4.Макола точики конф. Арипова Машура Раимовна сармуаллимаи кафедраи методикаи таълими математика ва технологияи информатсионии мдт ддх ба номи академик Бобоон афуров
 Скачать 19.53 Kb.
|
|
УДК – 519.7 Арипова Машҳура Раҳимовна – сармуаллимаи кафедраи методикаи таълими математика ва технологияи информатсионии МДТ «ДДХ ба номи академик Бобоҷон Ғафуров». Комилова Марҳабо Ҳусеновна - муаллимаи кафедраи методикаи таълими математика ва технологияи информатсионии МДТ «ДДХ ба номи академик Бобоҷон Ғафуров». Узоқова Парвина Рустамовна – муаллимаи кафедраи методикаи таълими математика ва технологияи информатсионии МДТ «ДДХ ба номи академик Бобоҷон Ғафуров». ТАШАККУЛИ САЛОҲИЯТИ ИТТИЛООТӢ ВА КОММУНИКАТСИОНӢ БО ДОНИШҶӮЁН. Дохилшавии донишҷӯён ба раванди ташаккули салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ татбиқи ҳамкории таълимӣ ва педагогии технологияи махсуси педагогиро, ки дар асоси модели муаллифӣ таҳия шудааст, пешбинӣ мекард. Таҳлили корҳои таҷрибавии гузаронидашуда нишон медиҳад, ки оптималӣ, ки ба ҳама ҷузъҳои салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионии омӯзгори оянда таъсир мерасонад, технологияи мураккаби ташаккули пайваста (доимӣ), зина ба зина, аз ҷумла технологияҳои анъанавии педагогии иттилоотӣ, омӯзиши мушкилот, рейтинги модулӣ, технологияи тарроҳӣ ва як қатор дигарҳо мебошад. Технологияи мураккаби таҳияшуда дар ҷараёни таҷрибавии шаклдиҳӣ татбиқ карда шуд. Дар раванди ташаккули салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ дар байни донишҷӯёни донишгоҳи омӯзгорӣ се марҳила ҷудо карда шуд (мутобиқшавӣ-репродуктивӣ, ҷустуҷӯӣ-эҷодӣ, эҷодӣ-табдилдиҳанда), ки дар давоми он ташаккули комплексии ҳамаи ҷузъҳои ин таълими инфиродӣ сурат гирифт. Дар марҳилаи аввал (мутобиқшавӣ ва репродуктивӣ) вазифаи ташаккули саводнокии иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ ҳамчун ҷузъи асосии салоҳияти омӯхташуда буд. Дар ҷараёни корҳои синфӣ ва мустақилона ниёзи донишҷӯён барои аз худ кардани дониш дар бораи назарияи иттилоот, сохтори компютер, ташаккули ҳавасмандии устувор ва таваҷҷӯҳ ба раванди омӯзиши ТИК амалӣ карда шуд. Дар ҷараёни омӯзиши назариявӣ барои ғанӣ гардонидани донишҷӯён бо дониш шароит фароҳам оварда шуд, ки онҳо дар семинарҳо, дарсҳои амалӣ ва лабораторӣ мустаҳкам карда шуданд. Муносибати шахсии донишҷӯён ба иттилоот, дарки зарурати он, арзиши дониш дар фаъолияти касбии ояндаи онҳо имконпазир будани истифодаи технологияҳои анъанавии таълимро дар якҷоягӣ бо технологияҳои инноватсионӣ тасдиқ намуд. Дар марҳилаи дуввуми (ҷустуҷӯӣ ва эҷодӣ) кор ташаккули ҷузъи маърифатии салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ, яъне бой кардани хонандагон бо дониш дар бораи воситаҳо ва усулҳои кор бо иттилоот, тавсеаи андешаҳо дар бораи технологияҳои шабакавӣ мебошад. Дарсҳои назариявӣ ва амалӣ дар ин марҳила асосан проблемавӣ буданд, ки донишҷӯёнро ба ҷустуҷӯи фаъолонаи манбаъҳои нави иттилоот водор сохт. Тарҳрезӣ, технологияҳои рейтингии модулӣ шароит фароҳам овард, ки вақти кори мустақилона, ҳатто тақсимоти сарбории таълим дар раванди таълим афзоиш ёбад. Донишҳое, ки дар натиҷаи татбиқи технологияҳои интихобшудаи педагогӣ ба даст оварда шудаанд, ба баланд шудани омодагии зеҳнии омӯзгорони оянда ба истифодаи фаъоли воситаҳои ТИК дар раванди таълим мусоидат карданд, ки самаранокии кори дар марҳилаи дуввум анҷомдодашударо тасдиқ мекунанд. Самти пешбарандаи кор дар марҳилаи сеюми (эҷодӣ табдилдиҳандаи) озмоиши ташаккулдиҳанда ташаккули ниёзҳои донишҷӯён ба худшиносӣ бо истифода аз абзорҳои ташаккули салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ, инчунин муносибати эҷодӣ ба татбиқи онҳо дар касби оянда буда, ҳалли вазифаҳои ин марҳила дар асоси ҷалби донишҷӯён ба фаъолияти касбӣ нигаронидашуда дар асоси гузаштани таҷрибаи технологияҳои иттилоотӣ, ки як самти иловагии ташаккули дониш, малака ва маҳорати хонандагон дар кор бо иттилооти тиҷоратӣ ва таълимӣ мебошад. Таҳлили муқоисавии натиҷаҳои дар гурӯҳҳои таҷрибавӣ ва назоратӣ нишон дод, ки истифодаи технологияи ҳамгирошуда барои ташаккули салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ дар омӯзгорони оянда имкон дод, ки самаранокии ин раванд баланд бардошта шавад. Маълумоти таҷрибавӣ тасдиқи оморӣ гирифт, ки бо дараҷаи кофии объективӣ аз тамоюли мусбати динамикаи ташаккули салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ дар омӯзгорони оянда шаҳодат медиҳад ва самаранокии баландтари технологияи пешниҳодшударо дар муқоиса бо варианти анъанавии омӯзиш тасдиқ мекунад. Давраи инқилоби илмӣ -техникӣ андешаи ҷаҳони муосирро ба куллӣ тағйир дода, ҷомеаро бо ҷараёни иттилооти гуногун фаро гирифтааст. Имрӯзҳо иттилоот ҳамчун як манбаи захираҳо дар баробари фаъолияти меҳнатӣ ва технологияҳои иттилоотӣ ҳамчун воситаи баланд бардоштани ҳосилнокӣ ва самаранокии меҳнат ҳисобида мешаванд. Имрӯз ҳеҷ корхона ва истеҳсолот бе чунин технологияҳо кор карда наметавонад. Бешубҳа, иттилоот ва ҳама чизҳои ба он алоқаманд дар ҳама соҳаҳои ҳаёт нақши ҳалкунанда мебозанд ва хоҳанд дошт. Инсоният дар роҳи ҷомеаи иттилоотӣ дар асоси ақл, қобилиятҳои зеҳнӣ, эрудиция, қобилияти паймоиш дар ҳолатҳои гуногуни ғайри стандартӣ қарор дорад. Воридшавии тамаддуни башарӣ ба чунин ҷомеаи иттилоотӣ дар назди системаи маориф талаботҳои куллан нав мегузорад. Парадигмаи нави таълимӣ пешбинӣ мекунад: • гузариш аз азхудкунии миқдори зиёди иттилооти дар омӯзиши ҳама гуна фан ҷамъшуда, ба азхудкунии усулҳои пайваста аз худ кардани донишҳои нав ва қобилияти мустақилона таҳсил кардан; • аз худ кардани малакаҳои кор бо ҳама гуна иттилоот, бо маълумоти гетерогенӣ ва дар ин замина ташаккул додани тафаккури мустақил (муҳим), на репродуктивӣ; • илова кардани ҳадафи анъанавии «ташаккул додани дониш, малака ва маҳорат» бо ҳадафи «ташаккули салоҳияти хонанда». Чунин дигаргуниҳои ҷиддӣ дар системаи маориф барои омодасозии мақсадноки донишҷӯён ба зиндагӣ дар ҷомеаи иттилоотӣ заруранд. Яке аз роҳҳои ҳалли ин мушкил ташаккул додани салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ дар байни донишҷӯёни донишгоҳи омӯзгорӣ мебошад, зеро маҳз онҳо барандагони ояндаи ғояҳои нав дар мактаби оммавӣ, ки дар шароити информатизатсия амал мекунанд. Тадқиқоти мазкури гузаронидашуда ба асосноккунии илмӣ ва рушди амалии технологияи ташаккули салоҳияти дар боло зикршуда дар омӯзгорони оянда, яъне ба донишҷӯён равона карда шудааст. Ноил шудан ба ин ҳадаф ҳалли маҷмӯи вазифаҳоро тақозо мекард, ки муайян кардани тамоюлҳои асосии иттилоотии системаи маорифро дар бар мегирифт, ки ба талабот ба мундариҷа, сифат ва усули иҷрои фаъолияти касбӣ ва омӯзгорӣ таъсир мерасонд; таҳлили моҳият, мундариҷа ва сохтори салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионии омӯзгорони оянда; муайян кардани усулҳои методологии ташаккули он. Дар ҷараёни омӯзиш зарурати тақвияти ҳамкории донишҳои назариявӣ дар соҳаи ТИК ва шартҳои мушаххаси истифодаи онҳо дар фаъолияти амалии донишҷӯён (таълимӣ -маърифатӣ ва касбӣ -педагогӣ) муқаррар карда шуд. Барои ҳалли ин мушкилот, модели раванди ташаккули салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ дар омӯзгорони оянда, ки ба фаҳмиши он ҳамчун тағироти пайдарпай дар сатҳи ташаккули ин таълими шахсӣ, ҷузъҳои алоҳидаи он асос ёфтааст, сохта шудааст. Таҳқиқот тасдиқ кард, ки бо гузаштани раванди ташаккули салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионии донишҷӯёни донишгоҳи омӯзгорӣ аз марҳила ба марҳила (аз мутобиқшавӣ-репродуктивӣ ба ҷустуҷӯӣ-эҷодӣ ва эҷодӣ-табдилдиҳанда), дар вазифаҳои ташаккули ин салоҳият ва мутаносибан технологияҳое, ки барои ҳалли онҳо истифода мешаванд. Технологияи мураккаб, ки технологияҳои анъанавӣ, инноватсионӣ ва воридшавандаро муттаҳид мекунад ва омезиши оптималии шаклҳо, усулҳо ва воситаҳои татбиқшударо таъмин мекунад. Аз марҳила ба марҳила вазифаҳо мураккабтар мешуданд, барои фаъолияти эҷодӣ дар омӯзиши воситаҳои ТИК, имкони истифодаи касбии онҳо шароит фароҳам меомад. Омӯзгорони оянда дар фаъолияти пайваста, эҷодӣ, инъикоскунанда, коллективӣ ва инфиродӣ таҷриба андӯхтанд. Натиҷаи марҳилаи аввали кор рушди дониш ва малакаҳои ибтидоии донишҷӯён дар соҳаи ТИК, хоҳиши дониш, такмил додани худ, ба ибораи дигар, азхудкунии саводи иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ буд. Тамоми раванди ташаккули салоҳияти омӯхташуда дар ин ва марҳилаҳои минбаъда бо истифодаи бевоситаи абзорҳои ТИК дар раванди таълим сурат гирифт. Видео лексияҳо, китобҳои электронии электронӣ ва воситаҳои таълимӣ ба афзоиши фаъолонаи дастовардҳои технологияҳои компютерӣ дар фаъолияти худ мусоидат карданд. Дар марҳилаи дуввум захираи маърифатии донишҷӯён дар соҳаи информатика ва ТИК фаъолона пур карда шуд. Ҳалли вазифаҳои ин марҳила тавассути дарсҳои махсус ташкилшуда сурат мегирифт, аз ҷумла: лексияҳо ва семинарҳои проблемавӣ, конфронсҳои хурд, мубодилаи иттилоот бо истифода аз технологияҳои шабакавӣ ва ғайра. Идоракунии ҷувздон дар байни донишҷӯён ҳавасмандиро барои таҳлили мустақилона ва назорати фаъолияти таълимӣ ва маърифатӣ, хоҳиши такмил додани худ ба вуҷуд овард. Пешравии бомуваффақият ба ин ҳадафро як қатор омилҳо халалдор карданд. Инҳо дар бар мегиранд: сатҳи пасти салоҳияти иттилоотӣ ва коммуникатсионии донишҷӯёни нав дар марҳилаи аввали кор, нокифоя таъмин намудани донишҷӯён бо технологияи компютерӣ дар хона, нокомилии барномаи таълимии ҷорӣ, ки дар омӯзиши ТИК танаффуси калон эҷод мекунад, далели он, ки информатика ва ТИК фанҳои асосӣ нестанд ихтисосҳои иштирокчиёни озмоиш мебошанд. Дар марҳилаи сеюми кор вазифаи омодасозии донишҷӯён ба фаъолияти самарабахши касбӣ дар заминаи ҷараёни ҷараёни иттилоотии иттилоот ҳал карда шуд. Мутахассисони оянда таҷрибаи гузаронидани дарсҳоро бо истифода аз абзорҳои муосири ТИК, гирифтани маълумот бо истифода аз имконоти технологияҳои шабакавӣ, малакаҳои муошират ва мубодилаи таҷриба бо истифода аз интернет аз худ кардаанд. Натиҷаи асосии озмоиши ташаккулдиҳанда омодагии аксарияти мутлақи иштирокчиёни он барои эҷодкорона истифода бурдани дониш, малака ва маҳорати дар соҳаи информатика ва ТИК дар амалисозии фаъолияти педагогии худ буд. АДАБИЁТҲО: 1. Аванесов Б. В. Асосҳои ташкили илмии назорати педагогӣ дар мактабҳои олӣ: китоби дарсӣ. - М .: Маркази тадқиқотӣ, 1989.167 саҳ. 2. Акуленко Б.Ҷ. Ташаккули салоҳияти ТИК -и омӯзгори фан дар системаи такмили ихтисос // Истифодаи технологияҳои нав дар таълим: маводи XV байналмилалӣ. конфронсҳо. Троицк, Тровант, 2004. - С. 344-346. 3. Алмазова Н.И. Ҷанбаҳои маърифатии ташаккули салоҳияти байнифарҳангӣ дар таълими забони хориҷӣ дар донишгоҳи забоншиносӣ: реферат. ... ва ғайра. илмҳо. SPb., 2003.- 47 саҳ. 4. Андреев А.А. Саволҳои таъминоти методии таълими фосилавӣ тавассути Интернет. Манбаи электронӣ. URL: http: // www.emissia.org/ offline / 2006 / 1013.htm. 5. Антонова С.Г. Фарҳанги иттилооти шахсӣ. Масъалаҳои ташаккул // Маълумоти олӣ дар Русия. 1994. - No 1. - С. 82-87. 11. Ахмерова А.Ф. Инкишофи салоҳияти касбии донишҷӯёни донишгоҳ бо воситаҳои коммуникатсионӣ: дисканд. пед. илмҳо. -М., 2004.-148 с. 12. Ахулкова А.И. Технологияҳои ташаккули салоҳияти касбии омӯзгорони ояндаи коллеҷи омӯзгорӣ: дис. ... Канд. пед. илмҳо. -М.: RSL, 2003.153 саҳ. 13. Боголюбов В.И. Дурнамои рушди технологияҳои педагогӣ / В.И. Боголюбов // Технологияҳои мактабӣ. 2005. - No 3.-С. 10-15. 14. Веселова В.В. Проблемаи ташаккули арзишҳо дар ҷомеаи ноустувор // Ташаккули тамоюли арзишии шахс дар назария ва таърихи педагогикаи ватанӣ ва хориҷӣ (охири асри XX - ибтидои асри XXI): маҷмӯаи мақолаҳо. илмӣ. tr. - М.: ITIP RAO, 2005.- С. 15. Глупжов В.М. Асосҳои информатикаи коғазӣ. -М.: Наука, 1982 552 саҳ. 16. Годник С.М. Ташаккули салоҳияти касбии омӯзгорон: китоби дарсӣ барои донишҷӯёни мактабҳои олӣ, ки аз рӯи ихтисоси 031000 «Педагогика ва психология» таҳсил мекунанд. Воронеж: Давлати Воронеж un-t, 2004 .-- 345 саҳ. |