Дарынды балалармен жұмыс. Дарынды балалармен жұмыс баяндама. аза тілі мен дебиеті сабаында дарынды балаларды мотивациясын жоалтпай оыту Капбасова Айжан Кабкеновна. Акмолинская обл, г. Кокшетау, шл 2 Аннотация
 Скачать 22.45 Kb.
|
|
«Қазақ тілі мен әдебиеті сабағында дарынды балалардың мотивациясын жоғалтпай оқыту» Капбасова Айжан Кабкеновна. Акмолинская обл, г.Кокшетау, ШЛ №2 Аннотация Баяндама қазіргі кезеңдегі жас ұрпақтың біліктілігін қарастырып қана қоймай, олардың бойында ақпартты өздері іздеп табатын және талдай алатын, сондай-ақ ұтымды пайдалана білетін, жылдам өзгертіп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүріп, қызмет жасауға қабілетті тұлғалық қасиеттеді қасеттерді қалыптастыратын жұмыс. ХХІ ғасыр білгірлер ғасыры болғандықтан, оқушылардың дарындылығын айқындап, біліміне, ойлау қабілетіне сай деңгейлеп оқыту, ғылыми ізденіс қабілеттерін қалыптастыру үшін жасалған жұмыс. Мақсаты : Әр баланы заманына қарай икемдеп, жан жақты дамыту Жас жеткіншектердің бойында табиғат берген ерекше қабілетті, дарындылықты тану, оның одан әрі дамуына бағыт бағдар бере алу ерекше қиын іс. Сол себепті де бүгін мен «Талантты және дарынды балаларды оқыту» технологиясын басты назарға алып отырмын. Әр баланы заманына қарай икемдеп, жан жақты дамыту бүгінгі менің алға қойған басты мақсатым. Дарынды балаларды оқытудағы алдыма қойған міндеттерім: -Оқушылардың қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыру. -Оқушыларды өз бетінше дұрыс ойлап, қисынды пікір айтуға тәрбиелеу. -Оқушыны өз ойын анық жеткізуге, дәлелдеуге үйрету. -Оқушылардың тілдік белсенділігін арттыру. Содан күтілетін нәтижем: оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы артады логикалық ойлау қабілеті дамиды білім сапасының көрсеткіші жоғарлайды. сөйлеу әрекеті (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) дағдылары дамиды. Өз бетімен білім алады, мәтінді түсініп өз ойын жеткізеді . Тілдік ерекшеліктерді салыстыра білуді үйреніп, сауатты жазу дағдылары дамиды. Заманауи мектепте дарынды балалармен жұмыс - бұл шектеусіз қызмет саласы. Қабілет пен талант - бұл жеке ұғым. Біреулерінің көркемдік қабілеттері бар, кейбіреулері музыкалық, талдауға қабілетті балалар бар, зерттеу процесіне қызығушылық танытатын табиғи туылған зерттеушілер бар. Әдетте дарындыларға назар аударыңыз және оларға жүгініңіз: мектепте жақсы оқитын балалар; өздерін кез-келген іс-әрекетте айқын көрсеткен балалар және өзіндік ойлау қабілеті бар балалар. Бірақ шын мәнінде дарынды балалар әлдеқайда көп. Менің ойымша, қазақ тілі мен әдебиеті- тарих, география, биология салаларынан білімдерді кіріктіретін ерекше мектеп пәні. Пәнге қызығушылықты арттыру, оқушылардың сабақтағы белсенділігін арттыру - әр мұғалімнің міндеті. Оқу іс-әрекетінде дарынды балалармен жұмыс сараланған тәсілге негізделген, бұл пәннің білім кеңістігін кеңейтуге және тереңдетуге ықпал етеді. Ол үшін мен келесі жұмыс түрлерін қолданамын: -мәселелерді дамыта оқыту, - шағын топтарда жұмыс жасау, - жобалау және зерттеу қызметі, - ойын технологиялары, - қабілеттерді дамытудың танымдық мотивациясын қанағаттандыратын ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (көп деңгейлі тесттер, презентациялар) - шығармашылық және стандартты емес сипаттағы тапсырмалар. Сыныпта шығармашылықты дамыту өте маңызды. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға келесі шаралар көмектеседі: 1.Оқушыларды жобалау және зерттеу жұмыстарына тарту. Бұл оқу процесін қызықты етеді; тақырыптан тыс білімдерін кеңейтеді; оқу үдерісін динамикалық және тартымды етеді; оқушылар шығармашылық зерттеушілерге айналады; 2. Сабақта шығармашылық процесті жандандыратын рөлдік ойындарды қолдану: драматизация элементтерін қосу; пікірталас, қызу пікір алмасу ұйымдастыруға мүмкіндік беру; бейресми қарым-қатынасты ұсыну. 3. Шығармашылық тапсырмаларды пайдалану, мысалы, күлкілі жол құру, жұмбақ ойлап табу; сөзжұмбақ, ребус құрастыру; эссе конкурстары; аудармашылар сайысы; берілген тақырып бойынша викторина. Мысал ретінде: = сюжетті текшелер, сиқырлы қорап = мәтінмен жұмыс: = аудио жазба 4. Пән бойынша сыныптан тыс жұмыстар, мысалы: пәндік апталар; Олимпиадалар; форумдар, халықаралық конференциялар; қазақ дәстүрлерін үйренуге арналған мерекелер; марафондар, кештер және т.б. Бүгінгі таңда дарынды балаларды оқыту проблемасы тез өзгеретін әлемнің жаңа жағдайлары мен талаптарына тікелей байланысты, бұл белгілі бір білім саласында айқын қабілеттері бар адамдарға мақсатты білім беруді ұйымдастыру идеясын тудырды. Бүкіл әлемдік қоғамдастықтың білім беру саясатының мақсаттары мен міндеттерінің ішінде жеке тұлғаның интеллектуалды әлеуетін пайдалану, білімді интенсивті түрде алу стратегиясын құру маңызды болып табылады. Сондықтан «өзін-өзі тәрбиелеу» сияқты ұғымды атап өту маңызды. Дарынды балалармен жұмыс жасаудың маңызды нәтижелерінің бірі - дамушы әлемде өзін-өзі объективті бағалау мүмкіндігі, өзін-өзі тәрбиелеу және өзін-өзі басқару дағдылары, адамдармен белсенді сындарлы өзара әрекеттесуге дайын болу және өмірлік жауапкершілікті шешімдер қабылдау. Біріншіден, өзін-өзі тәрбиелеу білімді тәуелсіз меңгеру ретінде, бұл жағдайда бұл сөз «өзін-өзі оқыту» синонимі болып табылады. Екіншіден, біз өзін-өзі тәрбиелеуді кең мағынада өзін-өзі тәрбиелеу деп түсінеміз, яғни жеке тұлғаны құру және мұндай қолдану «өзін-өзі құру» сөзіне жақын болады. Жалпы алғанда, дарынды балалармен жұмыс туралы айта отырып, мен өте маңызды болып көрінетін бірнеше негізгі жайларды атап өткім келеді. 1. Дарынды баланың эмоционалды әлемі шамадан тыс қаныққан, ал мұғалімнің міндеті - оны басқалар түсінуі үшін өзін-өзі көрсете білуге үйрету. 2. Мұндай балалармен жұмыс жасайтын ұстаздар қабілеті кейде мұғалімдікінен жоғары болатын балалармен жұмыс істеуге кәсіби және психологиялық тұрғыдан дайын болуы керек. Бұл жағдайды мұғалім ішкі наразылықсыз қабылдауы керек. 3. Мектепте жұмыс істейтін мұғалімнің кәсіби деңгейі оқытудың белсенділік-құзыреттілік тәсілін жүзеге асыратын пәндік әдістердің тұтас жиынтығын шебер меңгеруді болжайды. 4. Мектептегі білім берудегі мұғалімдердің бірінші кезектегі міндеті кәсіпқойларды немесе мамандарды даярлау емес. Біздің жұмысымыздың басты мақсаты - өз өмірлік жолын өз бетінше таңдауға, алдына мақсат қойып, оған жету үшін шығармашылықпен жұмыс істеуге дайын, білімді, әдепті және дені сау адамды тәрбиелеу. Өйткені, мұғалімнің түпкі міндеті - кім дарынды, кім орташа екенін анықтау емес, әртүрлі дарынды балалардың дамуына мүмкіндік беру. Соңғы жылдары қоғам мен мемлекет деңгейінде дарынды балалармен жұмыс басым бағыттар санатында атап өтілді, өйткені қоғамның әлеуметтік-экономикалық әлеуетін арттыру жолдарын іздеу мәселесі күрт көтеріледі. Бұл, әрине, кездейсоқтық емес және бірқатар себептерге байланысты. Қазақстанның бірқатар экономикалық және әлеуметтік дағдарыстардан шығуына қабілетті және талантты адамдардың Отанының игілігі үшін жасаған жұмысы ғана көмектесе алатыны анық. Өмір үшін мектептен өзгермелі жағдайларға бейімделе алатын, коммуникативті және құзыретті түлек дайындауды талап етеді. Дарынды балалар - бұл еліміздің баға жетпес ұлттық қазынасы. Жоғары қабілеттерге ие болу, қоршаған ортада жылдам бағыт жасау, өз бетінше ойлау, олар көп ұзамай әлеуметтік-экономикалық прогрестің мазмұны мен қарқынын анықтайды, экономика, әкімшілік, ғылым, өнер, идеология және бұл біз үміттенетін ең жақсы нәрсе. Қазір дарындылық академиялық салада ғана емес, адамның кез-келген әлеуметтік маңызды саласында оза білу қабілеті ретінде анықталады. Дарындылықты жетістік ретінде және оған қол жеткізу мүмкіндігі ретінде қарастырған жөн. Өтініштің мәні мынада: бұрыннан көрінген қабілеттерді де, пайда болуы мүмкін мүмкіндіктерді де ескеру қажет. Менің сабағымды ұйымдастырудың ажырамас бөлігі оқушылардың жобалық іс-әрекеттерін жүзеге асыру болып табылады. Бұл оқу процесін қызықты етеді; тақырыптан тыс білімдерін кеңейтеді; оқу үдерісін динамикалық және тартымды етеді; оқушылар шығармашылық зерттеушілерге айналады. Біз әр сыныпта әртүрлі типтегі жобалар жасаймыз. Жобалардың тақырыптары мектеп оқушыларының қызығушылықтарына жақын және олардың өмірлік тәжірибелерімен байланысты. Оқушылар қысқа мерзімді де, ұзақ мерзімді де жобаларды орындайды. Оқушылардың психологиялық және жас ерекшеліктерін ескеруге тырысамын. Біздің мектепте қазақ тілдерінің пәндік апталығын өткізу дәстүрге айналды. Оқушылармен бірге біз тақырыптық электронды және қабырға газеттерін шығарамыз, оқуға және өлкетануға арналған өлеңдерді, викториналарды ең жақсы көркем аударуға арналған сайыстарға қатысамыз, бастауыш сыныптар мен ата-аналарға арналған концерттер ұйымдастырамыз. Бұл көбінесе балалардың қабілеттері мен таланттарының күтпеген «ашылуына» ықпал етеді. (130б) Мектептің негізгі бағыттарының бірі - оқушылардың шығармашылығын ынталандыру. Мектеп оқушыларының зерттеу жұмыстары - бұл, бір жағынан, шығармашылықтың мазмұны жоғары, ал екінші жағынан, нәтижеге қатал ақыл-ой еңбегінің жақсы мектебі. Зерттеу жұмысы оқушыларға көптеген білім дағдыларын шоғырландыруға және жаңа құзыреттіліктерге ие болуға зор мүмкіндіктер ұсынады: -мектеп оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамытады және олардың зерттеушілік қабілеттерін дамытады (әдебиеттерді рефераттау, библиографияны форматтау, жұмыс құрылымын құру және оны жобалау); -шығармашылық ізденіс пен зерттеу барысында аналитикалық және сыни ойлауды қалыптастырады; -сіздің бейімділіктеріңізді, кәсіптік бағдарларыңызды, алдағы еңбек қызметіне дайындықты тексеруге мүмкіндік береді; -оқу және еңбек қызметіндегі мақсаттылық пен жүйелілікке тәрбиелейді; -алға қойылған мақсатқа жету және алынған нәтижелерді ұсыну арқылы бұл олардың өзін-өзі растауына ықпал етеді. Бірінші кезеңде ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысқысы келетін оқушыларды анықтау фактісі маңызды рөл атқарады. Зерттеушілік таланттың «ұшқынын» анықтап қана қоймай, сонымен қатар ұсынылған зерттеу тақырыбын таңдауға көмектесу, шешілуі керек мәселелердің ауқымын анықтау және қажетті әдебиеттерді таңдау маңызды. Оқушы алғашқы қадамдардан бастап оның зерттеуінің маңыздылығын, оны іс жүзінде қолдану мүмкіндігін түсінуі маңызды (сабақта сөйлеу, басқа студенттердің үй жұмысын, есептерін, емтихандарға жауаптарын дайындау үшін жұмысты қолдану, жарыстарға қатысу). Балалармен үнемі жеке жұмыс жасау нәтиже әкеледі. Дарынды оқушылармен сабақ және сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мұғалімге ерекше талаптар қояды: -балаға деген оң көзқарас; -жеке адамға құрмет көрсету және әр адамда өзін-өзі бағалауды сақтау; -жеке тұлғаның басқалардан ерекшелену құқығын тану; таңдау бостандығына құқық беру; -баланың жеке басын емес, оның іс-әрекетін, іс-әрекетін бағалау; -балалардың жеке психологиялық ерекшеліктерін ескеру. Мұғалім оқыту технологиясын жетілдіріп, оқушыға өздігінен бірдеңе ойлап табуға немесе ашуға мүмкіндік берген кезде оның шығармашылық белсенділігі дамитынын есте ұстауы қажет. Мұғалім: шығармашыл; кәсіби құзыретті; эксперименттік, ғылыми және шығармашылық қызметке қабілетті; ақылды, адамгершілік және эрудит; өзінің заманауи білім беру технологиялары; оқу процесін шебер ұйымдастырушы; оқытудың құзыреттілікке негізделген тәсілін иелену; оқушылардың компенсаторлық қабілеттерін дамытуға қабілетті Мұғалімге мыналар тән: іздену қызметі; дарынды балалардың психологиясын білу; мұғалімнің дарынды балалармен жұмыс жасауда ынтымақтастыққа дайын болуы; дарынды оқушылармен жұмыс жүйесін тану жұмыстағы басым бағыттардың бірі болып табылады; Сонда ғана алда қойған мақсатқа жетуге болады. Қоладанылған әдебеиеттер: 1.stud.kz/sabak-zhospary/id/19402 2.edunews.kz/ruhanijangiru/798-daryndy-shkrt-blkt-stazdan.html 3. Дарынды балалар педагогикасы [Мәтін] : оқу құралы / А. Б. Мұқашева, Қ. Б. Жұмабекова. – Алматы : Қазақ университетi, 2019. |