Биохимия. БИОХИМИЯ. 1. Нейроэндокринді реттелу сызбанса
 Скачать 143.93 Kb.
|
|
Қасиеттері. Сперма - теріні күтуге арналған косметикалық құралдардың табиғи алмастырушысы. Бұл теория эякуляттың күрделі құрамына негізделген. Оның құрамында денсаулыққа, атап айтқанда теріге жағымды әсер ететін бірқатар заттар бар. Лимон қышқылы тері тесігі арқылы улы элементтердің тез шығарылуына ықпал етеді. Сондықтан ол көптеген кремдер мен лосьондарға қосылады. Фосфолипидтер мен простагландиндер-бұлшықет тонусын қолдайтын, қан қысымын қалыпқа келтіруге қатысатын, шырышты желе мен теріні теріс сыртқы ауадан қорғайтын майлар. Көмірсулар организмдегі әдеттегі процестерге көрінбейді.Ұрықта олар тоник әсері бар фруктозамен ұсынылған. Құрамында азот бар заттар бос аминқышқылдары мен витаминдеріне тез ыдырайды. Олар іс жүзінде теріге жағымды әсер етуі мүмкін. 2. Сперма-жоғары калориялы өнім.Сперманың бұл қасиеті жиі талқыланады.Кейбір басылымдар тіпті оны жаңа буынның биологиялық қоспаларымен салыстырады.Бірақ бұл жалған.Тұқымдық сұйықтықтың құрамы өте күрделі, бірақ оның калория мөлшері аз (4-15 калория).Жыныстық белсенділіктің белгілі бір түрінде сперматозоидты қолдану фигураға әсер етпейді және жалпы денсаулықты жақсартуы екіталай. 3. Эякуляттың дәмі тамақтану рационына байланысты. Бұл дұрыс: ер адамның тамақтануы сперматозоидтардың құрамына әсер етеді. Беркли университетінде 2011 жылы жүргізілген зерттеулер қозғалыс жылдамдығы мен шәуеттің концентрациясы өнімдерді таңдауға байланысты болатындығын дәлелдеді. Сарапшылар бауыр, шпинат және апельсин шырынын көбірек жеуге кеңес береді. 4. Ұстамдылық сапаны жақсартады. Мұнда шындықтың дәні бар. Көптеген ерлі-зайыптылар баланы жүкті болуды ойлай отырып, бұл процесті рахатсыз емес, үлкен құлшыныспен қабылдайды.Бірақ жиі жыныстық қатынас ұрықтандыруды тездетпейді, аптасына 2-3 рет әрекет жасау оңтайлы.Эякуляттың көлемі жиналып үлгеруі керек. 5. Сперма аллерген болып табылады.Ұрықтың ұқсас қасиеті ХХ ғасырдың 50-ші жылдарында байқалды. Статистикаға сәйкес, ер адам эякуляциясымен байланыста болған кезде шамадан тыс реакция барлық аллергиялық жағдайлардың шамамен 1% құрайды. Бұл әсердің негізгі белгілері - астматикалық ұстамалар, қызару, қышу, терінің күйуі және құсу. 6. Сперматозоидтар өте төзімді. Бұл мәлімдеме шындыққа сәйкес келмейді. Әйелдердің қорқынышы ваннада немесе қоғамдық орындарда сперматозоидтармен байланысу арқылы жүкті болуы мүмкін екендігі белгілі. Алайда, сперматозоидтар сыртқы факторлардың әсерінен тез өлетіндігі дәлелденді. Олар жұмыртқаны тек қолайлы жағдайларда ғана ұрықтандыруы мүмкін (вагинальды байланыс кезінде). 7. Сперма көңіл-күйді жақсарта алады. Таңқаларлық жағдай,бірақ бұл шындық. Еркек сұйықтықтарында мелатонин мен серотонин бар, олар ең көп таралған антидепрессанттар болып табылады. Спермада стрессті жеңілдетуге көмектесетін окситоцин, эстрон және босатушы гормондар бар. Сперманың биохимиялық анализі.Сперманың биохимиялық анализі мырыш, фруктоза, лимон қышқылының (цитрат) құрамын, сондай-ақ қажет болған жағдайда эякуляттағы альфа-гликозидаза ферментін білуге мүмкіндік береді. Егер бұл сандар нормадан ауытқып кетсе,онда еркек бедеулігінің себебі сперматозоидтардың өзгеруінде,қозғалғыштығының бұзылуында және жұмыртқаны ұрықтандыру қабілетінің бұзылуларына алып келеді. Сперманың биохимиялық анализі, әдетте, спермограммадан кейін, нашар нәтиже болған жағдайда тағайындалады.Биохимиялық анализ эякуляттың химиялық құрамының өзгеруін анықтайды. Фруктоза (жеміс қанты) энергия көзі болып табылады және ерлердің ұрық жасушалары (сперматозоидтар) үшін қоректік функцияны орындайды. Ұрық везикулаларында андрогендердің әсерінен фруктоза синтезі жүреді. Фруктозаның тұқымдық көпіршіктеріндегі жеткіліксіз синтезі эякуляттың белсенділігін төмендетеді. Лимон қышқылы (цитрат) қуық асты безінің қызметін сипаттайды, ұрықтағы тепе-теңдікті сақтайды және эякулятты сұйылтуға көмектеседі. Лимон қышқылы сперматозоидтардың жұмыртқаға таралу қабілетін қалыптастыруға қатысады. Мырыш простатаның қалыпты жұмысын қолдайды, сперматогенезге қатысады (жас сперматозоидтардың түзілуі) және аталық жыныс жасушаларының қозғалтқыш белсенділігіне қатысады. Эякуляттағы мырыштың нормадан тыс мөлшері репродуктивті жасушалардың құрылымы мен жұмысына тікелей әсер етеді. Тұқымдық сұйықтықтың мырышпен, фруктозамен және цитраттармен қанықтылығын анықтау андрогендердің қалыптан тыс көбею себептерін, сперматозоидтар морфологиясының бұзылыстарын, бездік органдар мен экскреторлық арналардың патологияларын анықтауға мүмкіндік береді. Сперматозоидтар биохимиясының көрсеткіштерінің орташа мәні: лимон қышқылы 2-3,5 ммоль / л; мырыш - 2,4 ммоль / эякулят; фруктоза - 12-15 ммоль / л. Ұрықтандыру үшін қажетті шәует сапасы. Эякуляттың құрамындағы өзгерістер жыныстық жасушалардың сапасынан, олардың ұрықтандыру қабілеттерінен көрінеді. Көлемі-кем дегенде 2 мл (оңтайлы 3-5 мл). Түсі - ақ, сарғыш немесе сұрғылт түс сау болып саналады. Сперматозоидтың иісі.Өзіне тән иісі болады.Айқын жағымсыз иіс патологияны көрсетуі мүмкін. Қышқылдық (рН) — терісжәнеоңиондардыңқатынасы. Дәрігерлер тек төменгішекараныбөледі. Кемінде 7,2. Бірақәдеттебұлкөрсеткіш 7,2-ден 7,8-ге дейін. Сұйылтууақыты-сперматозоидтыңқалыптытұтқырлыққадейінжұқаратынуақыты. Норма-60 минутқадейін. Тұтқырлық (консистенция) -эякуляттыңжіптіңсантиметріменөлшенгентұтқырлығы, олтамшығаайналадыжәнетамшуырданнемесемедициналықинеденбөлінеді. Норма - кішкенебөлектамшылар (2 см-гедейін). Шәуеттіңтұтқырлығыжәнеоныңсұйылтууақытыөзарабайланыстыпараметрлерболыптабылады. Эякуляция кезінде простата шырыныұрыққабөлініп, эякуляттыңсұйылуынаәкеледі. Әйелжынысжолындаолқалыңдайды, соданкейінқайтадансұйылтылады, осылайшасперматозоидтардыңжатыртүтіктерінеенуінқамтамасызетеді. Сперманыңтұтқырлығыныңжоғарылауысперматозоидтардыңқозғалысынакедергікелтіреді. Жыныстыққатынастанұзақуақытбойына бас тартувискозипатияныңсебебіболуымүмкін. Егер эякуляция жиіпайдаболса, ұрықтыңтұтқырлығытөмендейді. Соныменбіргесперматозоидтар саны азаяды, олардыңарасындажетілмегенформаларыбасым бола бастайды. Сондықтан, баланыжүктіболуғатырысукезеңіндебелгіленгеннорманы - аптасына 3-4 эякуляцияныұстанғандұрыс. Сперматозоидтардыңтығыздығы - бұл 1 мл эякуляттағысперматозоидтар саны. Норма 20 миллион немесеоданкөп. Сперматозоидтардыңжалпы саны-сперматозоидтардыңтығыздығыкөлемгекөбейтіледі. Нормасы 40 миллион жәнеоданкөп (600 миллионғадейін). Сперматозоидтардыңқозғалғыштығы-қозғалуқабілеті. 4 бағалаутобы: тіксызықтықозғалысы бар белсенді-жылжымалы (а). Тіксызықтықозғалысы бар аз қозғалатын (B). Тербелмелінемесеайналмалықозғалыстағыбелсендіемес (С) .Қозғалмайтын (D). Норма-тип-А > 50%, В типі — 10-20%, с типі — 10-20%, d типі — эякуляциядан 60 минут өткенсоң 10-20%. Морфология - қалыптықұрылымы мен ұрықтандыруқабілеті бар саушәуеттіңпайыздықмөлшері.Нормасы 20% -дан асады. Тірісперматозоидтар -тірісперматозоидтардыңпайызы. Норма 50% -дан асады. Сперматогенез жасушалары (жетілмегенжасушалар) — ұрықтүтікшелерінің эпителий жасушалары. Норма-2% дейін. СперматозоидтыАгглютинация,Агреграцияболмауы керек. Лейкоциттер. Ұрықтағы лейкоциттер 1 мл-ге 1 млн мөлшерінде сау ер адам үшін норма болып табылады. Эритроциттердің болуы.Қалыпты жағдайда олар болмайды. Липоидты денелер көп мөлшерде анықталуы керек; Сперматофагтар анықталмауы керек; 1.Тестостерон секрециясының реттелуі Тестостерон секрециясы гипоталамогипофизарлы жүйе арқылы реттеледі. . Еркек жыныс без яғни атабез гормоны –андрогендер болып табьылады, олардың ішіндегі ең активтісі –тестостерон, ол лейдиг клеткаларында түзіледі. Ал ол гипоталамогипофызарлы жүйе арқылы реттеліп отырады. гипоталамуситан гонадолиберин рилизинг факторлары бөлінеді . Рмилизинг факторларға статин және либериндер жатады, статин-тежеуші ал либериндер- гормонгдар синтезін жоғарлатады.,ГРФ лары аденогипофиздің рецепторлрымен байланысады. Оған жауап ретінде Аденогипофизден қанға ФСГ және ЛГ гормондары бөлінеді. ЛГ еркеетерде Лейдиг жасушаларындағы тестостерон түзілуін арттырады. Ұрық безінің тініне әсер етеді, сперматогенез үрдісін стимулдейді. ФСГ ер ағзасында сертоли клеткаларымн байланысып, олардағы андроген-байланыстырушы белокты синтездеп, сперматогенз процесін реттеп оны активтендіреді. Сперматозоидтардың түзілуін реттейді. 2.аталық жыныс безінің басқа да гормондары Аталық жыныс безінің гормондары-андрогендер. Олардың ішіндегі негізгі және ең активтісі –тестостерон болып табылады. Андрогендерден басқа қосымша дигидротесттостерон, дегидроапианандростерон және де ерлер ағзасында аз мөлшерде әйелдер жыныс гормондары-эстрогендер түзіледі. Эстрадиол тестостерон сияқтв атабезде, ал эстрон бүйрек үсті безі ізашарларында түзіледі. Дигидротестострерон- негізінде тестостеронан пайда болады,5-альфа редуктаза ферменті әсерінен түзіледі. андрогендік әсер көрсетеді. Ол нысана мүшелермен тез және берік байланысады. Простата тінінде тестостероннан дигидротестостерон түзілуінің жоғарылауымен простатит гипертрофиясы мен гиперплазиясы, простата аденомасының дамуы және простата обырының даму ықтималдығын туғызады.. Дегидроапианандостерон –полифункционалды стероидты гормон, ағзада оның синтезі17-альфа –гидроксилаза ферменті қатысуымен жүреді. басқа ферменттерінің әсерінен андростендиол мен андростендионға, сондай-ақ дегидроэпиандростерон сульфатына айналады. Андроген рецепторларына әсер етеді. бүйрек үсті безінің қыртысының қабатында шығарылады. Дигидроэпианандостерон – ДГЭА- сульфат-бүйрек үсті безі қабатында түзіледі. Әлсіз әсер көрсетеді. Зат алмасуы нәтижесінде дигидроандостеронға және тестостеронға айналады. 3 . Тестостерон әсер ету механизмі . Тестостеронның әсер етумеханизмі –екіншілік механизм болып табылады. Негізінен стероидты және тиреоидты гормондарға осы екіншілік механизм тән. Екіншілік механизмге кішкене тоқталсам, мембранадан жеңіл өтетін гормондар осы механизм арқылы әсер етеді. Олардың рецепторлары жасушаның ішінде яғни ядро мен цитоплазмада орналасады. Гоормон мембрананың фосфолипидтік қабатынан өтіп цитозолге түскенне кейін өзінің рецепторларымен байланысады да гормон-рецептор комплексін түзеді. Тура осы секілді байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына жеңилдетілген ж-не пасссивті дифузия арқылы енеді яғни жеңіл өтеді. Цитоплзамаға түскенен кейін өзінің арнайы нәруызымен байланысады. Оны гормон-рецепторлық кешен деп атайды. Осы кещен ядроға еніп, хроматиннің арнайы , белгілі аймактарында гендерге қосылады, транспорттық , матрицалық, рибосомалдық рнк ның түзілуін қалыптастырады, және де рнк полимеразаның активтілігін арттырады. Тестостерон гормоны әр түрлі ферменттердің аденилатциклазалардың түзілуін қамтамасыз етеді, соның нәтижесінде липолиз процестері май, көмірсулардың тотыгу реакциялары жоғарлайды. дәл осы реакциялардың нәтижесінде белоктың синтезіне қажетті энергия босап шығады. Бұл гормон жалпы алғанда екіншілік механизммен әсер тетеін гормондар жасуша іщілік делдалдардың қатысуынсыз тікелей әсер етеді. Олардың биологиялық эффекті бір шама уақыттан кейін байқалады. Сол себепті оларды бейімділік я болмаса адаптациялық гормондар деп атайды. 4.Тестостерон биохимиялық әсерлері- жалпы тестостерон жыныстық дифференцацияға, ерлерге тән жыныс белгілердің қалыптасуына, сперматогензге қатысады. Тестостерон холестерин мен сірке қышқылы туындысы болып табылады. Холестерин сатыларында тестостеронның биосинтезінің жолы прегненоллон және де 17 альфа-окси-прегненолон аркылы бирнеше тізбекті ферментативтік реакция сатыларын қамтиды. гормон қан арқылы барлық тіндерге түсіп, өз әсерін тигізеді. қан плазмасында гормон бауырда пайда болатын глобулин байланыстыратын секс гормоны яғгни ГБСГ белогымен байланысады. Белокпен байланысқан тестостерон активсіз болып қалады. Кейбір жасущаларда мысалы гипофиз, простата безінде тотықсызданады да дигидротестостеронға айналады. Қан плазмасында тестостеронның аз бөлигі альбумин белокпен байланысады. Ал нәруызбен байланыспаған белок қалыпты жағдайда активті болады және осы белокпен байланыспаған гомондар жалпы гормонның үштен бір процентін ғана құрайды. Арнайы әсеріне келетін болсақ бұл әсер ерте эмбрионалдық кезде байқалады. Аталықбез гормон гипоталамусқа әсер етіп, жыныстық дифференцияны анықтайтын люлиберин дәне пролактолиберин түзілуіне әкеледі. Ал жыныстық жетілу кезінде гормон мөлшері жоғарлайды. Соның арқасында екншілік жыныстық белгілер, ерлерге тән мінез—құлық, көмей көлемінің үлкейп дауыстың жуан болуы, сперматогензді реттеу, жыныст ық құштарлық сияқты белгілерді қалыптастырады. Одан басқа ағзадағы натрий иондарын, хлор мен суды ұстап тұрады, калий шыгарылуын реттейді 6.Еркек жыныс бездерінің эндокриндік қызметі. Ерлер жыныс бездерінің негізгі эндокриндік қызметі ерлердің жыныс гормондарын бөліп шығару болып табылады. Ерлердің жыныс горомндары –андрогендер деп аталады. Негіззгі гормон тестостерон болып табылады. Бұл гормон жалпы алғанда жыныс гормондары табиғаты жағынан стероидтарға жатады, холестерин және сірке қышқылы туындысы болып табылады. Сондықтан да аз мөлшерде ер ағзасында әйел жыныс гормондары ал әйел ағзасында ер жыныс гормондары түзіледі. Егер олар көбейіп кетсе патологиялық аурулар пайда болуы мүмкін. Тестостеронның әсер ету механизмі екіншілік болып табылады. Тестостерон, дигидротестостеронды бөліп шығаратын және синтездейтін Лейдиг клеткалары . ал лейдиг клеткаларынан осы тестостерон синтезделуін және бөлунуін ЛГ жандандырады. Нысана – тіндері- құуық асты безі, ұрық көпіршіктері,, жыныс мүшелері. Ұрық жолдары жасушалары, гипоталмус және бұл гормон әйел ағзасында аз мқлшерде кездескендіктен нысана жасушаларына аналық без және жатыр да жатады.Ерлер жыныс бездерінен бөлінетін гормондар келесі фуекцияларды атқарады: ➢ Екіншілік жыныстық белгілерінің дамуын ынталандыру. Ер адамдарда ол бірнеше типте көрініс береді ↓ - Дауыстың жуандауы - Денеде және бетте түктердің өсуі - Тердің көп мөлшерде бөлінуі және иісінің пайда болуы - Жыныстық мүшелерінің үлкеюі - Простатаның өсуі,соған орай секрет мөлшерінің де өсуі - Кеуде бөлімінің үлкейіп, мықын немесе бел аймағының кішіреюі ➢ Жыныстық қызметтер мен көбеюге әсері. Тестостерон өз кезегінде сперматогенезді белсендеріп, жыныс жасушаларының пісіп жетілуіне және қалыптасуына әсер етеді. ➢ Зат алмасуға қатысуы. Ол нәруыз синтезін арттырып, бұлшықет массасының, негізгі тіннің массасы мен тығыздығының үлкеюіне алып келеді Ерлердегі гипофиз-гонадальды ось. Андропауза туралы түсінік. Ерлердегі гипер - және гипогонадизм туралы түсінік Ерлер ағзасындағы репродуктивті жүйе қызметі гипофиз-гонадальды ось арқылы реттеліп отырады. Бұл аралықтағы байланыс тура және кері механизмдер көмегімен орнап отырады. Ең алдымен біз білеміз – гипофиз гипоталамуспен өие тығыз байланысты болады. Гипоталамустан бөлінетін гонадолиберин-рилизинг-факторлары гипофизден гонадотропты гормондардың түзілуін белсендіреді. Гонадотропты гормондарға – фолликулостимулдеуші және де лютеиндеуші гормондар жатады. Олар жыныс бездеріне біріншілік механизммен әсер етеді. ФСГ сперматогенезді стимулдейтін болса , ЛГ Лейдиг жасушаларының плазмалық мембранасындағы рецепторлармен байланысу арқылы тестостеронның түзілуін ынталандырады, аденилатциклазаның, ц-АМФ-ң түзілуін белсендіреді, бұл холестериннің бүйірлік тізбегінің бөлінуін жылдамдатып, одан алдымен прегненолонның, содан кейін тестостеронның пайда болуын тездетеді. Андрогендер өз кезегінде гипоталамустағы тиісті орталықтарды бұғаттай отырып, теріс кері байланыс механизмі арқылы гонадотропиндердің секрециясын реттейді. Андропаузаның негізгі белгісі - тестостерон, еркек жыныстық гормонын өндірудің төмендеуі. Биологиялық қалыпты жағдайда ол қартая бастаған ер адамдарда көрініс береді. Себебі, адам қартайған сайын көптеген, әсіресе репродуктивті жүйе қызметі төмендейді. Сәйкесінше жыныс гормондары аз түзіледі. Ер адамдарда негізінен бұл өзгеріс әйелдерге қарағанда кещірек орнайды, 60 жас шамасында. Андропаузаны басқаша «еркек менопаузасы» деп те айтуға болады. Ағзадағы көптеген құбылыстарды зерттей отырып, төмендегідей орын алатын өзгерістерді тізіп шығуға болады. Олар: -либидоның нашарлауы -эректильді функцияның төмендеуі -ашушаңдық - дене салмағының азаюы - бұлшық ет әлсіздігі - және басқа да физиологиялық өзгерістер. Ерлерде репродуктивтің жүйе қызметінің бұзылуы бірқатар аураларға әкеп соғатынын білеміз. Олардың ішінде біз гипогонадизмді атап өтеміз. Негізінен гипогонадизм ол – жыныс бездерінің генеративтік және де ішкі секрециялық қызметінің бұзылуымен және де сәйкесінше екіншілік жыныс белгілерінің дамымауымен, көп жағдайларда бедеулікпен сипатталатын патологиялық жағдай болып табылады. Ол өзі екі даму мүмкіншілігіне байланысты екі түрге бөлінеді: біріншілік және екіншілік болып. Біріншілік гипогонадизм гормондар мен оның рецепторларының түзілуін катализдейтін бірқатар ферменттердің түзілу процестерінің бұзылуына негізделген тұқым қуалайтын ауру. Басқаша гипергонадотропты гипогонадизм деп аталатын бұл ауру жалпы гонадалардың өзіндегі бұзылыстармен сипатталады, ер балаларда туылған кезде атабезі мен жыныс мүшесінің көлемі кішкентай болады. Қан құрамында гонадотропты гормондар мөлшері жоғары болады ( ФСГ, ЛГ). Тағы да басқа белгілерін біз орындаған кейстерімізден жақсы білеміз (Ер адамның бедеулігі – бұл үкім емес деп аталатын). Екіншілік гипогонадизм – гипоталамогипофизарлық жүйе қызметінің ауытқуымен байланысты орын алады. Демек, бірінші зақымдалу гипотатамуста немесе гипофиздің алдыңғы бөлігінде орналасуы мүмкін. Бұл кезде ағзада гонадотропты гормондар – ФСГ ен ЛГ мөлшері төмен болады не тіпті болмауы мүмкін. Олар физиологиялық әсері жағынан, біз білеміз – жыныс бездерінің қызметін белсендіреді. Бірақ осындай стимулдың болмауынан аталған нысана мүшелердің дисфункциясы орын алады. |