безотходная технология лекция 1. лекция 1. Лексияи 1 принсипои асосии истифодаи партовО. Технология ва системаи истехсоли масулоти кампартов ва бепартов

• Название: Лексияи 1 принсипои асосии истифодаи партовО. Технология ва системаи истехсоли масулоти кампартов ва бепартов
• Анкор: безотходная технология лекция 1
• Дата: 07.02.2023
• Размер: 1.9 Mb.
• Имя файла: лекция 1.pptx
• Тип: Документы; #925333

ЛЕКСИЯИ 1 ПРИНСИПҲОИ АСОСИИ ИСТИФОДАИ ПАРТОВҲО. ТЕХНОЛОГИЯ ВА СИСТЕМАИ ИСТЕХСОЛИ МАҲСУЛОТИ КАМПАРТОВ ВА БЕПАРТОВ

1. Мафҳум: «партов». Намудҳо ва навъҳои таснифоти партовҳо. Бо афзудани аҳолии кураи замин, афзоиши истеҳсоли маҳсулоти саноат проблемаи ҷамъ шудани партовҳои маишӣ душвортар мегардад. Энергетика, металлургия, химия, целлюлозаю коғаз аз ҳама бештар «ифлос» мебошанд. Ба ҳар як сокин кишвар соле ба ҳисоби миёна 300—350 килограмм, барои сокини Европаи Ғарбӣ — 150—300 килограмм, ИМА — 500—600 килограмм партов рост меояд. Бесабаб нест, ки мафҳуми «тамаддуни ахлот» (“мусорная цивилизация”) баъзан нисбат ба замони мо истифода мешавад.

Партовҳо – моддаҳо (ё омехтаҳои моддаҳо), ки барои истифодаи минбаъда дар доираи технологияҳои мавҷуда ё баъди истифодаи маишии маҳсулот номувофиқ эътироф шудаанд.

Ҷиддияти проблемаи партовҳо пештар ин қадар намоён набуд. Табиат то замони муайян бо коркарди худи партовҳо мубориза мебурд, аммо дар ин лаҳза пешрафти техникии инсоният нақши муҳим бозид. Маводҳои нав пайдо шуданд, таҷзия ё коркард, ки ба таври табиӣ метавонад зиёда аз сад сол давом кунад ва чунин бори антропогенӣ аз қудрати табиат берун аст. Бале ва омили хеле муҳим ин ҳаҷми муосири партовҳои истеҳсолшуда мебошад. Ин танҳо бузург аст. Аммо имруз партову хошокро ашьёи хом хисоб кардан мумкин аст. Онҳо метавонанд дубора коркард ва дубора истифода шаванд. Ба ҳар як сокини шаҳр дар як сол тақрибан аз 500 то 800 кг партов рост меояд. Дар баъзе кишварҳо то 1000 кг. Ва ин рақам ҳама вақт меафзояд.

Партовҳои истеҳсолот бокқимондаҳои маҳсулот, ашьёи хом, маҳсулоти нимтайёре мебошанд, ки дар раванди истеҳсоли машсулот ба вуҷуд омада, хислатҳои физикии фоиданоки худро пурра ё қисман гум кардаанд.

Партовҳои сахти саноатӣ: металлхҳо ва хулаҳо, чубу тахта, пластмасса, чанг, пенополиуретан, пенополистирол, полиэтилен ва дигар партовҳо.

Партовҳои моеъи саноатӣ: обҳои партовҳои дараҷаҳои гуногуни ифлосшавӣ ва таҳшинҳои онҳо. Партовҳои кишоварзӣ ҳама гуна партовҳои дар натиҷаи фаъолияти кишоварзӣ ба вуҷуд омадаанд: пору, коҳи пӯсида ё корношоям, алаф, пасмондаҳои силос, хӯроки омехтаи вайроншуда ё корношоям ва хӯроки моеъ.

Партовҳои сохтмонӣ партовҳое мебошанд, ки дар натиҷаи истеҳсоли масолеҳи бинокорӣ ва ороишӣ (рангу лак, гармизолятсия ва ғ.), ҳангоми сохтмони биною иншоот, инчунин ҳангоми монтаж, пардозиш, пӯшиш ва таъмир ба вуҷуд меоянд. Партовхои бинокорй (хам сахт ва хам моеъ) мухлати мухлаташ гузашта, корношоям, брак, зиёдатй, шикаста ва брак молу масолех: профилхои металлй, кубурхои металлй ва нейлонй, гачпуш, нахи гач, чипхои цемент ва дигар лавхахо буда метавонанд. Илова бар ин, ба партовҳои кимиёвии гуногуни сохтмонӣ (лакҳо, рангҳо, илтиёмҳо, ҳалкунандаҳо, антифризҳо, иловаҳои зидди занбуруғҳо ва муҳофизаткунанда ва агентҳо дохил мешаванд

Партовҳои радиоактивӣ (ПР) партовҳое мебошанд, ки дар таркибаш изотопҳои радиоактивии элементҳои химиявӣ ва арзиши амалӣ надоранд. Дар адабиёт як ном вуҷуд дорад - партовҳои ҳастаӣ.

Партовҳои истеъмолӣ – маҳсулот ва маводе, ки дар натиҷаи ҷисмонӣ ё фарсудашавӣ хосиятҳои истеъмолии худро гум кардаанд. Ба партовҳои истеъмолӣ инчунин партовҳои сахти коммуналӣ, ки дар натиҷаи фаъолияти инсон ба вуҷуд меоянд, дохил мешаванд.

Партовҳои маишӣ ё коммуналӣ ин миқдори зиёди партовҳои моеъ ва сахтест, ки аз ҷониби шахс патрофта мешавад ва инчунин дар натиҷаи фаъолияти инсон ба вуҷуд меояд. Ин метавонад ғизои вайроншуда ё мӯҳлати истифодааш гузашта, доруворӣ, ашёи рӯзгор ва дигар партовҳоро дар бар гирад.

Партовҳоро аз рӯи якчанд меъёрҳо тасниф кардан мумкин аст: сахти маишӣ/саноатӣ, сахт/моеъ/газӣ, ашёи хоми камистифодашуда/манбаи ифлосшавӣ.

Таснифи партовҳо аз рӯи омилҳои зерин амалӣ карда мешавад:

1) аз рӯи хосиятҳои физикӣ;

2) бо усулҳои ихтиёрдорӣ ва барҳамдиҳӣ;

3) бо усулхои безараргардонй ва коркард;

4) аз руи манбаи ташкил.

Усулҳои асосии коркарди партовҳо: дафн, сӯзондан, пиролиз, компостеркунонӣ, пресскунӣ пас аз дафн, ҷудокунӣ ва қисман коркард мебошанд.

Таснифи партовҳо аз рӯи манбаи пайдоиш.

Партовҳои истеҳсолӣ ба вуҷуд меоянд: - ҳангоми коркард:

а) механикӣ;

б) физикӣ ва кимиёвӣ;

в) дигар намудҳо.

Партовҳои истеъмолӣ:

а) истеҳсолот;

б) маишӣ.

Таснифоти партовҳо аз рӯи истифодашавӣ

Дар айни замон ягон гурӯҳбандии ягонаи партовҳои шаҳр ё минтақаи бузурги саноатӣ вуҷуд надорад, ки дар он як қатор унсурҳои ба ҳам алоқаманд пурра ба назар гирифта шаванд: таркиби миқдорӣ ва сифатии партовҳо, усулҳои коркард ва коркарди пешниҳодшуда, санитарию гигиенӣ, экологӣ ва экологӣ, инчунин баъзе ҷанбаҳои шаҳрсозӣ.

Таснифоте пешниҳод шудааст, ки аз рӯи он партовҳо аз рӯи шакл ва намудҳо ба 13 гурӯҳ тақсим мешаванд:

I — лой ва таҳшинҳои галваникӣ, партовҳои реактивҳо ва моддахои химиявӣ, ки дар таркибаш хром, никел, мис, кобальт, руҳ, сурб, кислота ва ишқории саноати химия, моддаҳои ғайриорганикӣ доранд;

II – лойи канализатсия, аз чумла канализатсия, обтаъминкунӣ ва ҳамчун зергурӯҳи алоҳида, лойи саноатии дорои нафт, ки дар иншоотҳои маҳаллӣ ва тозакунии минтақаҳои саноатӣ тақсим мешавад;

III — партовҳои нефт ва лойҳои нефт, моеъҳои даргиранда (моеъҳои оташгиранда), моеъҳои молиданӣ (моеъҳои хунуккунанда), пасмондаҳои поён, партовҳои саноати рангу лак;

IV — партовҳои пластмасса, полимерҳо, нахҳои синтетикӣ, маводҳои синтетикии бофтанашуда ва композицияхои дар асоси онхо асосёфта;

V — партовҳои маснуоти резинӣ, вулканизаторҳо ва ғайра;

VI - партовҳои чӯб;

VII - партовҳои коғазӣ;

VIII — партовхои металлҳои сиёҳ ва ранга, пулодҳои лалмӣ;

IX - шлак, хокистар, чанг (ба истиснои металл);

X — партовҳои хӯрокворӣ (партовҳои хурокворӣ, гӯшту шир ва дигар сохаҳои саноат);

XI — партовҳои саноати сабук;

XII - партовҳои шиша;

XIII — партовхои саноати бинокорӣ.

Партовҳои истифодашаванда дар ҷои пайдоиши онҳо ё дар дигар корхонаҳо бо технологияи мувофиқ коркард карда мешаванд.

Мансубият ба синфи хатари дигар партовҳоро аз рӯи таркиби химиявӣ метавон бо усули ҳисоб ҳам аз рӯи вояи марговар LD50 ва ҳам аз рӯи моддаи кимиёвии таркиби хок бо истифода аз формулаи математикӣ, адабиёти маълумотӣ (константҳои физикӣ-химиявӣ, заҳролудшавии онҳо) муайян карда мешаванд. Мувофиқи LD50 ва аз ҷониби Вазорати тандурустӣ стандартҳои гигиенӣ барои кимиёвӣ дар хок тасдиқ карда мешавад.

 

Таснифоти партовҳо аз рӯи усулҳои истифода ё нест кардан усулҳои зерин мавҷуданд:

- коркарди биологӣ;

- коркарди кимиёвӣ;

- истихроҷи ҷузъҳо;

- ҷудокунии марҳила;

– бархам додани (бардоштани) партовхо.

Тибқи стандарти "Моддаҳои хатарнок. Тасниф ва Талаботи умумии бехатарӣ" ҳама партовҳои саноатӣ (ПС) ба чаҳор синфи хатар тақсим мешаванд:

Якум ҷиддӣ хатарнок аст;

Дуюм хеле хатарнок аст;

Сеюм хавфи миёна аст;

Чорум - хатари паст.

Мувофиқи таркиб ва ҳолат партовҳои сахт, моеъ ва газӣ фарқ мекунанд.

2. Роҳҳои коркарди партовҳои саноатӣ ва маишӣ.

Аввалин кор оид ба истифодаи гармии ҳангоми сӯзондани партовҳо дар Англия, дар шаҳри Олдхайм гузаронида шуд. Ба «корхонаи хошоксӯзонӣ» стансияи барқӣ вобаста карда шуд. Тамоми қувваи гирифташуда барои хизмати худи муассиса сарф шуд. Бисьёр олимони намоён ба кори гигиенаи шахрҳо диққат медоданд. Л. Пастер ва Э. Кох ба арзёбии хатари таҷзияи партовҳо кӯмак карданд. ДИ. Менделеев ба коркарди партовҳои саноатӣ таваҷҷӯҳ зоҳир намуда, дар луӯати энсиклопедии Брокгауз ва Эфрон мақолаи «Партовҳо»-ро навишт.

Технологияҳои истифодаи партовҳо, ки ҳоло мо истифода мебарем, имкон медиҳад, ки танҳо то ҳафт дарсади партовҳои маишӣ дубора коркард шаванд.

Усули оташфишонии безараргардонӣ ва коркарди партовҳо дар муқоиса бо дигар усулҳо ҳамаҷониба, боэътимод ва самараноктар аст. Дар бисьёр мавридхо ин ягона рохи безарар гардондани партовхои саноатй ва маишй мебошад. Ин усул барои партофтани партовҳо дар ҳама гуна ҳолати ҷисмонӣ истифода мешавад: моеъ, сахт, газӣ ва хамирмонанд. Дар баробари сӯзонидани партовҳои сӯзишворӣ, коркарди сӯхтор барои нест кардани партовҳои сӯзишворӣ низ истифода мешавад.

Сӯзондан раванди идорашавандаи оксидшавии партовҳои сӯзишвории сахт, моеъ ё газӣ мебошад. Проблемаи мухофизати мухити зист проблемаи мураккаб буда, характери умумичахонй дорад. Рушди минбаъдаи инсоният бидуни баррасии ҳамаҷонибаи ҷанбаҳои иҷтимоӣ, экологӣ, техникӣ, иқтисодӣ, ҳуқуқӣ ва байналхалқии масъала дар робита бо як давраи мушаххаси истеҳсолӣ, балки дар миқёси минтақавӣ, кишварӣ ва ҷаҳонӣ ғайриимкон аст.

 

Ифлосшавии доимии муњити табиї аз партовњои сахт, моеъи истењсолї ва истеъмолї, ки боиси дегратасияи (таназул) муњити зист мегардад, дар ваќтњои охир проблемаи шадидтарини экологии дорои ањамияти афзалиятноки иљтимоию иќтисодї боќї мемонад. Сарфи назар аз тавсияҳо ва шумораи зиёди тадқиқотҳо дар соҳаи истеҳсоли аз ҷиҳати экологӣ тоза, проблемаи истифода ва коркарди партовҳои саноатӣ то имрӯз аҳамияти худро дорад. Аз ин рӯ, зарурати аз ҷиҳати иқтисодӣ, технологӣ ва экологӣ асоснок барои таҳия ва татбиқи усулҳои нави прогрессивӣ ва бехатари ҳалли проблемаи аз хатари ифлосшавии биосфера аз партовҳои истеҳсолӣ ва истеъмолӣ ба миён меояд. Барои интихоб кардани роҳи оқилонатари шалли масъала шисобу китоби пешакӣ ва баҳодиҳии партовшо зарур аст.

Партовҳои истифодашаванда дар ҷои пайдоиши онҳо ё дар дигар корхонаҳо бо технологияи мувофиқ коркард карда мешаванд. Баъзе партовҳои коркарднашаванда аз сабаби гум шудани хосиятҳои истеъмолӣ ҳоло дар истеҳсолоти муосир истифода намешаванд. Ин партовҳо агар ба муҳити зист хатар наоваранд, зери хок карда мешаванд. Дар сурати аз ҷиҳати санитарию гигиенӣ хавфнок будани партовхоро танхо баъди безараргардонии пешакӣ дафн кардан мумкин аст.

Ҷамъоварӣ ва партофтанидафн кардани партовҳо ва партовгоҳҳо усули аз ҳама бештар истифодашаванда аст, аммо афсӯс, ки барои истифода мувофиқтарин нест. Камбудии ин усул дар он аст, ки барои дафн микдори зиёди замин истифода мешавад.

Компостеркунонӣ ин раванди табдил додани моддаҳои ба осонӣ пӯсида ба нуриҳои органикӣ мебошад. Камбудии ин усул дар он аст, ки чунин нуридо, аз чумла порчадои шишагй хеле ифлос мешавад ва металлдои вазнини дар он буда, дар вадти ба хок даромадан, растанидо ва баъдтар аз тарафи дайвонот ва одамон фаъолона чабида мешаванд.

Нест карда ва истифодаи партовҳо тавассути коркарди гармӣ ба пиролиз ва сӯзондан тақсим мешаванд.

Пиролизи партовҳои сахти коммуналӣ раванди нимкокскунӣ мебошад, ки дар ҳолати набудани ҳаво ё норасоии ҳаво гузаронида мешавад. Дар ин шароит аз партовхо омехтаи моддахои газдоре мебароянд, ки калориянокии баланд доранд, дар холе ки дар таркибаш моддаҳои ғайриорганикии партовҳо, инчунин карбон боқимонда ҷамъ мешаванд.

Истифодаи партовҳои сахт дар корхонаҳои махсус тарҳрезишуда тавассути сӯзондан барои кам кардани ҳаҷм ва инчунин безараргардонии партовҳо вуҷуд дорад. Ин усулро барои ба даст овардани энергияи гармӣ ва барқӣ истифода бурдан мумкин аст.

Усулҳои муосири коркарди партовҳои саноатӣ ва маишӣ:

1. Усулхои навоваронаи ба даст овардани сузишвории дизелӣ ва бензин аз партовхои маснуот ва маводҳои пластмассагӣ.

2. Дар Англия барои чамъ кардани газетаҳои кӯҳна қуттишо гузошта мешаванд, ки дар он чо ахолӣ газетаҳоро мепартояд ва онҳоро барои коркарди такрорӣ мефиристанд.

3. Роҳи ғайриоддӣ барои истифрдаи партовҳо ҷазираи сунъии Семакау дар Сингапур мебошад. Он комилан аз партовҳо сохта шудааст. Сохтмони он моҳи апрели соли 1999 оғоз ёфт. Имрӯз, майдони ҷазира 350 гектарро ташкил медиҳад ва афзоишро идома медиҳад: партовҳо дар ин ҷо то соли 2035 рехта мешаванд. Худи «ҷазираи ахлот» дарахтзор шинонда шудааст. Дар ҷазира бандар васеъ сохта шудааст. Аз он партов ба минтақаи баҳрӣ пушида бурда мешавад, ки он бо сарбанди махсус девор карда шудааст, то ки партовҳо аз баҳр нагузаранд. Имрӯз, Semakau як хадамоти мониторинги муҳити зист дорад, ки пайваста сифати обро дар минтақаи оби атрофи ҷазира тафтиш мекунад.

4. Мақомоти Олмон тасмим гирифтанд: истифодаи партовҳо кори ҳар як шаҳрванди Олмон аст. Дар натиҷа, онҳо на танҳо партовҳоро бодиққат ба навъҳо ҷудо мекунанд, балки бастаҳои ғизоиро, ки бо нишони нуқтаи сабз нишон дода шудаанд, дубора коркард мекунанд. Мақомоти Олмон истеҳсолкунандагонро ташвиқ мекунанд, ки маҳсулоте эҷод кунанд, ки "ҳангоми ба партов монандшавӣ" ба истеъмолкунандагон ҳадди аққал душворӣ меоранд. Дар соли 2005 таҷрибаҳои беҳтарин дар саросари Иттиҳоди Аврупо қабул карда шуданд, ки истеҳсолкунандагон ва воридкунандагон барои коркарди такрорӣ масъуланд.

 

3. Принсипҳои асосии танзими иқтисодии идоракунии партовҳо.

 

Принсипхои асосии танзими иқтисодии коркарди партовҳо аз инҳо иборатанд: кам кардани микдори партовхо, ба муомилоти иктисоди чалб намудани партовхо, пардохти пули партовхо, хавасмандгардонии иктисодй, назорат ва масъулият.

Назорати давлатии муомилоти партовҳо аз инҳо иборат аст: талаботи экологӣ, технологӣ, санитарӣ ва дигар талаботи муомилоти партовҳо; талабот оид ба кашондани партовҳо, чораҳои кам кардани миқдори партовхҳо ва ба муомилоти хоқагӣ ҷалб намудани онҳо, вайрон кардани қонун ва ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашидани гунаҳкорон, эътимоднокии маълумоти пешниҳодшуда.

Дар навбати худ, назорати истеҳсолӣ корҳои зеринро дар бар мегирад: муайян кардани таркиб ва синфи партовҳо ва бақайдгирии онҳо дар феҳрист, муайян кардани манбаъҳои таъсири муҳити зист, риояи стандартҳои дахлдор, истифодаи таҷҳизот ва иншооти ҳифзи муҳити зист, ҳолати объектҳои муҳити зист. дар минтакаи таъсири корхона хисобот додан ва ба макомоти танзимкунанда додани маълумот.

Таъминоти иқтисодии системаи идоракунии партовҳо тавассути пардохтҳо барои ҷамъшавии партовҳо таъмин карда мешавад, аз ҷумла:

- меъёрҳои пардохти партовҳо ба атмосфера;

- меъёри пардохт барои партов ба об;

- ҳаққи манзил.

Меъёри ифлосшавии химиявии хок аз рӯи консентратсияи максималии иҷозатдодашуда (КМи) муқаррар карда мешавад.

 

4. Муносибатҳои муосири эҷоди технологияҳои кампартов ва бепартов.

 

Аз вазъияти ҳозираи соҳаи истеъмоли захираҳо ва миқьёси партовҳои саноатӣ ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки барои халли проблемаи истеъмоли оптималии сарватхои табиӣ ва ҳифзи муҳити зист танҳо як роҳ мавқуд аст — ба вуҷуд овардани равандҳои технологии аз чиҳати экологӣ тоза ё бепартовҳо ва дар вақти аввал — кампартов. Ин ягона роҳест, ки худи табиат пешниҳод кардааст.

Принсипхои асосии ташкили истеҳсолоти теххнологияи бепартов. Бо системаи пӯшида, истеҳсолот дар асоси принсипҳои асосии зерин сохта мешавад:

• имконпазирии пурратар истифода бурдани моддаи аслии табиӣ;

• имконпазирии истифодаи пурраи партовҳо (барқароркунии партовҳо ва табдил додани онҳо ба ашёи хом барои марҳилаҳои минбаъдаи истеҳсолӣ);

• офаридани маҳсулоти ниҳоии истеҳсолот бо чунин хосиятҳое, ки партовҳои истеҳсол ва истеъмоли истифодашуда тавассути системаҳои экологӣ азхуд карда шаванд.

Холо шавқу ҳаваси илмии олимону технологҳо ба кор карда баромадани технологияи кампартов ва сарфаи захира, инчунин ба сарфакорона истифода бурдани захираҳои табиӣ нигаронида шудааст. Аз ин нуктаи назар, технологияи бепартов, ки идеяи онро академикҳо Н.Н.Семенов, И.В.Петрянов-Соколов ва Б.Н.Ласкорин таҳия кардаанд, модели идеалие мебошанд, ки истеҳсолоти муосир бояд ба он роҳнамоӣ кунад. Маълум аст, ки дарачаи ба партов наздик шудани истехсолот аз руи самараи истифодаи ашьёи хом ва масолех дар процессхои технологи муайян карда мешавад. То ҳол меъёри ягонаи баҳо додан ба бе-партовгии истеҳсолот вуҷуд надорад.

Моҳи ноябри соли 1979 дар Женева дар ҷаласаи оид ба ҳифзи муҳити зист дар доираи Созмони Милали Муттаҳид (СММ) «Эъломия дар бораи технологияи кампартов ва бепартов ва истифодаи партовҳо» қабул карда шуд. Мувофики Декларация технологияи бепартов чунин принципи кори саноат ва хочагии кишлоки вилоят, саноат, инчунин сохахои алохидаи саноат фахмида мешавад, ки дар он тамоми компонентхои ашьёи хом ва энергия дар давра окилона истифода бурда мешаванд. мувозинати экологй вайрон намешавад.

Маҳсулоти кампартов маҳсули чунин истеҳсолот мебошад, ки оқибатҳои зараровараш аз меъёри иҷозатдодашудаи меъёрҳои санитарӣ зиёд нестанд, вале бо сабабҳои техникӣ, иқтисодӣ, ташкилӣ ва дигар сабабҳо як қисми ашёи хом ва мавод ба партов рафта, барои нигоҳдории дарозмуддат фиристода мешавад.

Албатта, мафҳуми технологияи бепартов то андозае шартӣ аст. Технологияи бепартовро ҳадди назариявӣ, модели идеалии истеҳсолӣ мефаҳманд, ки онро дар аксар мавридҳо пурра амалӣ гардондан мумкин нест, балки ҷисман (аз ҳамин ру технологияи кампартов), балки бо инкишофи раванди техникӣ — бо наздикшавии торафт бештар ба вуҷуд меояд.

Равандҳои технологии дорои партовҳои камтаринро, ки қобилияти тоза кардани табиат ба андозаи кофӣ метавонад аз пайдоиши тағироти бебозгашти муҳити зист пешгирӣ кунад, баъзан технологияҳои кампартов номида мешаванд. Бо вуҷуди ин, номи «технологияи бепартов» паҳншавии бештарро гирифтааст.

Стратегияи технологияи бепартов аз он бармеояд, ки партовҳои истифоданашуда ҳам захираи табиӣ ва ҳам манбаи олудашавии муҳити зист мебошанд. Кам кардани махсули хоси партовхои истифоданашуда ба хар як махсулоти тичоратии технология имкон медихад, ки аз як микдор ашьёи хом бештар махсулот истехсол карда шавад ва дар баробари ин тадбири самарабахши мухофизати мухити зист мегардад.

Биосфера моро бо захираҳои табиӣ таъмин мекунад, ки аз онҳо дар соҳаи истеҳсолот маҳсулоти ниҳоӣ ба даст оварда мешавад ва партовҳо ба вуҷуд меоянд. Маҳсулот ё дар истеҳсолот ё дар истеъмол истифода мешавад ва боз партовҳо ба вуҷуд меоянд. Дар бисьёр мавридҳо, дар мавридҳои зарурӣ, баъди коркарди мувофиқ оншхоро шамчун ашьёи хоми дуюмдарача (захираҳои дуюмдараҷа) ё ба сифати барандагони энергияи дуюм (захираҳои энергияи дуюм) истифода бурдан мумкин аст. Агар бо сабабзои техникӣ ва технологӣ коркарди партовҳо ғайриимкон бошад ё аз ҷиҳати иқтисодӣ зараровар бошад, пас онхо бояд ба биосфера тавре бароварда шаванд, ки агар имкон бошад, ба муҳити табиӣ зарар нарасонанд.

Дар ташкили технологияи бепартов самтхои зерин муайян карда шудаанд:

1. Ба вучуд овардани системахои технологии гайридренажй барои таъиноти гуногун ва циклхои муомилоти об дар асоси усулхои мавчуда ва перспективаноки тоза кардан ва истифодаи пайдарпайи партовҳои тозашуда;

2. кор карда баромадан ва чорй намудани рававндҳои принципан нави технологи, ки пайдоиши хар гуна партовхоро истисно мекунанд (кор карда баромадани процессхои технологии ба даст овардани навъхои анъанавии махсулот бо усулхои нав, ки дар онхо ба махсулот ба таври максималй гузарондани модда ва энергия ба даст оварда мешавад);

3. ташкили комплексхои территориявию истеҳсолӣ, яъне. районхои иктисодие, ки дар онхо системаи пушидаи чараёни моддии ашьёи хом ва партовҳои дохили комплекс ҷорӣ карда мешавад;

4. васеъ истифода бурдани партовҳо ҳамчун захираҳои дуюмдараҷаи моддӣ ва энергетикӣ (таҳия ва татбиқи системаҳои коркарди партовҳои саноатӣ ва маишӣ, ки ҳамчун захираҳои дуюмдараҷаи моддӣ ҳисобида мешаванд).

 

Таҳлили вазъияти ҳозира, хисобу китоб ва пешгӯиҳо барои оянда ба таври боварибахш нишон медиҳанд, ки дар ҳамаи соҳаҳои саноат дар сурати фаъолона истифода бурдани комьёбизои илму техника ва хусусан технологияи химиявӣ истеҳсоли бепартов имконпазир аст.

Хусусияти технологияи химиявӣ дар он аст, ки вай на танхо партовхои худ, балки партовхои дигар сохахои саноатро хам ба захира табдил дода метавонад. Дар ин бобат химия ва технологияи химиявӣ ба ҳалли чунин проблемаҳои асосии муҳофизати табиат, монанди истифодаи комплексии ашьёи хом ва партовхо, безарар гардондани партовҳои саноат мусоидат мекунанд.

 

САВОЛҲОИ НАЗОРАТӢ:

1. Аввалин корњо оид ба истифодабарии гармии њангоми сўхтани партовњо дар кадом кишвар гузаронида шуданд?

2. Мафњумҳоро шарҳ дињед: мафњуми партовњо, намудњои онњо, таснифи партовњо.

3. Шумо кадом усулҳои асосии идоракунии партовҳоро медонед?

4. Дар айни замон роҳи самараноктарини партовҳо кадом аст?

5.Сӯзондан чист?

6. Кадом усулҳои несткунии партовҳоро медонед?

7. Технологияи бепартов ба даст овардани махсулоти тайёр чй маъно дорад?

8. Принсипҳои асосии эҷоди технологияҳои кампартов, энергия ва ресурсро номбар кунед.