Ашық сабақ 'Тау жыныстары'. Табии орта жадайын баылау Мониторинг принциптері жне типтері
 Скачать 1.09 Mb.
|
|
7.1 - кестенің жалғасы
* Б±л концентрациялар µнімніњ свежий т‰ріндегі алынѓан мєліметтер. ¤сімдіктердіњ химиялыќ ќорѓану ќасиеттері немесе пестицидтер ќоршаѓан орта мен адам аѓзасына µте ќауіпті болып табылады. Пестицидтер химиялыќ ќ±рылымы к‰рделі заттар, климат т‰зуші факторлар єрекетіне тµзімді жєне кумуляцияѓа бейімделген 7.2 кестесінде берілген. Кейбір пестицидтердіњ таѓам µнімдерідегіш шектеулі максималды дењгейі ( шмд) 7.2 кесте – таѓам µнімдерініњ ќ±рамындаѓы шектеуші максималды дењгейі
Ќ±рамында нитрат жєне нитрит мµлшері кµп жануар жєне µсімдік µнімдерін пайдалану адам аѓзасына ќауіпті. Нитрат жєне нитриттіњ гемоглобинмен єрекеттесу барысында оттегініњ ќайта байланысу процесі б±зылады, осыдан пайда болѓан метгемоглобин оттегін тасымалдау ќызметін атќара алмайды. Цианоз, жиі тыныс алу, асфикция белгілері бар оттегініњ жеткіліксіздігі байќалады. Уланудыњ ауыр жаѓдайларында µліммен аяќталуы м‰мкін. Нитраттар мутагенді жєне эмбриотоксиндік єрекетке ие екені аныќталды. Нитраттарды жинау ќабілетіне байланысты кµкµністерді мынадай топтарѓа бµлуге болады: 1 – 1 кг µнімге 5г нитраттардан кµп (салат т‰рлері, кресс-салатты ќоса, петрушка, редис); 2 – 1 кг 5 г-ѓа дейін (жасыл пияз, орамжапыраќ, кольраби, шомыр, асханалыќ ќызылша, шпинат); 3 – 1 кг 4 г-ѓа дейін (аќќауданды орамжапыраќ, сєбіз, пияз); 4 – 1 кг 3 г-ѓа дейін (порей-пиязы, рауѓаш, укроп); 5 – 1 кг 2 г-ѓа дейін (асќабаќ); 6 – 1 кг 1 г-нан аз (ќарбыз, ќауын, баклажан, ќияр, ќызан, картоп). Нитраттар ќызылшаныњ жемісті тамырыныњ ‰стіњгі бµлігінде кµп жиналатын болса, ал сєбізде ортасында сары бµлігінде кµп жиналады екен. Орамжапыраќтыњ ењ ќауіпті бµлігі - µзегі, нитраттар ќаудан жапыраѓыныњ ќалыњ сабаѓында кµп жиналады. Нитраттар ірі картоп т‰йнектеріне ќараѓанда, ±саќтарында ќабыќ астында кµп жиналады. 4.3 кестеде µсімдік шаруашылыѓы µнімдеріндегі нитраттардыњ р±ќсат етілетін максималды мµлшері берілген. Кесте 7.3 - ¤сімдік шаруашылыѓы µнімдеріндегі нитраттардыњ р±ќсат етілетін максималды мµлшері (мг/кг)
7.3 кестенің жалғасы
Адам аѓзасына тамаќ µнімдерімен бірге еніп, экологиялыќ тізбекте т±раќты болып келетін – радионуклидтер – кесте 4.4 Кесте 7.4 – Цезий-137-ніњ ластанѓан с‰ттен с‰т µнімдеріне µту жолы
Уран ыдырау µнімдерініњ (стронций-90 жєне цезий-137) жартылай ыдырау кезењі 30 жылдан кем емес. Ќоректік тізбек бойынша орын ауыстыра отырып, єсіресе µндірістік ластанѓан жєне ядролыќ ќару сыналѓан территорияларда, атом электростанциялардаѓы техногенді апаттарда, олар потенциалды ќауіпті болады. 4.5 кестеде тамаќ µнімдері мен ауыз судыњ ќ±рамындаѓы цезий-137 жєне стронций-90 радионуклидтердіњ р±ќсат етілетін мµлшері берілген. Кесте 7.5 – Тамаќ µнімдері мен ауыз судыњ ќ±рамындаѓы цезий-137 жєне стронций-90 радионуклидтердіњ р±ќсат етілетін мµлшері
7.5 кестенің жалғасы
7.3 ¤німдер ‰лгілерін алуѓа жєне ‰лгілерді анализге дайындау ‰шін жалпы ±сыныстар Орташа ‰лгіні алу Азыќ µнімдерініњ табиѓатынан бір болуы сирек кездеседі. Тіпті ќабаттарѓа ыдыраѓан с±йыќ ќабаттарыныњ єрќайсысы єр алуан болады. Азыќтыњ біркелкілігі бойынша ќателіктер минималды болу ‰шін ‰лгілерді м±ќият тањдау керек. Кейбір жаѓдайларда анализ жасамастан б±рын ‰лгілерді гомогениздеу керек. ‡лкен кµлемді ыдыстардан ‰лгілерді ќабаттап алады. ‡лгілерді кішірейту Єдетте азыќ µнімдері кµлемі бойынша єркелкі таралѓан µсімдік жєне жануарлар ±лпаларынан т±рады. Сондыќтан анализ жасаудан б±рын ‰лгіге механикалыќ гомогенизация жасаѓан жµн. Ќ±рѓаќ азыќ µнімдерін ќолмен ‰г‰ге болады. Содан соњ арнайы ќ±рылѓы арќылы ‰г‰ге болады. Одан кейін елеуіш арќылы илеу керек. Ќ±рѓату Егер µнім ылѓалдылыѓы т±рќты болмаса, онда алдын ала кептірілген ‰лгі анализденеді. Кµп жаѓдайда ‰лгілерді 70-1000С температурада єдеттегі мµлшерге жеткізіледі. ‡лгініњ шамадан тыс жылып кет‰іне жол бермеу керек. Органикалыќ заттардыњ ыдырауы Кµптеген µнімдерде анализ µткізуге кедергі болатын органикалыќ заттар болады. Тек су жєне кейбір сусындар ѓана б±ѓан жатпайды, оларѓа анализ жасауда колориметриялыќ жане басќа єдіс ќолдануѓа болады. Дегенмен кµптеген µнімдерге органикалыќ матрицаны ыдыратпай анализ жасауѓа болмайды. єдетте органикалыќ ќосылыстарды ыдыратуѓа єрт‰рли тотыќтыру єдістерін ќолданады. Б±л маќсатта сулы ќышќылдыќ ыдырату немесе ќ±рѓаќ жаѓу ќолданылады: а) к±рѓаќ к‰лдету. Б±л ќолайлы тотыќтыру єдісі, оны кµп мµлшердегі заттар аналізін жасау ‰шін ќолдануѓа болады. Єдетте тотыќтыруды 400-ден 6000С аралыѓында жасайды. Анализденетін ‰лгі тигель т‰біне ж±ќа ќабатпен орналастырылады. Тигельді кішкене жалынѓа аздап ќыздырады, содан кейін тигель муфер пешине орнатылады. єдетте 8 саѓат ішінде 500-5500С жандырады; б) азот жане к‰кірт ќышќылыныњ сулы ыдырауы. Жай жєне наќты болѓандыќтан б±л єдіс кењ ќолданылады. 200 мл Къельдаль колбасына 66 5г ‰лгі орнатылады, содан соњ 30 мл концентрлі азот ќышќылы жєне 30 мл дистилденген су ќосады. Кµлем 2 есе азайѓанѓа дейін колбаны жайлап ќыздырады. Ќосылысты суытып, 10 мг концентрлі к‰кірт ќышќылын ќосады. Одан соњ ќайта ќыздырып, ќосылыс ќарайѓанша аздан концентрлі азот ќышќылы концентрлі азот ќышќылын ќосады. Ыдырау барысында аздап азот ќышќылын ќосып отыру керек. Ерітіндіден т‰тін шыќќанга дейін оны ќыздыру ќажет (5-10 мин.). б±дан кейін ерітінді т‰ссізденеді. М±нда с±йылту кезінде еритін т±нбанын пайда болуы м‰мкін. Одан соњ ерітіндіні біраз суытып, 5 мл су ќосады да, т‰тін шыќќанша баяу ќыздырады. Суыѓаннан кейін белгіге дейін дистилденген сумен с±йылтады. 8 Практикалыќ бµлім 1 тапсырма Тєтті сусындардаѓы С витаминин аныќтау (2 саѓат) Ж±мыстыњ маќсаты: Тєтті сусындардаѓы С витаминін аныќтау. Біздіњ азыќ б±л – тірі аѓзаѓа керекті заттар жасауіа ќажетті отын жане шикізат. Азыќ молекулалары аѓзаныњ б‰кіл клеткалкарын жасауда материал болып табылады. Сонымен ќатар азыќ молекулалары энергия кµзі болып табылады. Энергиямен кез-келген азыќ ќамтамасыз етеді, біраќ та ењ кµп энергия кµмірсуларда болады.сонымен бірге май, аќуыз, витаминдер жєне минералды т±здар да аѓзаѓа µте ќажет. Аныќтама бойынша «витаминдер» б±л – аѓзаныњ µміріне, денсаулыѓына, кµбеюіне жєне µс‰іне ќажетті биомолекулалар. Витаминдердін тауліктік мµлшері 0,2 г ѓана. Витаминдер суда жєне майда ерітін болып бµлінеді. Суда ерітін витаминдерге В тобындаѓы 8 витамин жєне С витамині (аскорбин ќышќылы) жатады. Олар аѓзаѓа к‰н сайын ќажет. Кейбір витаминдерді ќолдануѓа ±сыныстар. 8.1 кесте
С дєрумені немесе аскорбин ќышќылы суда еритін дєрумендерге жатады. ¤те т±раќсыз. Оттегімен жењіл єрекеттесіп, жарыќ пен жылудыњ єсерінен белсенділігін жояды. Анализ С дєруменініњ йодпен єрекеттесуіне негізделген. Йод (I2) ерітіндісініњ аскорбин ќышќылын тотыќтыра алатын ќабілеті бар, нєтижесінде т‰ссіз дегидроаскорбин ќышќылы, йодид (I-) жєне сутек иондары т‰зіледі. I2 (су) + С6Н8О6 → С6Н6О6 + 2Н+(су) + 2I- (су) аскорбин дегидро - ќышќылы аскорбин ќышќылы Анализ титрлеу єдісімен орындалады – ерітіндідегі сапаны немесе концентрацияны аныќтайтын жиі ќолданылатын єдіс. Б±л єдісте аныќталатын зат толыѓымен реакцияѓа т‰скенше, белгілі мµлшермен реагенттердіњ біреуін басќаѓа біртіндеп ќосады. Реагенттердіњ ќатынасы титрлеудіњ соњѓы н‰ктесіне сєйкес болуы керек. Реагенттердіњ біреуініњ мµлшерін біле т±рып, басќаныњ да мµлшерін есептеуге болады. Б±л жаѓдайда титрлеудіњ соњѓы н‰ктесі ерітіндідегі бос йодтыњ пайда болуымен аныќталады. Бос йод крахмалмен єрекеттесіп кµк т‰сті береді. Анализді бастамай т±рып анализдейтін с±йыќтыќќа крахмалды ќосады. Йод ерітіндісін бюреткадан тамшылатады. С±йыќтыќта аскорбин ќышќылы болѓандыќтан йод тез арада йодид-иондарына айналып, терењ бояу байќалмайды. Аскорбин ќышќылы тотыќќаннан соњ, йод ерітіндісініњ келесі тамшысы кµк т‰ске боялады. Сµйтіп, т±раќты кµк т‰стіњ пайда болуы титрлеудіњ аяќталѓанын білдіреді. Ењ алдымен концентрациясы белгілі С витаминініњ ерітіндісін титрлеу керек. Бюретканы йод ерітіндісімен толтырыњыз. Оныњ бастапќы кµлемін жазып алыњыз. Б±л процесс сонау коэффицентін аныќтауѓа м‰мкіндік береді. 1 мг ќолданып отырѓан йод ерітіндісі, коэффицент аскорбин ќышыќылыныњ массасын аныќтайды. Б±л мєліметтер бойынша 25 мл С витаминніњ ќандай мµлшері бар екенін аныќтауѓа болады. Келесі кестені толтырыњыз: 8.1 Пропорционал коэффиценті
Ж±мыс барысы: Бµлім 1 ќайта есептеудіњ коэффицеентін аныќтау. кµлемі 125 мл ыдысќа 25 мл С витаминініњ ерітіндісін µлшеп алыныз. 10 тамшы 1 % крахмал суспензиясын ќосыњыз оны шайќап отыра. Соњѓы титрлеу н‰ктесіне жеткенге дейін (кµк т‰с 20 с т±раќты бояу керек ) ертіндіні ќосып отырыњыз. 25 мг С витаминін ќолданып отырѓан йод ерітіндісіне бµліњіз, сонда ќайта есептеудіњ коэффиценті аныќталады. б±л кµрсеткішті кестеге жазыњыз (µлшемі: С витамині/ мл йод ерітіндісі) Бµлім 2 сусындарда С витаминін аныќтау. кµлемі 125 мл ыдысќа 25 мл ‰лгіні µлшеп алыњыз. Єдістіњ 2-3 пунктерін жасањыз. Аныќталатын ерітінді крахмад мен йод комплекстегі т‰сті ауыстыра алады. Мысалы, кµк т‰сті рењімен, ќызыл т‰сті ерітінді титрлеудіњ соњында т‰ске боялады. Есептеуді ж‰ргізу арќылы 25 мл-даѓы С витаминініњ массасын аныќтањыз. С витаминініњ ќ±рамы тµмендейтін ретімен орналастырыњыз. Ж±мыстыњ барысы 2 тапсырма – Таѓам µнiмдерiнiњ ќ±рамында темiр мµлшерiн аныќтау Ж±мыстыњ маќсаты: таѓам µнiмдерiнiњ негiзгi мањызы бар ќ±раушыларымен танысу. Таѓам µнiмдерi ќ±рамындаѓы темiр мќлшерiн аныќтау. Органикалыќ емес минералды заттар – таѓам µнiмдерiнiњ мањызды компоненттерiнiњ бiрi. Минералды заттар аѓзаныњ ќ±рылымдыќ элементтерiнiњ(мысалы, с‰йек ±лпалары) ќ±рамына кiредi, ферменттерге µз функцияларын жасауѓа кµмектеседi, ж‰рек жєне басќа м‰шелер ж±мысын реттеуде мањызды рµл атќарады. Ыњѓайлы болу ‰шiн минералды заттарды ‰кен екi топќа бµледi: ‰лкен мµлшерде болатын макроэлементтер жєне аз мµлшерде болатын микроэлементтер. Єрбiр ересек адамныњ денесiнде микроэлементтердiњ єрќайсысынан кем дегенде 5г болады.олардыњ аз болуына ќарамастан микроэлементтер µте мањызды болып келедi. Олардыњ єрбiрi лимиттеушi болуы м‰мкiн. Темiр (8.2 кесте) аѓзадаѓы ауыстыруѓа келмейтiнминералды заттарѓа жатады. Темiр оттегiнi тасымалдаушы аќуыздыњ (гемоглобин жєне миоглобин) ќ±рылымдыќ бµлшегi болып саналады. Темiр таѓамда темiрдiњ (II) жєне темiрдiњ (III) иондары т‰рiнде болады. Темiрдiњ (II) иондары темiрдiњ (III) иондарына ќараѓанда аѓзаѓа iшек ќабырѓалары арќылы жењiл µтедi. Сондыќтан да темiр анемиясын емдейтiн дєрiлерде темiрдiњ (II) ќосылыстары пайдаланады. 8.2 кесте - Кейбiр элементтерде тєулiктiк ќажеттiлiк
Осы ж±мыста ќолданылатын анализ єдiсi ќою ќызыл т‰с беретiн темiрдiњ (III) иондарыныњ радонид-иондарымен реакциясына негiзделген. Эксперименттiк жаѓдайлар ‰лгiлер ќ±рамында болатын темiр иондары темiрдiњ (III) иондарына айналатындай тањдалады. Т‰стiњ µзгеру интенсивтiлiгi пайда болѓан ерiтiндегi темiрдiњ (III) иондары мµлшерiмен аныќталады. Анализ жасауѓа кедергi болатын органикалыќ заттардан ќ±тылу ‰шiн таѓам µнiмдерiн жоѓары температурада ќатты ќыздырады. Органикалыќ заттар жанып кетiп, су мен кµмiрќышќыл газы пайда болады. Минералды т±здар, соныњ iшiнде темiр т±здары, к‰л ќ±рамында ќалып, содан соњ т±з ќышќылында еридi. Fe 3+ + SCN - Fe(SCN)2+ Ж±мыстыњ барысы 6 т‰рлi кєдiмгi темiрдiњ (III) хлоридiнiњ ерiтiндiлерiн дайындау. Ол ‰шiн алдымен темiрдiњ (III) 1% ерiтiдiсiн дайындаймыз. Содан соњ осы ерiтiндiден єрќайсысы 100 мл болатын келесi концентрациялы ерiтiндiлер дайындаймыз: 0,01%, 0,0050%, 0,0025%, 0,0005%, 0,00025%, 0,000125%. Өрбiр ерiтiндiнi пробиркаѓа ќ±йып, 0,1% роданид аммоний ерiтiндiсiн 5 мл ќосамыз. Таѓам µнiмдерiн ±саќтап кесу. Жеке фарфорлы тигелдерге єрбiр таѓамнан 2,5 г саламыз. Кµк-с±р к‰лге айналѓанына дейiн ‰лгiлердi муфелде ќыздырамыз. Тигелдер жылыѓан соњ барлыќ к‰лдi кµлемi 50 мл кем болмайтын стаканѓа саламыз. Фильтрлеу приборын жинау. Фильтратты жинау ‰шiн воронканыњ астына пробирка ќоямыз. Стакан ќ±рамын филтрдан µткiзiп 5 мл фильтрат жинау. Оѓан 0,1% роданид аммоний ерiтiндiсiн 5 мл ќосамыз. Пробирканы пробкамен жауып, тµњкерiп, жаќсылап араластыру. Алынѓан бояуды кєдiмгi бояумен салыстыру. Анлизденген ерiтiндегi темiрдiњ жуыќ концентрацияларын жазып алу. Алынѓан нєтижелердi спектрофотометрмен µлшеп алу. ¤з нєтижелерiњiздi басќа студенттер нєтижелерiмен салыстырыњыз. Тапсырма 3 Азыќ-т‰лік ќосылыстарын аныќтау. Маќсаты: Азыќ-т‰лікте ќызметін еш нєрсемен араластыруѓа болмайтын негізгі заттармен танысу. Витаминдер жєне минералды т±здар – еш нєрсемен аалмастыра алмайтын заттар, олар азыќ-т‰лік µнімінде аз мµлшерде кездеседі. Єсіресе ќайта µндірілген кейбір азыќ-т‰лік µнімдерінде міндетті т‰рде аз мµлшерде таѓамдыќ ќосылыстар болады, оларды ќайта µндірілген µнімдердіњ ќ±ндыылыѓын, ±заќ уаќыт бойы сыќталуына ќабілеттілігін, сыртќы пішінін жєне т.б. жаќсарту ‰шін ќолданады. Кµптеген, єсіресе µнімніњ ќ±ндылыѓын жєне ±заќ уаќыт бойы саќталуын жаќсартатын таѓамдыќ ќосылыстардыњ мањызы зор. Басќа таѓамдыќ ќосылыстар консистенцияны дємді жєне сыртќы пішінді жаќсартады. Кµптеген таѓамдыќ ќосылыстар ерте заманнан ќолданылып келді. Тамаќ µнеркєсібініњ с±ранысы бірте-бірте тµмендеген сайын, консервілеу ќосылыстарына с±раныс жоѓарылады, ќосылыстар жєне оны пайдалану мысалдары кµрсетілген. Азыќ ќосылыстары
4 тапсырма. Сульфидтеушi реагенттердiњ болуын аныќтау. Ж±мыстыњ маќсаты: сульфидтеушi реагенттердi аныќтап ‰йрену. Кµптеген шикi жемiстер ауада тез т‰ссiзденедi немесе басќаша да µзгередi. Сульфидтеушi реагенттерге Ќышќылдану процесстер ќарќындылыѓын азайту ќасиетi тєн. Бiраќ та дєрiгерлердiњ соњѓы зерттеулерi бойынша б±л элементтер терiс салдарды тудыруы м‰мкiн. Б±л ж±мыста кейбiр таѓам µнiмдерiндегi сульфидтеушi заттардыњ салыстырмалы концентрациясы аныќталады. Аныќтау BaSO4 т±нбалануымен ж‰ретiн реакцияѓа негiзделген. Ba2+ + SO42- BaSO4 Ж±мыстыњ барысы BaCI2 ќаныќќан ерiтiндiсiн, Н2O2-нiњ 3% ерiтiндiсiн дайындау (600мл стаканѓа 40 мл Н2O2-нiњ 3% ерiтiндiсiн Ќ±ямыз, содан соњ 400 белгiге дейiн дистильденген су ќ±ямыз). Демонстрациялыќ тєжiрибе: 0,2% натрий сульфатыныњ100 мл шамасында иерiтiндi дайындау (нтрий сульфатыныњ 2,5г 100мл суѓа). Осы ерiтiндiге жања пiскен алма тiлiмiн салып шыѓарыњыз, содан соњ оны таза алма жанына орнатыњыз. Лабораториялыќ ж‰мысты жалѓастыра отырып осы алмаларды баќылањыз, Ќорытынды шыѓарыњыз. Пакеттердегi ќ±рѓаќ жемiстердi зерттењiз (алм±рт, алма, ќ±рѓаќ картоп, шабдалы,µрiк). Ќышќыл орнына дистильденген суды пайдаланып бос тєжiрибе жасау. ¤нiмнiњ єрќайсысы ‰шiн келесiдегiлердi орындањыз: а)150мл стаканѓа µнiмнiњ бiрнеше тiлiмiн салыњыз, 400 мл белгiге дейiн дистильденген су ќосыњыз; б) ‡лгi 15 миннуттай сiњiрiлуi тиiс, ќ±рамынан су мен шырынын сыѓып тастањыз; в) шырынын фильтр арќылы пробиркаѓа фильтрлеу; г) Фильтрленген шырын шамасындай Н2O2 ќосыњыз. Пробирканы тыѓынмен тыѓындап жаќсылап арластырыњыз; д) пробиркаѓа 5 мл 3% BaCI2 ерiтiндiсiн ќосыњыз, араластырыњыз; е) ерiтiндiнiњ лайлану дењгейiне ќарап сульфидтiњ салыстырмалы ќ±рамын аныќтањыз. ж) эрт‰рлi µнiмдер ‰шiн нєтижелердi салыстырыњыз. ¤нiмдердi сульфид мµлшерiнiњ азаюы бойынша орналастыр. Баќылау с±раќтары 1. Алынѓан нєтижелер сiз ‰шiн к‰тпеген болды ма? Неге? 2. Таѓам µнiмдерiнњ ќайсысында С витаминi кµп болады? 3. 4,1 кестеге ќарап зерттелген сусындардыњ ќайсысын С витаминiндегi тєулiктiк ќажеттiлiктi ќанаѓаттандыру ‰шiн iшкен абзал? 4. Зерттелген таѓамдардыњ ќайсысы темiрге ењ бай жєне ењ кедей болып келедi? 5. Қыздырѓаннан соњ ќ±рѓаќ µнiм ќ±рамында ќандай ќандай элементтердiњболуы м‰мкiн? Қысқартылған сөздер ҚТЕ - қауіпсіздік техникасының ережелерін БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы ШРК - шекті-рауалы концентрация ШРМ - шекті рауалы мөлшері ШРД - шекті рауалы деңгейлері ШРКс – шаруашылық ауыз су мен мәдени-тұрмыстық ШРКб.с- балық шаруашылығында қолданылатын суаттардың суындағы заттардың шекті рауалы концентрациясы, мг/л. ОБҚ- оттекке биологиялық қажеттілік- ОХҚ- оттекке химиялық қажеттілік ЗЛК - зияндылықты лимиттеу көрсеткіші ШРК мб.- елді мекеннің ауасындағы заттардың шекті рауалы максималды бір жолдық концентрациясы ШРК от.- елді мекеннің ауасындағы улы заттардың шекті рауалы орташа тәуліктік концентрациясы УРКт - уақытша рауалы концентрация ШРКт- топырақтың егістік қабатындағы заттардың шекті рауалы концентрациясы ШРК о- азық-түлік өнімдеріндегі заттардың концентрациясы. Әдебиет 1 Алексеев С.В., Груздева Н.В., Муравьев А.Г., Гущина Э.В. Практикум по экологии: учебное пособие. – М. : АО «НДС», 1996. – 210 с. 2 Афанасьев Ю.А., Фомин С.А. Мониторинг и методы контроля ОС: учебное пособие в двух частях. – М. : Изд-во МНЭПУ, 1998. – 185 с. 3 Бурдин К.С. Основы биологического мониторинга. – М., 1988. – 168 с 4 Контроль химических и биологических параметров окружающей среды (Энциклопедия «Экометрия») / под ред. Л.К. Исаева. – СПб. : Крисмас +, 1998. – 250 с. 5 Пономаренко О.И., Сармурзина А.Г. Мониторинг и методы контроля окружающей среды: учебные пособие. ─ Алматы : Қазақ университеті, 1998. ─ 146 с Мазмұны Кіріспе……………………………………………………………....3 1 Тақырып. Табиғи орта жағдайының экологиялықмониторингісі ……………………………………………………...42 Тақырып «Казгидромет» қоршаған орта жағдайыныңмониторинг жүйесін ұйымдастыру...............................................363 Теориялық бөлім.............................................................................37 4 Тәжірибелік бөлім............................................................................50 5 Тақырып Аймақтык табиғат ортасының мониторинг жүйесін ұйымдастыру.................................................................…57 6 Тәжірибелік бөлім............................................................................71 7 Коршаған табиғи ортаны ластаушы заттарды бакылаудын жана әдістері ..............................................................75 8 Практикалык бөлім.........................................................................87 Қысқартылған сөздер..................................................................…95 Әдебиет............................................................................................96 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||