Методичка микробиология. Жалпы микробиология оу дістемелік нсауы Микроорганизмдерді жіктелуі
 Скачать 1.54 Mb.
|
|
Тақырыбы: Антигендер, антидене. Агглютинация реакциясы. Преципитация реакциясы. Сабақтың оқулық мақсаты: Студент білу керек: Антигендер, антиденелер дегеңіміз не? Тусініктемелері, химиялық табиғаты, қасиеттері. Антигеннің антиденелермен өзара спецификалық байланысу реакциялары. Студент атқара білу керек: 1.Агглютинация реакциясы жөне оның модификацияларын қою техникасын білу және оларды есептеу. а.Шыныда агглютинация реакциясын қою. б. ура емес агглютинация реакциясын қою (ТЕАР). в.Оө жөне Нөаітлютинациясы реакциясын (демонстрацияда) 2.Преципитация реакциясы және оның модификацияларын қою техникасын білу жөне оларды есептеу. а.Кольцепреципитация 3.Гельдегі преципитация реакциясы. (қосарланған иммунодиффузия әдісі). Оухтерлони бойышпа C.diphtreriae токсиндерін, СРБ-С-реактивті белок анықтау үшін гельдегі преципитация реакциясы (демонстрация). Тақырып бойынша өз бетімен дайындалуға арналған сұрақтар: Антигенге тусініктеме, химиялық табиғаты, қасиеттері. Корпускулярлы және ерітіңді антигендер. Табиғи антигендер. Антитендік детерминантқа түсініктемесі, табиғаты, антиген молекуласында оның саны, антигеннің спецификасы. Гаптендер, толық жетілген антигендерден айырмашылыгы. Конъюгирленген антитендер. Ландштейнер реакциясы. Микробтық жасушаның антигендері, орналасу орны, химиялық табиғаты. Микробтардың қарама-қайшы әсер ететін антигендер, химиялық құрамы, қан тобы антигендерімен, трансплантациялық антигендермен өзара байланысы. Инфекциялық процессте жөне иммундық жауап дамуындағы бүл антигендердщ маңызы. Форсманның гетерогендік антигендерінің сипаттамасы. Жануарлардың және адам организмнің антигендері. МНС антигендеріне түсініктеме. Антиденелер туралы түсініктер, олардың антигендермен спецификалық өзара байланысуы. Иммунитет реакциялары, екі фазалары, мінездемесі. Агглютинация реакциясы. Реакцияның ингредиенттері, механизмі, қою әдістері, практикада қолдануы. Шыныда және пробиркаларда агглютинация реакциясын қою өдістері, сары судағы титрді анықтау. Диагностикумдер, оларды қолдануы, О- жөне Н-агглютинациялары. Тура емес гемагглютинация реакциясы, ингредиенттері, қою әдісі, практикада қоддануы. Ко-агглютинация реакциясы. Толық жетілмеген антиденелерді анықтайтын Кумбс реакциясы. Преципитация реакциясы. Ингредиенттері, механизма, қою өдістері, қодданылуы. Диаганостикалық преципитациялайтын сары суларды алу. Сақиналы преципитация (кольцепреципитация), гельде, калиллярларда преципитация реакциялары. Әр реакцияның маңызы және практикада қолдануы. Иммуноэлектрофорез түсініктемесі, принципі, қолдануы. Агглютинация және преципитацияның сәйкестігі және айырмашылыгы. Ақпаратты—дидактикалык блок. Антигендер — генетикалық бөгде заттар, адам организміне енгізгенде иммундық жауап тудырады (гуморальдық жөне жасушалық). Антигеннің беткейінде антигендік детерминанттар (детерминантты топтар) орналасады. Олар антигеннің спецификалығына жауапты. Гуморальдық иммундық жауап антигендерге қарсы спецификалық алтиденелермен пайда болуымен көрінеді. Бүны организмнің иммундық жүйесі уш типті жасушалардың - макрофагтар, Т- жөне В-лимфоциттер қатысуымен жасайды. Антиденелер - иммуноглобулин дер, спецификалық активтік орталарымен белгілі антигенмен комплекс антиген+антидене пайда болғызып байланысады. Антидененің активті ортасы ауыр және жеңіл полипептидтік тізбектерден пайда болған. Иммуноглобулиннің активтік ортасының пішіні, көлемі гомологиялық антигеннің детерминантына сөйкес келеді, ягни антиген+антидене комплексте байланысып иммунитет реакцияларын қалыптастырады. Иммунитет реакциялары ажыратылады антиген мінездемесі және өту жағдайы бойынша. Реакция екі фазадан құралады: спецификалық (көрінбейді) және (спецификалык емес). Агглютинация реакциясы Агглютинация реакциясы - микробтардың немесе басқа да жасушалардың электролит көмегімен жабысуы, яғни спецификалык антиденелер (агглютининдер) корпускулярлық антигендермен (агглютиногендер) өзара байланысы көзге көрінетін конгломерат ретінде көрінуі. Агглютинация реакциялары жұқпалы аурулар диагностикасында кең қолдануда: Бөліп алған микробқа идентификациясын жүргізу - антигендік құрылысын анықтау (серотипирлеу), бұл үшін белгілі антиденелерімен агглютинирлеу диагностикалық (анықтаулық) сары су қажет. Реакцияның қорытындысы оң болса - зерттелген микроб сол микробқа сәйкес, қайсысымен бұл анықтаулық сары суын шығарып алу үшін жануарларды иммунизирлейді (сол микробпен жануарларды жұқтырып, жануардың организмінде - қанында антиденелер пайда болады). Ауру адамның қанның сары суында осы аурудың тудырған микробқа қарсы антиденелерді танып алу үшін (серодиагностика) антиген түрінде белгілі микробтың дақылын (диагностикум) алады. Реакцияның қорытындысы оң болса - осы түрдің микробтары аурудың қоздырғышы болып келеді, себебі аурудың дамуында ауру адамның сары суында микробқа-антигенге қарсы спецификалық қорғаныс антиденелер пайда болған. Студенттің өзіндік жұмысы Талсырма 1 Агглютинация реакциясын қою (ингредиенттерді тексеру)
Пробиркаларды термостатта 2 сағатқа 37°С сактайды, қорытындысын сабақтың аяғында тексереді. Тапсырма 2. Бөліп алған микробқа идентификациясын жасау үшін шыныда агглютинация реакциясын кою тәжірибиесі.
Ескерту: Иммундық сары су тамшысы бар бактериялық ілмекті физ.ертіндісіне қосуға болмайды. Микробтардың жабысуы тәжірибенің бірінші минутынан бастап көрінеді, шыныны сәл айналдырғанда қоспада түйіршіктер пайда бола бастайды, үлкейіп тамшының шетіне шығады. Бақылау қоспасында біркелкі гомогенді лайлану байқалады. Тәжірибенің қорытындысының суретін альбомға салу керек. Тікелей емес (пассивті) гемагглютинадия реакциясы (ТЕГР) Бұл реакция — агглютинация реакциясының бір түрі, негізгі принципі -эритроциттер өз беткейіне ертінді антигендер және гаптендерді жабыстыра (адсорбция) алатын қабілеті (бактерияларды, вирустарды және т.б. микроорганизмдерді). Осы жағдайда эритроциттер жаңа серологиялық арнайы қабілетке ие болады, сондықтан иммундық сары сулармен, гомологиялық адсорбцияланған антигендермен агглютинация реакциясына қатысады. Осындай эритроциттерді сенсибилизацияланған эритроциттер, эритроцитарлық диагаостикум деп атайды. Сенсибилизацияланған эритроциттерді алу үшін эритроциттерді алдын-ала танинмен 1:20000 ертіндіде өңдейді, бұл жағдайда олардың адсорбцияланатын қабілеті (жабысу) жоғарлайды. Реакцияны полистеролдық плашнетаға немесе пробиркада жасайды. Тексерілетін қан сары суындағы комплементтен ажырату үшін алдын ала 58°С 30 мин қыздырады. Сосын сары судан ертінді қатарын дайындайды 1:10-нан 1:12000-ге дейін және одан жоғары, 0.5 мл пробиркаларға немесе планшета лункаларына құяды. Әр сары су ертіндісіне 0.1 мл эритроцитарлық диагностикум қосады. Реакцияны бөлме температурасында 2 сағат ұстайды немесе термостатта. Қорытындысы оң + - егер пробирка немесе лунка түбіндегі эритроциттер тұнбасының шеттері иректелген - қол шатыр теріздес. Реакцияның қорытындысы теріс - жағдайда эритроциттер тұнбасы біркелкі түбіне түседі, түйме тәріздес. Тапсырма 3. ТЕГР (РПГА) қою төжірибесі (ауру адамның микробқа қарсы антидснелерін табу үшін). Серодиагностика.
ТЕГР-ны қою схемасы (Видаль реакциясы - іш сүзектің диагностикасы)
Ескерту: бірінші пробиркадан 1,0 мл екіншіге апару, 2-ші пробиркадан 3-ге, 3-ші пробиркадан - 4-ге, 5-ден 1,0 мл дез.ертіндісіне құйып тастау. Диагностикумның 0,1 мл-ден әрбір пробиркаға енгізу, 2 сағатқа термостатқа қою немесе бөлмеде сақтау. Қорытындысын 2 сағаттан кейін жүргізеді. ТЕГР-ны есептеу, альбомға сурет салу, зерттеген сары судың титрін анықтау. Коагглютинация реакциясы. Бұл реакция - агглютинация реакциясының бір түрі: стафилококктың А—белогы иммуноглобулиндердің IgG тобы молекуланың Ғс-фрагментімен спецификалық емес байланысуға қабілетті. Коагглютинация реакциясын қою үшін стафилококктың Cowan—1 штаммын қолданылады (осыдан әдістің атауы - Co—(Ко-)-агглютинация. Коагглютинация реакциясьгн екі вариантта қолданылады: 1. Әр түрлі биологиялық сұйықтықтарда патогенді микроорганизмдердің антигендерін табу үшін (несепте т.б.) Бүл үшін антиденелік Ко—диагностикум дайындайды: - стафилококк жасушаларының үстінде белгілі спецификалық IgG-ді адсорбциялайды (жабыстырады). Зерттейтін құралда антиген (Аг) бар болса еңгізген Ко— диагностикумымен тез арада агглютинация болады.  б) антигені бар зерттеу құралға қосу. Осындай вариант көкжөтел, менингококтық инфекциялардың және т. б. тез арада анықтауын қою үшін қолданылады. 2. Созылмалы бактериялық инфекцияларды анықтау үшін. Созылмалы инфекциялардың қоздырғыштары өз беткейінде спецификалық антиденелерді тасымалдайды, сондықтан олар стафилококк Cowan-1 штаммымен агглютинация реакциясын беруі мүмкіндігі бар. Мысалы, пиелонефрит ауруында әр түрлі шартты-патогенді бактериялар бөлінеді (E.coli, P.aeruginosa, эпидермальды стафилоккк және т.б.). Шығарып алынған дақыл Cowan-1 штаммымен агглютинация берсе, бұл созылмалы инфекция деп есептелінеді.  Кумбс реакциясы (антиглобулинді реакция) Бұл реакцияны құрамында 1 ғана белсенді орталығы бар және антигеннің бір детерминантты тобымен байланысатын толық емес (моновалентті, тежеуші) антиденені анықтау үшін қолданады. Сондықтан да пайда болған антиген-антидене комплексі микроагрегат, тұнба түзбейді, лайланбайды және басқа да өзгерістерге ұшырамайды. Ал Кумбс реакциясы нәтижені көзбен қарап-ақ бағалауға мүмкіндік береді. Диагностика үшін: резус-келіспеушілікте, бруцеллезде, аутоиммунды ауруларда (қызыл бөрі ауруы, полиартрит) қолданады. Мақсаты: Жүкті әйелдің зерттелетін сары су құрамында, резус-антигенге қарсы толық емес антиденені анықтау үшін. Ингредиенттері: зерттелетін сары су, қоянның антиглобулинді сарысуы (АГС), құрамында резус-антигені бар эритроцит. АГС-ті қоянды адамның глобулиндерімен иммунизациялау жолы арқылы дайындайды. АГС-тің құрамында адамның әртурлі глобулиндеріне қарсы толық, бивалентті антиденелер бар. Техникасы және нәтижесі: Зерттелетін сарысуға резус-антигені бар эритроцит қосылады. 1 сағат инкубациядан кейін АГС-ті енгізеді. Реакция нәтижелі болса, гемагглютинация байқалады. Преципитация реакциясы Преципитация реакциясы электролит қатысуында спецификалық антиденелермен (преципитиндермен) ұсақ бытыраулы (мелкодисперсные) антигендердің (преципитогендердің) тұндыру. Ертілмейтін антиген + анти-дене тұнба жөнінде комплекстің тұндырылуы тек қана ингредиенттердің баламалы ара қатысында байқалады. Преципитиноген мөлдір коллоидты ертінді болу керек. Преципитация реакциясы антиденелер ұстайтын белгілі преципитациялайтын сары су бойынша антигендерді анықтау үшін қолданылады; сары суды жануарларды белгілі антигенмен иммунизация жасап алады. а) Кольцепреципитация реакциясын қою үшін пробиркаларға (диаметрі 0.5 см) 0,1 мл диагностикалық сары суын әр түрлі антигендерге қарсы құяды, сосын оның үстіне Пастер пипеткасымен пробирканың қабырғасымен зерттейтін құралды қабаттайды. Реакцияны 1-2 минуттан кейін есептейді. Реакцияның қорытындысы оң болса - сары судың және зерттейтін құралдың арасында ақ сақина сияқты преципитат пайда болады. Бақылау (контроль) пробиркада болмау керек. б) Гельдегі преципитация реакциясы: антиген және антидене гельде байланысып, преципитат пайдалынады. Преципитат гельде ақ түсті сызық болып келеді. Қою техникасыны бойынша преципитация реакциясының екі түрін ажыратады: Қарапайым диффузия әдісі: иммундық сары су қосылған бір қабатты агарды гель дайындайды жәнеосы қабатта істелінген шұңқырға антиген еңгізіледі. Оухтерлони бойынша екі қабатты диффузия әдісі: антигендер және антиденелер агарды гельдің әр түрлі шұңқырларына еңгізеді, олар диффундирлеп кездеседі, преципитат сызықтары пайда болады. Осы реакцияны қою үшін шыныларды мөлдір агарымен қүйып еңгізеді, бұл агарда сосын аралары бірдей шұңқырлар жасайды.   | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||