урок истории в 7 классе. Казацкасялянская вайна 16481651 гг на беларускіх землях
 Скачать 175.33 Kb.
|
1 2 Казацка-сялянская вайна 1648-1651 гг. на беларускіх землях Мэты ўрока ♦ навучальная: дапамагчы навучэнцам засвоіць прычыны разгортвання казацка-сялянскага руху, ход баявых дзеянняў на тэрыторыі Беларусі і наступствы вайны 1648-1651 гг.; ♦ якая развівае: спрыяць развіццю ўменняў вызначаць па-следовательность і працягласць гістарычных падзей, раскрываць прычынна-выніковыя сувязі паміж імі, вызначаць месцазнаходжанне вывучаюцца гістарычных аб'ектаў на карце; ♦ выхаваўчая: стварыць умовы для выхавання гуманістычных пачуццяў навучэнцаў. Тып урока-урок вывучэння новага матэрыялу. Прыкладны ход урока Пры актуалізацыі ведаў вучняў па тэме ўрока можна звярнуцца да тых пытанняў, на якія прапаноўвалася адказаць пры падрыхтоўцы да ўрока: ♦ з ўтрымання курсу гісторыі Беларусі для VII класа успомніце, якімі былі ўзаемаадносіны ВКЛ з Крымскім ханствам у сярэдзіне XV - першай палове XVI ст.; ♦ хто такія казакі? Аповяд настаўніка аб прычынах вайны і мэтах яе ўдзельнікаў. У сярэдзіне XVII ст. палітычнае становішча ва Усходняй Еўропе было складанае. З поўдня Рэчы Паспалітай пагражала Турцыя, на ўсходзе выношвала захопніцкія планы Руская дзяржава, на поўначы не расплятаўся клубок супярэчнасцяў са Швецыяй. Неспакойна было і ўнутры дзяржавы. Увядзенне фольварочно-паншчыннай сістэмы ў сельскай гаспадарцы ўзмацніла эксплуатацыю прыгонных сялян. Праваслаўная царква не хацела здаваць пазіцыі, а каталіцкі касьцёл пашыраў сваю дзейнасць. Абвастрыліся адносіны паміж праваслаўнай, каталіцкай і уніяцкай цэрквамі. Дадатковае напружанне ў адносінах паміж шляхтай і пад-уладным ёй сялянствам і мяшчанствам ўносіла палярызацыя іх па этнічных прыкметах - мове і веравызнанні. Усё гэта прымушала сялян змагацца за лепшыя ўмовы жыцця. А свабоду можна было адшукаць, падаўшыся за Дняпроўскія парогі - у Запарожскую Сеч да казакоў. Супярэчнасці ў беларускім грамадстве акрэсліваліся ўсё больш рэзка. Дастаткова было нейкага штуршка, каб канфлікт выліўся. Такім штуршком стала выступленне ўкраінскага казацтва ў 1648 г. Украінскі гетман Багдан Хмяльніцкі ўзначаліў ваенныя дзеянні супраць Рэчы Паспалітай. Мэтай выступу было стварэнне незалежнага казацкага дзяржавы. (Паведамляюцца біяграфічныя звесткі аб гетмане Б. Хмяльніцкім і дэманструецца яго партрэт.) Да сваёй дзяржавы Б. Хмяльніцкі хацеў далучыць паўднёва-ўсходнія землі Беларусі. Таму яшчэ ў траўні 1648 г. казацкі гетман пачаў засылаць сюды сваіх агітатараў, якія адначасова распаўсюджвалі яго ўніверсалы - заклікі да насельніцтва, каб яно ўзбройвалася і выступала супраць магнатаў і шляхты. Дружыны обра-клічваліся вакол казацкіх атрадаў-загонаў, якія дасылаў у Беларусь гетман Хмяльніцкі. Увосень 1648 г. на поўдні Беларусі ор-ганізавалася значная ўзброеная сіла, якая магла змагацца супраць урадавых войскаў. (Падчас тлумачэння праводзіцца слоўнікавая праца. Вызначэння новых паняццяў вучні запісваюць у сшытку): Грамадзянская вайна-арганізаваная ўзброеная барацьба за го-сударственную ўладу паміж варожымі сацыяльнымі групамі ўнутры краіны. Антыфеадальная вайна - вайна народных мас супраць пануючага класа феадалаў, для якой характэрны масавыя сумесныя выступленні сялян, казацка-сялянскіх атрадаў і гарадскіх нізоў. Загон-назва ўзброенага казацкага атрада. Універсал - указ ці грамата, якія выдаваліся дзеля давядзення да грамадства важных распараджэнняў дзяржаўных улад ваеннага або адміністрацыйнага характару. Настаўнік разам з навучэнцамі падводзіць вынікі вывучэння першага пытання. Вучні запісваюць у сшыткі прычыны вайны: 1. Абвастрэнне знешніх супярэчнасцяў (са Швецыяй, Расіяй, Турцыяй). 2. Унутраныя супярэчнасці (сацыяльна-эканамічныя, рэлігійныя, палярызацыя грамадства па этнічных прыкметах). Пасля гэтага на падставе зместу рубрыкі "Гістарычная даведка" і абзацаў 2-4 п.1 (с. 69-70) раскрываецца роля казакоў у разгортванні антыфеадальнага руху. Змест п. 2-3 вывучаецца ў ходзе арганізацыі самастойнай працы навучэнцаў з тэкстам і гутаркі. Затым падзеі казацка-сялянскай вайны на беларускіх землях канкрэтызуюцца і афармляюцца на дошцы і ў сшытках у выглядзе лагічнай схемы, магчымыя варыянты якой прапануюцца.  Ход вайны Пры вывучэнні баявых дзеянняў варта выкарыстоўваць план-памятку характарыстыкі войнаў, якая ў разгорнутым выглядзе выглядае наступным чынам: 1) прычыны вайны; 2) удзельнікі вайны і іх мэты; 3) характар вайны для кожнай з ваюючых бакоў; 4) суадносіны сіл; 6) падстава да пачатку баявых дзеянняў; 7) ход ваенных дзеянняў (па іх этапах): асноўныя бітвы і палітычныя падзеі; ваенныя і палітычныя вынікі этапу; 8) калі і чым скончылася вайна, Умовы мірнага дагавора; 9) ваенна-палітычныя вынікі вайны.  Можна прапанаваць навучэнцам лакалізаваць на гістарычнай карце месцазнаходжанне вывучаемых падзей (горада Гомель, Мазыр, Лоеў, Рэчыца, Тураў, Пінск і інш.; напрамкі паходаў казацкіх загонаў і войскі Я. Радзівіла), а таксама ахарактарызаваць гістарычных дзеячаў - Я. Радзівіла, М. Крычаўскага, М. Небабы. Настаўнік можа выкарыстоўваць метериал навучальнага дапаможніка пра трагічны лёс Пінска, Турава і Бабруйска (с. 71-72) для рэалізацыі выхаваўчай мэты ўрока, стварыўшы ўмовы для паказу асаблівай жорсткасці, кровапралітнасці і бессэнсоўнасці грамадзянскай вайны, яе небяспекі для грамадства і дзяржавы. Пры вывучэнні пункта "Вынікі ваеннай кампаніі" асаблівую ўвагу трэба надаць падпісанню ў 1651 г. Белацаркоўскага мірнага дагавора і яго наступстваў-звароту Б. Хмяльніцкага да расійскага цара па дапамогу. У адпаведнасці з гэтым можна пабудаваць лагічную схему і растлумачыць прычынна-выніковыя сувязі ў яе змесце: 1 2 |