Көпке ұмтылған жалғыз. Кпке мтылан жалыз Жалызды дайа ана жарасан
 Скачать 32.48 Kb.
|
|
Көпке ұмтылған жалғыз «Жалғыздық – құдайға ғана жарасқан» – бұл ауызекі тілде көп қолданылатын қазақтың қарапайым мақал-мәтелдерінің бірі. Бірақ бұл мақалдың астарында үлкен ілім жатқанын Эллиот Аронсонның «Көпке ұмтылған жалғыз. Әлеуметтік психологияға кіріспе. (The social animal) кітабынан терең түсінуге болады. Аутор «Адам – қоғамдық жануар» деген Аристотельдің анықтамасына көптеген дәлелдер келтіреді. Б.д.д 328 жылдар шамасында данышпан Аристотель «Саясат» деген кітабында «Адам – жаратылысынан қоғамдық тіршілік иесі. Табиғатынан қоғам өміріне қатынаса алмайтын индивид – адам деген ұғымнан не төмен, не жоғары. Қоғам – табиғаты бойынша адамнан үстем тұратын әлдене. Қарапайым өмір сүре алмайтын немесе қоғамдық өмірді мүлде қажет етпейтін индивид – не «мақұлық», не «Құдай», -деген анықтама берген. Кітап ауторы Аристотельді әлеуметтік әсер ету мен иландырудың кейбір негізгі принциптерін тұжырымдаған алғашқы байыпты ойшыл деп бағалайды. Алайда Эллиот Аронсон XIX ғасырдың соңында тәжірибелік сынақтар арқылы әлеуметтік-психологияның ғылыми негізін қалаған Триплет деп есептейді. Одан кейін 1930 жылдардың соңына қарай Курт Левин бұл ғылымды одан әрі дамытты. Э. Аронсон әлеуметтік психологияны жас ғылым екенін айта отырып, бұл дегеніміз адамзат үшін маңызды және пайдалы бір нәрсе айтуға әлі дайын емес екенімізді мойындаумен тең дейді. Қазақ тіліне аударылып, жарыққа шыққан кітап Э. Аронсонның «The social animal» кітабының 11-ші басылымы. Ғалым ізденісін 1970 жылы бастаған, екі жылдан кейін кітапты жазып, түбегейлі біттім деп ойлаған. Алайда 1975 жылы кітапты қайта қарауды шешіп, осы уақытқа дейін оқулықты жаңартып, толықтырып, өзгерістер енгізіп, 11 мәрте қайталап басқан. Соңғы басылымын аутор 2011 жылы шығарған екен. Аутор әр тұжырымын тәжірибелерге сүйене отырып жеткізген және келтірілген бір тәжірибеге кітаптың әр жерінде қайта оралып, еске салып, кітапты бастан-аяқ байланыстырып отырады. Мысалы, Сэм есімді кейіпкер кітаптың ең басында мысалға келтірілген болса, ол кейіпкерді кітаптың әр жерінде түрлі жағдайларда мысалға келтіріп, «ал Сэм қайтар еді?» деген сияқты сұрақтармен оқырманды Сэмге түрлі көзқараста қарауға итермелейді. Оқулық тілі өте жеңіл, салалық терминдер аз қолданылғандықтан бұл кітапты кез келген адам қызығып оқи алады. Кітаптың түпнұсқадағы «The social animal» деген тақырыбының өзі менмұндалап тұрса, ал ондағы тақырыптар мен тақырыпшалар адамның көңілін кітапқа бірден бұрары анық. Кітап қазақ тіліне аударылғанда мазмұнына қарай «Көпке ұмтылған жалғыз» деп алынған екен. Әрине, Аристотельдің адамға «қоғамдық жануар», «саналы жануар» деген сияқты анықтамалар бергенін білетін адам көп болуы керек. Дегенмен де, кітаптың атауын мағынасына қарай өзгерту дұрыс шешім, себебі әр елдің өз қабылдауы, дүниетанымы, сөз саптауы бар екенін ескерген жөн. Жалпы кітаптың аудармасында да осы мәселелер жіті қарастырылып, көптеген сөздердің тігісін жатқызып, кітаптың мазмұнын сақтай отырып, қазақ тілді оқырманға барынша түсінікті етіп аударғандары көрініп тұр. Әлеуметтік психология дегеннің не екенін түрлі мысалдармен түсіндірген ғалым оны ең алдымен – әлеуметтік әсер екенін айтады. Ол – адамдардың басқа жандардың сеніміне, сезіміне және жүріс-тұрысына тигізетін ықпалы деп түсіндіреді. Зерттеулер мен тәжірибелерге басымдық беретін аутор нәтижелері тайға таңба басқандай көрініп тұрса да, зерттеу жүргізу маңызды. Себебі біз «білетін» және ақиқат, шындық деп сенген көптеген нәрсе мұқият зерттегенде жалған болып шығатынын айтады. Аутор келтірген көптеген эксперименттердің ішінде тіпті жан түршігерлік мысалдар да кездеседі. Э. Аронсон біздің қоғамда басқа адамның немесе белгілі бір топтың қысымы салдарынан адамның мінез-құлқы, пікірлері өзгеретінін жазады. Зерттеуші көбіміздің әлеуметтік оқшаулануға ұшырамау үшін жанұшыратынымызды да тілге тиек етеді: «Адамдарға бірдеңеге тән болу өте қажет. Әлеуметтік жануарлар үшін қабылдану мен қабылданбау ең күшті сыйлық пен жаза іспеттес. Себебі біздің эволюциялық тарихымызда әлеуметтік шеттетудің салдары – қауіпке толы әлемде ресурстардан және топтың қорғауынан айырылу салдары тіпті ауыр. Осылайша, адамдар өздерінің генін күшті топқа бейімдеп, әрі қарай ұрпақ жалғастырады…». Аронсон бұқаралық коммуникацияның адамдарға ықпалына жеке тарау арнаған. Қазіргі шексіз ақпарат алу мүмкіндігінің тым жеңіл болып кеткені, қоғамдағы өзгерістердің тым жылдам болып жатқандығы айтылған. Сондай-ақ ғалым, көбінесе жаңалықтардан туындайтын қуатты эмоция ұтымды шешім қабылдауға кедергі жасайды деп тұжырымдайды. Кітапта келтірілген мысалдардың бірінде былай делінеді: «… Жақында Роджер Джонсон алты ай бойы ірі және жергілікті желілер таратылымын қоса отырып, телевизиялық жаңалықтар бағдарламаларының мазмұнына талдау жасады. Тарихи ауқым және тарихи зерделеуге кеткен уақыт ауқымы тұрғысынан қарағанда, зорлық-зомбылық, қақтығыстар және адамдар таратқан азаптар жаңалықтарда үстам мәнге ие. Олар барлық ақпараттың 53 пайыздан астамын алады. Сонымен қатар Джонсон тым қатыгез оқиғалар туралы эфирде бәрінен бұрын хабарланғанын анықтады… онда әдеттегі жаңалықтардың 80 пайызы зорлық-зомбылық пен қылмысты хабарлауға арналған. Осындай күйде ұсынылған жаңалықтар айналамыздың шынайы көрінісі емес екені анық. Бұл БАҚ-тарды басқарып отырған адамдардың мейірімсіздігінен немесе бізді алдап-арбағысы келетінінен емес, олардың біздің көңілімізді аулағысы, сөйтіп назарымызды жаулап алғысы келетіннен болса керек. Олар көрермендерді қызықтыра түсуге тырыса отырып, бізге еріктен тыс ықпал етуі мүмкін» деп жазады. Әрине, бұл Америка телеарналары туралы жазылғанымен, біздің елде де осыған ұқсас жағдай екенін болжап білу қиын емес. Орта деңгейлі америкалық аптасына 30 сағат теледидарға телміреді екен. Бұл статистика Қазақстанда басқаша болуы әрине, мүмкін, бірақ Джордж Гербер мен әріптестері жүргізген зерттеу біз үшін де маңызды деп ойлаймыз. «1960 жылдың соңынан бері қарай осы зерттеушілер мыңдаған телебағдарламалар мен прайм-таймдағы кейіпкерлерді зерттеді. Толықтай қарастырғанда, олардың қорытындысы телевидение көрсететін шынай өмір америкалық көрермендерді дәстүрлі түрде адастырып келгенін растайды. Мысалы, 1960 және 1970 жылдарда прайм-тайм кезіндегі бағдарламаларда еркектер әйелдерден үш есе артық болған, ал әйелдер еркектерден жас әрі тәжірибесіздеу болып көрсетілген. «Түрлі-түстілер» (әсіресе латынамерикалықтар мен азиялық америкалықтар) мен қарт адамдар мүлде көрсетілмеген десе де болады. Аз топтар өкілдері қосалқы рөлдерге ысырылып тасталған. Прайм-тайм кезінде кейіпкерлер ретінде кәсіпқойлар және менеджмент өкілдері шақырылған. Бұл кездерде Құрама Штаттардағы жұмыс күшінің 67 пайызы «көк жағалылар» (жұмысшылыр) немесе қызмет көрсету саласының өкілдері еді. Мұндай әлеуметтік топтардың 25 пайызы ғана телевидение кейіпкері болды. Шынайы өмірде қылмыс саны теледидардан көрсетілгендей емес, кемі 10 есе аз болатын. Теледидар кейіпкерлерінің жартысына жуығы апта сайын түрлі зорлық-зомбылыққа ұшырайтын, шындығында әр жылда америкалықтардың 1 пайызы ғана нақты зорлық-зомбылыққа душар болатын-ды. ФБР статистикасы бойынша, соңғы бірнеше жыл бойы елде зорлықпен жасалған қылмыстар үздіксіз төмендеумен болды, бірақ теледидар оны үнемі өсіп отыр деп көрсетті». Эллиот Аронсонның айтуынша, теледидарды тым көп көретін адам үшін шынайы өмір кәдімгі реалити-шоу секілді екен. Ал саясаттанушы Бернард Коэннің айтуынша: «БАҚ-тар адамдарға көп жағдайда не ойлау керектігін айта алмауы мүмкін, алайда олар оқырмандардың не туралы ойлануы керек екенін өте сәтті жеткізе алады. Жазушы, редактор және баспагер сызып берген картаға сәйкес, әлем адамдарға әртүрлі болып көрінуі мүмкін». Кітап ауторының жазуынша, біз ғаламшардағы ең ақылды және сәтті жаратылыс болсақ та, қателікке бой алдыруға ерекше бейімбіз. Алайда біздің қателіктеріміз – ақымақтықпен немесе кездейсоқ жасалынған қателіктен емес. Ол компьютерлік бағдарламалар сияқты жүйелі теріс түсініктер мен қателіктер сияқты. Кей кездері бір нәрсеге қол жеткізгіміз келсе, бағдарлама жұмыс істейді, ал басқа бір жағдайда жұмыс істемей қалады. Біз қателіктерді зерттеу арқылы санамыз қалай бағдарламаланғанын біле аламыз. Ал Эмили Пронин мен әріптестерінің тұжырымын оқығанда біздің де езуімізге күлкі үйіріліп, өзіміз бен айналамыздағы адамдар еске түсті. Олар «мен орташа адамға қарағанда соқыр сенімге азырақ бой алдырамын» деп ойлау кең тараған соқыр сенімдердің бірі екенін анықтаған екен. Оқулықта былай дейді: «…Тарих көрсеткендей, адам өзінікін – абсолютті дұрыс және өзгелердікі қате екеніне сенімді болған кезде қатігездік пен жеккөрінішке толы әрекет жасау оңай болып кетеді». Ал Мартин Селигман өз зерттеуінде «ұтылу – тек жолы болмаудың нәтижесі, оны талпыныс пен қабілеттің күшімен жеңуге болады» деген оптимистік ойлау стилі одан да жақсы жетістіктерге, жақсы денсаулыққа және өзінің перспективаларын жақсы көруге алып келетінін анықтаған. Аронсон мұны эгоцентристік ой мен өзін-өзі ұлықтау атрибуцияларының пайдалы тұсы көп деп, сонымен бірге бұл позитивті салдардың өз құны бар екенін есімізде ұстауымыз керектігін ескертеді. «Оның құны – өзіміздің және әлемнің бұрмаланған бейнесі» дей келе аутор: «бұрмаланған әлемнің бейнесі өзімізді және өз әрекетімізді ақтап алудан туындайды» -дейді. «Мен үшін әлеуметтік жануарлардың ең ғажайып қасиеттерінің бірі – өзімізді мейірімді және саналы адам ретінде көруге деген қажеттілік» деген Э. Аронсон неліктен бұлай айтқанын келесі «Өзін-өзі ақтауға» арналған тараудан оқи аласыз. Ал адамдардағы «агрессия» кісі бойында туғаннан болатын мінез-құлық па, әлде жүре пайда бола ма? Ғалым агрессияны генетикалық тұрғыда қарастырады, сондай-ақ әлеуметтік қарым-қатынастың адамдардың агрессиясына қатысы туралы сөз қозғайды. Сонымен қатар психолог адам бойындағы агрессиялы мінез-құлықты ауыздықтай алатынын айтады. «Ата- бабаларымызға құрметіміз шексіз. Әйтсе де олардың істеген істерінің барлығын қайталауға болмайды» деген антрополог Лорен Эисли былай деп жазады: «Бізге мұзды жаратын, жолбарыспен айқасып, аюмен алысатын адамнан гөрі мейірімді де, шыдамды адам қажет». Эллиот Аронсон антропологтың пікірімен келіскендей, эволюцияның бастапқы кезеңдерінде адамдар бәсекелестікті реттеп, агрессиялы мінез –құлықты ауыздықтауы мүмкін еді деген тұжырым шындыққа жанасуы мүмкін екенін жазады. Аронсон «агрессияны» бұдан басқа да қырларынан жан-жақты қарастырады. Бір жақты түсінік туралы бөлімде аутор жекелеген адамдар мен ситуацияларға, жағдаяттарға қатысты қалыптасқан пікірлері туралы жазады. Кітапқа сенсек, біржақты түсінік сипаттамасы бізді топқа бірігуге жетелейді екен. Мысалы, біз Таяу Шығыстағы қақтығыстарда барлық лаңкестер, лаңкес-жанкештілер жап-жас мұсылмандар екенін (кейде әйелдер де бар) білеміз, бұдан барлық мұсылман ерлер лаңкестер деп түсінбеу қажет. Бірақ стереотиптеу міндетті түрде қасақана зорлық көрсету немесе әрдайым жағымсыз жағдай емес. Ең дұрысы біз әлеуметтік әлем күрделілігін жеңілдету үшін жиі қолданатын әдіске жататынын айтады маман. Кітаптың 8 бөлімінде: «Адамдар бірін-бірі неге ұнатады? Бір-біріне өлердей ғашық болып жатуының сыры неде?» деген сияқты сұрақтарға жауап іздейді. Жоғарғы сынып оқушыларын зерттеген мамандардың түйгені, оқушыларды өзгелердің көзқарасы мен басқаларға ұнау жайы қатты толғандырады екен. Алайда бұл тек оқушыларға ғана қатысты емес екені анық. Осы мақаланы жазып отырған маған да сіздің ықылас-пейіліңіз маңызды екенін мойындамасқа амал жоқ. Аутор мысал ретінде келтірген Дейл Карнегидің «Достардың жүрегін жаулау және адамдарға әсер ету амалдары» (How to Win Friends and Influence People) деп аталатын кітабы 35 тілге аударылып, әлемдегі ең көп сатылған кітаптардың қатарына енуінің өзі осыны дәлелдеп отырған сияқты. Ұнату, ұнау және өзіндік қадір, ұқсастық пен тартымдылық және тағыда басқа осы тақырып маңайында ғалым кеңінен зерттеген екен, оны кітаптан оқи аласыз. «Көпке ұмтылған жалғыз. Әлеуметтік психологияға кіріспе. (The social animal)» кітабын оқыған студент алдымен ғылымға көзқарасын қалыптастырып, психология саласында тәжірибе, сынақ, эксперимент жүргізудің қаншалықты маңызды екенін түсініп, сонымен бірге ғылымға шынайы құштарлықты сезіне алады деп ойлаймын. Бұл кітап ұзақ жылдар бойғы зерттеулердің жемісі болғандықтан мақаламызға кітапта берілген көптеген құнды ақпараттардың бір пайызын ғана бере алдық деп ойлаймыз. Адамзат сан ғасырлар бойы өзін-өзі іздеумен, өзін тануға ұмтылумен келеді. Бұл оқулық сол талпыныстың бірі. Оқулық ауторы Эллиот Аронсон кітап соңында: «Қатігездік пен соқыр сенімді жойғым келеді,» -деген ізгі ойын да жасырмайды. Біз қалай ойлаймыз? Қалай жүріп тұрамыз? Бізді біреуге күш көрсетуге итермелейтін қандай күш? Көкірегімізді сүйіспеншілік сезімімен нұрландыратын не нәрсе? Осы сұрақтарға аутор әлі де ізденетінін айтады. Әлеуметтік психология Дэвид Майерс-әлемге әйгілі психолог. Майерстің кітабы - өнерді үйретудің шедеврі: оқырман тартымды түрде қоғамдағы адамның мінез -құлқы туралы ғылыммен танысады, ұғымдарды, фактілерді, теорияларды тез және сенімді түрде есте сақтайды, әдістер мен эксперименттерді зерттейді. Бұл кітапта көрсетілген әлеуметтік психологияның академиялық курсы тиімді және оңай үйреніледі. Дэвид Г. Майерс - Мичиган штатындағы Хоуп колледжінің психология профессоры. Ол - оқушылардың өздері «көрнекті» деп атайтын мұғалімдердің бірі. Майерс үйреткенді жақсы көреді және бұл құмарлық оның кең аудиторияға арналған барлық шығармаларымен қамтылған. Ол жиырма журналда мақалалар жариялады және «Бақытқа ұмтылу» (Avon, 1993) және «Американдық парадокс» (Yale University Press, 2000) сияқты онға жуық танымал кітаптардың авторы және авторы болды. Зерттеу қызметіМайерс жоғары бағаланды: топтық поляризация бойынша жұмысы үшін американдық психологиялық қауымдастығының тоғызыншы бөлімі оған беделді Гордон Оллпорт сыйлығын берді. Майерстің зерттеулері Science, American Scientist, Psychological Science және American Psychologist сияқты 20 -дан астам журналдарда жарық көрді. Ол эксперименттік әлеуметтік психология журналы мен жеке тұлға мен әлеуметтік психология журналының ғылыми және кеңесші редакторы болып қызмет етеді. Сабақтан және зерттеуден бос уақытында Дэвид Майерс өзінің туған қаласындағы гуманитарлық қатынастар жөніндегі комиссияны басқарады, оның көмегімен қаланың аз қамтылған отбасыларына қолдау көрсететін Қоғамдық көмек орталығы құрылды; ғалымның дәрістері көптеген университеттер мен діни аудиторияларда тыңдалады. Дэвид пен Кэрол Майерстің үш баласы бар: екі ұл мен қыз. Орыс басылымының алғы сөзі Соңғы уақытта оқитындар үшін жағымды үрдіс орта мектеп, және онда сабақ беретіндер үшін көптеген елдерде кеңінен танымал шетелдік оқулықтардың отандық басылымдарын шығару болып табылады. Дэвид Майерстің бұл кітабы дәл осындай шығармалар санатына жатады. Бұл атау әлеуметтік психологияға қызығатын оқырманға таныс екені сөзсіз. Майерс оқулығын басып шығару » Әлеуметтік психологияБірнеше жыл бұрын Санкт -Петербургте басылған »осындай отандық басылым болды. Сіздің назарыңызға ұсынылады жаңа жұмысМайерстің әлеуметтік психологияны зерттеуі де осы тақырып бойынша оқулық болып табылады. Дегенмен, бұл мүлдем басқа кітап екенін атап өткен жөн. Майерстің бұл шығармасы біздің оқырманға бұрыннан таныс шығармалардан несімен ерекшеленеді? Салыстыру кезінде сіздің көзіңізге бірінші келетіні - бұл оқулық Майерстің алдыңғы кітабының жартысына тең. Бұл емтиханға дайындық кезінде кез келген студенттің көңілінен шығатыны сөзсіз. Бірақ бұл бастысы емес. Бұл кітаптың нақты міндеті оның формасында. Бұрынғы 700 беттік дерлік (орыс тілінде) Майерс оқулығы «қысылған» ғана емес, сонымен қатар ғылымға ұқсамайтын, тірі тілде жазылған шағын бөлімдер сериясына қайта құрылымдалған. Сонымен қатар, белгілі ұстаным толық расталады: нағыз кәсіпқой өзі қалаған уақытқа дейін және керісінше, қалағанынша қысқаша сөйлей алады. Мұның бәрі нақты жағдайға байланысты. Бұл оқулықтың тағы қандай ерекшеліктері бар? Айта кету керек, оның авторы дайындық бойынша психолог болып табылады және көптеген жылдар бойы әр түрлі психологиялық пәндерді оқытады. Неліктен маңызды? Оқырманға еске саламыз, 20 ғасырдың басынан бастап әлеуметтік психология ғылыми танымның екі саласы - психология мен әлеуметтану аясында дами бастады. Бір және басқа ғылымның әр түрлі өкілдері «әлі» әлеуметтік психологияны «өздерінің» білім жүйесіне қосады. Демек, әлеуметтік психология ғылым ретінде психологиялық немесе әлеуметтанулық іргетастың зерттеулердің негізінде жатқанына байланысты тиісті «екпінге» ие болады. Бұл жағдайда Майерс дәйекті психолог рөлін атқарады, оның назары қоғамға емес (әлеуметтанушы сияқты), бірақ әр түрлі жағдайға тап болған адамға және осы жағдайлардың әсеріне түседі. Бұл кітаптың мазмұны қазіргі американдық әлеуметтік психологияның негізгі мәселелерін толық қамтиды. Ол тек классикалық деп танылған және ғылымның кейінгі дамуына үлкен әсер ететін зерттеулерді ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік-психологиялық білім көкжиегін кеңейтетін соңғы кездің еңбектерін де зерттейді. Бұл, мысалы, гендерлік мәселелерді, махаббат пен бақыттың әр түрлі аспектілерін зерттеу. Әлеуметтік психология гуманитарлық ғылым болғандықтан, автордың жеке адам мен қоғам арасындағы қатынас туралы өзіндік ұстанымы әрқашан маңызды. Майерс өз кітабының соңғы бетінде «біз өзіміз әлеуметтік әлемнің жасаушысымыз» деген қорытындыға келеді. Бұл ойдан басқа, ол «өзімізге берілген бостандықты қалай пайдаланғанымызға моральдық тұрғыда жауапты екенімізді» атап көрсетеді. Майерстің жаңа кітабында ұсынылған зерттеу материалдары қандай да бір түрде бұл тұжырымдарды растайды. Майерстің оқулығы оқырманды жаңа біліммен байытып қана қоймай, сонымен қатар белгілі бір гуманистік моральды алып жүреді, әр жеке тұлғаның құндылығын, оның таңдаулы жағдайдағы рөлі мен жауапкершілігін атап көрсетеді деп толық негізбен айтуға болады. Бұл кіріспе авторы біздің оқырмандарға бұл кітапты ұсынудан ерекше қуаныш алады, себебі ол профессор Майерспен бірге болу мүмкіндігін алады. ғылыми ұйым SPSSI (Әлеуметтік мәселелерді психологиялық зерттеу қоғамы) - Әлеуметтік мәселелерді психологиялық зерттеу қоғамы. 1936 жылы АҚШ -та Курт Левин құрған бұл қоғамның жетекшілігінде Дэвид Майерс ұзақ уақыт бойы жемісті еңбек етті. Қорытындылай келе, біз Майерстің оқулығы тек бай зерттеу материалдарымен ғана емес, сонымен қатар айқын формасымен, дәлелдеу логикасымен, арқасында өшпеген жарқын тілмен де тартымды екенін байқаймыз. жақсы аударма... Бұл кітап студенттерге де, аспиранттарға да, жаңа бастаған психологтарға да, жоғары тәжірибелі мамандарға да қызықты болуы мүмкін. Оқырмандардың әр санаты мұнда көптеген пайдалы ақпаратты табады. Профессор Майерстің жаңа кітабы серияда өзінің лайықты орнын алатыны сөзсіз оқу басылымдарыәлеуметтік психологияда. А.Л.Свенцицкий Профессор, әлеуметтік психология кафедрасының меңгерушісі Санкт Петербург мемлекеттік университет Санкт -Петербург, қыркүйек 2000 ж Алғы сөз Сөзсіз, әлеуметтік психология - өзіндік тарихы, кейіпкерлері, теориялары, әдістері мен жаргоны бар академиялық пән. Бірақ ең жақсы жағдайда бұл ғылым қоғамның жан дүниесін зерттейді және бүкіл адамзаттың импульсінде саусағын ұстайды. V Соңғы жылдарыол біртіндеп орталық орынға келеді. Бұрын әлеуметтік психология практикалық және әмбебап емес, мәдени антропологияға жақын, кішігірім қызығушылық ретінде қаралды. эксперименталды психология- «АҚШ -та жасалған» мақтан тұтатын стигмамен психология кем дегенде 60 -шы жылдарға дейін басым болды. Ал егер когнитивті психология ғылымға адам санасы деген ұғымды қайтарса, онда әлеуметтік психология адамдарды мағынасына толы тірі әлеуметтік контекстке батырады. Психологияның басқа салаларындағы ғалымдар адамның ойлау үлгісін, сезімі мен іс -әрекетін түсіну үшін адамның әлеуметтік ортасы мен тұлғааралық динамикасын білу маңызды екенін түсінген кезде, онда әлеуметтік аспектілер зерттеуге қосыла бастады. Нәтижесінде бізде әлеуметтік таным, әлеуметтік оқыту, әлеуметтік эволюция, тұлғаның әлеуметтік теориясы және адам табиғаты туралы түсінігімізді байытатын басқа да көптеген шекаралық пәндер бар. Және біз дәстүрлі түрде бұған баса назар аударатынбыз психологиялық зерттеубұл жеке тұлға, егер сурет күрделі әлеуметтік матаның бөлігі ретінде қарастырылса, сурет әлдеқайда қызықты болады. Бұл кітапты бір уақытта қатаң ғылыми және таза адам деп атауға болады, өйткені оның беттері қызықты ақпарат пен қызықты фактілерге толы, бұл материалды зерттеуді қызықты әрі қызықты етеді. Сипаттама Бұл кітапты бір уақытта қатаң ғылыми және таза адам деп атауға болады, өйткені оның беттері қызықты ақпарат пен қызықты фактілерге толы, бұл материалды зерттеуді қызықты әрі қызықты етеді. Жұмыста әлеуметтік ойлаудың негізгі принциптері туралы мәліметтер келтірілген, әлеуметтік мінез -құлық, әлеуметтік әсер және соңғы зерттеулер мен эксперименттердің нәтижелері. Кітап психологтарға, саясаттанушыларға, әлеуметтанушыларға және философтарға арналған. Кітап 13 тараудан және бірнеше қосымша модульден тұрады. Бөлімдерде әлеуметтік психология дегеніміз не және оның сабақтас пәндермен өзара байланысы, оның адами құндылықтармен қалай байланысы бар деген сұрақтар қарастырылады. Әлеуметтік ойлау, адамның қоғамдағы орны, ұстамдылық, наным, мінез-құлық, көзқарас, әлеуметтік ықпал мен әлеуметтік қатынастар мәселелері қарастырылады. Әр тараудың соңында автор өте қызықты қорытынды жасайды. Модуль бөлігі қолданбалы әлеуметтік психология мен әлеуметтік психологияның әділдік пен қауіпсіз болашақ тақырыптарымен байланысын қарастыратын бірнеше шағын тараулардан тұрады. Кітаптың соңында глоссарий бар және алфавиттік көрсеткішкітаптан қажетті ақпаратты оңай іздеу үшін. автор туралы Дэвид Майерс- АҚШ -тың Мичиган штатындағы Хоуп колледжінің психология факультетінің американдық профессоры. Американдық психология қауымдастығының 9 -тарауында топтық поляризация бойынша зерттеулері үшін берілген Гордон Оллпорт сыйлығын алған педагог және көрнекті ғалым. Оның ғылыми еңбектерпсихология бойынша жиырмадан астам журналдың төртінде жарияланды. Сонымен қатар, Дэвид Майерс The Journal of Personality and Social Psychology және Journal of Experimental Social Psychology журналының кеңесші редакторы және көптеген кітаптардың авторы. Дэвид Дж. Майерс - Мичиган штатындағы Хоуп колледжінің психология профессоры. Ол тек керемет мұғалім ғана емес, сонымен қатар көрнекті ғалым: американдық психологиялық қауымдастық (9 -шы филиал) оған топтық поляризация бойынша зерттеулері үшін Гордон Оллпорт сыйлығын берді. Оның ғылыми мақалалары жиырмадан астам журналдарда жарияланған. Д.Майерс - Журналдар бойынша кеңесші редактор Эксперименталды әлеуметтік психология журналыжәне Тұлға және әлеуметтік психология журналы, ондаған кітаптардың авторы, оның ішінде ғылыми -көпшілік. Алғы сөз Менен осы оқулықты жазуды алғаш рет сұрағанда, мен ғылыми түрде де, адамдық сипатта болуы керек, дәлелденген фактілерге толы және қызықтыратын кітапты елестеттім. Ол әлеуметтік психология туралы криминалист -репортер кез келген тергеу туралы айтудан гөрі қызықты болуы керек және ол үшін ең маңызды әлеуметтік құбылыстардың соңғы зерттеулерінің жалпыланған нәтижелері, сондай -ақ ғалымдардың оларды қалай зерттейтіні және түсіндіретіні туралы ақпарат болуы керек. ... Материал жеткілікті егжей -тегжейлі ұсынылуы керек, бірақ ол сонымен қатар ынталандыруы керек ойлаустуденттер - проблемалардың мәнін ашуға, оларды талдауға және ғылым принциптерін нақты өмірде болып жатқан оқиғалармен байланыстыруға дайындық. Автор өзі айналысатын пән бойынша «жеткілікті толық» кіріспе оқулыққа материалды қалай таңдауы керек? Материалды тұтас әңгіме ретінде қабылдауға болатын еді, бірақ сонымен бірге оның қиындығынан қорқытуға болмайды, себебі оны бөліктерге бөлуге болады? Мен бір жағынан қарапайым оқушыға қол жетімді, ал екінші жағынан әлеуметтану мен психологияның басқа курстарында қарастырылмаған теориялар мен мәліметтерді ұсынуды жөн көрдім, сонымен бірге материалға назар аударамын. әлеуметтік психологияны интеллектуалды дәстүр рухында ұсынуға мүмкіндік береді гуманитарлық ғылымдар... Әдебиеттің жауһарлары мен философия мен ғылымның ең үлкен жетістіктерін қарастыратын гуманитарлық білім біздің ой -өрісімізді дамытады, ой -өрісімізді кеңейтеді және бізді қазіргі сәттен босатады. Бұл мақсаттарға жетуге әлеуметтік психология да өз үлесін қоса алады. Студенттік жылдары психологияны оқитындардың бірнешеуі ғана кәсіби психолог болады, олардың барлығы дерлік басқа мамандықтарды таңдайды. Бұл ғылымның гуманистік тұрғыдан маңызды аспектілеріне тоқтала отырып, оның негізгі мазмұнын барлық оқушыларға пайдалы болатындай етіп көрсетуге және оларға ынталандырушы әсер етуге болады. Әлеуметтік психология - бұл идеялардың нағыз мерекесі! Адамзат тарихының барлық кезеңінде адамның әлеуметтік мінез -құлқы ғылыми түрде тек бір ғасыр бойы зерттелді, дәл сол жақында аяқталды. Егер біз тек жолдың басында тұрғанымызды ескерсек, қол жеткізілген нәтижелер бізді құрметтейді деп айта аламыз. Біз сенімдер мен иллюзиялар, махаббат пен жеккөрушілік, конформизм мен тәуелсіздік туралы маңызды ақпараттармен қанық болдық. Адам мінез -құлқының көп бөлігі әлі күнге дейін жұмбақ болып қалса да, әлеуметтік психология бүгінгі күні көптеген қызықты сұрақтарға ішінара жауап бере алады: Егер адамдар жаңа көзқарастарды қабылдаса, олар басқаша әрекет ете ме? Егер солай болса, сендірудің ең тиімді әдісі қандай? Неліктен адамдар кейде бір -біріне көмектесіп, кейде зиян келтіреді? Қалай әлеуметтік қақтығыстаржәне оған қатысушылар жұдырықтарын ашып, қол алысып қалуы үшін не істеу керек? Бұл сұрақтардың жауаптары - және бұл кітаптың авторы ретінде менің миссиям - бізге өзімізді және бізге әсер ететін әлеуметтік күштерді жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Оқу құралы қалай құрылған? Негізгі курстың презентациясының алдында оқырманды әлеуметтік-психологиялық зерттеу әдістерімен таныстыратын жеке тарау бар. Ол сонымен қатар студенттерге бұрыннан белгілі болған нәтижелерді түсінуге болатынын және әлеуметтік психологтардың өзіндік моральдық құндылықтары олар зерттейтін ғылымға енетінін ескертеді. Автордың бұл тарауда қойған міндеті - оқушыларды қалған тарауларды түсінуге дайындау. Кітап әлеуметтік психологияның адамдар туралы ғылым ретінде анықтамасына сәйкес құрылымдалған ойлаубір -біріне қатысты (І бөлім), бір -біріне әсер ету (ІІ бөлім) және байланыстырубір -біріне (ІІІ бөлім). І бөлімге арналған әлеуметтік ойлау, яғни біз өзімізді және басқаларды қалай қабылдаймыз. Ол біздің әсерлеріміздің, түйсіктеріміздің және түсіндірулеріміздің дұрыстығын бағалайды. ІІ бөлімнің адрестері әлеуметтік әсер... Біздің қарым -қатынасымыздың мәдени бастауына құрмет көрсете отырып және конформизмнің, сенімнің және топтастырылған ойлаудың табиғатын зерттей отырып, бізге әсер ететін жасырын әлеуметтік күштерді жақсы түсінуге болады. ІІІ бөлім теріс және жағымды көріністерге арналған әлеуметтік қатынастар(қатынас пен мінез -құлық түрінде). Ол келесідей құрылымдалған: агрессия туралы сюжеттің алдында алалаушылық туралы материал ұсынылады, ал альтруизм туралы сюжеттің алдында адамдардың өзара бейімділігі туралы материал бар; ол қақтығыстың динамикасын тексерумен және оны шешумен аяқталады. O практикалық қолдануәлеуметтік-психологиялық зерттеулердің нәтижелері әр тарауда да, «Қолданбалы әлеуметтік психология» жеке тарауында да сипатталған, ол үш дербес модульден тұрады: «Клиникадағы әлеуметтік психология», «Әлеуметтік психология және әділет» және «Әлеуметтік психология және Қауіпсіз болашақ ». Бұл басылымда, бұрынғыдай, әр түрлі мәдениеттерге көп көңіл бөлінгенін көруге болады, атап айтқанда, мәдени дәстүрлердің рөлі туралы айтатын 6 -тараудың мысалында; кітабының барлық тарауларында жүргізілген зерттеулер нәтижелерінің қолданылуы да осының дәлелі әр түрлі елдерО. Барлық авторлар өз мәдениетінің балалары, мен де ерекшелік емеспін. Дегенмен, әлемнің психологиялық әдебиетімен танысудың арқасында, әлемнің әр бөлігінде тұратын зерттеушілермен хат алмасу глобус, және шетелге сапарлар, мен әр түрлі елдердің оқырмандарын әлеуметтік психология әлемімен таныстыруға мүмкіндік алдым. Негізгі назар алдыңғы басылымдардағыдай мұқият жүргізілген нәтижелерден тұжырымдалған әлеуметтік ойлаудың, әлеуметтік әсердің және әлеуметтік мінез -құлықтың негізгі принциптері эксперименттік зерттеу... Адамзат деп аталатын біртұтас отбасы туралы түсінігімізді кеңейту үшін мен бұл принциптерді трансұлттық мысалдармен көрсетуге тырыстым. Оқырмандарға бұл кітапты оқуды жеңілдету үшін мен әр тарауды ұзын емес үш -төрт бөлікке бөлдім. Әр бөлімнің алдында кішігірім хабарландыру мен қорытынды бар, ол бөлімнің мазмұнын ұйымдастырады және негізгі ұғымдарды бөліп көрсетеді. Торо сияқты «тірі барлық нәрсені түсінікті тілде жазуға болады» дегенге сене отырып, әр абзацпен жұмыс жасай отырып, мен оқулықты мүмкіндігінше қызықты әрі пайдалы етіп жасауға тырыстым. Кітаптың жаңа безендіруінің арқасында сызбалар мен фотосуреттер бір секундқа ие болды Oүлкен экспрессивтілік. Алдыңғы басылымдағыдай, кітаптың соңында презентация барысында қолданылатын терминдерді ашатын глоссарий берілген. Бұл кітаптың мұқабасында бір ғана есім болғанымен, шын мәнінде ғалымдардың үлкен тобы оны жасауға үлес қосты. Олардың ешқайсысы менің жазғаным үшін және олардың барлығы менімен келіспейтіні үшін жауапкершілік тартпағанына қарамастан, олардың пікірлері мен ұсыныстары, сөзсіз, менің пайдама тиді. |