Занятие № 2
Жалғаулар окончания
Виды окончании Жалғаулардың түрлері - Септік Падежные
- Көптік Множественное число
- Тәуелдiк Притяжательные
- Жіктік Личные
Септік Падежные Септеуліктер (послеслоги) Мысалы (Пример): - Мысалы (Пример):
- университетке дейін - до университета
- жыл бойына - в течение года
- Оның айтуы бойынша - по его рассказам
- сабақтан соң - после урока
- түстен кейін - после обеда
- сен арқылы - через тебя
- шаруашылық туралы - о хозяйстве
- сен үшін - ради тебя
- оқу үшін - для учебы
- былтырдан бері - с прошлого года
- менен бұрын - раньше меня
- әрі отыр - сядь подальше
Көптік жалғаулар (Множественное число)
дар/дер
|
л, м, н, ң, ж, з
|
тар/тер
|
қатаң дауыссыздар + б, в, г, д
Глухие согласные
|
лар/лер
|
дауыстылар + й, р, у гласные
|
Мысалы (Например):
қағаздар – бумаги
емтихандар – экзамены
кiлемдер – ковры
жолдастар – товарищи
мектептер – школы
таулар – горы
үйлер – дома
- Внимание! Окончания множественного числа не добавляются:
- Если существительному предшествует числительное (екi кiтап – две книги, он төрт күн – четырнадцать дней);
- Если используются слова: көп – много, аз – мало, бiраз, бiршама – немного, бiрталай – большое количество, бiрнеше – несколько и т.д. (аз қалам – мало ручек, көп адам – много человек);
- Если предметы неисчисляемые (май – масло, нан – хлеб, бақыт – счастье);
- Если в данный момент речь идёт только как о виде: а) племени, рода, национальности: (орыс – русские, қазақ – казахи); б) зверей, насекомых, растений: (түлкi – лисицы, көбелек – бабочки, шөп – травы); в) частей тела: (құлақ – уши, саусақ – пальцы); Но в другом контексте к этим же словам могут добавляться окончания множественного числа (қазақтар – казахи, шөптер – травы, саусақтар – пальцы).
Тәуелдік жалғаулар (Притяжательные окончания)
Жақ (Лицо)
|
Сан (Число)
|
Есімдік (Местоимение)
|
Жалғаулар (Окончания)
|
1 жақ (1 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Менің
|
ым/ім, м
|
2 жақ (2 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сенің
|
ың/ің, ң
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сіздің
|
ыңыз/іңіз, ңыз/ңіз
|
3 жақ (3 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Оның
|
сы/сі, ы/і
|
1 жақ (1 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Біздің
|
ымыз/іміз, мыз/міз
|
2 жақ (2 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сендердiң
|
ың/ің, ң
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сіздердің
|
ыңыз/іңіз, ңыз/ңіз
|
3 жақ (3 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Олардың
|
сы/сі, ы/і
|
В казахском языке притяжательная форма существительных показывает принадлежность предмета.
Жақ (Лицо)
|
Сан (Число)
|
Есімдік (Местоимение)
|
Мектеп (Школа)
|
1 жақ (1 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Менің
|
мектебім
|
2 жақ (2 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сенің
|
мектебің
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сіздің
|
мектебіңіз
|
3 жақ (3 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Оның
|
мектебі
|
1 жақ (1 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Біздің
|
мектебіміз
|
2 жақ (2 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сендердiң
|
мектептерің
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сіздердің
|
мектептеріңіз
|
3 жақ (3 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Олардың
|
мектептері
|
Мысалы (Например):
Жіктік жалғаулар (Личные окончания)
Личные окончания I типа. – это основные окончания, которые могут присоединятся к существительным, глаголам, прилагательным и числительным. Эти окончания используются при образовании большинства времен глагола.
Личные окончания II типа – это окончания, которые используются для образования прошедшего времени глагола и условного наклонения. Их ещё называют усечёнными личными окончаниями.
Жақ (Лицо)
|
Сан (Число)
|
Есімдік (Местоимение)
|
Жалғаулар (Окончания)
|
1 жақ (1 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Мен
|
мын/мiн, бын/бiн, пын/пiн
|
2 жақ (2 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сен
|
сың/сiң
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сіз
|
сыз/сiз
|
3 жақ (3 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Ол
|
-
|
1 жақ (1 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Біз
|
мыз/мiз, быз/бiз, пыз/пiз
|
2 жақ (2 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сендер
|
сыңдар/сiңдер
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сіздер
|
сыздар/сiздер
|
3 жақ (3 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Олар
|
-
|
Таблица окончаний I типа
Мысалы (Например):
Мен дәрігермін. – Я врач.
Мен он тоғыздамын. – Мне 19 лет.
Біз жақсымыз. – Мы хорошие.
Біз дәрігер емеспіз. – Мы не врачи.
Олар дәрігер емес. - Они не врачи.
Жақ (Лицо)
|
Сан (Число)
|
Есімдік (Местоимение)
|
Жалғаулар (Окончания)
|
1 жақ (1 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Мен
|
м
|
2 жақ (2 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сен
|
ң
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Сіз
|
ңыз/ңiз
|
3 жақ (3 лицо)
|
жекеше (ед.ч.)
|
Ол
|
-
|
1 жақ (1 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Біз
|
қ/к
|
2 жақ (2 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сендер
|
ңдар/ңдер
|
2 жақ (2 лицо ув.)
|
көпше (мн.ч.)
|
Сіздер
|
ңыздар/ңiздер
|
3 жақ (3 лицо)
|
көпше (мн.ч.)
|
Олар
|
-
|
Таблица окончаний II типа
Мысалы (Например):
Мен жаздым. – Я писал.
Бiз сабақ оқыдық. – Мы урок учили.
Сен диванда отырдың. – Ты на диване сидел.
Сендер жаптыңдар. – Вы закрыли.
- Айша, түскі үзіліс. Жүр, тамақтанайық, кафеге барайық. - Иә, жүр. Қарным ашып тұр. - Мәзірді көр, не алайық? - Мен біріншіге сорпа, екіншіге қуырдақ алайын. Сен ше? - Мен де солай алайын. - Даяшыны шақырайық. - Даяшы, бізден тапсырыс алыңызшы! - Екі сорпа және қуырдақ әкеліңізші және минералды су әкеліңіз. - Жақсы, қазір әкелейін. - Айдар, тағы салат алайық. Қазір көктем. Ағзаға көп витамин керек. - Жарайды. - Міне, сорпаларыңыз, қуырдақтарыңыз. Қазір су әкелейін. - Жоқ, кешіріңіз, су емес, шай әкеліңізші және екі салат әкеліңіз. - Міне, салаттарыңыз. Ас дәмді болсын! - Рақмет!
- Айша, обеденный перерыв. Пошли покушаем. - Да, пошли. Я проголодалась. - Посмотри меню, что будем брать? - Я на первое суп, на второе куырдак возьму. А ты? - Я тоже также возьму. - Давай, позовем официанта. - Официант, примите заказ, пожалуйста. - Принесите, пожалуйста, по две порции супа и куырдака и минеральную воду. - Хорошо, сейчас принесу. - Айдар, давай возьмем еще салат. Сейчас весна. Организму нужны витамины. - Хорошо. - Вот ваш и супы и куырдак. Сейчас принесу воду. - Нет, извините, не воду а чай и два салата принесите, пожалуйста. - Вот ваши салаты. Приятного аппетита! - Спасибо!
Новые слова про погоду
Күн Солнце
Ай Луна
Жаға Берег
Маусым Сезон
Көктем Весна
Жаз Лето
Күз Осень
Қыс Зима
Ауа райы Погода
Климат Климат
Температура Температура
Термометр Термометр
Найзағай Молния
Жел Ветер
Дауыл Ураган
Күн күркіреу Гром
Боран Буран
Күннің сәулесі Солнечный свет
Қараңғылық Темнота
Жауын-шашын Осадки |
Скачать 1.58 Mb.