Реферат по клин оценке. Пневмония
 Скачать 37.1 Kb.
|
1 2 Пневмония - өкпенің барлық құрылымдық элементтерінің, альвеолалардың зақымдануымен жүретін жедел инфекциялық қабынулық ауру. Қабыну жақын бронхтарға, қан тамырларына және плевраға таралады, соған байланысты бронхит, васкулит немесе плевриттің дамуы мүмкін. Пневмонияның қоздырғышы көп жағдайда пневмококк болып табылады, ол анықталған қоздырғыштар санының 35-50% құрайды. Микоплазма 2-30% жағдайда кездеседі, хламидиоз - 10-21%, легионелла - 5-7%, гемофильді таяқша - 12%, моракселла - 1-10% және стафилококк - 2-10%. Вирустық инфекциялар барлық ауруханадан тыс пневмонияның 5%-ын құрайды. Ықпал етуші факторларға: суықтану, қоршаған орта температурасының өзгермелі болуы жатады. Пневмония ауруханадан тыс (амбулаториялық, бастапқы, ауруханадан тыс жерде пайда болады) және нозокомиальды (ауруханалық, ауруханаға жатқызудан кейін 48 сағаттан кейін дамиды). Клиникалық көрініс келесі факторларға байланысты: - Этиологиялық фактор (пневмококк, стафилококк, стрептококк, вирустық және т.б.). - Пайда болу ерекшеліктері: ■ бастапқы - басқа органдар мен жүйелердің ауруларымен байланыссыз, сау өкпесі бар адамда пайда болады; ■ екіншілік - патологиялық процестің аясында және оған байланысты дамиды; ■ иммунтапшылығы белгілері бар науқастарда. - Пневмония ағымы (типтік, атиптік - тек жасушаішілік инфекциядан туындайды - микоплазма, легионелла, хламидия). - Аурудың ауырлық дәрежесі: ■ жеңіл дәреже – интоксикация белгілері айқын емес, есі анық, дене температурасының 38 °С-қа дейін көтерілуі, тахикардия минутына 90-ға дейін, қан қысымы қалыпты, тыныс алу жиілігі минутына 25-тен аз; ■ орташа дәреже - интоксикация орташа айқын, тыныс алу жиілігі 30- ға дейін, пульс - минутына 100-ге дейін, дене температурасы-38-39 °С; ■ ауыр дәрежелі - адинамиямен, тыныс алу және гемодинамикалық бұзылулармен көрінеді, айқын интоксикация, дене температурасы шамамен 40 °C, тыныс алу жиілігі - 40-қа дейін, пульс минутына 100-ден асады; ■ өте ауыр дәреже - тыныс алу саны 40 - тан асады, пульс минутына 100-ден асады, брадикардия мен қан қысымының күрт төмендеуі мүмкін. - Пайда болу орны (ауруханадан тыс немесе аурухана). - Ағымы (жедел, ұзаққа созылған). - Локализациясы (бір немесе екі жақты). - Асқынулары (өкпе абсцессі, ісіну, өкпе гангренасы, плевра эмпиемасы, жедел тыныс алу және жедел жүрек-тамыр жеткіліксіздігі). -Таралуына байланысты - крупозды және ошақты пневмония. Крупозды пневмония (плевропневмония) кезінде қабыну процесі өкпенің тұтас бір үлесімен плевраны қамтиды . Ошақты пневмония (бронхопневмония) кезінде қабыну процесі өкпе тінінің жекелеген бөліктерін және олармен іргелес бронхтарды қамтиды. Крупозды пневмония. Аурудың басталуы өткір, қалтыраумен, температураның 40° және одан жоғары көтерілуі, температураның күрт төмендеуі терлеумен бірге жүреді. Құрғақ, ауырсынулы жөтел пайда болады, ол кейіннен "тотық тәрізді" қақырықты шығарумен нәтижелі болады. Науқасты ентігу, терең тыныс алу және жөтелу кезінде күшейетін кеуде қуысының ауырсынуына шағымданады. Ауырсыну кейде іш аймағына таралады. Объективті: жағдайы ауыр, науқас зақымданған жағында жатады, бет гиперемиясы, еріндердегі герпес, цианоз, мұрын қанаттарының үрленуі, қосымша бұлшықеттердің тыныс алу актісіне қатысуы, минутына 25-30-ға дейін тыныс алудың жиілеуі. Пульс жиі, толымдылығы аз. АҚ төмендеген коллапсқа дейін. Өкпенің перкуссиясында перкуторлы дыбыстың өкпенің зақымдалған бөлігінің үстінде тұйықталуы естіледі. Аускультация кезінде-тыныс алудың әлсіреуі, бронхиалды тыныс алу, крепитация, ылғалды ұсақ көпіршікті сырылдар, плевраның үйкеліс шуы. Өкпенің рентгенограммасында - өкпе суреті күшейеді, өкпе үлесінің қараю анықталады. ЖҚА-да - нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы. Қақырық зерттеуінде – кілегейлі, іріңді, эритроциттер анықталады. Ошақты пневмония. Көбінесе ауру ЖРВИ немесе жедел бронхит аясында басталады. Температураның 38-38,5° дейін көтерілуі, әлсіздік, тершеңдік. Шырышты-іріңді қақырықпен дымқыл жөтел болады. Кейбір жағдайларда зақымдану жағында ауырсыну болуы мүмкін (шаншып). Ентігу байқалмайды. Объективті: жағдайы қанағаттанарлық немесе ауырлығы орташа. Перкуссия кезінде - қабыну аймағының үстінен перкуссиялық дыбыстың тұйықталуы естіледі, аускультация кезінде қатаң тыныс дыбысының әлсіреуі, құрғақ және дымқыл сырылдар естіледі. Өкпенің рентгенограммасында: өкпе алаңында ошақты көлеңкелер. ЖҚА: лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы. Проблемалары: қызба, қалтырау, ентігу, кеудедегі ауырсыну, жөтел, қан қақыру, тершеңдік, әлсіздік, тәбеттің болмауы, ұйқының нашарлауы. Емдеу принциптері 1. Төсек режимі 2. Диета: ақуыздар мен дәрумендерге бай оңай сіңетін тағам, көп мөлшерде витаминделген сусын, бөлшектеп тамақтану. 3. Антибактериалды терапия: - пенициллиндер: жартылай синтетикалық (амоксициллин), клавулан қышқылымен (амоксиклав, аугментин); - макролидтер (спирамицин, кларитромицин, азитромицин, джозамицин)); - цефалоспориндер( цефиксим, цефтриаксон); - фторхинолондар (левофлоксацин, моксифлоксацин); 5. Муколитикалық препараттар (ацетилцистеин, карбоцистеин, амброксол) 6. Жөтелге қарсы препараттар (кодеин, глауцин) 7. Қызба кезінде-стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер (парацетамол) 8. Физиотерапия (УВЧ, УФО, индуктотермия) 9. Аскорбин қышқылы, мультивитаминдер. 4. Ауыр пневмония жағдайында.стац.:- оксигенотерапия, өкпені желдету (НИВЛ, ӨЖЖ); - иммунды алмастыратын ем (табиғи немесе жаңа мұздатылған плазма, иммуноглобулин); - детоксикациялық терапия (тұзды ерітінділер: физиологиялық, Рингер; 5% глюкоза ерітіндісі) Мейірбикелік күтімі Пневмониямен ауыратын науқастарға күтім жасау кезінде медбике: - жоғары температурада және айқын интоксикацияда төсек режимінің сақталуын қадағалау (сандырақ пен галлюцинацияның даму қаупі); - жай-күйін, АҚ, ТАЖ, дене температурасын, қақырықты тұрақты бақылау; - палатаны жиі желдету, ылғалданған оттегі көзі, төсекте бас жағын жоғары орналастыру; - айқын терлеу кезінде іш киім мен төсек жабдықтарын уақытылы ауыстыру; - жеңіл сіңімді, ақуызға және дәрумендерге бай, мол сусын беру; - тыныс алу гимнастикасын, емдік дене шынықтыруды жүргізу; - қақырықпен жөтелгенде-науқасты жеке түкіргішпен қамтамасыз ету; - тыныс алу гимнастикасының маңызы, пневмония кезіндегі тамақтану сипаты, пневмонияның асқынуының алдын алу шаралары, темекі шегудің зияны туралы әңгімелер жүргізу. Күтім алгоритмдері күтім жасау кезінде қолданылады: - қызба кезінде, - аз өнімді жөтел кезінде, - плевраның зақымдалуымен байланысты кеуде ауырсынуы кезінде. Оңалту/Реабилитация Оңалту темекі шегуден және алкогольді тұтынудан бас тарту, дұрыс тамақтануды ұйымдастыру, ЖРВИ алдын алу және т. б. қажеттілігін қамтиды. Диспансерлеу Стационардан шыққаннан кейін 1, 3 және 6 айдан кейін пульмонологқа бақылау арқылы бару. Плеврит – плевра жапырақшаларының бетінде фибриндер жиналуымен немесе плевра қуысына түрлі сұйық экссудаттың (серозды, іріңді, геморрагиялық, хилезді) жиналуымен көрінетін қабынулық ауру. Плеврит, әдетте, жеке ауру болып табылмайды. Бұл өкпедегі, плевраға іргелес көкірекаралығындағы, диафрагмадағы, кеуде қуысындағы патологиялық процесстердің асқынуы ретінде көрінеді. Сонымен қатар, плеврит жалпы жүйелік аурулардың көрінісі болуы мүмкін (ревматизм, жүйелі қызыл жегі және т.б.). Плевриттің себептері инфекция болуы мүмкін (Кох бацилласы, пневмококктар, стафилококктар, хламидиоз, көкшіл таяқша, легионелла және т.б.), қатерлі ісіктер, өкпе инфаркты, дәнекер тінінің диффузды аурулары, өкпе эмболиясы. Плевриттер құрғақ (фибринді) және экссудативті (выпотной) болып бөлінеді. Құрғақ плеврит. Науқас тыныс алу кезінде қабыну жағындағы кеуде қуысының ауырсынуына, ауырсынудың иыққа, мойынға таралуына, жөтел және денені сау жаққа бүгу кезіндегі ауырсынудың күшеюіне, сондай-ақ жалпы әлсіздік, бас ауруы, субфебрильді дене температурасы, тәбеттің және ұйқының нашарлауына шағымданады. Қарау кезінде - зақымдану жағындағы кеуде қуысының тыныс алудан қалыңқы болуы анықталады. Пальпация кезінде кейде дөрекі плевраның үйкеліс шуын анықтауға болады. Аускультация кезінде - әр түрлі қарқындылықтағы плевраның үйкеліс шуы естіледі. Құрғақ плевриттің ағымы мен нәтижесі негізгі аурудың сипатымен анықталады. Ұзаққа созылған және қайталанатын ағымы кезінде (көбінесе туберкулез этиологиясы) плевраның жапырақтарында кальций тұздарының шөгінділері пайда болады. Бірқатар науқастарда құрғақ плеврит экссудативтыға ауысады. Экссудативті плеврит. Шағымдары: жалпы әлсіздік, бас ауруы, тыныс алу кезіндег күшейетін бүйірдегі басып, тартып ауырсыну сезімі, аралас типтегі ентігу, қалтырау түріндегі жоғары дене қызуы, құрғақ жөтел, тершеңдік тәбеттің болмауы. Науқастарда тахипноэ біртіндеп артады (минутына 30-40 тыныс алуға дейін), оның дәрежесі экссудат көлеміне және оның жинақталу жылдамдығына байланысты. Тексеру кезінде-терінің цианозы, қабырға аралық аралықтардың кеңеюімен және ісінуімен кеуде қуысының жартысының ұлғаюы, төменгі бөліктерде көбірек, зақымдану жағындағы кеуде қуысының тыныс алудан қалыңқы болуы. Пальпация кезінде-экссудат аймағында дауыс дірілі болмайды. Перкуссия кезінде- тұйық дыбыс. Аускультация кезінде - тыныс алудың болмауы, тахикардия, жүрек тондарын әлсіреуі. Рентгенологиялық зерттеу кезінде - қиғаш шекарамен төменгі өкпе аймағының қараюы, зақымдану жағында кеуде куысы экскурсиясының шектелуі, көкірек ағзаларының сау жаққа жылжуы. Проблемалары: кеуде ауырсынуы, қалтырау, жөтел, әлсіздік, ентігу, қызба, бас ауруы, терлеу, нашар ұйқы және тәбет. Күтім және емдеу. Медбике: - дәрігердің тағайындауларын уақытылы және нақты орындауды; - санитариялық-эпидемияға қарсы режимді (ылғалды жинау, кварцтау, палаталарды желдету, жеке түкіргішпен қамтамасыз ету, оны дезинфекциялау) қамтамасыз етеді; - теріні, шырышты қабықтарды күту, іш киім мен төсек-орынды уақытылы ауыстыру; - физиологиялық жөнелтімдер кезінде гигиена ережелерін сақтау; - қыша қағазын, банкаларды, жылыту компресстерді қою; - жалпы жағдайды, тамыр соғу жиілігін, ТАЖ, АҚ, дене салмағын, тәуліктік диурез шамасын бақылау. Өзара тәуелді және тәуелді араласулар: - науқасты зертханалық және аспаптық зерттеулерге дайындау және биологиялық материал алу( тамырдан қан алу, рентгенологиялық); - тағайындалған дәрілік препараттарды уақытылы және дұрыс енгізу; - плевралық пункция жүргізу кезінде дәрігерге көмек көрсету; Сондай-ақ, мейірбике қозғалыс белсенділігі режимін сақтау ережелері туралы әңгімелер жүргізеді, науқастарды плеврит кезінде ЕДШ әдістеріне үйретеді (дем шығаруға баса назар аудара отырып, динамикалық тыныс алу жаттығулары, диафрагманың қозғалғыштығын арттыру). Режим мен диета негізгі ауруға сәйкес тағайындалады. Емдеу қабынуға қарсы препараттарды (негізгі ауруды ескере отырып), десенсибилизациялайтын және иммуностимуляциялайтын дәрілерді қолдануды қамтиды. Плевралық қосылыстардың және экссудаттың іріңдеуінің алдын алу мақсатында емдеуші дәрігер диагностикалық және емдік плевралық пункциялар жүргізеді, гиалуронидаза (Лидаза) инъекцияларын тағайындайды, оттегімен емдеу, сіңіргіш дәрілермен электрофорез. Медбике банкаларды, қыша қағаздарын қояды, кеудеге тығыз оралған жылы компресстерді қояды, йод тұнбасымен тор түрінде кеуде қуысының терісін майлайды. Жалпы жағдайды жақсарту кезінде жаттығу терапиясы, кеуде массажы өткізіледі. Жүре пайда болған жүрек ақаулары - бұл гемодинамиканың бұзылуына әкелетін жүрек клапанының анатомиялық өзгерісі. Жүре пайда болған жүрек ақауларының ішінде ревматикалық сипаттағы ақаулар жиі кездеседі. Митральды (сол жақ атрио-вентрикулярлы) клапанның және аорта қақпақшасының ақаулары жиі кездеседі. Клапан аппараттарының өзгеруінің екі түрі бар: 1. қанның кері ағынын анықтайтын клапанның жеткіліксіздігі; 2. қан ағынын қиындататын клапан тесігінің стенозы (тарылуы). Митральды қақпақшаның жеткіліксіздігі. Митралды қақпақшаның жеткіліксіздігі органикалық немесе функционалдық себептерден пайда болады. Олар: а) қақпақшалар жармасының органикалық зақымдалуы кезіңде (атеросклероз, ревматизм және басқалары) Қарыншалық систола кезінде қанның бір бөлігі сол жақ қарыншадан дұрыс жабылмаған қақпақшалар арқылы сол жақ жүрекшеге оралады. Науқаста митральды қақпақшаны тыңдау нүктесінде систолалық шу анықталады. Сол жақ жүрекшедегі қан мөлшері артады, оған деген жүктеме артады, нәтижесінде сол жақ жүрекшенің гипертрофиясы дамиды. Қан көлемі көбейгендіктен сол жақ жүрекшеден сол жақ қарыншаға түседі. Жүктеменің жоғарылауына байланысты оның қабырғасының гипертрофиясы пайда болады. Бұл өзгерістер жүрек шекараларының жоғары және солға қарай кеңеюімен көрінеді. Аритмиялар деп жүрек ырғағының бұзылуын айтады. Жүрек ырғағының бұзылуының басты себепкері – жүректе импульстің пайда болуының нашарлауы. Синустық түйіннің автоматизмі күшейгенде синустық тахикардия, ал автоматизмі төмендесе – синустық брадикардия байқалады. Жіктелуі.(И.И.Искаков, 1984ж) І. Импульстің пайда болуының бұзылуы: А. Автоматты механизмдер (синустық тахикардия, синустық брадикардия, синустық аритмия, синус түйіні әлсіздігігің синдромы). Б. Автоматты емес механизмдер (экстрасистолиялар, пароксизмді аритмиялар, жүрекше және қарынша жыбыры) ІІ.Импульс өткізудің бұзылуы: А. Блокадалар Б. Қарыншалардың мерзімінен бұрын қозуы (WPW синдромы) ІІІ.Импульстің құрылуы мен өткізілуінің қабаттаса бұзылуы (парасистолиялар). Синустық тахикардия – жүрек соғуының минутына 90-нан артық жиілеуімен сипатталады. Әкеліп соқтыратын себептерге қозу, физикалық күш түсу, қызба, қан аздық т.б. жатады. Науқас жүректің жиі соғуына шағымданады. Жүрек соғуы минутына 120-дан асып кетеді. Емі. Синустік түйіннің автоматизмін төмендететін дәрі-дәрмектер тағайындайды (В-адреноблокаторлар: атенолол, бисопролол, метопролол т.б.) Синустық брадикардия - жүрек соғуының минутына 60-тан азаюымен сипатталынады. Әкеліп соқтыратын себептерге синустық түйіннің зақымдануы, парасимпатикалық жүйенің артуы т.б. жатады. Сонымен бірге кейбір дәрілердің әсерінен де пайда болуы мүмкін, мысалы, жүрек гликозидтері, В-адреноблокаторлары. Синустық брадикардияда науқастар аса денсаулығына шағымданбайды, кейде ғана басының айналуын сезеді. Емі. Негізгі аурудың емі болып табылады. Тіл астына изадрин қою, тері астына атропин ерітіндісін егу науқастың жағдайын жақсартады. Синустық аритмия – синустық импульстың кезектесіп келуінің бұзылуымен сипатталынады. Көбінесе синустық аритмия тыныс алумен байланысты. Дем жұтқанда жүрек соғуы жиілейді, ал дем шығарғанда – сирейді. Синустық аритмия кезбе жүйенің қозуынан болады. Аритмияның бұл түрі балалық кезеңінде жиі кездеседі.Тыныс алумен байланысты синустық аритмия емді қажет етпейді. Экстрасистолия – жүректің қосымша/уақытынан ерте жиырылуы. Қосымша импульстің пайда болған жеріне байланысты экстрасистолиялар синустық, жүрекшелік, атриовентрикулярлық және қарыншалық болып бөлінеді. Науқастар жүректің қатты соғып, содан кейін тоқтап қалғанын сезінеді. Емі. Экстрасистоланы тудырып отырған себебтің емі болып табылады. Пароксизмді тахикардия – бұл кенеттен басталып және дәл солай басылатын жүрек соғысының жиілеуі. Ұстама кезінде жүрек соғысы минутына 160-220-ға дейін барады. Әкеліп соқтыратын себептерге қозу, физикалық зорығу, ішімдік қолдану т.б.жатады. Жүрек соғуы бірден жиілеп, көкірек тұсын соққандай сезім пайда болады. Егер ұстама ұзақ уақытқа созылса, жүректің қанды айдау күші әлсізденіп, қан қысымы төмендейді. Науқас әлсізденеді, естен танады, жүрек әлсіздігі байқалады (стенокардия, миокард инфарктісі) Емі. Ұстаманы басу үшін кезбе жүйкесінің тонусын жоғарылататын шаралар қолданады: каротид синусының аймағын уқалау, күшену, көз алмасын қолмен басу. Ауыр жағдайларда көк тамырға кордорон 300 мг 5 минут кем емес, новокаинамид 1гр 5 минут кем емес енгізеді. Жүрекше жыбыры. Бұл жағдай жүрекше мен қарыншаның үйлесімді жұмысының бұзылуымен сипатталынады. Осы себептен қан айналымы нашарлап, оның жеткіліксіздігі дамиды. Жүрекше жыбыры көбінесе жүрек ақауларында, атеросклерозда, тиреотоксикозда кездеседі. Науқастар жалпы әлсіздікке, ентігуге, жүрек соғуына шағымданады. Жүрекше дірілі. Жүрекшенің систоласы сақталады, бірақ жүрекше жиырылуының тым жиілігінен ол әлсіз болады. Науқас ентігуге және жүрек маңайында жағымсыз сезімнің пайда болуына шағымданады. Емі. Жүрек жыбыры мен дірілінің ұстамасын басу үшін көк тамырға кордорон 300-450мг, изоптин 10-15мг, новокаинамид 500мг, аймалин 50-100мг (5-7-10 мин. кем емес). Барлық аталған дәрілерді 20мл NaCl ерітіндісімен қосып енгізеді. Жүрек жыбыры мен дірілін алдын алу үшін хинидин, В-блокаторларды, изоптин препараттарын қолданады. Қарыншылар жыбыры мен дірілі. Қарыншылардың жеке талшықтарының үйлесімсіз жиырылуымен сипатталынады. Электр тоғының, уланудың, миокард инфарктісінің әсерінен болуы мүмкін. Науқас есінен танады, қан қысымы білінбей кетеді, пульс анықталмайды, жүрек дыбыстары естілмейді. Бұл жағдай 5 минуттен асып кетсе, науқас өліп кетуі мүмкін. Емі. Шұғыл шараларға жүректің массажы, жасанды дем алдыру және электрлік дефибрилляция жатады. Жүректің өткізгіштік қасиетінің бұзылуы. Бұндай жағдай (блокадалар) электрлік қозу процессінің миокардқа тарауы бұзылғанда байқалады. Әкеліп соқтыратын жағдайларға миокардит, миокард инфарктісі, атеросклероз т.б. аурулар жатады. Блокадалардың бірнеше түрлері бар: синоаурикулярлық, жүрекшелік, атриовентрикулярлық, Гис тармақтарының блокадасы. Науқастың жағдайы блокаданың дәрежесіне байланысты. Неғұрлым импульстар сирек өтсе, соғұрлым қан айналымы нашарлайды. Жүрек қызметінің үзілісі өте созылған кезде Морганьи –Эдем - Стокс синдромы дамиды (науқас есінен танады, қан қысымы анықталмайды, брадикардия). Емі. Айқын жағдайларда атропин, симпатомиметиктерді қолданады. Морганьи–Эдем - Стокс синдромында науқастарға жасанды ырғақ жетекшісін имплантациялайды. Артериалды гипертония - систолалық АҚ (САҚ) ≥ 140 мм сын. бағ. және / немесе диастолалық АҚ (ДАҚ) ≥ 90 мм сын. бағ. жоғары болу синдромы. Дамуына байланысты екі түрі бар. Эссенциалды (біріншілік) артериялық гипертония - бұл ағзадағы қандай да бір аурулардың сәйкессіздігінен дамитын сырқат (гипертония ауруы). Симптоматикалық (екіншілік) артериялық гипертония – бұл ішкі ағзалардың ауруларының әсерінен (мысалы, бүйрек, эндокринді безінің аурулары) артериялық қысымның көтерілуі. Біріншілік (эссенциалды) АГ экономикалық дамыған елдердің барлық ересек халқының жартысынан астамынан зардап шегеді. 40 жасқа дейін АГ ерлерде, 50 жастан асқан әйелдерде жиі кездеседі. Алайда, ерлердің тек 37,1% - ы АГ бар екенін біледі, олардың шамамен 21,6% емделеді және тек 5,7% - ы тиімді емделеді. Әйелдер арасында 58,9% АГ бар екенін біледі, олардың 45,7% емделеді және пациенттердің 17,5% - ы тиімді емделеді. АГ халықтың денсаулығына үлкен зиян келтіреді, бұл жүрек-қан тамырлары ауруларынан болатын өлім-жітім қаупінің айқын факторы болып табылады. Біріншілік АГ дамуының негізгі қауіп факторлары: - 55 жастан асқан ерлердің, 65 жастан асқан әйелдердің жасы; - темекі шегу; - қан холестеринінің 6,5 ммоль/л-ден жоғары болуы, тұқым қуалаушылық, тұзды көп мөлшерде тұтыну, теріс психоэмоционалды шамадан тыс жүктеме. Қосымша қауіп факторлары: глюкозаға төзімділіктің бұзылуы, жоғары тығыздықтағы липопротеидтердің қандағы деңгейінің төмендеуі, төмен тығыздықтағы липопротеидтердің қандағы жоғарылауы, семіздік, гиподинамия, фибриноген жоғарылауы, эстрогендердің жетіспеушілігі, әлеуметтік-экономикалық жағдайдың төмендігі, этникалық тұрғылықты жері, географиялық аймағы. Симптоматикалық (екіншілік) АГ-ның негізгі себептері: - бүйрек аурулары мен патологиясы (жедел және созылмалы нефрит, бүйрек поликистозы, бүйрек дамуының ауытқулары, созылмалы пиелонефрит, жүкті әйелдердің нефропатиясы); - дәрі-дәрмектер (гормональді контрацептивтер, глюкокортикоидтар, симпатомиметиктер, қабынуға қарсы стероидты емес препараттар, циклоспорин); - алкогольді тұтыну; - эндокриндік аурулар (феохромоцитома, Иценко - Кушинг синдромы, Кон синдромы, тиреотоксикоз), қолқа коарктациясы, қолқа атеросклерозы, аорта қақпақшасының жеткіліксіздігі, нейроциркуляторлық дистония. Дені сау адамдардағы АҚ шекарасы: - оптималды <120/80 мм сын.бағ. - қалыпты <130/85 мм сын.бағ. - жоғары қалыпты -130-139 / 85-89 мм сын.бағ. АГ: - I дәреже-140-159/90-99 мм сын.бағ. - II дәреже-160-179/100-109 мм сын.бағ. - III дәреже-180/110 мм жоғары сын.бағ. Зақымдайтын нысана-ағзалары: жүрек, ми, бүйрек, көздің торлы қабығы, қан-тамырлар. Клиникалық көрінісі аурудың ағымына байланысты (қатерсіз, қатерлі, криздермен, криздерсіз). Көптеген жағдайларда нысана-ағзаларға зақым келтірместен АГ асимптоматикалық болып табылады. Бұл жағдайларда оны тек қан қысымын өлшеу арқылы анықтауға болады, бірақ тек ұзақ бақылау тұрақты АГ-ны қан қысымының қысқа мерзімді жоғарылауынан ажыратуға мүмкіндік береді. Аурудың клиникалық белгілері нысана-ағзалардың зақымдалуымен ғана пайда болады. Мидың зақымдануы бар науқастарда бас ауруы(шүйде аймағында), бас айналу, ұйқының бұзылуы, қозғыштық, мазасыздық байқалады. Жүрек зақымданған кезде - жүрек аймағындағы ауырсыну мен үзілістері, жүректің жиі соғуы, ентігу. Көз зақымданған кезде-көру өткірлігінің төмендеуі, көз алдында "дақтардың", "жұлдызшалардың" жыпылықтауы. Гипертония кезіндегі жүрек жеткіліксіздігі кеш кезеңдерде дамиды, акроцианоз, ентігу, тұншығу шабуылдарымен көрінеді. Жүректің ишемиялық ауруы гипертензияның асқынуы ретінде жүрек жеткіліксіздігінің тез дамуына әкеледі. Жоғары және өте жоғары қауіп бар пациенттерде анықтайды: - балтырдың ісінуі, акроцианоз; - пульс - толымдылығы және кернеулігі жоғары; - жүректің сол жақ шекарасы үлкейген; - жүрек ұшында I тонның күшеюі, кейінірек-I тонның әлсіреуі - аяқтың перифериялық тамырлары зақымданған кезде-аяқтың салқындауы, ауыспалы ақсақтық. Гипертониялық криз - вегетативті жүйке жүйесінің бұзылуымен және ми, коронарлық және бүйрек қан айналымы бұзылыстарының жоғарылауымен қатар жүретін гипертониялық немесе симптоматикалық АГ-мен ауыратын науқастарда систолалық және диастолалық АҚ-ның жеке жоғары мәндерге кенеттен жоғарылауы. - Шағым: - жүрек - ентігу, жүрек аймағындағы ауырсыну және/немесе үзілістер, жүрек жиі соғуы; - церебральды - бас ауруы, бас айналу, жүрек айну, құсу, "шыбындардың", "дақтардың", көздің алдындағы "тұман", көру қабілетінің бұзылуы, өтпелі соқырлық; - нейровегетативті - қалтырау, діріл, терлеудің жоғарылауы, жылу сезімі, өлімнен қорқу сезімі. Гипертониялық криз асқынған және асқынбаған болып бөлінеді. Асқынған гипертониялық криз парентеральді түрде енгізілетін гипертензияға қарсы препараттармен АГ-ны дереу төмендетуді талап етеді. Асқынбаған криз жеңіл өтеді және қысқа әсер ететін антигипертензивті препараттарды [клонидин (Клофелин)] ішке қабылдау арқылы 12-24 сағат ішінде АГ-ны төмендетуді талап етеді. Асқынған гипертониялық кризді емдеудің мақсаты бірнеше минуттан 2 сағатқа дейін қан қысымын бастапқы деңгейдің 25% - нан асырмай төмендету болып табылады. Келесі 2-6 сағатта АҚ-ны 160/100 мм рт-ға дейін төмендету қажет. Парентеральді түрде қысқа әсер ететін гипотензивті дәрілер (циклдік диуретиктер, бета-адреноблокаторлар, АӨФ тежегіштері, клонидин, кальций антагонистері, празозин және т.б.) тиісті дозада тағайындалады. Препаратты парентеральді енгізу мүмкін болмаған кезде ішке тілдің астына енгізуге болады. Клонидин [клофелин] (нифедипин, Каптоприл) таблеткасын сіңуін жеделдету үшін шайнау немесе басқа жолмен ұсақтау керек. Проблемалары: жүрек аймағындағы ауырсыну мен жүрек жұмысының үзілістері, жиі жүрек соғысы, бас ауруы, бас пен құлақтың шуы, бас айналу, көру өткірлігінің төмендеуі, "дақтардың", "шеңберлердің", көздің алдындағы "шыбындардың" жыпылықтауы, ентігу, ісіну, акроцианоз, ұйқының бұзылуы, тітіркену, мазасыздық. Күтім және емдеу. Медбике қамтамасыз етеді: - дәрігердің тағайындауларын нақты және уақытылы орындау; - науқастардың дәрілік препараттарды уақытылы қабылдауы; - АҚ, ТАЖ, тамыр соғуын, дене салмағын және тәуліктік диурез шамасын бақылау; - №10 диетаның сақталуын бақылау; - науқастарды тексеруге дайындау (зәр, қан анализі, ЭКГ, эхокардиограмма, фонокардиограмма, УДЗ); - ЕДШ өткізу; - қажетті жағдайларда - оттегітерапиясы. Ол сондай-ақ өткізеді: - науқастармен және олардың туыстарымен темекі шегу мен алкогольді ішудің АҚ-ның жоғарылауына әсері, дәрілік заттарды жүйелі қабылдаудың маңызы, сұйықтық пен тұзды шектеу туралы әңгімелесу; - науқастар мен олардың туыстарын АҚ, ТАЖ, тамыр соғуын анықтауға, гипертониялық криздің алғашқы белгілерін тануға, гипертониялық криз кезінде дәрігерге дейінгі көмек көрсетуге, мазасыздық сезімін жеңілдету үшін релаксация әдістеріне үйрету, дәрігердің нұсқауы бойынша амбулаториялық қабылдауда рецепт жазып береді. Жүректің ишемиялық ауруы - коронарлық тамырлардың атеросклерозынан туындаған жүрек бұлшықетіне оттегінің қажеттілігі мен жеткізілуі арасындағы тепе-теңдіктің бұзылуына байланысты дамитын әр түрлі ауырлықтағы жүрек бұлшықетінің зақымдануы ( некроз, дистрофия, жиырылу дисфункциясы). ЖИА - өте таралған ауру. Жас кезінде ол ерлерде жиі кездеседі, 60 жастан кейін ерлер мен әйелдердің жиілігі бірдей болады. Аурудың шыңы орта және үлкен жас топтарына келеді, ал жасы ұлғайған сайын науқастар саны артады. 75 жастан асқан кезде ерлер мен әйелдер арасындағы ЖИА ауруының айырмашылығы жойылады. Соңғы жылдары жас ерлер арасында ЖИА бар пациенттер санының өсу үрдісі байқалды. Ерлер арасындағы ауру әйелдерге қарағанда 2 есе жоғары. ЖИА жіктемесі (КСРО 1989 ж.): 1. Кенет коронарлық өлім. 2. Стенокардия: - жүктеме стенокардиясы; - алғаш рет туындаған жүктемелік стенокардия (1 айға дейін); - тұрақты жүктемелік стенокардия (I ден IV дейін функционалды класты көрсетіп); - үдемелі стенокардия; - тез үдемелі стенокардия; - кенеттен пайда болған (вазоспастикалық) стенокардия. 3. Миокард инфаркты: - іріошақты (трансмуральді); - ұсақошақты; - біріншілік рецидив беретін, қайталамалы (3.1-3.2). 4. Миокард ошақты дистрофия. 5. Кардиосклероз: - постинфарктты; - ұсақошақты, диффузды. 6. Аритмиялық форма (жүрек ырғағының бұзылу типін көрсетумен). 7. Жүрек функциясының жеткіліксіздігі. 8. Ауырусыз форма. Стенокардия – кеуде клеткасындағы қысылу, басылу мінезде көрініс табатын, клиникалық синдром, ол жиі жағдайда төс артында орналасып, сол қолға, мойынға, төменгі жақ сүйегіне, эпигастриге беріледі. Ауыру сезімі физикалық жүктемемен, суыққы шығумен, тамақты көп мөлшерде қабылдаумен байланысты, тыныштықта басталып, нитроглицерин қабылдағаннан кейін бірнеше секунд немесе минуттан кейін жоғалатын эммоционалды қажумен туындалады. 1 2 |