Орындау уақыты 30
ми
нут
Тапсырма1. 1- суретті пайдаланып, т
амыр
арқылы
енг
ен
су
мол
екул
аларының ж
апыр
ақ бо
йы
мен
қозғ
алу
үд
ерісін
сип
ат
таңызд
ар? ___________________________________________________
1-сурет2. 2
-сур
ет
тегі
з
ат
тың
ф
изик
алық
қ
аси
еті
бо
йынша
түс
сі
з,
суда
ж
ақ
сы
ериді, д
әмі т
әт
ті.
Гл
юкоза
мен
ф
рукто
за
моно
мерл
ері
болып
табыл
атын
күрд
елі
кө
мір
суды
ат
аңыз. ______________________________________________________
2-сурет3. Төменде берілген кестедегі көмірсуларды сәйкестендіріңіз.
Пентоза Тетроза Триоза
4. Гексоза
| A. Фотосинтез кезінде аралық өнім болып табылады;
B. Алты бұрышты сақина түзеді;
C. Өкілі фруктоза;
D. Үш атом спирт глицериннің тотығу нәтижесінде түзіледі;
E. Төрт көміртегі атомы бар;
F. РНҚ-мен ДНҚ-ның құрамына кіреді;
G. Үш көміртегі атомы бар;
H. Өкілі рибоза.
|
4. Берілген реакцияны толықтырыңыз.
Сахароза +Н2О → _________ + ___________.Лактоза +Н2О → _________ + ___________.Мальтоза+ Н2О → _________ + ___________.5. Төменде берілген кестедегі полисахаридтерді сәйкестендіріңіз.
1. Крахмал
| A. Буынаяқтылардың сыртын қаптайды,саңырауқұлатардың жасуша қабықшасының негізгі компоненті.
|
2. Целлюлоза
| B. Адам мен жануарлардағы көмірсулардың негізгі қоры. Кейбір жоғары сатыдағы саңырауқұлақтардың құрамында да болады.
|
3. Хитин
| C. Өсімдіктерде қор заты ретінде жинақталады.
|
4. Гликоген
| D. Өсімдіктердің жасушаларының қабығының негізгі құрам бөлігі.
|
6. Төмендегі ұғымдардың дұрыс- бұрыстығын
Д/Б әріптерін қою арқылы анықтаңыз.
1. Глюкоза фотосинтез процесінің нәтижесі болып табылады.
2. ДНҚ нуклеотидтерінің құрамына рибоза моносахаридтері молекуласы кіреді.
3. Фруктоза – маңызды дисахарид.
4. Мальтозаның гидролизінің нәтижесінде глюкоза және фруктоза түзіледі.
5. Крахмалды азық түліктерден йод тамшылары арқылы анықтауға болады.
6. Целлюлоза суда ериді.
7. М
айл
ардың қыз
мет
тері
нің
ат
ауларын
сип
ат
тамал
ар
ымен
сәйк
есте
ндірі
ңізд
ер.
Липидтердің
қызметі
| Липидтер қызметінің сипаттамалары
|
1. Құрылымдық
| A. 1 г май ыдырауының нәтижесінде 39 кДж немесе 9,5 ккал энергия бөлінеді.
|
2. Энергетикалық
| B. Май жылуды нашар өткізеді. Сондықтан жануарлар тері астындағы май қабатының есебінен дене температурасын тұрақты сақтайды.
|
3. Эндогендісукөзі
| C. Кейбір гормондар липидтік табиғатты болады. Майда еритін дәрумендердің негізі – липидтер. (А,D, E, K)
|
4. Қорғаныштық
| D. 1 кг май тотығып ыдырағанда, 1,1 кг су түзіледі. Мұндай суды “метаболит су” деп аталады.
|
5. Регуляторлық.
| E. Жасуша мембранасының құрамына фосфолиид және гликолипид кіреді.
|
6. Температураны
реттеу
| F. Судан қорғану, электрохимиялық изоляция, механикалық соққылардан физикалық қорғаныс
|
8. Төменде берілген реакцияға мұқият қараңдар.
.
(а) Берілген реакцияны аяқтаңыз ________________________________________.
(b) Реакция нәтижесінде пайда болған затты сипаттаңыз____________________________.
9. Төменде берілген олейн май қышқылының қалдығына мән беріңіз.
(а) Суреттегі май қышқылының қаныққан/қанықпағандығын анықтаңыз, себебін түсіндіріңіз ______________________________________________________________________________.
(b) Бұл май қышқылы қатысатын майдың био-физикалық күйіне сипаттама беріңіз_________________________________________________________________________.
10. Сөйлемді аяқтаңыз:
Фибриллярлық нәруыздар - _________________________________________________
Глобулярлық нәруыздар - __________________________________________________ .
11. Төмендегі суреттерді зерделей отыра нәруыздың құрылымдық деңгейін анықтап кестені толтырыңыз.
A B C D Нәруыздар құрылымының байланыс түрлерін жазаңыз
|
A
| B
| C
| D
|
|
|
|
|
(b) Химиялық байланыстың түрлерін жазыңыз
|
|
|
|
|
12. Сызбаны пайдаланып ДНҚ молекуласындағы химиялық байланыстар түрлері мен негізгі компоненттерді жазыңыз_______________________________________________________.
13. Төмендегі тапсырмаларды орындаңыздар.
(a) ДНҚ молекуласының бір тізбегінің бөлігіндегі нуклеотидтердің орналасу реті мынадай: А –Т – Ц – Т –Г – А –Ц –Т - Г ... Осы тізбекке сәйкес ДНҚ – ның екінші тізбегін анықтаңдар.
(b) Егер ДНҚ тізбегінің бір азоттық негізінің пайызы белгілі болса: Т – 28%, басқа нуклеотидтердің үлесін есептеңдер.
Бағалау критерийі
| Тапсырма
№
| Дескриптор
| Балл
|
Білім алушы
|
Жердегі тіршілік үшін судың маңызын түсіндіреді
| 1
| су молекулаларының жапырақ бойымен қозғалу үдерісін анықтайды
| 1
|
Көмірсулардың құрылымын, құрамын және қызметтерін сипаттайды
| 2
| глюкоза мен фруктоза мономерлері болып табылатын күрделі көмірсуды атайды
| 1
|
3
| моносахарид көмірсуларын сәйкестендіреді
| 2
|
4
| дисахаридтердің құрлысын жазады
| 1
|
5
| полисахаридтерді сәйкестендіреді
| 2
|
6
| көмірсуларға байланысты дұрыс/бұрыс түсінікті анықтайды
| 2
|
Майлардың химиялық құрылысы мен қызметтерін сипаттайды
| 7
| майларды қызметтерімен сәйкестендіреді
| 2
|
8 (a) (b)
| майдың реакциясын жазады
| 2
|
реакция нәтижесінде пайда болған затты сипаттайды
| 1
|
9 (a) (b)
| май қышқылының қаныққан/қанықпағандығын анықтайды, себебін түсіндіреді
| 2
|
майдың био-физикалық күйіне сипаттама береді
| 1
|
Нәруыздарды құрылымы, құрамы және атқаратын қызметтері бойынша жіктейді
| 10
| фибриллярлық және глобулярлық нәруыздарға сипаттама береді
| 2
|
11(a) (b)
| нәруыздар құрылымының байланыс түрлері анықтайды
| 1
|
химиялық байланыстың түрлерін жазады
| 1
|
ДНҚ-ның химиялық құрылысы мен қызметтерін сипаттайды.
Чаргафф ережелері
негізінде ДНҚ ерекшеліктерді түсіндіреді
| 12
| ДНҚ молекуласындағы химиялық байланыстар түрлері мен негізгі компоненттерді анықтайды
| 1
|
13(a)
(b)
| (a) тапсырмасын орындайды
| 1
|
(b) тапсырмасын орындайды
| 1
|
Барлығы
|
| 24
|
|
|
|
|
|
| 1
| суреттен судың сәйкес физикалық қасиетін атайды;
| 1
|
суды полярлы молекула атауының
себебін түсіндіреді;
| 1
|
| 2
| көмірсуды атайды;
көмірсулардың қызметін сипаттайды;
| 1
1
|
| 3
| майлардың химиялық құрылымын
қанықпаған май қышқылдары негізінде сипаттайды;
| 1
|
| 4
| нәруыздарды құрылымы бойынша түрін анықтайды;
нәруызға мысал келтіреді; глобулалық және фибрилярлық нәруыздарды салыстырып,
ерекшелігін сипаттайды;
| 1
1
1
|
Чаргафф ережелері
негізінде ДНҚ репликациясы үдерісін түсіндіреді
| 5
| ДНҚ репликация үрдісіне қатысатын ферменттерді атайды;
| 1
|
ДНҚ репликациясы нәтижесінде екі жаңа тізбектің түзілу ерекшелігін Чарграфф ережесі негізінде түсіндіреді;
| 1
|
РНҚ типтерінің құрылысы мен қызметтерін сипаттайды
| 6
| сурет бойынша ақуыз синтезін сипаттайтын сызбанұсқадан Y құрылымын анықтайды
X құрылымның қызметін сипаттайды;
| 1
1
|
РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады
| 7
| ДНҚ және РНҚ молекулаларының құрылысындағы (кем дегенде бір) айырмашылығын анықтайды.
| 1
|
| 13
|