фонетика. ФОНЕТИКА. М. Сапарниязова, Х.одирова, Ш. Наралиева озирги збек тили фонетикаси
 Скачать 0.98 Mb.
|
|
ОРФОГРАФИЯ 1. Имло қоидасига кўра тўғри ёзилган сўзлар қаторини топинг. А. ҳазил-мутоиба, удабуро Б. ҳазил-ҳузил, узликсиз C. ҳафтафахм, униттирмоқ Д. ҳиқилдоқ, унумдор 2. Қайси қатордаги сўзлар хато ёзилган? А. дукилламоқ, шуурсиз Б. дукурламоқ, шуғулланмоқ C. дуддудламоқ, яссилик Д. дупулламоқ, шовилламоқ 3. Имло қоидасига кўра қайси қатордаги сўзларнинг иккинчиси хато ёзилган? А. аҳл-аҳил Б. қисм-қисим C. адл-адил Д. акс-акис 4. Қайси сўзларда қўш ундош хато қўлланган? А. уввос, уддабурон Б. яллиғланиш, ҳориттирмоқ C. тирқиррамоқ, ушшатмоқ Д. ҳимматли, ҳаққоният 5. Қайси сўзларда қўш унли хато қўлланилган? А. шуурсиз, таажжуб Б. таассуф, иншоот C. тааллуқли, вакуум Д. таақиб, тажоовуз 6. Имло қоидасига кўра тўғри ёзилган сўзни белгиланг. А. ҳазил-мутоиба Б. тайзиқ C. тасадуқ Д. тавозе 7. Қуйидаги сўзларнинг қайси бирида нуқталар ўрнида бўғиз товуши ишлатилади? 1. хо ... ловчи; 2. са ... ифа; 3. ми ... ламоқ 4. хуш ... ол; А. 1, 2, 3, 4 Б. 1, 2, 4 C. 2, 4 Д. 3, 4 8. Қайси қатордаги сўзнинг иккинчи бўғинида у унлиси ёзилади? А. матб ... от Б. муқ ... м C. мур ... д Д. мужр ... м 9. Қайси қатордаги сўзлар тўғри ёзилган? А. муқаррар, ҳамсуҳан, электравоз Б. истеҳзомуз, диқинафас, доктарант C. ислоҳат, беҳузир, телеминатюра Д. тараддуд, масаллиқ, федератив 10. Имло қоидасига кўра тўғри ёзилган сўзлар қаторини топинг. А. инжинер, ҳайифсан Б. индикс, ҳайхот C. интеграл, ҳошия Д. демократик, фаҳимли 11. Имло қоидасига кўра берилган сўзларнинг қайси бирида икки ундош орасидаги и товуши ортиқча қўлланган? 1. матин; 2. хирож; 3. фақир; 4. жазим; 5. зиғир; 6. муҳир А. 1, 2, 3, 4, 5, 6 Б. 2, 4, 5 C. 1, 5, 6 Д. 1, 4, 6 12. Қайси сўз таркибидаги қўш удошлардан бирини тушриб қолдириш мумкин? 1. тилли; 2. ноннинг; 3. эллар; 4. қисса; 5. йўллади; 6. ушшоқ; 7. карра А. 1, 2, 3, 5, 6 Б. 2, 3, 5, 6 C. 1, 3, 6 Д. 3, 5, 6, 7 13. Янги имло қоидасига кўра қайси қатордаги сўзларга И, ИИ шахс эгалик қўшимчаси қўшилганда ўзакдан сўнг товуш қўшиб айтилади ва ёзилади? А. парво, обрў, мавқе Б. тилак, бек, таёқ C. қорин, ўғил, сингил Д. Барча сўзларга эгалик қўшимчаси тўғридан-тўғри қўшилади. 14. От ясовчи -инди қўшимчаси қачон -унди шаклида ёзилади? А. Сўз таркибида фонетик ўзгариш бўлганда. Б. Ўзагида у товуши бўлган феълларга қўшилганда. C. -инди қўшимчаси фақат шу шаклда ишлатилади. Д. Бир бўғинли сўзларга қўшилганда. 15. "Ўзбек тилининг асосий имло-қоидалари" (1995) га асосан ҳар бир сўзи бош ҳарф билан ёзилувчи бирликлар қаторини белгиланг. А. Мустақиллик куни Б. Хотира ва қадрлаш куни C. Ўзбекистон қаҳрамони Д. Барчасидаги сўзлар бош ҳарф билан ёзилади 16. Нотўғри ёзилган сўзлар қаторини топинг. А. абстракт, аксионер, арбитр Б. валюта, инфляция, бюджет C. лицензия, шоссе, компенсатсия Д. бюрократ, брокер, бизнес 17. Қайси жуфтликда сўзлар хато ёзилган? А. тана, та'на Б. наша, наш'а C. сурат, су'рат Д. мў'тадил, мў'табар 18. Қайси қаторда чизиқча билан ёзиш қоидаси бузилган? А. кеча-ю кундуз Б. қий-чувлашмоқ C. 1991-йил Д. Берилган барча бирликларда чизиқча тўғри қўйилган. 19. Берилган қайси сўзларда қўш ундош бир ундош сифатида талаффуз қилинади? 1. чаққон; 2. миллион; 3. метал А. 1, 2, 3 Б. 2, 3 C. 3 Д. 2 20. Қайси қатордаги сўзлар тўғри ёзилган? А. ойбалдоқ, суринкали Б. тажавузкор, хушсуҳан C. ҳовирланмоқ, хойнаҳой Д. ҳойҳойламоқ, хушмуомала 21. Қайси қатордаги сўз тўғри ёзилган? А. маъсул Б. маъсуд C. таълат Д. маъюс 22. Қайси қатордаги нуқталар ўрнида и ёзилади? А. хушмуом ... ла Б. хушн ... д C. фус ... н Д. муж ... моқ 23. Таркибида нг товуши бўлган сўзларни бўғинларга ажратиш ҳақидаги қайси фикр тўғри? А. нг товушидан олдин унли ундан кейин ундош келса, нг иккинчи бўғинда қолади. Б. нг товуши ҳар доим олдинги бўғинда қолиб кейинги бўғинга қўшилмайди. C. нг икки унли ўртасида келган бўлса, у биринчи ёки иккинчи унли билан бўғин ҳосил қилиши мумкин. Д. нг икки унли ўртасида келган бўлса, нг иккинчи унли билан бирга бўғинга ажратилади. 24. Ҳаммамиз сўзида урғу қайси бўғинга тушади? А. 3; Б. 2; C. 1; Д. Бу сўз урғу олмайди. 25. Қайси ясама сўзда лаб ундоши иштирок этган? А. баталён Б. ёрдам C. унутма Д. танлов 26. Қайси қатордаги сўзларда қўшимча қўшилганда сўзнинг асосида товуш алмашиши юз берган? А. сарғай, ўғлим, синглим Б. сусай, унга, билаги C. тилаги, атоқли, кипригим Д. эккан, оққач, бурним 27. Ҳаётнинг кўп иссиқ-совуғини кўриб, сабоқ олиб, тажрибамни оширдим. Ушбу гапда нечта фонетик ўзгариш кузатилмоқда? А) 1 та Б) 2 та C) 3 та Д) 4 та 28. Ҳаётнинг кўп иссиқ-совуғини кўриб, сабоқ олиб, тажрибамни оширдим. Ушбу гапда қандай товуш ўзгаришлари кузатилмоқда? А) 1 та товуш орттирилиши, 1 та товуш алмашиниши, Б) 2 та товуш орттирилиши, 1 та товуш алмашиниши, C) 1 та товуш орттирилиши, 2 та товуш алмашиниши, Д) 2 та товуш орттирилиши. 29. Қайси жавобда жарангли жуфти йўқ жарангсиз сирғалувчи ундош қатнашган сўзлар берилган? А) боғ, бахт, ҳарф Б) роҳат, огоҳлик, кулол C) нўхат, тахминан, ҳилол Д) дийдор, фалак, уруш 30. Қайси жавобда жарангсиз жуфти бўлмаган тил орқа ундоши берилган? А) ғ Б) нг C) к Д) г 31. Қайси жавобда жарангли жуфти бор бўлган тил олди сирғалувчи ундоши берилган? А) ф Б) ғ C) с Д) л 32. Қайси жавобда жарангсиз жуфти бор бўлган тил орқа ундоши берилган? А) б Б) нг C) г Д) л 33. Икки хил кенг унли қатор келган сўзларни топинг . 1) соат; 2) муаллиф ; 3) оила; 4) матбаа; 5) саодат ; 6) шароит ; 7) зоомагазин; 8) маош ; 9)таом ; 10) тамоил А) 1,5,8,9 Б) 1,4,5,7,8,9 C) 2,3,4,7,8 Д) 1,2,4,5,7,8,9 34. Қайси жавобда бир товуш ортадиган тор ва кенг унли қатор келган сўзлар берилган? А) доим, илм, саодат. Б) табиат, шариат, шиор. C) соат, муаллим, муомала. Д) парвойи, мавқейи, обрўйи. 35. Имлода тор ва кенг унли кетма-кет келган, тор унли талаффуз қилинмайдиган сўзлар қаторини топинг? А) саодат, маориф Б) муаттар, тамоил C) муовин, муаллим Д) муаммо, табиий 36. Талаффуз ва имлода фарқланадиган сўзлар қаторини топинг? 1) тонна; 2) автомат; 3) баҳор; 4) океан; 5) коллеж; 6) ишлов; 7) товуқ; 8) яша; 9) билан А) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. Б) 1, 2, 5, 7, 8, 9. C) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9. Д) 3, 4, 6, 8, 9. 37. Тил ва нутқнинг фарқи нотўғри изоҳланган жавобни белгиланг? А) Тилга умумийлик нутққа хусусийлик хос Б) Тил –воқелик, нутқ- имконият C) Тил-имконият, нутқ- ҳодиса Д) Тил воқеланмаган, нутқ воқеланган 38. Берилган сўзлар таркибидаги жарангли ундошни жарангсиз ундош билан алмаштирганда паронимлик ҳодисаси кузатиладиган қаторни топинг. 1) мард; 2) сут; 3) зот; 4) хоҳ; 5) тоғ; 6) туб; 7) бош; 8) абзал; 9) дод А) 1, 3, 5, 6, 9. Б) 1, 2, 4, 8, 9. C) 2, 5, 6, 7, 8. Д) 1, 5, 7, 8, 9. 39. Қайси сўзларнинг жарангли товушини жарангсиз жуфти билан алмаштирганда луғавий маъно ўзгаради? 1) абзал; 2) бош; 3) тоғ; 4) мард; 5) сут; 6) сот; 7) дод; 8) туб А) 3, 4, 7, 8. Б) 1, 2, 3, 4. C) 3, 4, 6, 7. Д) 3, 4, 5, 7. 40. Қайси қатордаги сўзлар алифбо таркибида жойлаштирилган бўлиб, уларнинг жарангсиз товушини жарангли жуфти билан алмаштирилганда луғавий маъно ўзгаради? А) тил, тола, чанги. Б) тор, тик, бош. C) туп, пақир, афзал. Д) бош, тонг, туп. 41. Қайси қатордаги сўзларда тил олди жарангли ундошни лаб товуши билан алмаштирганда луғавий маъно ўзгаради? А) қаймоқ, дони, кони. Б) танбур, найза, тол. C) марра, содда, қол. Д) сода, тана, нина. 42. Ҳосил бўлиш усулига кўра н ва л ундош товушларига тўғри тавсиф берилган қаторни топинг. А) жарангли ундошлар. Б) н-тил ундоши, л-лаб ундоши. C) н-портловчи, л-сирғалувчи. Д) сирғалувчи. 43. Урғу маъно фарқлаш вазифасини бажарган сўзларни белгиланг. 1) тугма; 2) этик; 3) сўзлар; 4) тошма; 5) банда; 6) соч; 7) сурма; 8) янги; 9) инсон; 10) билим А) 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8. Б) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. C) 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9, 10. Д) 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9. 44. Дангаса ва ялқовлар ҳеч қачон саноқда бўлмайди? Ушбу гапдаги сўзлар таркибида нечта товуш ўзгариши юз берган? А) 1 Б) 2 C) 4 Д) 3 45. Кўп ишловчи кўп яшайди. Ушбу гапда фонетик ҳодисаларнинг қандай тури мавжуд? А) товуш тушиши Б) товуш ортиши C) товуш алмашиши Д) товуш тушиши, алмашиши 46. Камтар бўл, барчани этгил баҳраманд, Сенинг ҳам мартабанг бўлғуси баланд. Уруғ аралашиб аввал тупроққа, Сўнгра бўй чўзади осмон фалакка. Ушбу шеърий парчада нечта сўз фонетик ёзув асосида ёзилган? А) 3 та Б) 2 та C) 5 та Д) 4 та 47. Қайси қатордаги сўзларда “ и ” товуши билинар-билинмас талаффуз этилади? А) билан, тилим, сира Б) тирноқ, тингла C) қилиқ, қизиқ, торлик Д) тартиб, келтиринг, келиб 49. Қайси сўзлардаги жарангли ундошни жарангсиз жуфтига алмаштирганда янги сўзлар ҳосил бўлади? А) бир, бол, тонг, сут Б) байт, банд, дори, доғ C) дил, дор, озод, боб Д) дарз, суд, азон, ёд 50. Меҳнат билан иноқлашсанг, тан оғриғини кўрмассан. Ушбу гапда қандай товуш ўзгариши кузатилмоқда? А) товуш тушиши Б) товуш алмашиниши C) товуш орттирилиши Д) товуш тушиши, алмашиниши 51. Бўғинларга ажратиш билан асос ва қўшимчаларга ажратиш тенг келадиган қаторни топинг. А) бошим, тахти Б) боғим, тоғга C) тонгга, боғга Д) бошқа, қошни 52. Бўғинларга тўғри ажратиш билан асос ва қўшимчаларга ажратиш тенг келмайдиган қаторни топинг. А) фикрим, бахтим Б) бошга, тошда C) шаҳри, кучли Д) фахри, ақлдан 53. Унлиларни талаффуз қилганда асосий вазифани қайси нутқ аъзолари бажаради? А) оғиз бўшлиғИ, бўгиз, ун пайчалари Б) ун пайчалари, танглай, тил C) ун пайчалари, тил, лаблар Д) тишлар, лаблар ва ун пайчалари 54. “ С ” товуши қайси унлилардан кейин келса юмшоқ талаффуз қилинади? А) э, и. Б) а, и, о. C) у, о. Д) а, и. 55. Сенинг туғилиб ўсган қишлоғингдан айрилмаслигингни билар эдим. Берилган гапдаги товуш тушиш ҳодисаси тўгри изоҳланган жавобни топинг? А) 2 ўринда синтактик шакл ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида, 1 ўринда луғавий шакл ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида. Б) 1 ўринда синтактик шакл ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида , 2 ўринда луғавий шакл ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида. C) 1 ўринда синтактик шакл ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида, 1 ўринда луғавий шакл ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида. Д) 2 ўринда синтактик шакл ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида, 1 ўринда сўз ясовчи қўшимча қўшилиши натижасида. 56. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол: “Яна келди дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчадаги очиқ ва ёпиқ бўғинлар сони қайси жавобда тўғри кўрсатилган? А) 18 та очиқ, 18 та ёпиқ. Б) 17 та очиқ, 19 та ёпиқ. C) 19 та очиқ, 17 та ёпиқ. Д) 16 та очиқ, 20 та ёпиқ. 57. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол: “Яна келди дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчада бурун товуши билан тугаган ёпиқ бўғинлар сонини аниқланг? А) 4. Б) 5. C) 6. Д) 7. 58. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол: “Яна келдинг дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчада лаб ундошлари билан бошланувчи бўғинлар сонини аниқланг? А) 5. Б) 6. C) 7. Д) 8. 59. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол: “Яна келди, дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчада лаб ундошлари билан бошланувчи очиқ бўғинлар сонини аниқланг? А) 1. Б) 2. C) 3. Д) 4. 60. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол. “Яна келдинг, дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчада лаб ундошлари билан бошланувчи ёпиқ бўғинлар сонини аниқланг? А) 2. Б) 3. C) 4. Д) 1. 61. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол . “Яна келдинг, дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчада тил ундоши билан бошланувчи ёпиқ бўғинлар сонини аниқланг? А) 13. Б) 14. C) 15. Д) 16. 62. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол. “Яна келдинг, дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчада тил олди ундошлари неча марта қатнашган? А) 32. Б) 33. C) 34. Д) 35. 63. Диаграмма сўзининг 3-бўғини нечта товушдан иборат? А) 2 та ундош , 1 та унли. Б) 3 та ундош, 2 та унли. C) 3 та ундош, 1 та унли. Д) 1 та ундош, 1 та унли. 64. Тилшунослик тарихида илк бор барча туркий тилларнинг барча гуруҳларини таснифлаб, улар орасидаги умумий ва фарқли жиҳатларини аниқлаган ҳолда “Қиёсий тарихий тилшунослик” деб номланувчи йўналишга асос солган шахсни аниқланг? А) Алишер Навоий . Б) Маҳмуд Қошғарий. C) Юсуф Хос Ҳожиб. Д) Абдурауф Фитрат. 65. Тарихинг битмакка, халқим,Мингта Фирдавсий керак, Чунки ,бир бор чеккан оҳинг, Мингта достон, ўзбегим. Ушбу мисраларда фонетик ёзув асосида ёзилган сўзлар нечта? А) 2 та. Б) 4 та. C) 3 та. Д) 1 та. 66. Мусаввирнинг бўёғида ҳаёт чизиқлари аниқ ифодаланган эди. Ушбу гап таркибида қандай фонетик ҳодисалар юз берган? Б) товуш тушиши, алмашиниши. C) товуш алмашиниши, товуш ортиши. Д) товуш алмашиниши. 67. Қайси қатордаги сўзларда “ о ” унлиси “а ” сингари талаффуз қилинади? А) савол, баҳор, замон. Б) декорация, омоним, мониторинг. C) окулист, тонна, торт. Д) декорация, бокс, ноябр. 68. Қайси сўзларга эгалик қўшимчаси қўшилса фонетик ўзгариш бўлади? А) сингил, охир, орзу. Б) кўнгил, бу, ўртоқ. C) ҳуқуқ, шаҳар, икки. Д) қулоқ, нок, қулун. 69. Шовуллади тун бўйи шамол, Қалдироқлар кўчди ларзакор. Шивирладинг ёнимда хушҳол , “Яна келдинг дўстгинам, баҳор”. Ушбу пачада нечта тил олди ундоши қатнашган? А) 7. Б) 8. C) 9. Д) 10. 70. Шовуллади тун бўйи шамол, Шивирладинг ёнимда хушҳол, “Яна келди, дўстгинам, баҳор”. Ушбу парчада қайси гуруҳга мансуб ундошларнинг барчаси иштирок этган. А) Лаб ундошлари. Б) тил олди ундошлари. C) тил орқа ундошлари. Д) чуқур тил орқа ундошлари. 71. Тарихни ўрганишдан асосий мақсад-миллий ўзлигимизни чуқурроқ англаш. Ушбу гапда фонетик ёзув асосида ёзилган сўзлар қайси туркимга тегишли? А) от, олмош, феъл. Б) от, олмош. C) олмош, феъл. Д) от, феъл. 72. Дўстнинг сенга қанчалик муҳаббати борлигини билмоқчи бўлсанг, унинг энг яхши кўрган нарсасини сўра, шунда ҳамма нарса аён бўлади. Шу иккаласидан кейин ҳам у қовоғини солмаса, бундай дўстни бошга кўтариш, ширин жон билан баробар тутиш керак. Ушбу матнда фонетик ўзгаришларнинг қайси тури кузатилади? А) товуш тушиши, товуш ортиши. Б) товуш ортиши, товуш алмашиниши. C) товуш тушиши, товуш алмашиниши. Д) товуш тушиши, товуш ортиши, товуш алмашиниши. 73. Дўстнинг сенга қанчали муҳаббати борлигини билмоқчи бўлсанг , унинг энг яхши кўрган нарсасини сўра,шунда ҳамма нарса аён бўлади. Шу иккаласидан кейин ҳам у қовоғини солмаса ,бундай дўстни бошга кўтариш,ширин жон билан баробар тутиш керак. Ушбу матнда фонетик ўзгаришлар сони ҳақидаги тўғри жавобни белгиланг. А) Товуш тушиши-1, товуш ортиши-2, товуш алмашиниши-2. Б) Товуш тушиши-2, товуш ортиши-1, товуш алмашиниши-2. C) Товуш тушиши-1, товуш ортиши-2, товуш алмашиниши-1. Д) Товуш тушиши-2, товуш ортиши-2, товуш алмашиниши-1. 74. Совуқни совуқ сақлар, иссиқни иссиқ (термос). Ушбу топишмоқда қандай фонетик ўзгариш юз берган? А) Товуш тушиши, товуш ортиши. Б) Товуш ортиши, товуш алмашиниши. C) Товуш тушиши, товуш алмашиниши. Д) Товуш тушиши, товуш ортиши, товуш алмашиниши. 75. Қайси мақолдаги ясама сифат фонетик ёзув қоидаси асосида ёзилган? А) Номардга ялинма, Бир балога чалинма. Б) Иссиқ кийим танни илитар Иссиқ сўз жонни илитар. C) Ақлсиз дўстга кулар, Ақлли дўстни суяр. Д)Қариндошингни ёмонлаб, Қайдан туғган топарсан. 76. Қайси гапдаги ундалмада тил олди, портловчи, жарангли товуш мавжуд? А) Шахзода , мен сулҳ барпо кайфиятида келдим. Б) Нега тилкалайсан бағримни, оҳанг? C) Баҳор,кетма менинг боғимдан. Д) Ухлама кўп, ўзбек эли, айни тараққий вақтида. 77. Эски ўзбек тилига хос ўкўш, талим сўзларининг маъносини аниқланг. А) Ўкўш-ниҳоятда, таълим-кам. Б) Ўкўш-мактаб, таълим-билим. C) Ўкўш-кўп, таълим-бир қанча. Д) Ўкўш-ўқиш, таълим-таълим. 78. “Соғломлик” маъносини англатувчи сўзни белгиланг? А) Қопунгда. Б) Ҳувайдо. C) Беҳбуд. Д) Пеша. 79. Эски-ўзбек адабий тилига хос килк сўзининг маъноси тўғри қайд этилган жавобни белгиланг? А) Қўшин. Б) Илик. C) Тулки. Д) Қамиш қалам. 80. Эски туркей тилдаги “Арт” сўзи қандай маънони ифодалайди? А) санаът. Б) уруғ, зот. C) Тепа, довон. Д) Кўп, чексиз. 81. Қуйидаги қайси феълларга “ Қ ” қўшимчаси қўшиб сўз ясалганда товуш ўзгариши юз бермайди? А) оғримоқ, илимоқ, қавимоқ. Б) санамоқ, исимоқ, таранмоқ. C) совимоқ, сасимоқ, қайирмоқ. Д) қайнамоқ, чарчамоқ, бўямоқ. 82. 1. Қорнимга эмас, қадримга йиғлайман. 2. Одамнинг кўнгли нозик. 3. Олтовлон ола бўлса, оғзидагин олдирар, 4. Тўртовлон тугал бўлса, кўкдагини эндирар. Берилган гаплардаги қайси сўзларда товуш ўзгариши ҳодисаси юз берган? Қорнимга, қадримга, кўнглим, олтовлон, оғзидагин. Қорнимга, кўнгли, олтовлон, оғзидагин, кўкдагин. C) Қорнимга, йиғлайман, кўнгли, тўртовлон, оғзидагин. Д) Қорнимга, йиғлайман, кўнгли, олтовлон, оғзидаги. 83. Дўстнинг сенга қанчалик муҳаббати борлигини билмоқчи бўлсанг, унинг энг яхши кўрган нарсасини сўра, шунда ҳамма нарса аён бўлади. Шу иккаласидан кейин ҳам у қовоғини солмаса, бундай дўстни бошга кўтариш, ширин жон билан баробар тутиш керак. Ушбу матнда фонетик ёзув асосида ёзилган сўзлар сонини аниқланг? А) 5. Б) 6. C) 3. Д) 4. 84. Совуқни совуқ сақлар, иссиқни иссиқ (термос). Ушбу топишмоқда нечта сўз фонетик ёзув қоидаси асосида ёзилган? А) 5. Б) 1. C) 3. Д) 4. 85. Қайси жавобда бир тор унли ўрнида бошқа тор унли сўз маъносини фарқлаши мумкин? А) Туна. Б) Руҳ. C) Охир. Д) Зот. 86. Ўртоқ ва ёқ (томон) сўзларига қайси қўшимча қўшилса асосда фонетик ўзгариш бўлади? А) Келишик ва эгалик қўшимчалари. Б) Келишик қўшимчаси. C) Ўртоқ сўзига эгалик ва келишик, ёқ сўзига эгалик қўшимчаси. Д) эгалик қўшимчаси. 87. Портловчилар гуруҳига мансуб бўлмаган жарангли ундошларни топинг? А) в, з, л, й. Б) в, ҳ, т, к. C) ж, к, с, з. Д) в, з, й, м. 88. Ўртоқ ва ёқ (томон) сўзларига қайси қўшимча қўшилса қўшимчада фонетик ўзгариш бўлади? А) Келишик ва эгалик қўшимчалари. Б) Келишик қўшимчаси. C) Ўртоқ сўзига эгалик ва келишик, ёқ сўзига эгалик қўшимчаси. Д) эгалик қўшимчаси. 89. Ўртоқ ва ёқ (томон) сўзларига қандай қўшимчалар қўшилса асос ёки қўшимчада фонетик ўзгариш бўлади? А) Келишик ва эгалик қўшимчалари. Б) Келишик қўшимчаси. C) Ўртоқ сўзига эгалик ва келишик, ёқ сўзига эгалик қўшимчаси. Д) эгалик қўшимчаси. 90. Қайси қатордаги сўзларда нуқталар ўрнига жарангли, тил орқа, портловчи ундош ёзилади? А) Па..-па..ана, қайно.., Б) тў..сон, ма..сад, C) та..чарим, бар..симон, Д) дар..чил, касалман.. 91. Тилшуносликда тил ва нутқ тушунчаларини қайси олим фарқлаган ? А) П.ПавлоБ. Б) Ф.де Соссюр. C) Коматсу. Д) РадлоБ. 92.Қайси гапда остига чизилган сўзнинг иккинчи бўғинига урғу тушади? А) Чин инсон бировга яхшилик кўзлар. Б) Кўзлар инсон қалбининг кўзгусидир. C) Саёқ юрсанг таёқ ейсан. Д) Биз атласдан фойдаланиб, материклар жойлашувини ўргандик. 93. Товуш тушиш ҳодисаси юз берган гапни топинг? А) Мактабда ”ўткир зеҳнлилар” мусобақаси бўлиб ўтди. Б) Ҳеч бўлмагандан кўра, кеч бўлгани яхши. C) Қоронғу кечада кўкка кўз тикиб, Энг ёруғ юлдуздан сени сўрайман. Д) Идорага бор, сенга ҳам пул беришади. 94. Қайси гапдаги сўзда товуш алмашиниши ҳодисаси юз берган? А) Бу орада қизиқ ишлар бўлиб ўтди. Б) Қумлоқда саксовул илдизлари чуқурлаб кетган эди . C) Душманни таг-туги болан йўқотиб юборди. Д) Сон –саноқни билдирувчи сўзлар саноқ сонлар дейилади. 95. Адабий меъёр сақланган сўзлар қаторини белгиланг. А) артист, грип, драма, дарахт. Б) гиёванд, хайир , ғишт, маст. C) пасай, чапдаст, қайрилмоқ, саналмоқ. Д) ярми, бағри, айрилмоқ, иккала. 96. Фақат лаб ундошларидан ташкил топган очиқ бўғинли сўзларни белгиланг. А) маъно, мабодо, бобо. Б) вабо, вафо. C) ҳаво, баёт. Д) мовий, палоC. 97. Бой, март сўзларидаги маънони фарқлаш учун хизмат қиладиган товушларни аниқланг? А) б, т Б) о, р C) й, м Д) б, а 75. Сайлов очиқ ёки яширин овоз бериш йўли билан ўтказилади. Ушбу гапда қўлланилган сўз ясовчи морфема таркибидаги сирғалувчи товушни аниқланг? А) т. Б) қ. C) Б. Д) г. 98. Ҳар қандай гўзаллик замирида меҳнат ётади. Ушбу гапда нечта тил ундошлари иштирок этган? А) 14 та. Б) 16 та. C) 18 та. Д) 20 та. 99. Инсоният бахти йўлида тер тўкмай туриб, ҳақиқий гўзалликка эришиб бўлмайди. Ушбу гапда нечта портловчи ундош иштирок этган. А) 18 та. Б) 19 та. C) 20 та. Д) 21 та. 100. Тушиб, билан, тилим, сира, қизиқ сўзларида “ и ” товушига хос такрорланадиган умумий белгини аниқланг? А) тил олдилик, торлик. Б) торлик, лабланмаганлик. C) тил олдилик, қисқалик. Д) торлик, қисқалик. 101. Қуйидаги берилган сўзларнинг қайсиларига эгалик қўшимчаси қўшилса сўз фонетик ёзув асосида ёзилмайди? 1) ўрин, 2) парк, 3) ризқ, 4) капалак, 5) бўғиз, 6) нутқ, 7) қорин, 8) бутоқ, 9) фарқ, 10) тупроқ, А) 4, 5, 9, 10. Б) 2, 3, 6, 9. C) 4, 5, 10. Д) 6, 8, 9. 102. Халқимизнинг тилаги битта-тинчлик. Ушбу гапда фонетик ёзув асосида ёзилган нечта сўз бор? А) 1 та. Б) 2 та. C) 3 та. Д) 4 та. 103. Қуйидаги қайси ясама сўзларда товуш ортиши ҳодисаси кузатилмоқда? А) бундай, иссиқ, шаҳрим. Б) сассиқ, аччиқ, обрўйим. C) парвойи, сассиқ. Д) иссиқ, сассиқ, аччиқ. 104. Қайси сўзларга эгалик қўшимчаси қўшилса фонетик озгариш бўлмайди? А) кўнгил, ўртоқ, қулоқ Б) бу, нок, қатиқ C) орзу, қулун, ҳуқуқ Д) ҳуқуқ, билак, обро 105. Ш товуш қандай ҳолларда юмшоқ талаффуз этилади? А) Орқа қатор унлилар билан ёнма-ён келганга. Б) Олд қатор унлилар билан ёнма-ён келганда C) Тил орқа ва чуқур тил орқа ундошлари билан келганда. Д) Тил олди ундошлари билан келганда ва рус тили орқали ўзлашган сўзларда. 106. Ўшамисиз сўзида урғу қайси бўғинга тушган? А. 1 Б. 2 C. 3 Д. 4 107. 1995 йилда қабул қилинган имло қоидасига кўра қайси сўзларга жўналиш келишиги қўшимчаси қўшилса, у морфологик қоида асосида ёзилади? А. эшик, тешик Б. сўроқ, қармоқ C. барг, тоғ Д. эшик, сўроқ, барг, боғ 108. 1995 йилда қабул қилинган имло қоидасига кўра қайси сўзларга жўналиш келишиги қўшимчаси қўшилса, у фонетик қоида асосида ёзилади? А. фақат г ундоши билан тугаган сўзларга Б. фақат ғ ундоши билан тугаган сўзларга C. г ва ғ ундошлари билан тугаган сўзларга Д. к ундошлари билан тугаган сўзларга Яроғ, доғ, тоғ сўзларига жўналиш келишиги қўшимчаси қўшилса, қайси ёзув асосида ёзилади? А) Фонетик Б) Шаклий C) Морфологик Д) Морфологик ва фонетик Совуқдан қулоғим, бурним қизариб кетди. Ушбу гапдаги фонетик ёзув қоидаси асосида ёзилган сўзлар миқдорини аниқланг. А. 1 та Б. 2 та C. 3 та Д. 4 та Совуқдан ўртоғимнинг қулоғи, бурни қизариб кетган эди. Ушбу гапда қайси сўзлар морфологик ёзув қоидасига кўра ёзилган? А. совуқдан, ўртоғимнинг, қулоғи, бурни Б. совуқдан, ўртоғимнинг, қулоғи, бурни, қизариб, кетган C. совуқдан, қизариб, кетган Д. қизариб, кетган Экинлар совуқдан қовжираб қолган эди. Ушбу гапдаги фонетик ёзув қоидаси асосида ёзилган ясама сўзлар миқдорини аниқланг. А. 1 та Б. 2 та C. 3 та Д. Ушбу гапда фонетик ёзув қоидаси асосида ёзилган ясама сўз мавжуд эмас. Директор ёшларнинг театр ташкил қилиш ҳақидаги фикрини қўллади. Ушбу гапда шаклий ёзув асосида ёзилган сўзлар миқдорини белгиланг. А. 1 та Б. 2 та C. 3 та Д. 4 та Фонетик ёзув қоидаси сўзга қайси қўшимчалар қўшилганда кузатилади? А. сўз ясовчи Б. шакл ясовчи C. сўз ўзгартирувчи Д. сўз ясовчи, шакл ясовчи ва сўз ўзгартирувчи –иб қўшимчаси билан ясалган равишдошларга -ди замон ҳосил қилувчи қўшимчаси қўшилганда сўз қайси ёзув қоидаси асосида ёзилади? А. фонетик ёзув Б. морфологик ёзув C. шаклий ёзув Д. фонетик ва морфологик ёзув Европаликлар Ўрхун Энасой ёдгорликлари ёзувини нима деб аташган? А. "руник" (сирли) Б. "манихизм" (монийликка оид. C. "елегиялар" (қабр тоши ёзувлари) Д. "епистоляр хатлар" (номалар) Араб рақамларидан ёки алифбо ҳарфларидан кейин ярим қавс белгиси қўйилганда, ундан кейин келган гапнинг биринчи сўзи қай тарзда ёзилади? А. араб рақамларидан сўнг ярим қавс белгиси қўйилганда, ундан кейин бош ҳарф, алифбо ҳарфларидан кейин ярим қавс белгиси қўйилганда кичик ҳарф билан ёзилади Б. араб рақамлари ярим қавс билан ишлатилганда, ундан кейин кичик ҳарф, алифбо ҳарфларидан кейин ярим қавс белгиси қўйилганда бош ҳарф билан ёзилади C. араб рақамлари ёки алифбо ҳарфлари ярим қавс белгиси ишлатилганда ундан кейин кичик ҳарф билан ёзилади Д. араб рақамлари ёки алифбо ҳарфлари ярим қавс белгиси ишлатилганда ундан кейин бош ҳарф билан ёзилади Сўзларни тўғри ёзишга қаратилган махсус қонун-қоидалар мажмуи ... А. орфоэпия қоидалари дейилади Б. орфография қоидалари дейилади C. грамматик қоидалар дейилади Д. фонетик қоидалар дейилади Сўзларни тўғри талаффуз қилишга қаратилган махсус қонун-қоидалар мажмуи... А. орфоэпия қоидалари дейилади Б. орфография қоидалари дейилади C. грамматик қоидалар дейилади Д. фонетик қоидалар дейилади қ ундоши билан тугаган ўзакка қайси қўшимча қўшилса, сўз фонетик ёзув қоидасига биноан ёзилади? А. жўналиш келишиги қўшимчаси қўшилса Б. эгалик қўшимчаси қўшилса C. жўналиш келишиги ва эгалик қўшимчалари қўшилса Д. қ ундоши билан тугаган ўзакка қўшимчалар қўшилгач, сўз доим морфологик ёзув қоидаси асосида ёзилади. мўжиза, мўтабар каби сўзларда тутуқ белгисининг тушириб қолдирилиши тилшуносликнинг қайси бўлимида ўрганилади? А. фонетикада Б. графикада C. орфоэпияда Д. орфографияда театр, танк, солдат сўзлари имло қоидаларининг қайси бирига асосланиб ёзилган? А. фонетик ёзувга Б. морфологик ёзувга C. шаклий ёзувга Д. фонетик ва шаклий ёзувларга 1. ҳуснбузар; 2. ҳуснхат ; 3. ҳуснжамол; 4. ҳуснсоқол. Ушбу қўшма сўзларнинг қайси бирида имло қоидасига кўра ҳусн сўзидан сўнг и унлиси ёзилади? А. 1, 2, 3, 4 Б. 2, 3, 4 C. 2, 4 Д. 2, 3 Қайси қатордаги сўзда қўш ундош хато қўлланган? А. қўққисдан Б. муқаддам C. ғоввак Д. мутаассиб Берилган сўзлардан қайси бири бўғиз ундоши билан бошланиши керак? 1. хивич, 2. хорғин, 3. хуррам, 4. ҳовуч А. 1, 2, 4 Б. 2, 3, 4 C. 2, 4 Д. 1, 3 Қайси қатордаги сўзлар тўғри ёзилган? А. муқаррар, ҳамсуҳан, электравоз Б. истеҳзомуз, диқинафас, доктарант C. ислоҳат, беҳузир, телеминатюра Д. тараддуд, масаллиқ, федератив Менинг бу воқеадан хабардорлигимни унга айта кўрма. Ушбу гапдаги сўзлар таркибида қандай фонетик ўзгаришлар кузатилади? А) Товуш алмашиши ва тушиши Б) Товуш тушиши С) Товуш орттирилиши Д)Товуш орттирилиши, тушиши ва алмашиниши. 128. Яшил бўёқ билан бўялган, уст томони қайрилган ўймакор панжарали, катта ва оғир дарвозага у етганда, йигитнинг юраги бироз ўйнаб кетди. Гапда фонетик ёзув қоидаси асосида ёзилган сўзлар сони нечта? А. 2 та Б. 4 та C. 5 та Д. 3 та 129. Оғзаки нутқи яхши бўлгани учун даврага бошловчилик қилиш унга топширилди. Берилган гапда нечта сўз фонетик қоида асосида ёзилган? А. 2 та Б. 1 та C. 4 та Д. 3 та 130. Қуйидаги қўшма сўзларнинг қайси бири ажратиб ёзилади? А) кам//ҳосил Б) ош//қозон С) осма//кўприк Д) ширин//сўз 131. Синглимнинг анча улғайиб қолган ўғли йиғлаб ўрнидан турди-да, яна онасининг бағрида ухлаб қолди. Ушбу гапда неча сўз таркибида товуш тушиши кузатилади? А) 4 та сўзда Б) 3 та сўзда С) 6 та сўзда Д) 5 та сўзда 132. Қатор ундошли сўзлар берилган жавобни белгиланг. А) икки, миллион, металл Б) трактор, пахта, чаққон С) пахта, нимча, ўсимлик Д) стол, дуст, дарахт 133. 1.йиғламоқ; 2.ўйнатмоқ; 3.сарғаймоқ; 4.ўрнатмоқ; 5.чанқамоқ; 6.қайноқроқ; Берилган сўзларнинг қайси бирида қўшимчалар қўшилиши натижасида фонетик ўзгариш вужудга келган? А) 1,2,3,4,6 Б) 2,3,4,5,6 С) 3,4,5,6 Д) 2,3,4,6 134. Қуйидаги феъл сўз қўшилмаларининг қайси қоида (ёзув) асосида ёзилишини белгиланг. 1. ёза берамиз, 2. боролади, 3. кетавер. А. 1, 2 - морфологик, 3 - фонетик қоида асосида Б. 2, 3 - морфологик, 1 - фонетик қоида асосида C. 3 - морфологик, 1, 2 - фонетик қоида асосида Д. 1 - морфологик, 2, 3 - фонетик қоида асосида |