урок. 23чю дерс. Аскер къуллукъ сыйлы къуллукъ чекде
 Скачать 21.89 Kb.
|
|
23-чю дерс. АСКЕР КЪУЛЛУКЪ – СЫЙЛЫ КЪУЛЛУКЪ ЧЕКДЕ. Къоркъмазланы А. Дерсде окъуу-къурулуш амалла: назму бла шагъырей эте, тилни ариулугъун, байлыгъын ачыкълау. сёз байлыкъларын ёсдюрюу, билимлерин терен этиу. Дерсни тамамлау мураты:Ата Джуртубузну джакълагъан - ол эркишини сыйлы борчу болгъанын чертиу; Ата Джурт адамны эм биринчи юйюнден-арбазындан, андан къалса, элинден эмда туугъан джеринден, республикасындан – была барыда уллу Ата Джуртну кесеклери болгъанын ангылатыу; Дерсге керекли затла: Россияны чеклерин белгилеген картасы, аскер маршланы макъамлары, сауут-саба, аскер техниканы слайдлары, китабла, сёзлюкле, къаламла, дневникле. Дерсни барыуу Сабийлени эслерин дерсге буруу. Саламлашыу. Дерсге хазырланыу. Джангы дерсни ангылатыу: Устаз: – Бюгюн башларыкъ темабызны атын кесигиз келишдиригиз. Макъамгъа тынгылайыкъ. (Былайда армия маршладан 1-2-син сокъдуруб, бу макъамгъа не этерге боллукъду деб, сорургъа боллукъду. Ызы бла видеороликде Парадны эслерине салыргъа тыйыншлыды. Бир ишексиз, аны айтырыкъ сабийле табылырла.) – Бу картагъа къарайыкъ. Биз Россияда – эм уллу къралда джашайбыз. Аны учу-къыйыры болмагъан бир чеклери барды. «Чек» деб, бир джерни башхадан айыргъан сызгъа айтадыла. Орусча анга «граница» дейдиле. Кеси да быллайды. (Слайд бла чекни къалай сызылыб тургъанын кёргюзтеди). Тенгизде-океанда, хауада да аллай сызла салыргъа болмайды, алай болса да радарла бла дагъыда башха тюрлю приборла бла хар кърал кесини чеклерин билиб, къоруулаб турады. Чеклени сакъларгъа хар къралны аскери барды… – Кимигиз къарагъанды 9-чу Майда Парадха телевизор бла? – Парадха къарагъан сагъатда ненча тюрлю армия бёлек эслегенсиз? – Бизни къралда юч тюрлю армия бёлек барды. Алагъа орусча «Сухопутные войска», «Воздушно-космические войска», «Военно-морской» флот дейдиле. Алай демекликлери - Джерчилик аскерибиз бизни джерде къоруулайды. Былагъа пехота, окъ-тоб, урунуу батальонла дагъыда башхала киредиле, кёкде Хау-Космос аскерибиз хауада чеклерибизни сакълайдыла, тенгиз-океан джанын да Суу-тенгиз аскерибиз къоруулайды. Ала, кече-кюн, сууукъ-исси демей, бизни джауладан сакълайдыла… (Слайдла бла хар тюрлю аскерни, аскерчилени кийимлерин кёргюзтюрге тыйыншлыды…). – Бусагъатда бизни сакълаб, къоруулаб тургъан неда аскер къуллугъун тындырыб келген джигит, ётгюр адамла бармыдыла сизни джууукъларыгъызда? Кимледиле ала? – Аскерге джангы баргъан аскерчилени аскер джорукъгъа 6 айны юретедиле. Аланы къаты режимде тутадыла. Бары да бир заманда 6 сагъатда къобадыла, эки сагъатны строй-тизгин зарядканы этедиле, столовыйде ашатадыла, андан сора, «физподготовка» деб, тюрлю-тюрлю сынаула бередиле, узакъ джерлеге чабдырадыла. Ол заманда ала аскер сауут бла хайырланыргъа, аскер сауутну ажымсыз кирсиз тутаргъа да юренедиле. Дагъыда адам болмагъан джерге тюшюб къалсала, сёз ючюн, тундрада чегетге неда бир башха адам болмагъан джерге, джунчумай, кеслерине къарарча, керекли билим бередиле. Ыйыкъда бир кюнлери – солуу кюн болады. Алты ай ётгенден сора, джангы аскерчилени, атасын-анасын да чакъырыб, Сыйлы тизгиннге сюеб, алагъа Присяга этдиредиле. Ол Присяганы сёзлеринде джангы аскерчи къоркъмай, джанын аямай, керек кюнде Ата джуртун, къралын, туугъан джерин къорууларгъа СЁЗ береди. Присяга деб анга айтадыла. (Слайд кёргюзтюрге). Присяга бергенден сора, ашырадыла аскерчилени къралны керекли джерлерине… – Китабны бетин ачыгъыз, 87-чи бетни. – Кимлени кёресиз суратда? Айырыб айтыгъыз, къайсы аскерлени адамларыдыла ала? Кийимлерини не башхалыкълары барды? – Къаллай аскер техника кёресиз суратда? – Къайсысы нени сакълайды? – Сурат къайсы заманны белгилейди? Къалай билдигиз? Джазыучу бла, аны назмусу бла – «Чекде» Къоркъмазланы Аскер - шагъырей этиу. Джангы сёзлени ангылатыу. Сёзлюк иш: чек, къышхы кече, боранлайды, джырылдайд, сауут, кёгюмде, сууукъ санларымы бюгалмаз… Хапарны, назмуну окъуу, тинтиу, соруулагъа джууаб этиу: – Назму кимни атындан джазылады? – Не этеди аскерчи чекде? – Неге керекди чеклени сакъларгъа? – Къаллай антла береди аскерчи? – Кимге этеди ол ант, киши эшитемиди аны? – Аскерчиле къралыбызны аллында этген антны атын киши билемисиз? – Не болумда этиледи ол ант? – Энди биргелей окъуб, азбар этейик. Дерсни тамамлау: – Биз бюгюн нени окъудукъ? Аны ким джазъанды? – Дагъыда не билдик, неге тынгыладыкъ? Юй иш: «Чекде» Къоркъмазланы Аскер – азбар этерге, соруулагъа джууаб этерге. |