УМК ВП. казПОС. Пніні Оу программасы syllabus оытушы жнінде мліметтер

• Название: Пніні Оу программасы syllabus оытушы жнінде мліметтер
• Анкор: УМК ВП. казПОС.doc
• Дата: 01.04.2018
• Размер: 6.17 Mb.
• Имя файла: УМК ВП. казПОС.doc
• Тип: Документы; #17493
• страница: 6 из 12

1-мысал. ax²+bx+c=0 квадрат тендеуін шешу керек.

1. 
   Жаңа проект ашу;
   
2. 
   Баған бойынша формаға Label 1, ..., Labet4 компоненттерін орнату;
   
3. 
   Олардың оң жағына баған бойынша Editl, ..., Edit3 компоненттерін және форманың төменгі қатарына Button1 компонентін орнату; Label 4 өрісіне квадрат теңдеудің түбірлерін шығаруды, Edit1, Edit2, Edh3 ерістеріне a, b, с мәндерін енгізуді жоспарлау;
   
4. 
   Объектілер қасиеттеріне мәндер меншіктеу;
   

Компонент	Қасиет	Мән
Forml	Caption	KvTendeu
Labell	Caption	a=
Label2	Caption	b=
Label3	Caption	c=
Label4 Editl Edit2 Edit3	Caption Text Text Text	Бос ету (жазылған labell мәнін өшіру) Бос ету Бос ету Бос ету

5. Button1 түймесін екірет шертіп, оның опСІіск оқиғасын өңдеуіш процедура құру:

Procedure Tforml.ButtonlClick(Sender:TObject);

var a, b, с, d, xl, x2 : real;

begin

//Дискриминант

a:= StrToFloat(Editl.Text);

b:= StrToFloat(Edit2.Text);

с:= StrToFloat(Edit3.Text);

d:= sqr(b)-4*a*c;

if d<0 then begin

{ Label4 өрісін қызыл түске бояу}

Label4.Color:=clRed;

Label4.Caption: = 'дискриминант<0'+#13+

+Тендеудін нақты түбірлері жоқ';

end

else begin

xl := (-b+sqrt(d))/(2*a);

x2 := (-b-sqrt(d))/(2*a);

Label4.Color := clRеd;

Label4.Caption:=^<xl='+FloatToStrF(xl,ffFixed,7,4)+

#13+ *x2=' +FloatToStrF(x2,ffFixed,7,4);

end;

end;

6. 
   Проектіні сақтап, іске қосу командасын беру;
   
7. 
   Мысалы, Edit1 ерісіне 1, Edit2өрісіне 2, Edit3 өрісіне -3 енгізіп, Button 1 түймесін шерту. Label4 өрісінде квадрат тендеудің түбірлері көрінеді:
   

xl=3

х2=1
Негізгі әдебиеттер: 2[37-56], 12[15-35], 7[17-32]

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Бір ауыз өленді форманың Label өрістеріне шығарыңыз.
   
1. 
   Бір ауыз өленді Memo терезесіне жазып, оны форма бетіне шығарыңыз.
   
2. 
   Қасиет және программа арқылы форманы, кескіндерді бояу тәсілдері. Түрлі түстер атаулары.
   
3. 
   Тармақталу командасы дегеніміз не? Команданың түрлі түрде жазылу түрлеріне мысалдар келтіріңіз.
   

9-Дәріс. TRadioButton компоненті. Калькулятор

программасы.

TRadioButton - байланысты ауыстырып қосқыш ком­поненті. Формада оның кемінде екеуі орнатылуы тиіс. Олар Checked (тексеру) қасиеті арқылы анықталатын тек екі күйде болуы мүмкін: True және False. Проект іске қосылып, көрінген формада кай ауыстырып қосқыш шертілсе (Check қасиетін True мәні меншіктелсе), программада осыған сәйкес серия орындалады.

Формада екі санды қосу және азайту амалдарын орындайтын калькулятор моделін дайындау керек болсын.

Программаны түрлі нұскалы етіп дайындауға болады, оның бір түрін дайындау тәсілі (2-түрі 2.10-такырыпта берілген):

1. 
   Жаңа форма aшy;
   
2. 
   Формата Label1, .... Label5, Editl, ..., Edit3, RadioButton1, RadioButton1, Button1, Button2 компоненттерін 2.16-суреттегідей етіп орнату;
   

Компоненттерге кэсиеттердің мәндерін меншіктеу:

Компонент	Кдсиет	Мэн
Forml	Caption	Калькулятор
Labell	Caption	1-сан
Label2	Caption	2-сан
LabeB	Caption	Нәтиже
Label4	Caption	+
Label5	Caption	-
Editl	Text	Бос ету
Edit2	Text	Бос ету
Edit3	Text	Бос ету
RadioButtonl	Caption	Бос ету
RadioButton2	Caption	Бос ету
Button 1	Caption	ОК
Button2	Caption	Close

2.16-сурет. Форма-Калькулятор
ОК түймесін екі рет шертіп, түйменің опСlick оқиғасын өндеуіш процедурасын құру:

Procedure TForm 1 .Button 1 Click(Sender:TObject);

var x, у, z : real;

begin

x := StrToFloat(Editl.Text);

у := StrToFIoat(Edit2.Text);

if Form1.RadioButtonl.Checked — true then

begin

z:=x+y;

Edit3.Text:= FloatToStr(z)

end;

if Form1RadioButton2.Checked = true then

begin

z := x - y;

Edit3.Text := FloatToStr(z)

end;

end;

5. Close түймесін екі рет шертіп, процедура соңына про­грамма жұмысын аяқтау процедурасын қосу:

Procedure TForml.Button2Click(Sender:TObject);

begin

Close;

end;

6. 
   Проектіні сақтау;
   
7. 
   Проектіні іске қосу. 2.16-суретте бейнеленген форма көрінеді.
   
8. 
   Editl, Edit2 өрістеріне екі сан енгізіп, сәйкес RadioButton ауыстырып қосқышын шерту. Ол орнатылып қойылады (®);
   

9. ОК түймесін шерту. Edit3 өрісіне нәтиже жазылады.

Мысалы, ретімен Editl, Edit2 өрістеріне 4.8, 5 сандарын енгізіп, + таңбасы қатарындағы RadioButton ауыстырып қосқышы, одан әрі ОК түймелері шертілсе, көрінетін нә­тиже: 9.8.

Тапсырма. Екі санмен қосу, азайту, көбейту орындайтын калькулятор программасын кұрыңыз.
TScroIIBar компоненті

Компоненттер палитрасының Standard бетіне енгізілген TScroIIBar компоненті-сандық шама мәнін басқаруға арналған Windows-тың басқарушы элементі. Оның формада орналасқан кездегі түрі - терезе белдеушесіне ұқсас. Белдеушенің сырғытпа түймесін жылжыту арқылы қажетті мәнді шамамен пайдалануға болады. Компоненттің негізгі касиеттері:

Kind (әр түрі) - sbVertical, sbHorizontal (белдеушенің сырғытпа түймесінің тік не көлденең жылжуы үшін тандалатын мәндер).

Position - сандык шаманың ағымдық мәні (0<= мән<=100).

Max — сандық шаманың өзгеру аралығының ең үлкені (100).

Міп — сандық шаманың өзгеру аралығының ең кішісі (0).

Max жоне Міп касиеттерінің мәндері автоматты түрде ор­натылып қойылады, Формада сырғытпа түйме жылжыған кезде position мәні тіп және max арасында автоматты түрде өзгереді. Position мәнінің өзгеруі кезінде OnChange оқиғасы өнді-ріледі.

Мысал, Тікұшақтың жылдамдығы берілетін газ мөлшеріне байланысты. Оның ағымдық жылдамдығын форма терезесінде көрсетіңіз. Егер жылдамдық мөлшері 350 -ге жетсе, 'Газды төмендет, жылдамдық артық! ' ескертуі ShowMessage терезесіне шығарылсын.

1. 
   Ортаны ашып, формада ScrollBarl және Label 1 компоненттерін орнату.
   
2. 
   Компоненттер касиеттеріне мәндер меншіктеу:
   

Компонент 1 Клиент	Қасиеті		Мән
Form 1 ScroIlBarl	Name Width Kind Align Min		Тікушак 430 sbVertical alRight (он, жакта) 0
Label1	Max Position Name Font Caption Left	100 100 Labell Times Kaz, 11 <6oc ету> 50

3. Ретімен ScrollBar1l компоненті мен форманыекі реттен шертіп, ScrollBar1 Change,

FormCreate процедураларын құру:

Procedure Tforml. ScrollBarlChange( Sender : TObject);

var jld, gaz : integer;

begin

{Белдеуше төбесінен қашықтық}

gaz := 100 – ScrollBar1. Position;

{Газ мәні бойынша ағымдық жылдамдық}

jld := gaz * 4;

{Жылдамдықты Label1 өрісінде көрсету}

Label1.Caption := 'Ағымдық жылдамдық ' +

IntToStr(jld);

If jld >= 350 then

ShowMessage(Газды төмендет,' +#13

+ 'жылдамдық артық');

end;

Procedure TForm1. FormCreate(Sender: TObject);

begin

ScrollBar1. Position := 100;

end;

4. Проектіні сақтау (мысалы, Jildamd11), іске қосу.

Программаға ұшаққа газ беретін тұтқамен жұмыс істеу тәсілі енгізілген (тұтқа баламасы — тік белдеуше).

Программа іске қосылған соң ағымдық жылдамдық мәтіні жазылған форма көрінеді. Көрсеткіші не белдеушенің жоғарғы түймесін басу арқылы тік белдеушенің сырғьтпа түймесін жоғары жылжыту керек. Формада көрінген ағымдық жылдамдық 350-ден кем болмаған кезде фор­мада ескерту енгізілген ShowMessage терезесі көрінеді (2.17-сурет).


2.17-сурет. Жылдамдық, ескертпе көрсетілген форма
Таңдау командасы. Case операторы

Таңдау командасы - көп сериялы тармақталу комаңдасы. Әдетте ол Case (қорап) операторын пайдаланып құрылады. Оператордың жазылу үлгісі:

Case ернек of

1-тізім: begin

S1

end;

2-тізім: begin

S2

end

n-тізім: begin

Sn

end;

end;

мұңдағы

өрнек — мәні бойынша сәйкес тізім нұсқаулары (SI, S2, .... Sn) орындалатын өрнек. Көбінесе, ол мәні case операторынын алдында енгізілетін айнымалы түрінде алынады;

k - тізім сұрыптаушы (тандаушы) делінеді Ол үгір арқылы ажыратылып жазылатын тұрақтылар тізімі (к = 1, 2, ..., п). Тізіморнынабір тұрақтыны не тұрақтылар аралығын алуға болады. Аралық екі нүкте арқылы ажыратылып жазылады. Мысалы, 3, 4, 5, 6 тізімін 3-6 аралығымен ауыстыру мүмкін; егер айнымалы (х) мәні (-∞ ; 2) аралығында алынса, тандаушыны х<2 деп жазуға болады. Сәйкес тізім нұсқаулары орындалып болған соң басқару case операторынан соңғы нұсқауға беріледі. Егер өрнек не өрнек орнына жазылған ай­нымалы мәні бірде-бір тандаушыға сәйкес келмесе, case операторы орындалмай тастап кетіледі.
TBitBtn, TPanel, TComboBox компоненттері

Сәйкес компоненттер компоненттер панелінің Standard, Aditional беттеріне орналастырылған.

TBitBtn — TButton сияқты түйме компоненті. Айырмашылығы - ол формада орнатылған соң, үстіне таңдалған сурет енгізіп қоюға болады. Мысалы, Kind (түрлі

бейнелі) қасиетінің bkОК мәні тандалса, оның көріну түрі оң жақта кескінделген.

TPanel (панель) компоненті - формада орнатылған соң бетіне орнатылған бірнеше компонентті байланысты бір топ ретінде топтастырушы (контейнер кызметін аткарушы) тік төртбұрышты объект ретінде пайдаланылады;

TComboBox (Құрастырылған өріс) - формада тізім енгізілетін өріс түрінде көрінетін компонент. Программаның орындалу барысында тізімнен қажеттісі таңдалса, ол орнатылып қойылады.
Цикл

Циклдерді қолдану тәсілдері стандартты Турбо Паскальдағы сияқты. While (әзірше), Repeat (дейін), For (үшін) циклдік құрылымдардың жазылу үлгілері:

1. 
   While P do b
   

Begin

S

end;

2. 
   Repeat
   

S
until (not P);

3) For k:= k_o to k_n do

begin
S

end;

мұндағы P — шарт; do — орындау (кілттік сөз);

S - цикл денесі; until — дейін (кілттік сөз);

k — бүгін типті есептегіш (цикл параметрі);

ko, k_n— есептегіштің бастапқы, соңғы мәндері.
Негізгі әдебиеттер: 2[37-56], 12[15-35], 7[17-32]

Бақылау сұрақтары:

1. 
   5х² - 7х + 4 = 0 квадрат тендеуін шешу программасын мәндер формаға шығатындай етіп құрыңыз.
   
2. 
   Осы программа бойынша 3х² -5х + 8 = 0 теңдеуін шешіңіз. Формада қандай мәлімет көрінеді, онын себебі?
   
3. 
   Формада калькулятор моделін, сәйкес компоненттердің қасиеттерін орнату. Калькуляторға арналған программа мазмұны.
   

10-Дәріс Goto, Label операторлары. Бос оператор.

Кейбір жағдайларда циклді Goto М операторын пайдала­нып құру не программада осы операторды пайдаланып, ен салынған жолға сөзсіз өту жағдайлары кездеседі.

Goto М - М арқылы таңбаланған (ен салынған) жолға сөзсіз өту операторы (goto - өту, М- ен. Ен сан не символ болуы да мүмкін). Ен программаның Label бөлігінде сипатталып қойылуы тиіс: Label M;

Мысал. Енгізілген бүтін п санының жай сан не құрама сан екенін анықтау керек. (n>=3).

1. 
   Жаңа проект ашу;
   
2. 
   Формаға Edit1, Label1, Button1 компоненттерін орнату;
   
3. 
   Edit1-дің Text, LabeI-дің Caption қасиеттерінің мәндерін тазалау (бос ету), Button 7-дің Caption қасиетіне О К мәнін меншіктеу;
   
4. 
   ОК түпмесін екі рет шертіп, көрінген код терезесінде процедура құру:
   

Procedure Tform1.Button1Click(Sender: TObject);

Label 10;

var n, b, q : integer;

begin

n:= StrToInt(Edit1.Text);

if n<=3 then

begin

ShowMessage(‘n>=3 оң сан болуы тиіс’);

Editl.Text:=’’;