Сабақтың тақырыбы: А. Кемелбаева «Шашты» әңгімесі
|
Мұғалімнің аты-жөні: Кемерханова Ш.Қ
Күні: 20.01.2022
|
Сыныбы:
10 «А»
|
Қатысқан оқушылар саны: 23
|
Қатыспаған оқушылар саны: 1
|
Сабақ негізделген оқу мақсаттары
|
10.1.1.1 әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну
10.1.3.1 көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау
|
Сабақ мақсаттары
|
Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Көркем шығарманың мазмұнын біледі,сюжеттік-композициялық талдау жасай алады
Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Шығарманың тақырыбы мен идеясын ашады.Кейіпкерлеріне жинақтау ,даралау арқылы талдау жасайды
Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады: Негізгі идеяны бүгінгі өмірмен байланыстыра алады; мәселеге өзіндік көзқарасымен баға береді.
|
Бағалау критерийі
|
әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды
көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтайды және даралайды
|
Құндылықтар
|
Мәңгілік ел құндылықтарын оқушылар бойына дарыту.
|
Пәнаралық байланыс
|
қазақстан тарихы
|
Алдыңғы оқу
|
А. Кемелбаева «Шашты» әңгімесімен танысу.
|
Сабақтың жоспары
|
Жоспарланған уақыт
|
Сабақ барысы :
|
Бағалау түрлері
|
Басталуы
|
Ұйымдастыру кезеңі: Сабақ тақырыбын, оқу мақсатын таныстыру. Оқушыларды суреттер арқылы топқа бөлу.
Автор туралы мағұлматты еске түсіру
Үй тапсырмасын шын/жалған ақпараттар арқылы тексеру.
Сұрақ-жауап.
Бұл әңгіме кейіпкері шашы ұзын қыз бала. (жалған)
Мұнда қазақ халқының қиын-қыстау кезеңінің бір көрінісі суреттелген. (шын)
Әңгіменің авторы ХІХ ғасырда өмір сүрген. (жалған)
Әңгіменің оқиғасы Өзбек даласында болған. (жалған)
Басты кейіпкер жылқышы түрікпен шал. (жалған)
Түрікпендерден зардап шеккен екі тұтқын: бірі-қаңлы, бірі-қыпшақ (шын)
Кенжебек елге жете алмай жолда қалады.(жалған)
Кенжебекке қашуға үгіттіген тұтқын шал.(шын)
Тұтқын шал Кенжебекпен бірге қашты. (жалған)
ҚБ. «Мадақтау сөздер»
|
Мадақтау сөздер арқылы бағалау.
|
Ортасы
|
«Санаға сапар» әдісі
 
 
1.Берілген суреттерден нені байқадық?
2.Қандай оқиғалар баяндалады?
3.Мәтіннен қандай мәлімет бере аласыңдар?
« Оқиға картасы» әдісі
Оқиғаның басталуы.
Барымта.Кенжебектің тұтқынңа түсіп,Тасқұлмен кездесуі.
Дамуы.
Атажан байдың жылқысын бағып,құлдыққа түсуі.
Шиеленісуі.
Түркімендердің тойы.Тасқұлдың арманы.
Шарықтау шегі
Елге қашқан Кенжебек.
Шешімі.
Кенжебектің Шашты болып,аман-есен келуі
Дескриптор.
Көркем шығарманың мазмұнын біледі
Сюжеттік-композициялық талдау жасайды
Тақырыбын,идеясын ашады
Есіңде сақта!
Жинақтау – әдеби тип жасау әрекеті. Көркем шығармадағы жинақтау-тип, даралау-мінез.
«Типтендіру» деген суреткердің іс жүзінде өмір шындығын өз дүниетанымы тұрғысынан белгілі бір уақыт пен кеңістікке, әлеуметтік орта мен дәуірге сай талғап-тануы, таңдап іріктеуі және жинақтауы, сол арқылы өзі жасап отырған көркем бейнені сомдауы, тұлғаландыруы, даралуы болып табылады». З.Қабдолов
ТЖ. І топ. «Концептуалдық кесте» стратегиясы
Кейіпкер
|
Іс- әрекеті мен мінезі
|
Автордың осы кейіпкерге көзқарасын шығармадан үзінді арқылы дәлелдеу
|
Кенжебек
|
|
|
Тасқұл
|
|
|
Атажан
|
|
|
ІІ топ.
«FILA толтыру» әдісі. (Тасқұл )
F /Дерек/ – шығармадан кейіпкер бейнесін ашатын деректер жинау;
I /Пікір/ – кейіпкер туралы өзінің ой- пікірі;
L /Сұрақ/ – кейіпкер тұлғасын ашатын сұрақтар;
A /Іс-әрекет/ – автордың кейіпкерді суреттеудегі қолданған тәсілі .
Дерек (Ғ)
|
Пікір (І)
|
Сұрақ(L)
|
Іс – әрекет(А)
|
|
|
|
|
ІІІ топ. «Үшжақты күнделік» әдісі
Кейіпкерлер
|
Кенжебек
|
Тасқұл
|
Атажан
|
Ерекшеліктері
|
|
|
|
Өмірлік мақсаттары
|
|
|
|
Шығармадағы көтерілген мәселе
|
|
Дескрипторлары:
І топ
|
- Кейіпкердің іс-әрекеті мінезін сипаттайды.
- Автордың кейіпкерге көзқарасын дәлелдейді.
|
ІІ топ
|
- Кейіпкер бейнесін ашады;
- Кейіпкер туралы пікірін білдіреді;
-Кейіпкер тұлғасын ашатын сұрақтар дайындайды.
-Автордың кейіпкерді суреттеудегі тәсілін анықтайды.
|
ІІІ топ
|
-Кейіпкердің өзіне тән ерекшелігін сипаттайды;
-Өмірлік мақсатын анықтайды;
-Шығармадағы көтерілген мәселені талдайды.
|
ҚБ. «Бір сөйлеммен түйіндеу»
2-тапсырма. ЖЖ. «Ойлан – жұптас – бөліс» әдісі
1-жұп.
Қазақстан тарихымен байланыстыра отырып шығарманың қашан және неліктен жазылғаны туралы ойыңызды білдіріңіз
2-жұп.
Үзіндінің шығармадағы орны мен маңызына талдау жаса және жылқышы шалдың неге өкініп, неге үміттенетініне өзіндік көзқарарсыңмен 3 -4 сөйлеммен баға бер.
Кетерінде бұл: «Жылқышы ата, туып-өскен жеріңді айт, туыстарыңды іздестірейік, қаңлы ішінде кім боласың? Кіші атаң кім?», – десе, шал басын шайқады. «Ежелден біздің қазақ нәсілін жалпақ тіл қаңлы, қыпшақ атайды. Руын мүсәпір құл жасырады. Тегімді білмей, теріс бағып тұрғамын жоқ, құлдықтан бетер бейдауа қорлықтың күйігі басқа түскенін білесің. Жеті атамды білемін, ел көзіне тура қарар бет болмаған соң тексізден нем артық?!» – деп ширыққан. Ол сүйекке масқара таңба түсті деп қорланған соң атасын жасыруға мәжбүр. «Бұрын періштелер мені ылғи өліге санап кететін. Расымен тірі өлік едім. Атаңа нәлет қу тірлік. Жыланды үш кессе кесірткедей әлі бар. Тірлігімнің ендігі мұраты бір сенің елге аман-есен жеткенің. Сонда мына мен өлінерде артымда басқан ізім, кіндігімнен жаралып, бел балам болмаса да азат рухым, мұрагерім, атұстарым қалды деп білемін».
3- жұп.
Ұлым, ат арқасында тіп-тік түзу отырғаныңды талай мәрте байқадым. Шап айылын қатты тартып мін. Аттан түскенде босатып отыр. Түн баласы ақ маяның жолына қарап жүресің. Темірқазықтан жаңылма, ұзақ сапарда бағдарың сол» деген үзіндіден қазақтың қандай дүниетанымдық және тәрбиелік қасиетін байқайсың? Қазіргі өмірмен байланыстыра отырып, 2-3 сөйлем көлемінде талдау жаса.
4- жұп.
Үзіндіні оқи отырып, жылқы малына деген ата-баба көзқарасына баға бер.
Қас жүйрік қыпшақ ұлдың тақымында кеткенде түрікпендер жер сабалап қалды. Ер қанаты аты өлсе, адамнан кем көрмей, көр қазып жерлейтін; ең асыл тұқымының жалын тірі жанға сипатпай, ерен құпия сақтайтын; қисапсыз қазынаға айырбастамас, антқа берік текежәуміт, ата мал айғырын өлсе сатпайтын; астындағы атын жанынан, қойнындағы қатынынан артық көретін; айтулы батырлары ұрыста өлген атының басын ардақтап биік тауға қоятын, тұлпардан айрылуды өлімнен кем көрмейтін қайсар қазақ, түбі ер түрік оғыз-қыпшақ нәсілі жылқы десе еліріп, шалық шалғаннан бетер есі кетеді.
Қазақ атқа мінбесін, қазақ атқа мінсе, бір дене, бір жанға айналып кетеді. Қашса құтылады, қуса жетеді.
5- жұп:
Үзіндідегі көтерілген мәселелерге тоқталып, өзіндік көзқарасыңды білдір. Кейіпкерлердің ішкі жан дүниесін сипаттап жаз.
– Есіңе мені бір жаман құл, Тасқұл деп алғайсың. Ертең қашпасаң, құлақ кесті қара құлдан бетер сорақы боласың. Мына сенің жасыңда тұтылдым. Уызымнан жарып, бал жалап өскенімді қайтейін. Ат тұяғы басқан жер шапқын, жылқы мінген елдер соғысып, жылқы өсірген халық шабындыға көп түседі екен. Аттанып шыққан түрікпен аламанда тұтты. Ойдағы ауылыма оқыстан жау тиді, қазанды қақ айырды. Қазақ пен текежәуміт, екі жағы барымтада бірдей ожар. Біздің рудың бас көтерер ерлері Жетісу, Теңіз* асып, бұғы қырғыздан* жылқы әкелуге кеткен кезіне килікті. Кілең қатын-бала, кәрі кемпір-шалдан бөлек найза ұстайтын ерлерден аз ғана топ қалған, жасанған дұшпан қырып салды. Жас қыз-келіншектер мен қорғансыз балаларды алғыншылар қоймен қоса айдап әкетті. Кебенек киген тірлік у татып, тұтқыннан қашып кетуге тағдыр еш қоспады. Талай әрекет қылғанмен, қолға түсе бердім. Арқамдағы дүренің іздері содан қалған белгі.
Жылқышы шал басы салбырап, ұзақ үнсіз отырып қалды. Іштегі шерін, асқан құпиясын ақтаруға батпайтын сияқты.
– Он үште отау иесі деген. Ер жетуге аз қалғанда, құдай кешпес бір кепке ұшырап, өлгім келді. Кісіге айтуға арланатын қорқау сөз еді. Құлдық кепиеті ұрмасын деп мына саған айтпасқа еш амал жоқ. Тәңірінің бұйрығы айтқызып тұрғанын қара. Түрікпендер бір күні қатын-қыздарымызға қарап қояды деп мені ата мал сияқты, қошқардайын тарттырып жіберді. Содан бергіде Азбанқұлмын!
Жылқышы шалдың иегі кемсеңдеп кеткенін көрген сәтте, бала аһ ұрып, оны арқасынан құшақтай алды.
6- жұп: Ең асыл тұқымының жалын тірі жанға сипатпайтын, қисапсыз қазынаға айырбастамайтын, антқа берік текежәумітАтажан бай асыл тұқымды атынан айырылса да неліктен тұтқын шалға жаза қолданбайды?Үзінді бойынша өз пікірлеріңді білдіріңдер.
Атажан байдың үлкен ұлы үйіне келе, қазан төңкеріп тастады. Түбі шикі құл қазаққа сенген бейқам әкесіне дүлей наразылығын сөйтіп білдірді.
Біраз түрікпен суық қаруын асынып, жылқы қосына оралған қазақ шалдың соңынан жауар бұлттай түйіліп жетті. Атажан бай жирен атына жайдақ міне сап, ілес келген. Адам аласы ішінде, мал аласы сыртында. Момын, бейбіт жылқышы асау тарпаңдай мінез көрсетіп, міз бақпақ түгілі, оң иығына қасқыр терісін жамылып, анталаған құн сұраушыны именбей қарсы алғанын көзімен көрді. Өзін айыпты санап отырған ол жоқ. Алпыс жыл табыннан шашау шығармай, жылқысын ерен адал баққан егде қазақтың шегір көзіне көзі түскенде Атажан бай ыза-ашуы күрт басылып, табан астында өзгеріп шыға келді. Ол жалшысына ләм-мим демей, кері шегінген.
Дескрипторлар:
Мәтін үзінділеріне талдау жасай алады,
Өзіндік көзқарасы арқылы баға бере алады.
ҚБ. жұптар бір-біріне дескрипторларға сүйене отырып,ауызша комментарий береді.
Сыныппен жұмыс
«Керемет пікірталас»
«Адамзат бойындағы ізгілік пен зұлымдық», «жақсылық пен жамандық», «ақыл мен парасат»,«рух пен рухани күйреу» ұғымдарының маңызын анықтап, шығарманың жаңашылдығына сыни тұрғыдан баға беріп айтады. «Шығарманың жаңашылдығы неде?» деген сұраққа сыныппен жауап береді.
Дескрипторы:
Сұраққа сыни көзқараспен жауап береді;
Ой- пікірін дәлелдей алады;
Шығарманың жаңашылдығына баға береді.
ҚБ. «Мадақтау сөздер»
|
Айгүл Кемелбаева · Авторлар · Әдебиет порталы
adebiportal.kz/kz/authors/view/1032
копия
«Концептуал
дық кесте»
«FILA толтыру» әдісі.
«Үшжақты күнделік» әдісі
«Бір сөйлеммен түйіндеу»
«Мадақтау сэндвичі» әдісі
|
Соңы
|
Сабақты қорытындылау. «Бағдаршам» арқылы кері байланыс жасайды.
Жасыл – бәрі түсінікті;
Сары – әлі де қосымша ізденуім керек;
Қызыл – сұрағым бар, түсінбедім.
Үйге: Ой толғау. «Егер мен жазушы болсам...»
|
| |
Скачать 212.18 Kb.