Жумагалиева доклад. Саламатсыздарма рметті мемлекеттік аттестаттау комиссиясыны траасы мен комиссия мшелері. Сіздерді назарларыыза Апаратты технологияны пайдалана отырып,
 Скачать 71.4 Kb.
|
|
Саламатсыздарма құрметті мемлекеттік аттестаттау комиссиясының төрағасы мен комиссия мүшелері. Сіздердің назарларыңызға «Ақпараттық технологияны пайдалана отырып, білім алушылардың қозғалыс белсенділігін өз бетінше бақылау және түзету» атты тақырыбына ұсынылған дипломдық жұмысымды ұсынамын Жетекшім аға оқытушы, магистр Батырбек Сарсенбаевич Мендигалиев Мазмұны КІРІСПЕ 3 1 БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ЖӘНЕ КҮНДЕЛІКТІ ӨМІРДЕГІ ҚОЗҒАЛЫС БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ МӘСЕЛЕСІ 6 1.1 Білім алушылардың дене шынықтыру сабағында дербестігі мен белсенділігін дамытудың психологиялық-педагогикалық аспектілері 6 1.2. Дене тәрбиесі процесіндегі тұлғалық-бағдарлы көзқарас білім алушылардың қозғалыс белсенділігін арттыру тәсілі ретінде 7 1.3 Дене шынықтыру сабағында интерактивті ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық тәжірибесін талдау 8 2.1 Білім алушылардың өзіндік жұмыс процесінде қолданылатын дене жаттығуларының әртүрлі түрлеріне көзқарасын зерттеу. 10 2.2. «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік кешенінің құрылымы мен мазмұнын негіздеу 10 3.1 Компьютерлік технологияның тиімділігін эксперименттік тексеру және дайындық кезеңінің нәтижелерін талқылау. 11 3.2 Ақпараттық технологияның тиімділігін эксперименттік тексеру кезеңінің нәтижелерін талқылау 13 КІРІСПЕЗерттеудің өзектілігі. Өзіміз білетіндей, физикалық белсенділік үлкен емдік әлеуетке ие және деструктивті әсерді тудыруы мүмкін. Дене белсенділігінің әсерінен денсаулықтың сапасының артуы табиғи түрде өмірлік маңызды функциялар мен дене жүйелерін ынталандыру есебінен болады. Ол үшін дене шынықтыру негізгі қағидаға – сауықтыру бағдарына сәйкес болуы керек, ол ең алдымен дұрыс ұйымдастырылған дене жаттығуларына негізделуі қажет. Әртүрлі жас шамалары үшін дене шынықтыру жаттығуларының оңтайлы режимін анықтау және оны адамдар өміріне енгізу ұзақ уақыт бойы дене тәрбиесі теориясы мен әдістемесінің ең өзекті мәселелерінің бірі болды және жеке зерттеушілердің де, авторлар топтарының да назарын аударады. Қазіргі уақытта жастардың қозғалыс белсенділігін арттыру мәселесі де өте өзекті. Білім алушылардың оқу және еңбек әрекеті қозғалыс режимінің жеткіліксіздігі, жұмыс режимінің монотондылығы жағдайында өтеді. Білім алушыларға күніне 10-12 сағат жүктеледі, бұл физиологиялық шектен асып түседі. Осыған байланысты білім алушылардың жүйке-эмоционалдық сферасындағы стресстің жоғарылауы күнделікті және оқу іс-әрекеттерінде тұрақты физикалық белсенділікпен теңестірілуі керек. Осылайша, қазіргі білім беру кеңістігінде білім алушылардың ақыл-ой жұмысын белсендіру қажеттілігінің артуы мен оқу процесінде жастардың физикалық белсенділігінің жеткіліксіздігі арасында қайшылықтар туындайды. Сонымен бірге, дене шынықтыру бойынша оқу сабақтарының көлемі айтарлықтай көп емес. Бұл мәселені шешу үшін мамандар жоспарлы оқу-жаттығу сабақтарынан басқа, спорт секцияларында мұғалімдердің жетекшілігімен қосымша сабақтарды, өз бетінше дене шынықтыру дайындығын, сондай-ақ сабақтан тыс уақытта және каникул кезіндегі сауықтыру шараларында спортпен шұғылдану кезінде білім алушылардың дербестігі мен белсенділігін дамытуға ықпал етуді ұсынады. Өзіндік оқу бағдарламаларын құрастыру үшін қарапайым және білім алушыларға қолжетімді жаттығуларды таңдау керек, оларды орындау бұрын игерілген моторикаға негізделуі тиіс. Сабақтарды өткізу үшін арнайы жабдықтар, үлкен спорт залдарын және арнайы жабдықталған бөлмелерді пайдалану қажет емес. Сонымен қатар, білім алушылар өз бетімен оқыған сайын мұғалімнің бұл процеске әсер ету мүмкіндігі де азаяды. Дене шынықтыру әрқашан денені қалпына келтіру және физикалық дамыту факторы ретінде ғана емес, сонымен қатар білім алушылардың жеке тұлғасын қалыптастыруға күшті тәрбиелік әсер ету құралы ретінде қарастырылғандықтан, мұғалімнің рөлі аса маңызды. Зерттеу гипотезасы. Ағзаның функционалдық мүмкіндіктерін өзін-өзі бағалау нәтижелерін жинау және өңдеу әдістері кешенін, сондай-ақ әзірленген дене жаттығулары кешендерін және әдістемелік ұсыныстарды қамтитын дене дамуы мен функционалдық жағдайын жақсартуға, физикалық дайындық деңгейін арттыруға, дене шынықтыру сабақтарына қызығушылықты қалыптастыруға мүмкіндік беретін ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, білім алушылардың қозғалыс белсенділігін түзету көзделді. Зерттеудің мақсаты: оқу процесінде білім алушылардың қозғалыс белсенділігін өз бетінше бақылау және түзетудің ақпараттық технологиясын негіздеу. Мақсатқа жету келесі зерттеу міндеттерін шешу арқылы жүзеге асырылды: 1. Білім алушылардың оқу және күнделікті өміріндегі қозғалыс белсенділігін реттеудің бір жолы ретінде өз бетінше дене жаттығуларының тиімділігін арттыруға ықпал ететін негізгі факторларды анықтау. 2. Дене шынықтыру жаттығуларын түзетуге арналған жаттығулар кешенін және өз бетінше дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарының нәтижелерін бағалау әдістерін әзірлеу. 3. «Мен спортты таңдаймын» қозғалыс белсенділігін өз бетінше бақылау және түзету ақпараттық технологиясын негіздеу. Зерттеу нысаны: білім алушылардың қозғалыс белсенділігін арттыру процесі. Зерттеу пәні: оқу процесінде білім алушылардың қозғалыс белсенділігін өз бетінше бақылау және түзету болып табылады. Зерттеу әдістері. Жұмыста қойылған міндеттерді шешу үшін келесі әдістер қолданылды: ғылыми әдебиеттерге теориялық талдау және жалпылау; сұхбат және әңгімелесу түріндегі сауалнама; дене дайындығын, дене дамуын, функционалдық жағдайын тексеру; білім алушылардың дене тәрбиесі бойынша оқу бағдарламалары мен құжаттамаларын талдау; педагогикалық эксперимент. Сандық зерттеу материалдары математикалық статистика әдістерін қолдану арқылы өңделді, содан кейін олардың нәтижелерінің логикалық интерпретациясы жүргізілді. Теориялық маңыздылығы. Оқу және өз бетінше дене жаттығулары мен спорттың өзара байланысы, сонымен қатар білім алушылардың қозғалыс белсенділігін интерактивті бақылау негізінде оқушылардың білім алушылардың қозғалыс белсенділігін өзін-өзі бақылау және түзету туралы білім алынды. Алынған мәліметтер дене шынықтырудың теориялық мәселелерін білім алушылардың дене шынықтырудың барлық түрлерінде тәрбие, сауықтыру және білім беру міндеттерінің ажырамас өзара байланысы туралы идеялар контекстінде дамытады. Зерттеу нәтижелерінің практикалық маңыздылығы білім алушылардың сабақтан тыс уақытта өз бетінше сабақ алуы үшін қозғалыс белсенділігін бақылау мен түзетудің ақпараттық технологиясын жасау болып табылады,. Дипломдық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады. 1 БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ЖӘНЕ КҮНДЕЛІКТІ ӨМІРДЕГІ ҚОЗҒАЛЫС БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ МӘСЕЛЕСІ1.1 Білім алушылардың дене шынықтыру сабағында дербестігі мен белсенділігін дамытудың психологиялық-педагогикалық аспектілеріБелсенділік-кез-келген тірі ағзаның, оның ішінде адамның ажырамас қасиеті және жағдайы. Белсенділігі жоқ адам биологиялық тіршілік иесі ретінде де, қоғам мүшесі ретінде де өмір сүре алмайды. Белсенділік категориясы психика, психикалық даму, тұлғаның танымдық және шығармашылық мүмкіндіктері туралы ғылыми білімнің негізі болып табылады. Белсенділік физиологиялық, психофизиологиялық, психикалық және әлеуметтік деңгейлерде зерттеледі. Белсенділікті зерттеудің мұндай көп өлшемді тәсілі оның жан-жақты, көп деңгейлі, күрделілігімен түсіндіріледі. Шын мәнінде, адамның кез-келген психологиялық қалыптасуы, адамның кез-келген физиологиялық, психологиялық және әлеуметтік көріністері белсенділік феноменімен байланысты. Соңғы жылдары қозғалыс сияқты қызмет түрінің жағдайында әрекет ететін субъектінің ерекшеліктерін зерттеу сөзсіз қызығушылық тудырады. Қозғалыс белсенділігі айқын мотивациялық бағдармен анықталады; іс-әрекетті орындау кезінде қозғалыс дағдыларын жетілдіруге қойылатын талаптардың жоғары деңгейі; жеке тұлға әрекет ететін жағдайларға сәйкес келетін жеке қасиеттер мен психикалық жағдайларға қойылатын талаптардың жоғары деңгейі. Қозғалыс әрекетінің ерекшелігі тұлғаның ішкі әлеміндегі өзгерістерді тудырады, жалпы адамда белгілі бір реакцияны табады, бұл неғұрлым тұрақты жеке күйге көшуді тудырады; субъектінің белсенділік деңгейін өзгертеді. Мұның бәрі субъектінің сапалы жаңа жағдайына әкеледі, сол арқылы оның өзін-өзі ұйымдастыруына ықпал етеді. Білім алушылардың психофизикалық денсаулығының мәселелері көптеген авторлардың зерттеу нысаны болып табылады. Ағзалар мен жүйелердің патологиясы жағынан аурушаңдық құрылымында ең жиі кездесетіндері: - тірек-қимыл аппаратының аурулары - 35,9% (оның 95% сколиоз және жалпақ табан); - көз аурулары - 23,38% (оның ішінде миопия - 70,5%); - тыныс алу органдарының аурулары - 16,08% (оның ішінде 82,8% созылмалы тонзиллит); - жүйке жүйесінің аурулары - 11,2% (оның ішінде 99,2% - нейроциркуляторлық дистония); - ас қорыту жүйесінің аурулары - 5,56% (оның ішінде 77,5% - гастрит және дуоденит); - эндокриндік жүйенің аурулары, тамақтанудың бұзылуы және зат алмасуының бұзылуы - 3,58% (оның ішінде 62,5% - семіздік). Тереңдетілген медициналық тексерулер кезінде анықталған аурулар құрылымында жүйке жүйесі мен сезім мүшелерінің аурулары (56,1%), тірек-қимыл аппараты (22,0%), қан айналымы жүйесі (11,3%), несеп-жыныс жүйесі (4,6%) басым болды. Студенттік жастар – жастардың ең белсенді және ұйымдасқан бөлігі, негізінен жастар ортасында қалыптасып келе жатқан тенденцияларды және қалыптасып келе жатқан адамгершілік құндылықтарды анықтайды. Төмен физикалық белсенділік қазіргі жастардың өмір салтының өте жағымсыз аспектісі болып табылады. Бұл критерий бойынша жастардың халықтың басқа жас топтарынан айтарлықтай алда екенін есте ұстаған жөн. Физикалық белсенділік өмір сапасының негізгі аспектілерінің бірі болып табылады. Бұл адамды физикалық жағынан тартымды етіп қана қоймайды, сонымен қатар оның денсаулығын айтарлықтай жақсартады, өмір сүру ұзақтығына, ең алдымен, оның белсенді бөлігіне оң әсер етеді. Дене шынықтырумен айналысқанда, өмірге қауіп төндіретін жүрек және ми тамырларының ауруларының, қант диабетінің және онкологиялық аурулардың даму қаупі айтарлықтай төмендейді. Физикалық белсенділік дене салмағын бақылауды, сүйек беріктігін (остеопороздың алдын алу) және өмір сапасын жақсартуға көмектеседі. Жүргізілген социологиялық зерттеулер дене шынықтыру жастардың өмір салтында жетекші орын алмайтынын көрсетеді. Ұлдардың 11%-ы, қыздардың 9%-ы ғана оған қатты қызығады. Ұлдардың көпшілігі 36% және қыздардың абсолютті көпшілігі 56% дене шынықтыруға белгілі бір дәрежеде ғана қызығушылық танытады. Жастардың шамамен 35% дене жаттығуларының пайдалылығы мен тиімділігін жоғары бағаламайды, 38% тұрақты дене жаттығулары денсаулықты жақсартуға көмектесетініне күмәнданады, ал әйелдер арасында бұл күмән 41% жартысына жуығына тән. Жоғары оқу орнында дене шынықтыру сабағы процесінде шешілетін негізгі міндеттердің бірі – дене шынықтыруға мотивациялық-құндылық қатынасты қалыптастыру, салауатты өмір салтына, дене шынықтыру және өзін-өзі тәрбиелеуге бағыттау, тұрақты дене шынықтыру және спортпен шұғылдану. Әлеуметтік-психологиялық мәселелерді шешу жеке тұлғаның өзіндік санасының дамуын, оның нақты өмірде және болашақта өзін-өзі анықтауын, өзін-өзі актуализациялау мен өзін-өзі бекітуді қамтамасыз етеді; өзіндік және даралық сезімін алу, микроқоғамдағы коммуникативті дағдылардың көрінісі. Дене шынықтыру процесінде мұғалімдер адамның рефлексиясын және өзін-өзі реттеуін дамыту үшін жағдай жасаса, оларды барабар өзін-өзі тануға, өзін-өзі жүзеге асырудың тұлғалық маңызды және әлеуметтік қолайлы тәсілдерін ынталандырып, қамтамасыз етсе, оны шешуге көмектесе алады. 1.2. Дене тәрбиесі процесіндегі тұлғалық-бағдарлы көзқарас білім алушылардың қозғалыс белсенділігін арттыру тәсілі ретіндеТәрбие адамның адамгершілік қасиеттерін, оның ерікті көріністерін, ал білім - жүйелі психикалық, эстетикалық, дене дамуын қамтиды. Сонымен бірге дене тәрбиесі жас баланың іс-әрекетінің санасын дамытуға ықпал етуі керек. Жиынтықта және бірлікте екі процесс те, олардың нәтижелері де адамның мәдениетін анықтайды, өйткені бұл адам дамуының өлшемі мен жолы, адамның өзіндік болмысын өзгерту жолы мен нәтижесі. Оқытуда тұлғалық-бағдарлы жағдайды құру ең жоғары басымдылық болып табылады. Бұл құндылық және когнитивтік факторлармен анықталатын ерекше педагогикалық орта. Бұл ретте тұлғалық-бағдарлы оқыту білім алушының психологиялық еркіндігін тудыратынын, сонымен қатар құндылықтардың басқа жүйесін дамытатынын ескеру қажет. Бұл ретте студент өзінің күшті жақтары мен әрекеттерін есептей алатындай жағдай туғызады, сонымен қатар өзінің шығармашылық ресурстарын дамытады. «Тұлғалық-бағдарлы білім беру моделін құрудың алғы шарттарының бірі тұлғадағы тұлғалық принциптің даму заңдылықтары (сонымен қатар факторлар, жағдайлар, механизмдер) туралы білімдердің алуан түрлі, көпкөзді жиынтығы болып табылады. Тұлға – адамның өз болмысын, мінез-құлқын және әлеммен қарым-қатынасын қалай реттейтінінің өзіндік ерекше заңы және оның даму деңгейі осы даралықтың егемендік кеңістігін сақтау және қорғау қабілетімен сипатталады. Тұлғаның дамуы екі принциптің – императив пен еркіндіктің теңдестірілуінің бір түрі ретінде әрекет етеді». Дене шынықтыру саласындағы білім берудің мақсаттары туралы айта отырып, адамның дене шынықтыру саласында өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі дамытуға, өзін-өзі реттеуге және өзін-өзі бақылауға бағыттауы тек физикалық ғана емес, рухани дамудың да маңызды факторы болып табылады. Дене тәрбиесі белгілі бір тұлғалық мұратқа жетуге немесе қоғамның немесе кәсіптік қызметтің талаптарын қанағаттандыруға бағытталуы мүмкін. Өздігінен дене шынықтыру мен тәрбие білім алушының өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі жетілдіруге деген ұмтылысын белсендірмесе, ұзақ мерзімді оң нәтиже бермейді. Көптеген зерттеушілер студенттердің өздік жұмысын жақсы ұйымдастыру үшін телекоммуникациялық технологиялар мен интернетті мүмкіндігінше кеңінен пайдаланған жөн деп санайды. Заманауи білім беру ортасының негізгі элементі ретінде әдістемелік, анықтамалық, ұйымдастырушылық-техникалық ақпаратқа тәулік бойы онлайн қолжетімділікті қамтамасыз ететін, студенттердің өзіндік жұмыстарының үлесін арттыратын, мұғаліммен өзара әрекеттесу, оның ішінде коммуникативті дағдыларды дамыту, үлгерімге жүйелі бақылауды жүзеге асыру, заманауи ақпаратқа бай әлеуметтік-мәдени ортаға бейімделу олардың тиімділігін арттыратын оқу сайтын қарастырған жөн. "Оқу процесіне ақпараттық технологияларды енгізу студенттерді сапалы ақпаратпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, студенттердің негізгі түйінді құзыреттерін қалыптастырады, негізгі және қосымша білім беруді біріктіреді, студенттердің оқуға деген ынтасын арттырады. Қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар үшін қозғалыс әрекеттерін оқыту модельдері дене шынықтыру теориясындағы ең өзекті мәселелердің бірі болып табылатын дидактикалық талаптар әзірленуде. Педагогикалық технологияның концептуалды аппараты биофизикалық механизмдерді, соматопсихикалық механизмдерді, семантикалық механизмдер және дидактикалық механизмдер көрсететін ұғымдарды, принциптерді, заңдылықтарды қамтуы керек. Көптеген мамандар дене шынықтыру студенттерінің өзіндік жұмысының мазмұнына әртүрлі көзқарастарға қарамастан, студенттің өзіндік жұмыстың әртүрлі түрлерін орындауға деген ынтасының маңыздылығы анық екенін атап өтеді. 1.3 Дене шынықтыру сабағында интерактивті ақпараттық технологияларды қолданудың педагогикалық тәжірибесін талдауОқыту технологиясы – мақсатқа барынша тиімді қол жеткізуді қамтамасыз ететін оқытудың формалары, әдістері мен құралдарының жүйесін білдіретін оқу бағдарламаларында көзделген оқу мазмұнын жүзеге асыру тәсілі. «Педагогикалық технология» ұғымының мазмұнын зерделеудің және оның маңызды принциптерін көрсетудің мұндай терең әдістемелік негіздемесі қазіргі білім беру технологияларын екі бағытта қарастыруға болады: - компьютерлік дәуірге дейін қолданылған барлық технологияларды қамтитын педагогикалық технологиялар; - компьютерлік-бағдарланған технологиялар мен интернет-технологияларды қамтитын ақпараттық технологиялар. Көбінесе «интерактивті оқыту» термині ақпараттық технологиялар, қашықтықтан білім беру, интернет ресурстарын, сонымен қатар электронды оқулықтар мен анықтамалықтарды, онлайн жұмыстарды пайдаланумен байланысты айтылады. Заманауи компьютерлік телекоммуникация қатысушыларға нақты серіктеспен «жанды» (интерактивті) диалогқа (жазбаша немесе ауызша) кіруге мүмкіндік береді, сонымен қатар «нақты уақытта пайдаланушы мен ақпараттық жүйе арасында хабарламаларды белсенді алмасуға» мүмкіндік береді. Компьютерлік оқыту бағдарламалары интерактивті құралдар мен құрылғыларды пайдалана отырып, пайдаланушы мен компьютер арасындағы үздіксіз интерактивті әрекеттесуді қамтамасыз етеді, студенттерге оқу барысын басқаруға, материалды меңгеру жылдамдығын реттеуге, бұрынғы кезеңдерге оралуға және т.б. Бүгінгі күні ақпараттық технологиялар дене шынықтыру мен спорттың әртүрлі салаларында кеңінен тарады. «Бұл бағыттар: оқу процесі, спорттық дайындық, спорттық жарыстар, сауықтыру дене шынықтыру, спортты басқару және саланың кадрлық әлеуетін реттеу» болып табылады. Дене шынықтыру сабағында ақпараттық технологияларды оқу процесінде қолданудың ерекше әсері оқушының рефлексиялық әрекетін белсендіруге, оның ынтасын арттыруға және сайып келгенде, жалпы дене жаттығуларына деген көзқарасын өзгертуге негізделген. Мультимедиялық білім беруді қолданудың бұл түрі кері байланысты қалыптастыру арнасын анықтайды. Өзінің биологиялық жүйесіндегі процестің динамикасын байқау мүмкіндігіне ие бола отырып, студент өзінің ішкі жан-дүниесіне қарайды, бұл психикалық әрекеттің белсендірілуіне үлкен ықпал етеді. Ол шын мәнінде жай бақылау объектісі емес, физикалық өзін-өзі жетілдіру процесінің саналы шығармашылық қатысушысына айналады. Кейбір зерттеулерде оқытудың интерактивті әдістерін қолдану әртүрлі сала мамандарын даярлауда құзіреттілікке негізделген тәсілді жүзеге асырудың алғы шарты ретінде айқындалады. Компьютерлік оқыту бағдарламалары интерактивті құралдар мен құрылғыларды пайдалана отырып, пайдаланушы мен компьютер арасындағы үздіксіз интерактивті әрекеттесуді қамтамасыз етеді, студенттерге оқу барысын басқаруға, материалды меңгеру жылдамдығын реттеуге, бұрынғы кезеңдерге оралуға және т.б. Қазіргі уақытта ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың заманауи құралдарының көмегімен мұғалімдер өз оқу-әдістемелік кешенін жасап, оны құруға оқушыларын тарта отырып, шығармашылық және есте қаларлық сабақ жүргізе алады. 2 «МЕН СПОРТТЫ ТАҢДАЙМЫН» КОМПЬЮТЕРЛІК БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН МАЗМҰНЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ – ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ 2.1 Білім алушылардың өзіндік жұмыс процесінде қолданылатын дене жаттығуларының әртүрлі түрлеріне көзқарасын зерттеу.Студенттердің дене шынықтыру кафедрасы оқытушыларының қатысуынсыз сабақтан тыс уақытта өз бетінше дене жаттығулары мен спортқа деген көзқарасын зерттеу мақсатында Қ.Дүтбаева атындағы Атырау гуманитарлық колледжі 1-3 курс студенттеріне сауалнама жүргіздік, онда 350-ден астам адам қатысты. Зерттеу нәтижесінде респонденттердің тек 17,3%-ы, кейде 25,4%-ы оқудан басқа дене шынықтыру және спортпен жүйелі түрде айналысатыны, ал 57,2%-ы бармайтыны анықталды. Оқумен қатар дене шынықтыру және спортпен айналысуға рұқсат бермеудің келесі себептері: уақыт тапшылығы – респонденттердің 28,4%, қаламайтыны – 24,2% респондент, қаражаттың жетіспеуі – 14,3%, қалай екенін білмейтіні – 33,1 %. Білім алушылардың 22,2%-ы жеке сабақтарға жоспар құра аламын деп есептесе, 28,4%-ы өз қабілеттеріне сенімді емес және 49,4%-ы теріс жауап берді. Сабақтан тыс дене шынықтыру жаттығуларының мазмұнында қыздар дене пішінін қалыптастыруды ұнатады, сондықтан олар негізінен іш бұлшықеттері мен аяқ бұлшықеттерінің күшін дамытумен айналысады, бұл ретте функционалдық жаттығуларға іс жүзінде мән бермейді, ал ұлдар спорттық ойындар ойнағанды ұнатады (футбол, баскетбол), сондай-ақ күш қасиеттерін дамыту. 2.2. «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік кешенінің құрылымы мен мазмұнын негіздеуАрнайы әдебиеттерді, нормативтік және басқа құжаттарды талдамалық зерттеулер негізінде әдістемелік алғышарттарды, теориялық зерттеулер мен алдын ала эксперименталды зерттеулерді пайдалана отырып, «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік кешені және оны оқу процесінде пайдалану әдістемесі әзірленді. «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік-әдістемелік кешені оқудың барлық кезеңдерінде, сессиялар мен мерекелерді қоса алғанда, оқу іс-әрекетіндегі сырқаттанушылықты азайтады және олардың психофизикалық дайындығының деңгейін арттырады, бұл жалпы алғанда білім сапасына оң әсер етуі тиіс. «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік бағдарламасының құрамдас бөліктерінің құрылымы мен мазмұны студенттердің дене тәрбиесінің тәрбиелік, дамытушылық және тәрбиелік міндеттерін кешенді түрде шешуді қамтамасыз етеді: 1. «Дене шынықтыру» пәні бойынша теориялық материал ұсынатын ақпараттық оқу блогы. Бұл блоктың мазмұнын мультимедиялық нұсқада дене шынықтыру оқытушылары жасайды. 2. Дене шынықтыру кафедраларында кеңінен қолданылатын және сонымен бір мезгілде студенттердің дене шынықтыру факультетінде қолдануға бейімделген дене дамуы мен ағзаның функционалдық жағдайын бақылауға арналған тесттерді қамтитын бақылау және бағалау блогы: Салмақ-бой коэффициенті, Руфье сынағы, Штанге сынағы, демалу кезіндегі жүрек соғу жиілігі (ЖСЖ), денені шалқасынан жатып 30 с. көтеру (тек қыздарда), жатқан қалпында қолды бүгу және созу 30 с. (тек ұлдар үшін), отырып тұру 20 рет, алға алға қарай иілу, скакалкамен секіру 1 мин. 3. Қозғалыс белсенділігін түзету блогы тест нәтижелерін бағалайтын және қозғалыс жүктемесінің көлемі мен оның бағыты бойынша әр түрлі физикалық жаттығулар кешендері үшін әртүрлі әзірленген алгоритмдерді ұсынатын денсаулық профилін, сондай-ақ студенттердің өзін-өзі басқаруына арналған әдістемелік ұсыныстарды қамтиды. 4. Студенттер мұғалімдермен бірге мақсатты қалыптастыру, өзін-өзі бағалау және орындалған жұмысты талдау, мұғалімдермен және басқа студенттермен, осы бағдарламаны пайдаланушылармен алынған ақпаратпен алмасу үшін қолданылатын интерактивті блок. 3 «МЕН СПОРТТЫ ТАҢДАЙМЫН» КОМПЬЮТЕРЛІК БАҒДАРЛАМАСЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ЭКСПЕРИМЕНТТІК ТЕКСЕРУ 3.1 Компьютерлік технологияның тиімділігін эксперименттік тексеру және дайындық кезеңінің нәтижелерін талқылау.Зерттеу 2021-2022 оқу жылында жүргізілді. Зерттеуге 1 курстың 88 студенті қатысты. Эксперименттік зерттеудің 1-кезеңінің міндеттері: - 1 курс студенттерінің денсаулық жағдайын, физикалық даму деңгейін және дене дайындығын анықтау және эксперименттік зерттеулерге қатысу үшін эксперименттік және бақылау топтарын толтыру; - дене шынықтыру сабағында оқу-жаттығу сабақтарында студенттерді «Мен спортты таңдаймын» бағдарламасының негізгі қағидаларымен және сипаттамаларымен таныстыру. - студенттерге денсаулық жағдайын, дене дамуының деңгейін, дене белсенділігінің әртүрлі түрлеріне организмнің реакциясын өзін-өзі бақылау әдістерін үйрету; - компьютерлік бағдарлама ұсынған өзіндік жұмыстың әртүрлі нұсқаларын ұйымдастыру және өткізу, оқытушының жетекшілігімен осы сабақтардың нәтижелерін тестілеу және бағалау. Эксперименттік зерттеудің 1-кезеңін ұйымдастыру ерекшеліктері Экспериментке қатысушылардың барлығы денсаулығына байланысты негізгі медициналық топтағы дене шынықтыру сабақтарына жіберілді. Оқу жылының басында дене шынықтыру пәнінен дәрістер барысында студенттер зерттеудің мақсаты мен міндеттерімен, қозғалыс белсенділігін арттыруға бағытталған шаралар жинағының құрылымымен және мазмұнымен таныстырылды. Эксперименттік зерттеудің 2-кезеңінің міндеттері: - «Дене шынықтыру» пәнінің күнтізбелік жоспарында оқу сабақтарын толықтыру арқылы студенттердің қозғалыс белсенділігін арттыру. «Мен спортты таңдаймын» бағдарламасы ұсынатын өзіндік жұмыс нұсқалары: - денсаулықты және дене дайындығын бағалау үшін бақылау сынақтарының нәтижелерін енгізу және талдау; - мұғаліммен жұмыс нәтижелерін, қозғалыс белсенділігін түзету нұсқаларын және дене жаттығуларының әртүрлі түрлерін таңдауды, студенттің субъективті сезімдерінің сәйкестігін және оның жағдайын компьютерлік бағдарлама арқылы түзетудің ұсынылған әдістерімен бағалауды талқылау; - оқу жоспары шеңберінде оқытушылардың студенттерді тестілеуден өткізуі. Оқытушы жүргізген тест нәтижелерінің сәйкестік салыстырмалылығын және оқушылардың өзін-өзі тексеруімен салыстыру. Эксперименттік зерттеудің 2-кезеңін ұйымдастыру ерекшеліктері Оқу жылының басында құрылған барлық топтардың студенттері кесте бойынша оқу топтары құрамында өздерінің спорт бөлімдерінде оқуын жалғастырды. Бұл ретте бақылау тобының (БТ) студенттері сабақтан тыс уақытта оқытушының ұсыныстарын ескере отырып, өз бағдарламалары бойынша қосымша білім алса, эксперименттік топ (БТ) студенттері «Мен спортты таңдаймын» бағдарламасын пайдаланып, осы сыныптар үшін ұсыныстарды орындай отырып және ұсынылған бағдарлама бойынша жаттығулар кешенін орындады. Сонымен, зерттеудің екінші кезеңінде «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік кешенін дене шынықтыру сабақтарын өткізудің оқу формаларымен интеграциялауда қолданудың тиімділігі дәлелденді. Бақылау тобының студенттері зерттеудің барлық кезеңінде оқу көрсеткіштерінің айтарлықтай жақсарғанын көрсетпеді, бірақ айтарлықтай нашарлау байқалмады, бұл қосымша өзіндік жұмыс функционалдылықты сақтауға мүмкіндік беретін әдебиет деректерінің белгілі бір деңгейде дене дамуының қабілеттері мен көрсеткіштерін растауы деп санауға болады. Бақылау және эксперименттік топтағы студенттер арасындағы сынақ нәтижелерінің айтарлықтай айырмашылығы «Мен спортты таңдаймын» бағдарламасы ағзаға кешенді әсерін көрсетеді. Студент пен оқытушының тікелей немесе белсенді әрекеттестігінің өзара әрекеттесудің интерактивті түрлеріне кезең-кезеңімен көшуіне негізделген оқу-тәрбие үдерісі барысында кешенді іске асырудың әзірленген әдістемесінің дұрыстығы да ұсынылып отырған мүмкіндіктердің арқасында расталды. 3.2 Ақпараттық технологияның тиімділігін эксперименттік тексеру кезеңінің нәтижелерін талқылауЭксперименттік зерттеулердің 3-кезеңінің міндеттері: Студенттердің өзін-өзі бақылау және қозғалыс белсенділігін түзету әдістемесін оқу кезеңінде студенттермен дене шынықтыру және спорт сабақтары сабақтан тыс уақытта ғана өткізілетін кезде қолданудың тиімділігін тексеру мақсатында спорт секциялары немесе өз бетінше зерттеудің бірінші сатысы негізінде келесілер зерттелді: - білім алушылардың дене белсенділігінің өзін-өзі бағалау динамикасы; - оқу орындарында дене жаттығулары мен спортпен қанағаттануының студенттердің өзін-өзі бағалау динамикасы. Эксперименттік зерттеудің 3-кезеңін ұйымдастыру ерекшеліктері Білім берудің бастапқы кезеңдерінде білім алушылардың қозғалыс белсенділігін арттыру бойынша іс-шаралар кешенін жүзеге асырғаннан кейін топтарда интерактивті өзін-өзі бақылау және қозғалыс белсенділігін түзету әдісін қолдануға студенттердің қызығушылық дәрежесін анықтау қажет болды. «Дене шынықтыру» бағдарламасы бойынша міндетті сабақтар аяқталып, студенттер дене шынықтыру-сауықтыру іс-шараларын өз бетінше ұйымдастыруға, сондай-ақ жүктеме деңгейін және олардың әл-ауқатын бақылауға мәжбүр болды. Зерттеудің 3-кезеңінің барысында мыналар анықталды: - өздік оқуды ұйымдастырудың әзірленген әдістемесі білім берудің барлық кезеңдерінде оқушылардың қозғалыс белсенділігін арттыруға көмектеседі; - студенттер оқытушының қатысуынсыз дене жаттығулары мен спортты жүргізудің дербес түрлеріне толық көшкеннен кейін де оны қолданудың тиімділігі төмендемейді; - бұл әдістемені қолдану ЖОО-да дене тәрбиесінің оқу-тәрбиелік бағытын арттырады. Педагогикалық эксперименттің нәтижелерін талқылауды қорытындылай келе, студенттердің өз бетінше оқуды ұйымдастырудағы білім, білік және дағдыларын қалыптастыру, денсаулық және олардың физикалық жағдайын өзін-өзі бағалау, білім беру тәжірибесіне негізделген заманауи ақпараттық технологияларды қолдану бойынша оқушылардың қызығушылығын, ынтасының деңгейін арттырады, мұғалім мен оқушының интерактивті педагогикалық әрекеттесу мүмкіндіктерін кеңейтеді деп айтуға болады. Сонымен қатар, мұндай технологияны оқу-тәрбие үрдісінде қолдану сабақтардың тәрбиелік бағыттылығына ықпал етеді, басты мақсат қою міндетін шешуге – тұлғаның дене шынықтыру мәдениетін қалыптастыруға бағытталған жастардың іс-әрекеттері туралы хабардар болуын дамытуға ықпал етеді. ҚОРЫТЫНДЫ 1. Білім алушылардың өз бетінше дене жаттығуларын орындау тиімділігін арттыруға ықпал ететін негізгі факторлар: - білім алушылардың бойында білім берудің бастапқы кезеңдерінде денсаулық жағдайын және дене қасиеттерінің даму динамикасын өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру; - мұғалімдерге өзіндік жұмыстың сапасы мен қауіпсіздігін бақылауға және белсенді түрде әсер етуге мүмкіндік беретін заманауи ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, мұғалім мен білім алушының өзара әрекеттесуінің интерактивті әдістерін құру. 2. Білім алушылардың өз бетінше дене шынықтыру-сауықтыру сабақтары барысында әртүрлі бағыттағы дене жаттығуларының кешендерін қолдануы қажет: сергіту; буындардағы икемділік пен ұтқырлықты дамытуға арналған кешен; тыныс алу гимнастикасы кешені; №1 күштік кешен - кешеннің ұзақтығы 20-25 минут, кешен жаттығулары иық белдеуінің бұлшықеттеріне және дене бұлшықеттеріне арналған; №2 күштік кешен - кешеннің ұзақтығы 20-25 минут, кешеннің жаттығулары дененің аяқтары мен бұлшықеттеріне арналған; аэробты жаттығулар кешені; әртүрлі жүгіру жаттығулары. Барлық кешендер жынысты ескере отырып сараланып, әртүрлі қарқындылықпен орындалуы керек. 3. Дене шынықтыру және дененің функционалдық мүмкіндіктерін өзін-өзі бақылау үшін білім алушыларға дене шынықтыру тәжірибесінде тексерілген тесттерді қолданған жөн: бой-салмақ индексі, Руфье сынағы, Штанге сынағы, тыныштықтағы жүрек соғу жиілігі, денені жатқан қалыптан көтеру (тек қыздар үшін), бүгу-қолды екпінмен созу (тек ұлдарға), отырып-тұру, алға еңкею. 4. «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік бағдарламасының құрамдас бөліктерінің құрылымы мен мазмұны білім алушылардың дене тәрбиесі мәселелерін кешенді түрде шешуді қамтамасыз етеді және ол мыналарды қамтиды: - заманауи компьютерлік технологияларды пайдалана отырып, «Дене шынықтыру» пәні бойынша теориялық материалды ұсынатын ақпараттық-оқу блогы; - дененің физикалық дамуы мен функционалдық жағдайын бақылау үшін қолданылатын және бір мезгілде білім алушылардың компьютерлік бағдарламада қолдануына бейімделген тестілерді қамтитын бақылау және бағалау блогы; - қозғалыс жүктемесінің көлемі және оның бағыты бойынша әртүрлі дене жаттығуларының әзірленген кешендерін, сондай-ақ білім алушылардың өзіндік жұмысына арналған әдістемелік ұсыныстарды қамтитын қозғалыс белсенділігін түзету блогы; - білім алушылардың мұғалімдермен бірге мақсаттарды қалыптастыру, өзін-өзі бағалау және орындалған жұмысты талдау, мұғалімдермен және осы бағдарламаны қолданатын басқа білім алушылармен алынған ақпаратпен алмасу үшін қолданылатын интерактивті блок. 5. Білім алушылардың қозғалыс белсенділігін түзету үшін өзін-өзі бақылау технологиясын оқу-тәрбие процесіне енгізу механизмі оқу сабақтарымен бірге кезең-кезеңімен жүзеге асырылады: - дайындық кезеңі, оның барысында білім алушылар оқытушылармен бірлесе отырып оқу сабақтарында өзіндік жұмысты ұйымдастыру және өткізу технологиясын зерттейді; - белсенді әрекеттестік кезеңі мұғалімдер мен білім алушылардың қозғалыс белсенділігін бақылау және түзету үшін ақпараттық технологияларды пайдалану нәтижелерін сабақта бірлесіп талдауды қамтиды; - оқытушы мен білім алушылардың интерактивті өзара әрекеттесу кезеңі сабақтан тыс уақытта ақпараттық технологияны пайдалана отырып, өз бетінше оқу нәтижелері туралы ақпарат алмасуды қамтамасыз етеді. 6. Эксперименттік зерттеулердің екінші кезеңінде «Мен спортты таңдаймын» компьютерлік кешенді пайдалану тиімділігі анықталды. Бақылау және эксперименттік топтағы студенттердің нәтижелерінің арасындағы елеулі айырмашылықтар келесі көрсеткіштер анықталды. Барлық көрсеткіштер бойынша эксперименттік топтың студенттері педагогикалық эксперименттің соңында айтарлықтай жақсарғанын көрсетті (Р<0,05), ал бақылау тобының студенттері зерттеудің барлық кезеңінде айтарлықтай өзгерістерді көрсетпеді (Р>0,05). 7. Зерттеудің үшінші кезеңінің барысында әзірленген технологияны пайдалана отырып, өз бетінше оқыған студенттер тобының (n=23) физикалық белсенділіктің салыстырмалы түрде жоғары деңгейін сақтайтыны анықталды. Сипаттамасы, эксперименттік және бақылау топтары студенттерінің қимыл-қозғалыс белсенділігін өзін-өзі бағалауды салыстыру кезінде айдың басында бұл көрсеткіштер айтарлықтай айырмашылыққа ие болмады, ал айдың соңында көрсеткіштері эксперименттік топ студенттерінде айтарлықтай жақсырақ болды (Р<0 .05). ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Алексеева, Л.Ф. Проблема активности личности в психологии: автореф. дис. ... д-ра психол. наук. - Томск, 1997. Уваров, Е.А. Психология самоорганизации личности как субъекта двигательной активности: дис. ...д-ра психол. Санкт-Петербург, 2007. Павлов, В.И. Формирование здорового образа жизни студенческой молодежи = Formation of the students' healthy lifestyle // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2011. - № 3 (73). - С. 154-158. Жукова, Е.И. Анализ психофизического состояния студентов экономических специальностей транспортного вуза = Analysis of psychophysical condition of the students of transport university economic departments // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. — 2011. — № 2 (72). - С. 90-93. Бердников, И.Г. Структура режима учебного труда, быта и отдыха студентов // Физическая культура в научной организации учебного труда студентов педагогического института: сб. науч. тр. - М., 1979.-Вып. 4.-С. 3-18. Рахимова, Е.А. Отношение к здоровью учащейся молодежи // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2012. - № 9 (91). - С. 134-139. Харламов, Е.В. Физическая культура и здоровье: учебно-методическое пособие - Ростов-на-Дону: Изд-во Рос. гос. мед. ун-та, 2005. Кутукова, JI.T. Организация самостоятельной работы студента и модульно рейтинговая система оценки знаний студента / JT.T. Кутукова, А.Е. Прохорова // Aima mater. Вестник высшей школы. - 2010. - № 1. - С. 43. Белых, С.Ю. Методологические основы применения личностно- ориентированного подхода для обоснования системы непрофессионального физкультурного образования студентов университета // Физическое воспитание студентов. -2012. -№ 5. - С. 18-23. Андреев, В.И. Педагогика: учебный курс для творческого саморазвития / В.И. Андреев. - 2-е изд. - Казань: Центр инновационных технологий, 2006. - 608 с. Пономарев, Г.Н. Высшее профессиональное образование в области физической культуры: предпосылки и направления обновления: монография / Г.Н. Пономарев. - Санкт-Петербург: Изд-во РГПУ им. А.И. Герцена, 2003. -80 с. Ступина, С.Б. Технологии интерактивного обучения в высшей школе: учебно-методическое пособие / С.Б. Ступина; Сарат. гос. ун-т им. Н.Г. Чернышевского, Ин-т доп. проф. образования. - Саратов: Наука, 2009. - 52 с.: ил. - Библиогр.: с. 48-52. Самсонова, A.B. Использование компьютерных технологий в физической культуре и спорте: лекция. - Санкт-Петербург, 1999. с. 18-21. Годик, М.А. Исследование двигательной активности студентов с помощью компьютерной экспертизы / М.А. Годик, В.Н. Тимошкин // Теория и практика физической культуры. - 1990. - № 2. - С. 32-33. Ходыкин, A.B. Влияние компьютеризации на здоровье студентов и защитно-восстановительные мероприятия / A.B. Ходыкин, В.Я. Колесник // Теория и практика физической культуры. - 1994. - № 7. - С. 45-46. Коджаспирова, Г.М., Коджаспиров А.Ю. Словарь по педагогике / Г.М. Коджаспирова, А.Ю. Коджаспиров. - Москва: ИКЦ «МарТ», 2005. - 448 с. Суворова, Н. Интерактивное обучение: Новые подходы / Н. Суворов. - Москва : Вербум, 2005. - 42 с. Реутова, Е.А. Применение активных и интерактивных методов обучения в образовательном процессе вуза: (методические рекомендации для преподавателей ГАУ) / Е.А. Реутова. - Новосибирск: Изд-во, НГАУ, -58 Кубенов. Дене шынықтыру пәнінде технологияларды пайдалану. –Алматы, 2014 ж. Надимов Б.А Дене тəрбиесі сабағында инновациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі. –Алматы,2012 Г.С.Жумадилова. Жастардың салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселелері. //Салауатты өмір салты: Әлеуметтік жаңарудың көрінісі ретінде. –Астана, 2009 ж. К.Өстеміров, А.Айтбаева . Қазіргі білім беру технологиялары. - Алматы. 2015 ж. Жаңа ақпараттық технологияларды қолдану барысындағы оқытушының рөлі мен біліктілігі // ҚР ұлттық ғылым академиясының хабаршысы. – 2008. – № 2. – 16–18 бб. Андрюшенко Л.Б. Спортивно - ориентированная технология обучения студентов по предмету "физическая культура" // Теория и практика физической культуры. – 2002. - № 2. - С. 47 - 54. Федоров А.И. Спортивно-педагогическая информатика: теоретикометодологические аспекты информатизации системы подготовки специалистов по физической культуре и спорту: Монография. – М.: Физическая культура и спорт. –2003. -448 с. Как провести социологическое исследование /под ред. М.К. Горшкова, Ф Шереги. – М.: Политиздат, 1985. 223 с. Ботагариев Т., Кубиева С. Научно-методическое обоснование использования информационных технологий в учебном процессе по физическому воспитанию в вузе и школе Шонина Т.Н., Валиева С.А. Использование информационнокоммуникационных технологий в физическом воспитании, спорте и туризме Якимова Л.А., Емтыль Т.Х.Эффективность применения информационно-коммуникативных технологий в процессе профессиональной подготовки специалистов физической культуры – 2016. - № 4. – С. 54-56. |