|
|
Студ конф Абай Гүлдана Мұханқызы. ожа ахмет ясауи атындаы халыаралы аза Трік университеті профилактикалы медицина кафедрасы
ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ
АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ - ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
Профилактикалық медицина кафедрасы
Ғылыми жоба
Тақырыбы: ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және таралу ерекшеліктері
Орындаған: Абай Гүлдана
Ғылыми жетекшісі:Куандыкова Р
Түркістан 2022-2023
Жоспары:
I Кіріспе
II Негізгі білім
ВИЧ инфекциясының алғаш анықтамасы және пайда болу себептері.
ВИЧ инфекциясының қауіптілігі, клиникалық белгілері.
ВИЧ инфекциясының таралу ерекшеліктері.
ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және емі.
III Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
ВИЧ инфекциясы туралы мәлімет
ВИЧ-инфекциясы (HIV - infection - Human immunodeficiency virus infection) - иммундық жүйеге әсер ететін адамның иммун тапшылығы вирусын жұқтыруды тудыратын баяу үдемелі жұқпалы ауру, нәтижесінде ағза әртүрлі ауруға өте сезімтал болады. Оппортунистік инфекциялар мен ісіктер, нәтижесінде аурудың өліміне әкеледі. Оппортунистік инфекциялар-бұл ағзаға енетін инфекциялар, әлсіреген айқай (ағылшынша "opportunity" - мүмкіндік).).
Ғылыми жұмыстың міндеттері :
- ВИЧ инфекциясының пайда болуын, таралу ерекшеліктерін, алдын алу жолдарын анықтау.
- Сауалнамалар арқылы ВИЧ инфекциясының алдын алу және денсаулықты сақтау бағыттарының сапасын жақсарту үшін жалпыланған түрде анықтау.
- Қарапайым халықтың көзөарасы.
Зерттеудің мақсаты: ВИЧ инфекциясы туралы мағлұмат беру, жалпы инфекция туралы дүниетанымын бақылау.Салауатты өмір салтын студенттердің қандай деңгейде ұстанатындықтарын білу, «Салауатты өмір салты-денсаулық кепілі» екендігін ұғындыру.
Зерттеу өзектілігі:
Бізді қоршаған табиғат небір тылсым сырларға толы. Тек сәл ғана назар тоқтатып, зер салсаңыз, солай екендігіне көзіңіз оп-оңай жетеді. Мысалы, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында адамның иммун тапшылығы вирусынан (ВИЧ-инфекциясы) туындаған инфекцияның таралуы артып келеді. 1987 жылы АИТВ-инфекциясының алғашқы жағдайы анықталғаннан бері барлығы 24 мыңнан астам ВИЧ жұқтырған қазақстандықтар табылды және олардың 8% қайтыс болғаны туралы хабарланды. 2019 жылы ВИЧ-позитивті мәртебесі бар 24 мыңнан астам адам тіркелді. Қазіргі заманғы терапия ВИЧ жұқтырған адамдардың өмірін едәуір ұзарта алады, алайда бақылау мен терапияға мұқтаждар саны үнемі өсіп келеді, бұл ВИЧ жұқтырған адамдарды диспансерлік бақылау мен емдеуге кететін шығындардың үнемі өсуіне әкеледі, сондықтан ВИЧ-тың Қазақстан Республикасының тұрғындары арасында таралуын болдырмау мемлекеттік міндет болып табылады. Солардың кейбірі жайлы жеке сөз қозғап көрсек...
Зерттеу әдістері: Материалдар жинақтау, ізденіс жұмыстарын жүргізу, бақылау.
Зерттеу нысанасы: Студенттер арасында ВИЧ инфекциясы жайлы сауалнама жүргізу,ВИЧ инфекциясымен ауырған науқастармен сұқбат жүргізу.
Зерттеу жаңалығы: Зерттеу жұмыстары барысында студенттер арасында ВИЧ инфекциясы жайлы көзқарастары анықталды. ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және таралу ерекшеліктерін анықтадым
Негізгі бөлім
ВИЧ -инфекциясы-адамның иммун тапшылығы вирусынан туындаған ауру-иммундық жүйенің спецификалық зақымдануымен сипатталатын, оппортунистік инфекциялар мен қайталама қатерлі ісіктердің дамуымен қатар жүретін жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромы (ЖИТС) қалыптасқанға дейін оның баяу бұзылуына әкелетін антропонозды инфекциялық созылмалы ауру.
ЖИТС (жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромы) - клиникалық көріністермен сипатталатын ВИЧ -инфекциясының соңғы сатысы (иммундық жүйенің елеулі бұзылуынан туындаған белгілі бір белгілер мен аурулардың жиынтығы).
Этиологиясы.
Адамның иммун тапшылығы вирусы ретровирустар тұқымдасына (Retroviridae), лентивирустар тұқымдасына (Lentivirus) жатады. Ретровирустар, вириондардың құрылымында кері транскриптаза бар — вирустың РНҚ үлгісіндегі ДНҚ синтездейтін фермент. Lentivirus атауы латын сөзінен шыққан lente — баяу. Бұл атау осы топтағы вирустардың бір ерекшелігін, атап айтқанда макроорганизмдегі инфекциялық процестің баяу және тең емес даму жылдамдығын көрсетеді. Лентивирустар үшін ұзақ инкубациялық кезең де тән. ВИЧ тұмау вирусынан едәуір асатын айқын антигендік өзгергіштікке ие, бұл аурудың нақты алдын алу әдістерін әзірлеуді қиындататын факторлардың бірі.
1978 жылы АҚШ- тың Танзания штатында осы аурудың белгілері бар бірнеше пациент тіркеліп, бұл ауруға 1982 жылы ВИЧ деген атау мен анықтама беріледі.
Қарап отырсақ, қазір жастарға қарағанда, ересек адамдар ВИЧ және ЖИТС атауларын синоним сөздер ретінде қабылдап, ол туралы түсініктері шатасып жатады. ЖИТС ол ВИЧ инфекциясының кезекті асқынған стадиясы ғана, ВИЧ ЖИТС-ке айналғанға дейін көп жылдар өтпек. Бұл жылдардың нақты мерзімі әрбір науқастың өз денсаулығын одан әрі қарай қалай күтуіне байланысты болмақ. Басқа сөзбен айтқанда, адамда өмір бойы ВИЧ инфекциясы болуы, бірақ ЖИТС-ке айналмауы да мүмкін. Қысқасы, иммунтапшылығы вирусы адамның қанындағы CD4 немесе Т клеткаларын зақымдайды. Бұл клеткалар ағзаны инфекциялардан қорғайтын иммундық жүйенің қалыпты қызмет етуінде ерекше маңызға ие. ВИЧ инфекциясы қанға түскеннен кейін көбейе келе жоғарыда аталған клеткаларды өлтіре бастамақ. Өз кезегінде иммундық жүйе "жоғалған" клеткаларды жылдам қалпына келтіріп отырғанмен жылдар өте келе CD4 клеткалары соншалықты азайып, ағза оны қалпына келтіріп үлгере алмай қалады. Осының салдарынан иммундық жүйе бұзылып, жайшылықта аса қауіпті емес инфекциялардың алдында адам ағзасы шарасыз болып қалмақ. Бұл инфекциялар (оның ішінде онкологиялық аурулар да кіреді) оппортунистер деп аталады, яғни "жағдайды пайдаланушылар". ВИЧ-пен ауыратындарда оппортунистік инфекциялардың пайда болуы ЖИТС диагнозын қоюға негіз болмақ.
1 желтоқсан - Дүниежүзілік ВИЧ-ке қарсы күн.
Бірден адамда суық тиген синдромы байқалады. Жөтеледі, дене қызуы көтеріледі, басы айналып, тәбеті болмай ариды. Күретамырлары білеуленіп кетіп, 3 аптадан соң қайта басылады.
ВИЧ- тің соңғы сатысы-өлім. Ол адам ауруға тез шалдыққыш келеді. Қандай болсын ауруға төзе алмағандықтан, өліп кетуі де бар. ВИЧ-ке шалдыққан адам 10-15 жыл ғана өмір сүре алады. Осындай жағдайға душар болған адамдарға көмек беріп, қолдауымыз керек. Ауыратын екен деп бас тартпауымыз керек.
Осы аурудың аты шығып, анықталғаннан кейін-ақ оған әлемдегі БАҚ өкілдері "ХХ ғасырдың індеті", "ғасыр обасы" деген ат қойып, оны жұқтырған адамдар санаулы жылдардың ішінде-ақ іріп-шіріп өледі деген түсінік тарата бастады.
Тұрақтылығы
ВИЧ сыртқы әсерлерге өте сезімтал, барлық белгілі дезинфекциялық заттардың әсерінен өледі. 10 минут ішінде 56 °C дейін қыздыру вирустың инфекциясын төмендетеді, 70-80 °C дейін қыздырғанда ол 10 минуттан кейін, қайнатқанда - 1 минуттан кейін инактивацияланады.
Вириондар 70% этил спиртінің әсеріне сезімтал (1 минуттан кейін инактивацияланады), 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,5% формальдегид ерітіндісі, 3% хлорамин ерітіндісі, эфир, ацетон және т.б. лиофильді кептіру, ультракүлгін сәулелер мен иондаушы сәулеленуге төзімді. Ол төмен температураға жақсы төзеді. Табиғи жағдайда сыртқы ортадағы заттардағы қанда жұқпалы қабілет 14 күнге дейін, кептірілген субстраттарда-7 күнге дейін сақталады.
ВИЧ-инфекциясының эпидемиологиясы
Инфекцияның жалғыз көзі-аурудың барлық кезеңдерінде ВИЧ жұқтырған адам. ВИЧ-инфекциясының биологиялық "өркендеуін" қамтамасыз ететін жетекші фактор – вирустың көпжылдық аз симптомды тасымалдаушысы. Осы жағдайға байланысты ВИЧ жұқтырған адам көптеген жылдар бойы ВИЧ - инфекциясының көзі болып қала береді (көбінесе танылмаған)
ВИЧ жұқтырған адамның денесінде ең тұрақты және ең көп мөлшерде қанда, сперматозоидтарда, қынаптық секрецияларда, емшек сүтінде, цереброспинальды сұйықтықта, лимфоидты тіндерде, ми мен ішкі ағзаларда, аз концентрацияда - жас сұйықтығында, сілекейде, тер бездерінің секрециясында кездеседі, бұл патогеннің таралу ерекшеліктерін анықтайды.
Аурудың пайда себептері вирустың екі түрі:
ВИЧ-1, Ресей Федерациясында, Орталық Африкада, АҚШ-та және Еуропа елдерінде таралған;
ВИЧ-2 Батыс Африка мен Азия елдеріне, Үндістанға тән.
Олар тұқымдасына жатады лентовирус, отбасы ретровирус. Инфекция алғаш рет өткен ғасырдың 70-ші жылдарында сипатталған, вирус 1983 жылы оқшауланған, біздің елде 1987 жылдан бастап тіркелген.
Вирус дене сұйықтықтарында белсенді, денеден тыс тез өледі. Ол көптеген дезинфекциялық құралдарға, ультракүлгін және алкогольге сезімтал. Денеге енген кезде ол негізінен иммундық жасушаларға – CD4 лимфоциттеріне әсер етеді, бұл иммун тапшылығы жағдайларының пайда болуына әкеледі.
ВИЧ инфекциясының қауіптілігі, клиникалық белгілері.
Ауру, ең алдымен, жұқтырған адам үшін қауіпті. Қанға енгеннен кейін патоген иммунитет жасушаларын біртіндеп жояды. Бұл процесті антиретровирустық терапия арқылы баяулатуға болады, бірақ оны толығымен тоқтату мүмкін емес. Нәтижесінде дене сырттан инфекцияларға қарсы тұра алмайды.
Көбінесе пациенттерде молочница, стоматит, ұзаққа созылған диарея, жиі ЖРВИ және т.б. адам ағзасындағы иммундық жасушалар неғұрлым аз болса, соғұрлым қауіпті аурулар пайда болады, олардың арасында туберкулез, онкология, перифериялық жүйке жүйесінің зақымдануы, Капоши саркомасы және басқалары бар.
Инфекция барлық органдар мен жүйелерде көрінуі мүмкін, көбінесе аурулар біріктіріледі. Тиісті емдеумен бұл ауруларды емдеуге және науқастың өмір сүру деңгейін сақтауға болады.
Аурудың таралуы қалай жүреді
ЖИТС қалай жұғады-бұл АИТВ-инфекциясы туралы білу керек бірінші нәрсе. Көзі асимптоматикалық вирус тасымалдаушы да, ЖҚТБ-мен ауыратын адам да болуы мүмкін. Аурудың таралуы келесі жолдармен жүруі мүмкін:
қорғалмаған жыныстық қатынас;
ластанған қанды және оның туындыларын құю;
жалпы шприцтер мен инелерді қолдану (нашақорлық);
жүктілік және емшек сүтімен емізу кезінде анадан.
Жұқтырған адамдармен байланыс ережелерін есте ұстаған жөн. ВИЧ-тің таралу жолдары шектеулі, сондықтан мұндай диагнозы бар адаммен қол алысудан қорықпаңыз. Инфекция адам жөтелгенде немесе түшкіргенде, үйде бір ыдысты қолданғанда, бассейнге, дәретханаға барғанда берілмейді. Жәндіктердің шағуы да қауіп төндірмейді. Бұл ЖҚТБ-ны жұқтыру жолдары емес.
Ағзадағы аурудың даму кезеңдері қандай
Инфекция ағзаға түскен сәттен бастап ВИЧ диагнозына дейін 10-12 жыл өтуі мүмкін. Осы кезеңде вирус иммундық жүйені толығымен өшіре алады. ВИЧ кезеңдерін ажыратыңыз:
инкубациялық кезең 2-ден 12 аптаға дейін (вирустың т-лимфоциттерге енуі);
жедел кезең 3-тен 6 аптаға дейін (вирустық жүктеме артады);
жасырын фаза шамамен 8-10 жыл (АИТВ-ның таралуы және иммундық жүйемен күресу);
ВИЧ – тің алдыңғы кезеңі-1 жылдан 2 жылға дейін (жасушалық иммунитеттің тежелуі);
1-2 жыл кезеңімен барлық көріністермен тікелей ВИЧ.
Негізгі қауіп –ВИЧ- АИТВ ауруының соңғы сатысы. Бұл кезеңдегі орташа өмір сүру ұзақтығы 9 айға дейін. Оң психологиялық жағдаймен және тиісті терапиямен науқас тағы 3 жылға дейін өмір сүре алады.
АИТВ немесе ВИЧ қорғалмаған жыныстық қатынас кезінде жыныстық қатынас арқылы беріледі. Адам ағзасында көбею үшін адамның иммун тапшылығы вирусы, кез-келген басқа вирус сияқты, өзінің генетикалық ақпаратын тірі жасушаға "енгізу" керек. Бұл орын алғаннан кейін, жұқтырған адам вирустың тасымалдаушысы болады, бірақ ұзақ уақыт бойы инфекция белгілері табылмауы мүмкін.
Қорғалмаған енетін жыныстық қатынас – анальды немесе қынаптық.
Стерильді емес инъекциялық жабдықты бөлісу.
Стерильді емес татуировка және пирсинг жабдықтарын бөлісу.
ВИЧ жұқтырған анадан балаға (жүктілік, босану және емізу кезінде инфекция болуы мүмкін).
Ауру тұрмыстық жолмен берілмейді, өйткені вирус қоршаған ортада қозғала алмайды және тез өледі. Сондай-ақ, қол алысу немесе құшақтау арқылы жұқтыру мүмкін емес. Вирустың сілекей арқылы таралу қаупі шамалы, ол үшін ауыз қуысының шырышты қабығындағы жаралары бар екі серіктес ұзақ уақыт сүйісуі керек. Бұл жағдайда тасымалдаушының қанында вирустың көп мөлшері болуы керек.
Аурудың жіктелуі
ВИЧ-бұл қоздырғыштың бір түрі емес, бірнеше түрлі. Олардың барлығы лентивирустарға жатады, бұл латын тілінен аударғанда "баяу" дегенді білдіреді. Олар бұл атауды инфекцияның ұзақ уақыт дамуына байланысты алды.
ВИЧ-1 және ВИЧ-2 қоздырғышының 2 негізгі түрі бар. Екеуі де иммунитеттің біртіндеп төмендеуіне әкеледі, бірақ ВИЧ-2 патогенді емес. Ол бір микролитр қанға вирустық бөлшектердің аз санымен сипатталады, сондықтан ол сирек таралады және СПИД-ке жиі әкелмейді.
Аурудың негізгі кезеңдері
Инкубациялық - инфекция пайда болады, содан кейін вирустың қанда көбеюі. Ол алты аптаға дейін созылады, кейде аз. Тіпті жұқтырған кезде де, бұл кезеңде адам айқын белгілерді көрмейді және қан анализі қанда антиденелер бар екенін көрсетпейді.
Біріншілік-инфекцияның алғашқы белгілері пайда болуы мүмкін. Екінші кезең 3 аптаға созылады-осы уақытта антиденелер пайда болады, вирус зертханалық түрде анықталады.
Субклиникалық. Аурудың алғашқы белгісі-лимфа түйіндерінің ұлғаюы. Науқас өзін толық сау сезінеді, әл-ауқатына шағымданбайды. Қайталама аурулар пайда болуы мүмкін: жиі суықтан кандидозға және пневмонияға дейін.
Терминал-тез және үдемелі сарқылуды, сондай-ақ науқастың кейінгі өлімін болжайды.
Денедегі ВИЧ инфекциясының даму белгілері
Ағзадағы ВИЧ-ның негізгі белгілері
ВИЧ инфекциясы баяу және асимптоматикалық болып табылады. Көптеген жылдар бойы (5-тен 15 жасқа дейін) ол адамды алаңдатпауы мүмкін. Сондай-ақ, алғашқы белгілер ерте пайда болуы мүмкін, содан кейін жойылып, ұзақ уақыт бойы инфекция тасымалдаушысын алаңдатпайды.
Аурудың сатысына байланысты ЖИТС белгілері әртүрлі комбинацияда және әртүрлі қарқындылықта көрінеді. Кез-келген ауру кезінде медициналық көмекке жүгіну керек екенін есте ұстаған жөн. Бұл ерте кезеңдерде дұрыс диагноз қоюға және вирустың иммундық жасушаларға белсенді шабуыл жасау уақытын жоғалтпауға көмектеседі. ЖҚТБ белгілері келесідей: Сондай-ақ, ВИЧ инфекциясының алғашқы белгілері басқа аурулардың белгілерімен оңай шатастырылады, бұл жаңылыстыруы мүмкін.
Бірінші кезеңде:
тамақ ауруы, безгегі
терінің, буындардың, сүйектердің ауыруы
қалтырау, қызба
сонымен қатар жатыр мойны лимфа түйіндері ұлғаяды
терідегі бөртпелер әр түрлі болуы мүмкін
дерматит, кандидоз, онихомикоз;
салмақ жоғалту;
ұзақ мерзімді диарея;
пневмония, герпес және туберкулез тарихы бар.
ВИЧ инфекциясының жаңа белгілері бірнеше жыл тыныш және салауатты өмірден кейін қайта оралады. Оларға мыналар жатады:
қатты шаршау, тез шаршау
лимфа түйіндерінің ұлғаюы тек Жатыр мойны емес, бірнеше топ
салмақ жоғалту. Әдетте бұл себепсіз көрінеді, адам оның не екенін түсінбейді
қызба, қалтырау, терлеу (негізінен түнгі)
асқазан – ішек жолдарының проблемалары-әдетте ешқандай себепсіз сұйық нәжіспен көрінеді
Ерлер мен әйелдердегі иммун тапшылығы ауруы туралы барлығы
ЖИТС ауруы жоғары жылдамдықпен таралады. Жыл сайын 2 миллионға жуық жаңа инфекция диагнозы қойылады. Бұл дегеніміз, көптеген адамдар өздерін инфекциялар мен ісіктерден табиғи түрде қорғау қабілетін жоғалтады. Толық емделу мүмкін емес және вакцина жоқ – өмір сүруге тура келетін факт. Тек СПИД-тің алдын-алу аурудың алдын алады. Инфекция сәтінен бастап иммунитет тапшылығының соңғы сатысының дамуына дейін шамамен 10 жыл өтуі мүмкін. ЖИТС қоздырғышы-адамның иммун тапшылығы вирусы (АИТВ). Халықаралық белгілеу-HIV (human immunodeficiency virus).
ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және емі.
ВИЧ-инфекциясы табиғи жағдайда адамнан адамға жыныстық қатынас арқылы және жүктілік, босану және емізу кезінде анасынан балаға беріледі. ВИЧ қан құю кезінде немесе медициналық және медициналық емес жағдайларда (көктамыр ішіне есірткі енгізу, пирсинг) ВИЧ жұқтырған қанмен ластанған құралдармен орындалатын парентеральды араласулар кезінде де қанмен берілуі мүмкін. Ағзаларды трансплантациялау кезінде және ВИЧ-мен ластанған донорлық материалдарды пайдалана отырып, жасанды ұрықтандыру кезінде ВИЧ жұқтыру жағдайлары атап өтілді.
Жыныстық қатынас кезінде ВИЧ инфекциясының таралуы. ВИЧ негізінен вагинальды және анальды жыныстық қатынас арқылы жұғады, жыныстық қатынастың басқа түрлерінде жұғу сирек кездеседі. ВИЧ инфекциясының берілу факторлары: сперматозоидтар (бұл жағдайда ВИЧ сперматозоидтарда емес, ұрық сұйықтығы мен жасушаларда болады), әйел жыныс жолдарының бөлінуі, сондай-ақ қан және басқа да патологиялық бөлінетін жыныс жолдары (аурулар болған кезде). Жыныстық қатынас кезінде органдардың жарақаттануы ВИЧ инфекциясының берілу деңгейін жоғарылатады, анальды қарым-қатынас кезінде ВИЧ инфекциясының берілу ықтималдығы вагинальды қарым-қатынасқа қарағанда анағұрлым травматикалық болып табылады. ВИЧ инфекциясының берілуінің негізгі факторлары жыныс жолдарында инфекция көзі де, қабыну ауруларының (көбінесе ЖЖБИ-мен байланысты) немесе инфекцияның ену қақпасы ретінде қызмет ететін дисплоздық процестердің болуы болып табылады. ВИЧ жұқтыру ықтималдығы аурудың ерте сатысында (инкубациялық кезең, бастапқы киникалық манифестация кезеңі) байқалатын инфекция көзіндегі вирустық жүктеменің жоғары деңгейін анықтайды, жасырын инфекция кезеңінде төмендейді және аурудың кеш кезеңдерінде жоғарылайды.
ВИЧ инфекциясының тік берілуі. ВИЧ жұқтырған ананың баласы одан ВИЧ – ны жүктілік кезінде де, босану кезінде де, босанғаннан кейінгі кезеңде де емізу кезінде ала алады. Берілу факторлары-қан, патологиялық бөліну және емшек сүті. Алдын алу шараларын жүргізбестен баланың жұқтыру қаупі 25-тен 50% - ға дейін құрайды, анасында ВИЧ инфекциясының жедел сатысында (жоғары вирустық жүктеме) және оның қатар жүретін аурулары болған кезде артады.
ВИЧ инфекциясының жұқтырған баладан емізетін әйелге берілуі сипатталған; берілу балаларда жедел ВИЧ фонында ауыз қуысының эрозиясының болуымен және ананың емізік аймағының жанындағы жарықтармен байланысты болды.
Қан құю және ағзаларды трансплантациялау кезінде ВИЧ инфекциясының таралуы инфекцияланған материалдың инфекцияланбаған ағзаға тікелей түсуіне байланысты. ВИЧ жұқтыру факторы ВИЧ жұқтырған донордың барлық дерлік тіндері мен мүшелері болуы мүмкін.
Жасанды ұрықтандыру арқылы ВИЧ инфекциясының таралуы ВИЧ инфекциясының жыныстық жолмен берілуіне ұқсас; бедеулікті емдеуде сперматозоидтардан басқа донорлық жасушалар мен басқа да донорлық материалдар қолданылуы мүмкін, олар ВИЧ инфекциясының берілу факторлары болуы мүмкін.
Медициналық инвазивті процедуралар кезінде ВИЧ ИНФЕКЦИЯСЫН беру оларды аралық зарарсыздандырудан өтпеген ВИЧ инфекциясымен ластанған құралдармен жүзеге асыру кезінде мүмкін болады. Емделмеген медициналық құралдарды қайта қолданумен, бірнеше пациенттерді енгізу үшін препараттың бір ВИЧ ластанған ерітіндісін пайдаланумен, сондай-ақ ВИЧ жұқтырған пациенттерге медициналық көмек көрсету кезінде кездейсоқ құрал-саймандармен шаншылған медициналық персоналды жұқтыру жағдайларымен байланысты стационарлардағы пациенттер арасындағы ауруханаішілікышеттер сипатталған; медицина қызметкері жараланған жағдайда ВИЧ жұқтырған медицина қызметкерінен пациентке берілуі де мүмкін парентеральды араласу кезінде.
Медициналық емес парентеральды араласулар кезінде ВИЧ инфекциясының таралуы оларды көктамыр ішіне енгізетін психотроптық заттарды тұтынушылар арасында кең ауқымда байқалады, бұл бірнеше есірткіні тұтынушылардың жалпы қанмен ластанған инелер мен шприцтерді қолдануымен, ВИЧжұқтырған қанның есірткі ерітінділеріне, шприцтер жуылатын сұйықтықтарға, есірткі ерітіндісін дайындауда қолданылатын басқа заттарға түсуімен байланысты. Анаболиктерді парентеральды енгізу, акупунктура, татуировка, пирсинг кезінде ұқсас берілу жолын байқауға болады.
Жоғарыда сипатталғандардан басқа ВИЧ инфекциясының берілуінің басқа жолдары, оның ішінде ВИЧ көзімен тығыз тұрмыстық байланыс арқылы берілу анықталған жоқ.
ВИЧ инфекциясын жұқтыруға бейім халықтың контингенттері
Халықтың ВИЧ-КЕ БЕЙІМДІЛІГІ жоғары, саны аз топтарда ғана белгілі бір генетикалық ерекшеліктердің болуымен байланысты жыныстық жолмен ВИЧ-инфекциясына бейімділіктің төмендеуі байқалады. Алдын алу шараларын жүргізу кезінде бұл қабаттың болуы маңызды емес.
Потенциалды түрде бүкіл халық ВИЧпарентеральды жолмен жұқтыруға белгілі бір дәрежеде осал, мысалы, қан құю кезінде немесе парентеральды медициналық араласулар кезінде, Алайда қынаптық жыныстық қатынас кезінде ВИЧ жұқтыру мүмкіндігі гетеросексуалды халықтың эпидемиялық процеске кеңінен қатысуын анықтайды, осыған байланысты әлемде ВИЧ жұқтырғандардың ең көп саны есірткі қолданбайтын гетеросексуалды халыққа тиесілі.
Гетеросексуалды популяциялар арасында ВИЧ инфекциясының таралу жылдамдығы жыныстық серіктестердің ауысу жиілігі, жұқтырған серіктеспен жыныстық қатынас саны, ЖЖБИ (жыныстық саланың қабыну аурулары) таралуы сияқты факторлармен анықталады, осыған байланысты жекелеген елдердегі гетеросексуалды халықтың зақымдануының жалпы деңгейі айтарлықтай ерекшеленеді, әлемнің жекелеген аймақтарында 25% немесе одан да көпке жетеді.
Көптеген жыныстық серіктестері бар адамдар ВИЧ жұқтыру қаупіне ұшырайды деген қате түсінікке қарамастан, инфекцияның жоғары қаупі үшін тек бір ғана, бірақ сонымен бірге ВИЧ жұқтырған жыныстық серіктес болуы жеткілікті. Сондықтан ВИЧ-позитивті адамдардың жыныстық серіктестері, олардың басқа топтарға жататындығына қарамастан, халықтың ВИЧ-инфекциясына ең осал болып саналады. Қазіргі уақытта Ресей Федерациясында 25 -35 жыныстық белсенді жас тобындағы ерлер мен әйелдердің 1,5% - ы жұқтырылғандықтан, тіпті бір жұқтырған серіктеспен гетеросексуалды жыныстық қатынасқа түсу ықтималдығы жоғары. АИТВ айналымында бірінен соң бірі жалғасатын серіктестермен моногамдық қатынастар да маңызды болуы мүмкін (қайта некеге тұру "сериялық моногамия").
Халықтың гетеросексуалды бөлігінде жұқтыру қаупі салыстырмалы түрде жоғары топтарды бөлуге болады, атап айтқанда, бұл бірнеше жыныстық серіктестермен үнемі жыныстық қатынасқа түсетіндер: мысалы, жыныстық қызметтерді сататын адамдар – коммерциялық секс-жұмыскерлер (КСР), тұрақты қызмет пайдаланушылар ("КСР клиенттері"), жастар және мигранттар, тұрақты жыныстық байланысы жоқ адамдар, сондай-ақ психиканың, тәрбиенің, қоршаған орта жағдайларының немесе әлеуметтік бейімделудің ерекшеліктеріне байланысты жыныстық серіктестерді жиі ауыстыруға бейім адамдар (промискуитетке).
Сондай-ақ, сермен жыныстық қатынасқа түсетін ер адамдар жұқтыру қаупі жоғары деп саналады, өйткені олар анальды жыныстық қатынасты жұқтыру тұрғысынан қауіпті етеді, жыныстық серіктестерді салыстырмалы түрде жиі өзгертеді және тұрғылықты жерін жиі өзгертеді.
Инъекциялық есірткіні тұтынушылар (PIN) - медициналық емес мақсатта есірткі мен психоактивті заттарды көктамыр ішіне енгізуді қолданатын адамдар тобы. Есірткі тұтынушылары үшін парентеральды есірткіні жұқтыру қаупінен басқа, жыныстық серіктестердің жиі ауысуы, соның ішінде есірткіге қаражат алу үшін коммерциялық жыныстық қатынасқа түсу салдарынан жұқтыру қаупі бар.
Эпидемияның әр түрлі кезеңдерінде халықтың әр түрлі топтары әр түрлі аумақтарда жұқтыру қаупіне ұшырауы мүмкін, сондықтан бұл топтарды уақтылы анықтау алдын-алу шараларын ұйымдастыруда үлкен маңызға ие. Сонымен, Францияда 80-ші жылдары донорлық қанның көптеген реципиенттері ВИЧ жұқтырды, осыған байланысты қан реципиенттері ВИЧ инфекцияға қауіп төндіретін топ ретінде қарастырылды, бірақ донорлық қан сынағын енгізу және осы берілу жолының алдын алу бойынша басқа да шаралар мұндай жағдайлардың толық жойылуына әкелді. Испанияда, Францияда, Германияда есірткі тұтынушылар арасында ВИЧ инфекциясының таралу рөлінің айтарлықтай төмендеуі есірткі тұтынушыларды таза инелер мен шприцтерді, презервативтерді қолдануға үйретумен, сондай-ақ нашақорлар арасында ауызша немесе медициналық бақылауда қолданылатын опиоидты рецепторлардың агонистерін таратудың мемлекеттік бағдарламаларымен байланысты.
Жекелеген аумақтардағы эпидемиялық процестің динамикасын зерттеу үшін халықтың әртүрлі топтарында тұрақты эпидемиологиялық мониторинг пен мінез-құлық зерттеулерін ұйымдастыру және пайдалану қажет. Көбінесе ВИЧ эпидетінің дамуының басында халықтың осал топтары бірінші болып зардап шегеді, ал болашақта инфекцияның негізгі популяцияда, әдетте осал топтар өкілдерінің жыныстық серіктестері арқылы таралуы байқалады. Халықтың осал топтары арасында тиімді профилактикалық бағдарламаларды уақтылы енгізу осы АИТВ топтары өкілдерінің жеңілуіне жол бермейді, бұл негізгі популяция өкілдерінің АИТВ жұқтыру қаупін азайтады.
Сонымен қатар, "дәстүрлі тәуекел топтарының" өкілдері (ПИН, КСР және МСМ) жалпы халықтан күнделікті өмір мен мінез-құлық ерекшеліктерімен ерекшеленеді, бұл осы топтарда эпидемияға қарсы және профилактикалық шараларды жүргізу қажеттілігін анықтайды.
ВИЧ-дағы эпидемияға қарсы іс-шаралар
Эпидемияға қарсы іс-шаралар анықталған ВИЧ ошақтарында ұйымдастырылады. Олар ВИЧ көзіне, берілу жолдарын үзуге және анықталған ВИЧ ошағына байланысты адамдардың жұқтыру қаупін азайтуға бағытталуы мүмкін.
ВИЧ инфекциясы туралы дүниетанымын бақылау және алдын алу мақстатында.Салауатты өмір салтын студенттердің қандай деңгейде ұстанатындықтарын білу, «Салауатты өмір салты-денсаулық кепілі» екендігін ұғындыру үшін кішігірім студенттер арасында зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеу жұмыстары барысында 25 сұрақтан тұратын, 1-2-3 курс студенттер арасында 300-ге жуық сауалнамалар тарқатылды.
Бұл зерттеу нәтижелері көрсетті:
25 сұрақтар
|
1-курс
|
3-курс
|
5-курс
|
Профилактикасы
|
9%%
|
10%
|
10%
|
Эпидемиологиясы
|
10%
|
14%
|
12%
|
Клиникасы
|
8%
|
12%
|
18%
|
Таралу ерекшеліктері
|
28%
|
30%
|
30%
|
Сақтану шаралары
|
11%
|
20%
|
20%
|
Қортынды %
|
66%
|
86%
|
90%
|
Қорытынды:
Қорытындылай келсек қазіргі уақытта ВИЧ инфекциясынның пандемиясы дамып келеді және ҚР халқына сөзсіз әсер етуі тиіс. Медицина қызметкерлерінің қолында ВИЧ инфекциясының таралуын болдырмау үшін жеткілікті құралдармен әдістер бар; асептика мен антисептика ережелерін сақтау үшін жеткілікті дәл және шыдамды болу керек.
Керісінше, қазіргі жағдайда ВИЧ инфекциясының жыныстық жолмен берілуіне жол бермеу қиын және эпидемияның бұл саласы көптеген материалдық және адами ресурстарды қажет етеді.
Біздің басты тұжырымымыз, кем дегенде, алдағы жылдары қауіпсіз жыныстық білім берудің әртүрлі формалары эпидемияны қандайда бір жолмен бәсеңдетуге және қоғамға барынша зиян келтірмеуге қабілетті жалғыз қызмет түрі болады.
Презервативті таралу айтарлықтай шығындармен байланыстары, өйткені олардын барлык әлеуметтік топтары, сонында ішінде кедейлерге кол жетімділігін қамтамасыз ету қажет, бқл белгілі бір қаржылай салымдары қажетсінеді. Жынстық жолмен берілетін аурулары бар пациенттерді емдеуге, сондай-ақ нашақорларға арналғанган шприц бағдарламаларына қаражат болу қажет, ҚР-да ВИЧ індетіне қарасты күрестегі ең айқын міндет халықтың неғұрлым колжетімді топтарын қамтитын шынайы және көп жоспарлы алдан алу жұмыстарын қаржыландыру, ұйымдастыру және жүргізу болып қала береді.
Дәрігерлер мен медбикелер, сондай - ақ зертаналық қызметкерлер пациенттердің биологиялық сұйықтықтарымен (лимфа, кан, жыныс мушелерінін ағуы жэне баскалар)cөзсіз байланысады. Хирургия мен стоматологияда ВИЧ –инфекциясынының алдын-алу оте манызыды, өйткені бұл бөлімдерде операциялардың көп саны жүреді жэне инфекция каупі артады.
Қарапайым халық арасында ВИЧ инфекциясы жайлы түсінік толық қалыптаспағандығы мәлім, соныдықтанда халық арасында ВИЧ инфекцисы жайлы түсіндірме жұмыстарын жүргізі ең тиімді жолдарының бірі.
Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде студенттер арасында да ВИЧ инфекциясына деген көз-қарастары жақсы қалып таспағындығына көз жеткізе аламыз, әрине бұл медицина студенттерінің деңгейі. ВИЧ инфекциясы жайлы 1 курс студенттерінің арасында білім деңгейінің БЛУМ ТАКСОНОМИЯСЫ бойынша есте сақтау қабілетінің жақсы екендігіне көз жеткізе аламыз, ал 3-курс студенттері түсіну барысында болса, 5-курс студенттері алған білім деңгейлерін қолдану үстінде. ВИЧ инфекциясының таралуының алдын алуының өсім деңгейі жоғары деуге болады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
ВИЧ-инфекция при беременности: обзор ЮНЕЙДС. ВОЗ, 2013 г.
ВИЧ-ИНФЕКЦИЯ. Информационный бюллетень №41. М.: Федеральный научно-методический центр по профилактике и борьбе со СПИДом ФБУН ЦНИИЭ Роспотребнадзора, 2016.
Воронин Е. Е., Афонина Л. Ю., Орло Орлова-Морозова Е. А. и др. Демографические и клинические характеристики ВИЧ-инфицированных женщин в рутинной клинической практике в Российской Федерации: результаты многоцентрового перекрестного неинтервенционного исследования эпидемиологии и инфекционные болезни. Актуальные вопросы. 2017. № 3.
Леви Д. Э. ВИЧ и патогенез СПИДа. Перевод 3-го издания. М.: Научный мир, 2010.
Малый В. П. ВИЧ. СПИД. Новейший медицинский справочник. М.: Эксмо, 2012
Материалы Международной научно-практической конференции «Актуальные вопросы ВИЧ-инфекции. Женщины и ВИЧ"» СПб., 2017.
Методические рекомендации MP 3.1.0087-14. «Профилактика заражения ВИЧ» (утв. Главным государственным санитарным врачом РФ 18 марта 2014 г
Национальные рекомендации по диспансерному наблюдению и лечению больных ВИЧ-инфекцией. Клинический протокол эпидемиологии и инфекционные болезни. Актуальные вопросы. 2016.
Покровский В. В., Ермак Т. Н., Беляева В. В., Юрин О. Г. ВИЧ-инфекция. клиника, диагностика и лечение. М.: ГЭОТАР-Медицина, 2016.
Papathanasopoulos M.A., Hunt G.M., Tiemessen C.T. Evolution and diversity of HIV-1 in Africa - a review // Virus Genes. 2010.
Patel P., Borkowf C.B., Brooks J.T. et al. Estimating per-act HIV transmission risk: a sy systematic review. AIDS. 2014. doi: 10.1097/QAD.0000000000000298.
Pepin J. The origins of AIDS. New York, USA: Cambridge University Press, 2011.
Prasad V. R., Kalpana G.V. (Editors). HIV protocols. Humana Press, 2012
Simon V., Ho D.D., Abdool Karim Q. HIV/AIDS epidemiology, pathogenesis, prevention, and treatment // Lancet. 2013
Simonetti F.R., Kearney M.F. Review: Influence of ARI on HIV genetics // Curr Opin HIV AIDS. 2015. Vol. 10. № 1.
Takebe Y., Kusagawa S., Motomura K Molecular epidemiology of HIV: tracking AIDS pandemic // Pediatr Int. 2011.
Weeks B.B., Alcamo I.E. AIDS: The biological basis. USA - Canada - UK: Jones and Bartlett Publishers, 2010.
Zablotska I.B., O'Connor C.C. Preexposure Prophylaxis of HIV Infection: the Role of Clinical Practices in Ending the HIV Epidemic // Curr HIV/AIDS Rep. 2017 Oct
Қосымша-1
Сауалнама
«ВИЧ инфекциясының алдын алу және Салауатты өмір салты туралы түсінігіміз қандай?»
Мақсаты: ВИЧ инфекциясы туралы мағлұмат беру, жалпы инфекция туралы дүниетанымын бақылау.Салауатты өмір салтын студенттердің қандай деңгейде ұстанатындықтарын білу, «Салауатты өмір салты-денсаулық кепілі» екендігін ұғындыру
Құрметті студенттер! Сауалнаманың барлық сұрақтарына, Сіздің пікіріңізге сәйкес келетін жауаптарын дөңгелек сызықпен қоршай отырып, жауап беруіңізді өтінеміз. Берілген сауалнамалар ВИЧ инфекциясының алдын алу және денсаулықты сақтау бағыттарының сапасын жақсарту үшін жалпыланған түрде пайдаланылады.
Факультет_____________________________________
Курс __________________________________________
1.ВИЧ жайлы не білесіз өз ойыңыз?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.ВИЧ инфекциясын жұқтырған адамда ауру белгілері көрінбеуі мүмкін.
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
3.ВИЧ-инфекциясы ағзаға енген кезде иммундық жүйе зардап шегеді ме?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
4.ВИЧ-инфекциясын емдеуге бола ма?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
5.Кез келген адам ВИЧ жұқтыруы мүмкін бе?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
6.Қазіргі уақытта ВИЧ-инфекциясын жұқтырмағаныңызға сенімді бола аласыз ба?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
7.Сіз өзіңіздің аймағыңызда ВИЧ-инфекциясын қайда тексеруге болатынын білесіз бе?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
8.Егер сіздің тестілеу нәтижесі осы уақытқа дейін теріс болса, денсаулығыңызға сенімді бола аласыз ба?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
9.Сіз өзіңізге ВИЧ-инфекциясын жұқтыру мүмкіндігін бересіз бе?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
10.ВИЧ туралы ақпарат Сіз үшін маңызды ма?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
11.ВИЧ киім, Сүлгілер, Төсек-орын сияқты заттар арқылы таралуы мүмкін бе?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
12.ВИЧ қан, сперматозоидтар, вагинальды разряд және ананың сүті арқылы жұғуы мүмкін бе?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
13.Егер жүкті әйел ВИЧ жұқтырса, баланың да жұқтыру қаупі бар ма?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
14.ВИЧ-ны дәретхана орындығы арқылы жұқтыруға болады ма?
Ия
Жоқ
15.Адамның сыртқы түрінен олардың ВИЧ-инфекциясын жұқтырғанын анықтай аласыз ба?
Ия
Жоқ
Білмеймін
16.ВИЧ-пен ауыратын адаммен амандасу қауіпті ме?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
17.Сіз жыныстық қатынасқа түсуді шешкен кезде, сіз презервативті қолданасыз ба?
Ия
Жоқ
Жауап беруге қиналамын
18.Есірткіні инъекция арқылы енгізетін ер адаммен жыныстық қатынас-бұл көптеген әйелдердің ВИЧ жұқтыратын жолы ма?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
ВИЧ инфекциясының алдын алу үшін анализ тапсырып тұрасыз ба?
Ия
Жоқ
Қалай тапсыруды білмеймін
20.ВИЧ жұқтырған адаммен қорғалмаған жыныстық қатынасқа түсу-ВИЧ жұқтыру жолы ма?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
21.ВИЧ бассейнде, душта, ваннада жұқтыруға болады?
Ия
Жоқ
Білмеймін
22.Егер сіз стерильді емес құлақ тесетін құралдармен, татуировкалармен және нга-мен мақсат етсеңіз, ВИЧ-инфекциясын жұқтыруға бола ма?
Ия
Жоқ
Өз ойыңыз _______________________________________________________________________________________________________________________________________
23.жұқтырған адамның инесін қолдану арқылы жұқтыруға болады?
Ия
Жоқ
Білмеймін
24.Егер досыңыз немесе көршіңіз ВИЧ жұқтырған немесе ВИЧ - пен ауыратын болса, сіз онымен қарым-қатынасты жалғастыра бересіз бе?
Өз ойыңыз: _______________________________________________________________________________________________________________________________________
25.ВИЧ -инфекциясын жұқтырған және ауыратын адамдарды қоғамнан оқшаулау керек пе?
Өз ойыңыз: _______________________________________________________________________________________________________________________________________
Қосымша-2
Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің жалпы медицина факультетінің 3-курс студенті
«ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және таралу ерекшеліктері» тақырыбына Абай Гүлданаға жазылған
Пікір
Студентім Абай Гүлдананың «ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және таралу ерекшеліктері» атты ғылыми жұмыс бал арасының тіршілігі және оның өнімдерінің адам үшін пайдасының көп екенін танытуға арналған. Зерттеу жұмысында Гүлдана ВИЧ инфекциясының елімізде таралу түрлілігін танытуға, оның Қазақстан жерінде алдын алу , адамзат өмірінде алып отырған зиянды әсерлерін көрсетуге, адам өмірінің денсаулығын жақсартуда көптеген алдын алу қасиеттерінің қыр-сырын ашуға тырысқан.. Осы ВИЧ инфекциясының зиянды жақтарын көрсете отырып, олардың қандай ауруларға алып келетіндігін жүйелеп, талдап көрсеткен.
Зерттеуші ВИЧ инфекциясының қыр-сырын анықтауда, емдік қасиеттерін танытуда көптеген еңбектермен, интернет материалдарымен таныса отырып, оның барлық қырын ашуға тырысқан.
Жалпы алғанда ғылыми жоба өз дәрежесінде жасалынған деуге болады. Зерттеу жұмысының мазмұндылығы мен мәнділігін ескере отырып, жоғары дәрежеде бағалауға ұсынамын.
Пікір жазған профилактикалық медицина кафедрасының оқытушысы: Куандыкова Раушан Кененсбаевна
Аннотация
Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің жалпы медицина факультетінің 3-курс студенті Абай Гүлдананың «ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және таралу ерекшеліктері» атты ғылыми жұмысында ВИЧ инфекциясының қыр-сырын тануға, адам үшін зиянды жақтарын, емдік қасиеттерін ашуға арналған. Сонымен қатар алдын алу және таралу жиілігін жайлы айтылады. Зерттеу барысында ВИЧ инфекциясының алдын алу мақсатында зерттеу жұмыстары жүргізілді, Және оның нәтижелері атап, талдап көрсетілген.
Аннотация
Студентка 3 курса факультета общей медицины Международного казахско-турецкого университета имени Ходжи Ахмеда Ясави Абай Гулдана в научной работе «Пути профилактики и особенности распространения ВИЧ-инфекции» посвящена изучению особенностей ВИЧ-инфекции, раскрытию ее вредных и лечебных свойств для человека. Также рассказывается о профилактике и частоте распространения. В ходе исследования была проведена исследовательская работа по профилактике ВИЧ-инфекции, результаты которой были отмечены и проанализированы.
Annotation
In the scientific work of Abay Guldana, a 3rd year student of the Faculty of General Medicine of the international Kazakh-Turkish university named after Khoja Ahmed Yasawi, "ways to prevent HIV infection and features of its spread", he is devoted to the knowledge of the secrets of HIV infection, revealing its harmful sides and medicinal properties for humans. In addition, prevention and frequency of transmission are discussed. During the study, research work was carried out to prevent HIV infection, and its results were highlighted and analyzed.
|
|
|
Скачать 121.69 Kb.