олжас диплом 2020. Бабал Олжас Жеісалылы Дипломды жобаны Тсіндірме жазбасы таырыбы Жкктергіштігі 50т ілмеблокты конструкциясын игеру
 Скачать 1.41 Mb.
|
|
3. Еңбекті қорғау 3.1 Өндірістік қауіпті және зиянды факторларды талдау Ұңғыны жерасты жөндеу жұмыстарын мұнай және газ өндіретін бригада құрамына кірмейтін, арнайы жерасты құрылыс бригадалары орындайды. Ал кәсіпшілікте, жерасты құрылыс бойынша еңбек бригадасын ұйымдастыру бөлімше түрлері қабылданады. Көбінесе жарақаттар қол құрал- жабдықтарын пайдаланғаннан болады. Жұмыс істеп тұрған механизмдерден, элеватор, жоғарғы жақтан құлайтын заттардан және жоғарыдан (биіктен) құлау нәтижесінде. Фонтан ұңғыларын игеру және құрлысы кезіндегі ең негізгі және қауіпті кезең ұңғымалардан сұйықтықтардың атылуынан және ашық фонтан кезінде байқалады. Бұл қауіп ұңғы оқпаны мен бұрғылау құбыры тізегінің арасындағы саңылауда және лифтте сұйықтықтың газдануы нәтижесінде болады. Электр құрал-жабдықтар, электро жарықтандырғыш аппаратуралардың істен шығуынан ұңғы құрлысы кезінде қауіпті жағдайлар, мұнай мен газ буларының бөліну мүмкіндігімен байланысты. Күрделі және еңбек көлемінің түрлеріне қарай жөндеуге оқшауланған су, апаттардың алдын алу және ұңғының екінші оқпанын бұрғылау жатады. Жұмыстың аса қауіпті түрі, бағыттас құбырлардың босатылу, цементтаж (қысым әсетінен цемент құю), монтаждық (жабдықтау) және демонтаждау (қайта жабдықтау) жұмыстары және т.б. 3.2. Қауіпсіздіктің жалпы шаралары Құрал-жабдықтардың қапталуын талап етпейтін жұмыстарды жүргізу үшін көтергіш агрегатты арнайы ұстағыш арқанмен жабдықтайды. Қауіпсіздік көз қарасымен маңызды болып құрылыс жұмыстарын тездету өз кезегінде ұңғыларды күрделі құрылысқа дайындықты төмендегі жұмыстарды қамтиды: керек жағдайда көтеріп түсіру құрылғысының (мұнара, мачта, треног) құрлысы, ұңғы ішіндегі жұмыс алаңы, саты мен ондағы алаңдар, көпіршелер және стелаждар және т.б. Қозғалатын агрегатқа және көтергіш тракторға алаң дайындау үшін, шайқау агрегаты, керек жағдайда агрегатты орталықтандыру және ұңғыны айдаудағы тәл арқанның дұрыстығын, таль жүйесін тазалау, қондырғы мен құрал- жабдықтарды тексеру және майлау, мұнара мен мачта орталықтарының дұрыстығы, құрылысқа керекті құбырларды, штангларды тексеру, құмды тығынды тазалау мен шайқау, бұрғылау станоктары мен қозғалмалы агрегаттардың ұңғы құрлысы үшін, бұрғылау құбыры және т.б.; ұңғы территориясындағы тазалықты сақтау жатады. Ұңғы территориясы әр дайым мұнай мен жайылмаған және бөгде заттардан бос болуы керек. Түнгі уақытта жұмыс істеу үшін ұңғы жөндеу жұмыстары кезіндегі орныда және оның айналасындағы территоиялар дұрыс жарықтандырлыуы керек. Агрегаттар арнайы танкерлер орналасқан алаңдағы ұңғыларда ғана пайдалануы керек. Агрегатта жұмыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, желдің 11 м/с жылдамдығында немесе ауа-райының қолайсыз жағдайы жайлы хабар алғанда көтеріп- түсіру операциясы жүргізілмейді. Бұл жағдайда көтеріп-түсіру операциясын тоқтатып және агрегат мұнарасын тасымалдауғы ыңғайлы жағдайда орналасатыру керек. Агрегат жерге дұрыс қондырылмайынша көтеріп- түсіру операциясын жүргізуге болмайды. Жерге орналастыру арнайы қарастырылған ұңғы жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатқан агрегаттың желілірінің құбыр арқылы іске асады. Құбырға барлық тірек бұрандалары бекітілмейінше агрегатта жұмыс істеуге болмайды. Құрал-жабдығы дұрыс емес, істен шыққан агрегатта жұмыс істеуге болмайды. Жарамсыз көтергіштің шектеулі ілмеблогінде де жұмыс істеуге бомайды. Әр бір жөндеу жұмыстарының алдында немесе әр бір кезекшілікте кроноблоктың көтергіштік жұмыс қабілетін ілмекті блокты максимальді биіктікке үш есе көтеру жолымен міндетті түрде тексеру керек. Жүкті басқа көлік түрімен агрегат өсіне перпендикулярлы бағытта тартуға тиым салынады. Тек жүктердің тартылу кезіндегі салмағы 0,4т құрайды. Агрегатта қолданылатын барлық арқандар кезекті түрде тексерілуі керек. Агрегатта төмендегі жағдайларда жұмыс істеуге болмайды: Арқанның бір бөлігі үзілген; Тәлді негізде арқанның түйілген жеріндегі үзілген сымдардың саны 10 %, ал қалған арқандарда 5 % болуы (сымның санына қатысты) керек. Мұнараға саты арқылы тек апаттық жағдайларда ғана жұмысшы адамның белінде қауіпсіздендіретін арқаннға бекінген жабдықтаушы белдікпен шыуына болады. Қорғаныс әйнегі жоқ фаралар жіберілмейді. Агрегаттарды тасымалдау кезінде қуаттылық қорабы және пневмогидро жүйелердің орындаушы мүшелері өшірілуі керек. 3.3 Көтеріп-түсіру операциясының қауіпсіздігіне арналған қондырғылар Ұңғы жөндеу жұмыстарын жүргізде еңбек жағдайының қауіпсіздігімен қамтаммасыз етудің маңыздысы жөндеу жұмыстрында болатын өзгерістерге сай түсірілетін күш қондырғыға, механизмдерге және құрал-жабдықтарға есептелінеді. Мұнараның және мачтаның қауіпсіз пайдалануының негізгі жағдайы болып, олардың тұрақытылығының сыналып отырылған тігінен және көлденеңінен орналасқан мөлшерге байланысты. Мұнара мен мачтаның жүк көтергіштігі және жел күші, жұмыс барысындағы максимальді мөлшерге сәйкес болу керек. Мұнара мен мачтада белгіленген мөлшерден асып кету, олардың бұзылуы мен қатар күрделі апатқа және адамдарға зинды төтенше жағдайды қалыптастыруы мүмкін. Мұнара мен мачтаның беріктілігі үшін болаттан жасалған төселімдермен тартады. Олар көтергіш қондырғыға берік тартылып, ал астынан якорға бекініп диагональды қалыпта жату керек. Тартылған сымдарда кем дегенде үш қысқыш болғаны жөн. Ол сымдарды тек винттік тартылымдар арқылы жүргізеді. Мұнара мен мачтаның басын қалыңдығы 40мм кем емес, биіктігі 1,25 мм болатын металдан жасалған алаңмен жабдықтайды. Көтеру үшін кронблок алаңында сатыларды биіктигі 1 м кем емес, ал кіреберісте ені 65 см, 600 бұрыш шамасындай етіп орнатады. Көтеріп- түсіру операциясы кезінде, қозғалмайтын тәлді арқан соңын тарту кезінде мұнара мен мачтаның қиғыштығының алдын алу үшін тартатын бағытталған ролик пайдаланады. Тартылатын роликте плитада немесе арнайы фундаментте орнатылған, мачтаның төмен жағындағы брусты тірекке немесе мұнараның түзу брусына қатты бекітілген перилді қоршау болу керек. Тартылатын ролик арқылы көтергішке баратын арқан жұмыс алаңын, көпіршелердің қиылысуы және көтеріп-түсіру қондырғысының элементтеріне жанаспауы керек. Стационар мұнарадан ұңғы жөндеу жұмыстарына тартылатын роликсіз төмендегі талаптарды орындаған жағдайда байқалады: кронблок қосымша бөліктермен жабдықталып, тілді арқанның соңғы бөлігі мұнарадан, ал тәл арқанының қозғалмайтын бөлігі мұнараның аяқ жағына, көтергіштің бетіне қарама-қарсы және ұңғы түбінен 25 м арақшықтықта орнатылуы керек. Жылжымалы агрегаттар дөңгелекті жүрісте шығарылады. Жылжымалы агрегаттармен жұмыс жүргізу кезінде агрегатта жөнделген қондырғының дұрыс жұмыс атқармауы, жұмыс жағдайына сай мұнараның орталықтандырылуы және жұмыс орнының ыңғайсыздығына, тарлығына баланысты қауіпті жағдайлар туындайды. Жылжымалы агрегаттарды қолданғанда міндетті түрде кауіпсіздік талаптары сақталу керек: Қондырғының құлап қалмауын қамтамасыз ететін сақтандырғыш сатылар мен глушительдерді ұшқын сөндіргіштермен жабдықтау; Ұңғыларда жөндеу жұмыстары кезінде кауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін агрегаттар құбыр, штангі және басқа да құрылғылар бұралып салынатын механиздермен жабдықталуы керек. Тәлді жүйені кроноблоктың асытындағы балкалармен жабдықтау; Агрегаттың көтеріп-түсіру операциясының басқару мүшесі өлшеп-бақылау аспаптарымен жабдықталған, қауіпсіз орында орналасқан, жеке пункттерге негізделуі керек. Пункттен ұңғы жанындағы,көпіршелер, тальдік блоктың қысым жолы және жоғарғы жұмыс бөлігіндегі жұмыс орны анық көріну керек, Агрегаттар жарықтық немесе дыбыстық сигналдармен жабдықталуы керек. Жылжымалы агрегаттарды пайдалануына баланысты ұңғыдан агрегатты алып тастау және қауіпсіз еңбек пен уақыт үнемділігі үшін ұңғыны орнату маңыздылығы туындайды. Мұнай өндіруші елдердің кейбір аймақтарында соңғы жылдары жылжымалы агрегаттармен жұмыс анализі бойынша агрегатқа арналған алаңның қанағаттанарсыз жағдайының нәтижесінде және қауіпсіздік ережесін бұзу мен қондырғылардың дұрыс орналспауынан жұмыс алаңдарында тосын жағдайлар мен апаттар жиі болады. Агрегаттарға араналған алаңдарды орнатқанда кейбір кездерде оған түсетін салмақ мөлшері, жүк түрі және т.б., есептелмейді, соның нәтижесінде олардың отыру мүмкін. Ұңғы айналасындағы территорияда жоспарлау жұмыстарының жүргізілмеуінен және дренаждық каналдардың қарастырылмауы нәтижесінде алаңдар батпақтанып қалады. Кейбір жағдайларда жылжымалы агрегат грунтқа орнатылады, ал мұнараның тірегі ретінде брустар салынады. Жұмыс алаңдарын әр түрлі биіктікте салады, өйткені трактористке ұңғы маңы және жұмысшы адамдар жақсы көрінбесе онда, тосын оқиғалар қаупі төнеді. Жылжымалы агрегат алдындағы алаңды кейде жеткіліксіз көлемде салады, нәтижесінде әр түрлі типтегі агрегаттар орнату мүмкін болмайды, сонымен қатар, ұңғы маңында жұмыс істеп жатқан трактористке еш нәрсе көрінбейді, және де тәлді арқанмен кронблоктың рамкасының бұралып және үйкеленуі мүмкін. Тәжірибе көрсеткіштері бойынша, жылжымалы агрегаттарды пайдалану кезінде ұңғыны ағымды және күрделі жөндеуде жылжымалы көпрше- стелаждарды қолдану міндетті емес. Сондықтан, соңғы жылдары жаңадан енгізген ұңғыларда жылжымалы агрегаттардың темірбетоды алаңмен және алаң маңы мен көпіршелерді де темірбетонды плитамен жабдықтайды. Дайындық жұмыстары жылжымалы көпіршелерді пайдаланудан еш айырмасы жоқ. Таратын бекіністердің сызба нұсқаслары, агрегаттардың түріне байланыстылығы, әр бір ұңғының бу шығару саны, дұрыс емес тартылылуға және кейіннен апатқа әкеліп соғады. Бұндай жағдай болшақта агрегаттардың барлық типтерін жобалау кезінде агрегаттардың тарту сызбасының алдын алуға үлкен көмек көрсетеді. Рационалды өндіріс сызбасын орналстыруда негізгі сұрақ болып, ағымдағы және күрделі ұңғы жөндеу жұмыстары кезіндегі жылжымалы агрегат орнынын дайындау болып табылады. Өңделген сызбаларда ұңғыдан бөлінетін газ агрегатқа бағытталмауы үшін агрегатты желденген жағына қарай орнату керек. Тальдық арқанмен дұрыс жұмыс істеу үшін және ұңғы маңы мен жұмыс істеуші машинисттерге жақсы көріну үшін көпірше-стелаждарды жылжымалы агрегат алаңына қарсы осьте орнатады. Қазіргі кезде ұңғы жұмыстарының күрделі жұмыстарын жылжымалы агрегаттар пайдалану арқылы жүргізеді, мсал АЗИНМАШ -43 А, А-50, гидроприводпен жабдықталған және шынжырлы қосқышы бар жылжымалы агрегат қондырғысы бекітілген. Көпіршелер метал сырғанағыштан, механикалық (гидравликалық) домкраттан және тұрақтардан құралған. 3.4 Көтеріп-түсіру операциясының қауіпсіздігіне арналған қондырғылар мен құрал-жабдықтар Ұңғы жөндеу жұмыстары кезінде көтеріп- түсіру операциясының максимизацисы (КТМ-МДСП) үшін керекті қондырғылар сорапты-компресорлы құбырлар мен штангілерді көтеріп-түсіру жұмыстарның қауіпсіздігін жоғарлатады және жеңілдетеді. Мұнара мен мачтаның қондырғылары тәлді блоктың қозғалысына кедергі келтірмей, ал оның бөлшектері тәлді арқаның бір бөлігіне араласпайтындай етіп орналасауы керек. Жоғарғы жақта жұмыс істеу үшін люлька тігінен оңай қозғалып және керекті тұрғыда 150Н болып бекітілуі керек. Ол көтергіш қондырғының марштық сатысының ауыстырғыш алаңының тұтқаларымен байланысты болуы керек. Люлькада қорғаныштық шлемді бекітетін арнайы қондырғының шынжыры, сонымен қатар олардың бұралып және қайта салыну үшін құрылғылар қарастырылады. Құбыр мен штангы үшін элеваторлар. Ұңғы жөндеу жұмыстары кезінде элеваторлар жартылай тракторлы салмаққа есептелінеді. Олар көтеріп-түсіру операцисы кезінде құбыр мен штангілерді мықты етіп ұстап тұру керек. Элеватордың құлпылы байланыстары мен бекітілген қондырғылар төмендегілерге міндетті: Соқтығыс пен тез арадағы салмақтың өзгерістері кезінде өз еркінен ашылуын болдырмау; Парафин мен басқада механикалық қоспалардың түсуін болдырмай әр түрлі метеорологиялық жағдайларда элеватор жұмысымен қамтамасыз ету; Элеватордың жабық болуын көріп бағалау арқылы мүмкіндіктің болуы; Қолғаппен жұмыс істегенде ыңғайлы жағдай жасалу керек; Құбырлар мен штангілерге арналған кілттер Құбырлы арқанның қоршаулы қондырғысы құбырды толық қамтып оның тесілуін болдырмайды. Кілттің қамту конструкцисы оның құбырда және штангіде ешбір көмексіз ұстап тұруын жабдықтайды. Қол кілттерінің ұстағышы көп күш жұмсамай тез арада айналғыш құрылғымен қамтылған. Кілттер жеңіл жне жеткілікті мөлшерде мықты болу керек. Штангіге арналған автоматикалық және механикалық кілттер универсалды болу керек, яғни, әр түрлі диаметрдегі штангілердің бұралып қайта салынуына тиімді болады. Құбыр мен штангінің бұралуы үшін және бұралған құбыр байланыстарының дұрыстығын бақылап, олардың құрлысының қызмет көрсетуде қауіпсіз және ыңғайлы болғанын жабдықтау. Құбырларға арналған автоматты кілттер құрамына әр түрлі диаметрдегі айналу мезетінің өзгеруі үшін арнай қондырғы кіреді. Барлық жүк көтергіш қондырғылар мен құрылғылар (кілттер, штопрлар, элевторлар, айналғыштар, және т.б.) кем дегенде жылына бір рет диагностикалық тексерілуі керек, ал тексеру нәтижесі арнайы куәліктерде тіркеледі. 3.5 Көтеріп - түсіру операциясының қауіпсіздігі Ең көп жүргізілетін операцилардың бірі – көтеріп-түсіру операциясы, сондықтан осы операциялардың жғдайларын жақсартуға аса көп көңіл бөлінеді. Көтеріп-түсіру операциларының қауіпсіздік жағдайы мен еңбекті жеңілдетудің негізгі жолдарының бірі құрал-жабдық пен қондырғыларды жетілдіру, қол жұмыстарының мехнизациясы мен автоматизациясы және бастысы сорапты-компресорлы құбырдың бұралып қайта салынуы болып табылады. Бұрап қайта салуға арналған құбырларда автоматты, автоматты штангілі кілттерді, механикалық штангілі-құбыр кілті, сладер, құбыр мен басқа да механизмдерге арналған қоршауларды қолдану көтеріп-түсіру операцияларын жеңілдетеді. Ашық орталықтанған және атқылау мүмкіндігі бар ұңғылар сұйықтқпен басып тасталынады. Ұңғы оқпанның арматурасының ауыз бөлігін ашыуда қысымды атмосфералық қысымға дейін төмендетеді. Осындай ұңғылардың құбырын көтеріп-түсіру жұмыстарын тек қорғайтын арнайы флаганың және құбырлардың болған жағдайында ғана жүргізеді. Ұңғының тереңдігі 2500 м болғанда салмақ индикаторы орнатылады. Штангіні штоктың бұралу кезінде штанг тізбегіне штангілі элеватор бекітеді. Құбыр мен штангіні түсіру кезінде нәтижесінде бұрандалы қосылыстардың және құбыр мен штангілердің үзілуінен сақтайтын құбыр мен тізбектегі соқтығыстарды болдырмау үшін бағытталған фланец пайдаланады. Күкіртті мұнай ұңғыларында көтеріп-түсіру операциясы кезінде жұмысшылардың уланып қалмауы үшін, ұңғы оқпанынынан атмосфераға шығатын арнайы күкірт сорғыш ВГ-1М желдеткіш қондырғсын орнату керек. Құбыр мен шатангілі көтеріп-түсіру жұмыстарында үзіліс уақытында тәлді механизм жүйесіне салмақ түсіруге тыйым салынады. Ұзақ жұмыс уақытында ұңғы аузын мықтап жабады. Көтеріп-түсіру операцияларының алдына дейін атқылау мүмкіндігі бар ұңғыларды фонтан арматурасының қозғалғышымен немесе қарама-қарсы атқылау құрылғысымен жабады. Көрушеңдігі 30 м кем емес өте күшті туман және қар жауып тұрған кездегі желдің жылдамдығы 11 м/с аспаған жағдайда көтеріп-түсіру операциясын жүргізуге болмайды. 4. Экономикалық бөлім 4.1 Жабдықты құрастыру және ұңғыманы жөндеуге арналған құралдың экономикалық сұрақтары Ұңғыманың жер асты жөндеуіне мұнайды алуға кететін барлық шығындардың 13 % құрайтын, жыл сайын 18 млрд.тенге артық аса шығынданады. Бір ұңғыманың жер асты жабдығының аңымдағы жөндеуіне орта есеппен ай сайын 1,42 млн тенге шығындалады. Түсіру-көтеру операцияларында рационалды жабдықтарды және құралдарды қолдану жолымен жер асты жөндеуін үдетуге болады және сәйкес айтарлықтай экономикалық эффект беретін шығындарды азайтуға болады. Жабдықтардың және құралдардың экономикалық тиімділігін арттырудың негізгі жолдары: Салмақты азайту.Сонымен қатар металға шығын, оның өңделуіне және тасымалдануына кететін шығындар азаяды.Одан бөлек жабдықтардың және құралдардың салмағы азайғанда, жұмыстың еңбексыйымдылығы төмендейді және еңбектің өнімділігі артады; Тапшы емес немесе аз тапшы материалдарды қолдану. Сонымен қатар берілген моментте өнеркәсіптің басқа салаларына біршама қажетті,тапшы материалдардың шығыны азаяды.Бұл салалар өз өндірісінің көлемін арттыра алады, өз құндылығын кеміте алады және экономды түрде жұмыс істей алады.Одан бөлек тапшы емес материалдар көбінесе тапшы материалдардан арзанырақ болады; Жабдықты қолдануда алдыңғы техника және еңбектің рационалды ұйымдастырылуын қолдануға негізделген, жетілген технологиялық үрдістерді қолдану; Жабдықтың ұзақ уақытқа жарамдылығын арттыру және жөндеуді арзандату. Жобаланатын құралдар келесі талаптарды: құрал өзіне келетін жүктемені ұстай алатындай жеткілікті берік болуы қажет;Оның салмағы аз болуы керек, құрал жұмыста қолайлы және қауіпсіз болуы қажет, талаптарды қанағаттандыруы қажет. Ең жақсы болып бір уақытта қауіпсіздік, беріктік, жұмысқа қолайлылық және ең аз салмаққа ие болу талаптарын қанағаттандыратын құрал табылады. Мұндай құралдардың қолданылуы ұңғыманы жөндеуді жылдамдатуы қажет. Әр түрлі құралдардың экономикалық тиімділігін салыстырғанда келесі техника-экономикалық көрсеткіштер шығады: Берілген құралдармен жұмыс өндірісіне уақыттың шығындалуы; Құралдарды дайындаудың құндылығы; Бұл көрсеткiштерiнiң негiзiнде аспаптарының жаңа түрлерiнiң қолдануынан экономикалық эффектi салыстырмалы бұрын қолданылған анықтайды. Есептеу әдiстеменi келтiремiз. Түсу – көтергiш операциялардың үдеуiнен бригадаға бiр-бiрден алынатын жылғы үнемдеу. Жылғы үнемдеудi формула бойынша анықтауға болады Мұнда  -түсiру және бiр тұрбаның көтеруi немесе штанганың уақыты ескi аспаптардың қолдануында, сек; -оған қоса, жаңа аспаптардың қолдануында, сек;Н-ұңғымақтардың үшiн терең үрлегiштiң салпыншағының тереңдiгi, немесе жаңа аспаптарды жөндеуiнде қолданатын компрессорлық ұңғымақтар үшiн бiрiншi және сорап-компрессорлық құбырларды екiншi қатардың түсiрудi орташа ұзындығы, м;  -бiр тұрба, екi тұрба немесе штанганың орташа ұзындығы, м;С- бригадо - сағат ұңғымақтың жер астындағы жөндеу құны, руб; N-жаңа аспаптардың қолдануымен егде жер астындағы жөндеулердi сан, шығарылған бiр бригадасымен. және - мән хронометраждық бақылауларды негiздерде анықтайды. және - айырым әдетте үлкен емес, сондықтан хронометраждық бақылауларды үлкен сан үшiн.Бұл ұңғымақтардың пайдалануды мерзiмдi құмарлығы өндiрiлетiн мұнайды санды құмарлықтан жылғы үнемдеу салдарынан. Мұнайдың олжаны құмарлықтарының жанында тұрақты меншiктi шығындарды азаяды, мұнайды олжаның өзiндiк құнын салдарынан не азаяды. Жылғы үнемдеу бұл өзiндiк құнның кiшiрейтуiн есепке алады. Жылғы үнемдеудi формула бойынша анықтауға болады Мұнда С1-сағат ішіндегі ұңғымаққа тұрақты қолдану кезiндегi шығындар, руб; C1 ұңғымақтардың амортизация баптары бойынша шығынды бөлулердi жолымен анықтайды, қолдану кезiндегi уақытқа қалған негiзгi шығындарының амортизациясы Ұзақ уақытқа жарамдылықты құмарлық және аспаптардың өзiндiк құнның төмендетуiнен экономикалық эффект. Э3 формула бойынша анықтауға болады мұнда  -Ескi аспаптың көтерме бағасы, руб; -Жаңа аспаптың көтерме бағасы, руб;n-Жаңа аспаптардың саны;  -ескi аспаптың ұзақ уақытқа жарамдылығы, годы; -жаңа аспаптың ұзақ уақытқа жарамдылығы, годы;Тиiмдiлiктiң келтiрiлген ортақ экономикалық көрсеткiштерiнен басқа аспаптардың жеке түр тән көрсеткiштер арнайы техникалық-экономикалықтар тағы басқалар ескеру керек. Мысалы, тұрбалардың уқалалатын және алып келетiн тентектерге мүлтiксiз аспаптардан астам санына қолдануы кiшiрейту салдарынан бұрандалық қосылыстарды бекiткiште. Жаңа ескi жабдық және аспаптың құнының аралығында айырмашылықтың жанында және жабдықтың жасауы және аспап үшiн қажеттi капитал жұмсауларда айырмашылықты олардың үлкен санында есепке алуы керек. Жылғы экономикалық эффекттiң анықтауы осы жағдайда жылғы өндiрiс көлемiне жаңадан техникаға шаралардың енгiзуiнен кейiн алған көрсеткiштерi бар өндiрiстiк негiзгi және сырт қорлары және алған нәтижелердiң көбейтуiн әуес болуына шығындары өзiндiк құн бойынша бастапқы көрсеткiштердiң салыстыруы жолымен өндiрiп алады. Есептеу келесi формула бойынша өндiрiп алады  Э-жылғы экономикалық эффект, немесе жылғы үнемдеу, руб;  -жаңадан техникаға шараның енгiзуiне дейiн жұмыстың бiрлiгiнiң өндiрiсiне өнiм бiрлiгiне немесе шығын сомдарындағы өзiндiк құн; -жұмыстың бiрлiгiнiң өндiрiсiне өнiм бiрлiгi немесе шығында сомдарындағы өзiндiк құн жаңадан техникаға шараның енгiзуiнен кейiн; -демек, жаңадан техникаға шараның енгiзуiне дейiн осы өнiмдi жылғы шығарылым немесе шығарылған жұмысының жылғы көлемiнiң бiрлiгiне сомдардағыны өндiрiстiк негiзгi және сырт қорлардың соманың меншiктi iргелi шығындары; -демек, осы өнiмдi жылғы шығарылым немесе шығарылған жұмысының жылғы көлемiнiң бiрлiгiне сомдардағыны өндiрiстiк негiзгi және сырт қорлардың соманың меншiктi iргелi шығындары жаңадан техникаға шараның енгiзуiнен кейiн;Көрcетiлген шығындарда соманың бұл шығарып тасталған негiзгi қорларды iске асыру алған шегермесiне шығарып тасталған iшiнен жұмыс iстейтiн негiзгi қорларын амортизацияламалған бөлiк жамалады.  -табиғи бiрлiктердегi шығарылған өнiм немесе жұмысының жылғы көлемi жаңадан техникаға шараның енгiзуiнен кейiн. Екiншi енгiзудi жылдың мемлекеттiк жоспары бойынша қабылданады;Е-iргелi шығындардың салыстырмалы тиiмдiлiгiнiң нормативтiк коэффициентi. Мақсаттардың сыйлық берулерi үшiн жылғы экономикалық эффекттiң анықтауында мәлiмет немесе ұқсас өндiрiстегi жұмыс iстейтiн нормативтiк коэффициентi қабылданады, бiрақ 0нен төменде емес, 45. Жоқ болғанда салалық нормативтiк коэффициентi, анықтаулар, ол оған дейiн бұдан былай тең 0, 45 қабылданады. Жер астындағы жөндеу үшiн аспаптың типтелуi Машина жасаудың бұйымдарының типтелуi арналған түбегейлi жұмыс соңғы кезде жүргiзiледi. Машиналар, құралдар және жабдықтың түрi қоғамдық еңбектiң ең төменгi шығындарымен машина жасаудың бұйымдарының өндiрiсiн ұйымдастыруға мүмкiндiк беретiн халық шаруашылықтарды салалар техникалық және экономикалық қисынды техникалық процесстi қосады. Түрдiң өңдеуiн қажеттiлiк машина жасау салалары көпшiлiгiнде артық үлкен номенклатураның бұйымын шығарылатын, конструктивтiк орындау және өлшем азын-аулақ айырмашылығы болатын ұқсас беттерiнше тағайындаулар шақырылады. Бұл жағдайлар олардың өндiрiсiнiң ұйымына терiс ықпал етедi, шығарылымның сериялылығы, бұйымның бейiмдеуiн азайтады, өндiрiстi мамандандыруды ары қарай дамытуды бөгелтуге қиындатады, жаңа машиналардың игеруiнiң мерзiмдерiн ұзартады, пайдалануда олардың өндiрiсiмен сабақтас шығындарды жоғарылатады номенклатураны үлкейтедi қордағы жиiрек, жөндеудi бағасын көтерiп жiбередi және қызмет көрсетудi құнды жоғарылатады. Жеткiлiксiз номенклатураның бұйымын шығарылатын машина жасау салалары сонымен қатар сол талап ететiн номенклатураны түрдiң өңдеуi және оның игеруiне туралы ұсынысты дайындауға айқындалуға мүмкiндiк бередi. Жоғарыда айтылған жағдайлармен мұнай ұңғымаларының жөндеуi үшiн жабдықтың типтелуiн бағыт және аспап анықталады. |