әдісі: аурулардан алынған материалды жануарларға жұқтырады, бұл әдіс биолдогиялық д.а. Диагностиканың биологиялық әдісі қоздырғышты бөліп алуға мүмкіндік береді(мысалы туляремия, оба, сібір жарасы және вирустық инфекциялар кезінде) немес токсиннің жоқтығына көз жеткізеді(ботулизм, анаэробты газды инфекциялардан биожағын алу). Кейде инфекциялар ауаулардың диагностикасын анықтауға инфицирленген жануарларда килиникалық көрінгістері және тіндер мен органдарда спецификалық патоанатомиялық өзгерістері мүмкіндік береді. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||