Бх қыздарики. Бх Рк Удачи 100 алайы 1билет
 Скачать 443.8 Kb.
|
|
Бх Рк Удачи 100 алайық 1-билет. Әйел қызымен қабылдауға жүгінді. Перзентханадан қанағаттанарлық жағдайымен 5-ші күні шығарылған. Ананың сөздерінен перзентханадан шығарылғаннан кейін үйде нәрестеде әр емізілгеннен кейін құсуы, емшекті әлсіз соруы, жиі нәжіс шығаруы пайда болған. Дегидратацияға байланысты жағдайы ауыр. Туғаннан бастап дене салмағын жоғалтқан – 670 грамм. Сыртқы жыныс мүшесі бисексуальды құрылымға ие: үлкен жыныстық еріндері бітіп тұтасып кеткен, басының түзілуімен клитордың гиперторфиясы байқалады. Зертханалық зерттеулер: гиперкалиемия (7,06 ммоль/л), гипонатриемия (122,9 ммоль/л), гипогликемия (2,8 ммоль/л), тестостерон мөлшері жоғары, альдостерон мөлшері қалыпты, ренин жоғары. Нәрестеге андрогенитальды синдром диагнозы қойылды. Сұрақтар: Тестостерон қай жерде синтезделеді? Атабездегі Лейдиг жасушаларында-интерстициальді тінде холестериннен түзіледі, сонымен-қатар әйелдерде және ерлерде бүйрек үсті безінің қыртысты (торлы) аймағында түзіледі; әйелдерде аналық безде кішкене мөлшерде түзіледі. Гормон андростендионмен жасалады, ол өз кезегінде бүйрек үсті қабығында жасалады. Әдетте, сау адамда тестостерон әдетте 10-40 нмоль / л құрайды. Сіз бұл гормон тек еркектегі ғана емес, сонымен қатар әйелдің денесінде болады. Әйелдерде тестостерон қай жерде өндіріледі? Әйелдердің денесінде бүйрек үсті безі мен ооциты өндіріледі. Оның деңгейі 0,31-3,78 нмоль / л аспайтын болса, норма деп есептеледі. Осы гормонның химиялық табиғатын және нысана жасушаларын атаңыз Химиялық табиғаты жағынан тестостерон стероид болып табылады. Ер адамдар да оның синтезі еркек жыныс бездерінде орналасқан Лейдиг жасушалар ында жүреді. Сонымен қатар әйел дерде де, ерлерде де бүйрекүсті бездерімен синтезде леді.Тестостерон - бұл ен манызды ер жыныстық гормон (андроген) болып табы лады. Ол негізінен ұрық бездерінде шығарылып отырады. Ал әйелдер де аналық без бен бүйрек үсті кортексі тестостеронның төмен мөлшерін шыға рып отырады. Сонымен қатар, оның денесі басқа андрогендердің прекурсорлары нан тестостерон гармонын шығарып отырады. Тестостерон негізінен осыларга жауап береді:Репродуктивті мүшелердің дамуы (ұрық, простата, пениса)Ерлердің типтік жыныстық ерекшеліктерін оқытуерлер әдетітұқым шаруашылығы Ерлердің ләззаты мен белсенділігін бақылау. Тестостерон қан сарысуынан анықталады. Тестостерон-стероидты гормон болып табылады. Оны еркек гонадаларында (ұрықта) орналасқан Лейдиг жасушалары шығарып отырады. Ерлер мен әйелдерде тестостерон бүйрек үсті безінің қабығы арқылы да шығарылады. Оның өндірісі гипофиздің алдыңғы бөлігінде пайда болатын ACTH арқылы ынталандырылады. Тестостеронның әсерінен ақуыздардың синтезі артады, олардың катаболизмі баяулайды, сүйек пен дәнекер тінінің өсуі, сондай-ақ СТГ және ИФР-1 өндірісі ынталандырылады. Нысана-жаушалар (органдарға) – ұрық шығаратын түтіктер, қуық аысты безі (простата), ұрық көпіршігі, атабез қосалқысы; әйелдерде-жатырда, овариальді фолликулада; гипоталамус жасушаларында (кері байланыс механизмі арқылы). Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері Тестостеронның әсер ету механизмі – екіншілік (майда ериді, сондықтан жасуша мембранасынан өтіп кетеді). Гормон-рецепторлық кешен жасуша ядросына еніп, онда мРНҚ, тРНҚ, рРНҚ түзілуін ынталандырады, сонымен қатар РНҚ-полимераза ферментінің белсенділігін көтереді. Егер тестостерон синтезделген жағдайда, ағзада нәруыз синтезі жоғарылайды, нәруыз ыдырау төмендейді, бұлшық ет массасы жоғарылайды, қандағы глюкоза мөлшері яғни концентрациясы төмендейді, тері асты майлары да азая бастайды, екіншілік жыныс белгілерін қалыптастыруда маңызы зор, мысалы мұрт-сақал өсуін, дауыстң ерлерде жуан болуын, ерлер дене бітімінің ерлер сипаты бойынша өсуі, т.б. Секрециясы гонадолиберин-рилизинг фактор әсерінен ЛГ/ФСГ артып осы екі гормон тестостерон синтезделуін ынталандырады, ЛГ-андрогендердің синтезін ынталандырады; ФСГ – сперматогенезді ынталандырады 4. Глоссарий:Етеккір кезіндегі биохимиялық өзгерістер Менструация уақытында қыз не әйел жалпы физикалық ыңғайсыздықты сезінеуі мүмкін. Ол цикл кезінде әйелде, қызда ашуланшақ болуы, ұйқышылдық, жабырқау, тітіркену, шаршау, импульстің кішкене жоғарылауы, етеккір кезінде импульстің біршама баяулауы байқалуы мүмкін. Биохимические изменения во время менструации Biochemical changes during menstruation 2-билет. Клайнфельтер синдромы – кең таралған патология (еркек популяциясындағы кездесу жиілігі 1:660 жаңа туған ұлдар), жиі кездесетін себептері гипогонадизм және бедеулік болып табылады. Клайнфельтер синдромы патогенезінің негізгі буыны Лейдинг жасушаларымен тестостеронның жеткіліксіз өндірілуі болып табылады (біріншілік немесе гипергонадотропты гипогонадизм). Осы патологияның негізгі клиникалық көріністері (сәйкесінше емделушілердің басты шағымдары) – бедеулік, эриктильді дисфункция, гинекомастия және артық салмақ. Мұндай пациенттердің фенотипі әртүрлі, әдетте олар ұзын бойлы, денесінің евнухоидты пропорциясымен және кішкентай тығыз аталық безі (яичник) болады. Сонымен қатар, сөйлеудің бұзылуы мен ақыл-ойдың төмендеуі байқалады. Сұрақтар: Ерлердің негізгі жыныстық гормоны - тестостерон. Ол ерлердегі аталық бездердің лейдиг жасушалары арқылы, сондай-ақ әйелдердегі аналық бездермен және ерлердегі де, әйелдердегі де бүйрек үсті безінің қыртысы арқылы холестеролдан синтезделеді. Бұл перифериялық метаболизмнің өнімі, ер балаларда вирилизацияға, қыздарда андрогенизацияға жауап береді. Тестостерон көбінесе жыныстық гормонмен байланысты. Ол сперматозоидтар түзуде маңызды рөл атқарады. Бұл сүйек пен бұлшықет тіндерінің дамуына да әсер етеді. Ер адамның тестостерон деңгейі оның көңіл-күйіне айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Әйел денесінде ол майлы тіндерді тарату функциясын орындайды, либидо мен жыныстық саулықты реттейді және овуляция кезінде фолликуланың жетілуіне жауап береді. 2 тестостерон С19Н28О2 нысана жасушалары: простата жасушасы Урык копиршіктері Жыныс мүшелері Урык жол жасушалары Анабез Жатыр Гипоталамус 3) Әсер ету механизмі – екіншілік. Ягни байланыспаған тестостерондар тіндердің жасушаларына жеңілдетілген диффузия және пассивті түрінде енеді. Тестостерон цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл тестостерон гормоны-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі бір аймақтарына яғни гендерге қосылады да, м-РНҚ ның, Т-РНҚ ның және де Р-РНҚ ның түзілуін ынталандырады, солай РНҚ полимеразасының белсенділігін арттырады. Және де тестостерон гормоны ферменттердің яғни аденилатциклазалардың түзілуін қамтамасыз етеді. Бұның нәтижесінде фосфоролиз және липолиз процестері , көмірсулар мен липидтердің тотығу процесі жоғарылайды. Және де дәл осы реакциялардың нәтижесінде ақуыз синтезіне қажетті энергиялар бөлінеді. Ал асер ететін жасушаларына келсем олар: простата, урык копиршиктері , жыныс мушелері, урық жолдын жасушалары, анабез, жатыр және де гипоталамус болып табылады 4. Глоссарий:нысана-жасушалар Нысана жасушалары\Клетки-мишени\target cells Нысана жасушалары - бұл арнайы рецепторлы белоктарды қолданатын гормондармен өзара әрекеттесетін жасушалар 3-билет Ұл балада жыныстық жетілуге жақындаған кезде келесі екіншілік жыныстық белгілер байқалады – еркек типі бойынша ағзаның дамуын ынталандыратын сипаттамалар, мысалы, бетіне түктердің өсуі, дауыстың өзгеруі, ен қалтасы мен жұмыртқасының үлкеюі, жыныс мүшесінің ұзаруы, шәует қуықшасының және қуық асты безінің ұлғаюы, жамбас пен қолтық астында түктердің өсуі. Сұрақтар: Бұл қандай гормонның түзілуімен байланысты? Тестостерон гормонының шектен тыс көп бөлінуімен сипатталады. Себебі тестостерон бізде екіншілік жыныс белгілердің дамуына көмек береді. Осы гормонның нысана жасушаларын және химиялық табиғатын атаңыз 2 тестостерон С19Н28О2 нысана жасушалары: простата жасушасы Урык копиршіктері Жыныс мүшелері Урык жол жасушалары Анабез Жатыр Гипоталамус Тестостерон бізде андрогендер қатарына кіретін негізгі гормон болып келеді.Тестостеронның химиялық табиғаты-стероид. Еркектерде оны еркек гонадаларында (ұрықта) орналасқан Лейдиг жасушалары шығарады. Ерлер мен әйелдерде тестостерон бүйрек үсті безінің қабығы арқылы да шығарылады. Оның өндірісі гипофиздің алдыңғы бөлігінде пайда болатын ACTH арқылы ынталандырылады. .Сонымен қатар , А сакинасындағы С4 пен С5 арасында қос байланыс, С3-кетотобы, С17- ОН тобы бар. Лейдиг жасушаларында эстрадиол мен андростеронга айналуы мумкін, соңгы гормонның активтілігі тестостеронмен салыстырганда төмен болады. Бізде тестостеронның нысана жасушалары ретінде біз простата , ұрық көпіршігін , жыныс жасушалар терісін қарастырамыз. 3. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері Бізде тестостеронның әсер ету механизмі–екіншілік болып келеді. • Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына (гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және рРНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ полимеразасының белсенділігін арттырады. • Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардың нәтижесінде белок синтезіне қажетті энергия бөлінеді. 4. Глоссарий:сары денешік Сары дене аналық жыныс безі — жұмыртқалықтың аналық жыныс гормонын бөлетін эн- докринді бөлігі. Желтое тельцо Yellow body 4-билет 20 жастағы ер адам дәрігерге белсіздікке шағымданды. Тексеру кезінде пациенттегі евнухоидты белгілердің болуы назарға ілікті: интимдік жерлерде және қолтықта түктердің аз болуы, жыныс мүшесі инфатильді, бұлшықеттері нашар дамыған, ұзын түтікті сүйектері пропорциональды емес. Қан талдауы тестостерон мен гонадотропиндер концентрациясының төмен екенін көрсетті. Сұрақтар: 1.Қандай бездердің зақымдануын болжауға болады? Бұл ер балада кездескен ауруда атабез зақымданған, сонымен қатар гипофизде\бүйрек түсті безі зақымданған болуы мүмкін. Атабез-ол негізінде ұманың ішінде орналаскан терілі қалта болып табылады. Ұманың ішкі қуысы құрсақ қуысының бір бөлігі болып саналады. Аталық бездер негізінде ағзада екі түрлі маңызды қызмет аткарады:олардан аталық жыныс жасушалары - сперматозоидтар түзіледі (сыртқы секрециялық қызметі), аталық бездерден жыныс гормондары (негізінен тестостерон) бөлінеді( ішкі секрециялық қызметі). Аталық бездер көптеген ұсақ ұрықтық өзекшелерден тұрады. Аталық бездерде жыныс жасушаларының жетілуі де, екінші реттік жыныстық жетілумен тікелей байланысты болып келеді. Аталық бездерде жетілген сперматозоидтар ұрықтық өзекшелері арқылы алдымен ұрықтық көпіршіктерге (сперма) жиналады. Шәуетпен араласкан сперматозоидтар зәршығару өзегі арқылы өтеді. Ер адамдарда зәршығару өзегі арқылы зәр заты да, шәует те сыртқа шығарылады. Шәуеттің құрамында сперматозоидтар өте көп болады. Бүйрекүсті безі-бүйрекке ұқсас мүше, яғни ол бүйректің жоғарғы және ішкі жағында орналасқан болып келеді. Ол жұп ішкі секреция безі болып саналады. Бүйрекүсті безі негізінде сыртынан капсуламен қапталған. Бүйрекүсті безінің ақшыл заты бар, ол нейроэнжокринді безге жатады. Және бездің пішінін құрап тұратын эндокриноциттері болады. Олар шумақты, будалы, және торлы аймақтарды түзеді. Әр аймағы өзіне тән гормондарды бөледі. Шумақты-минеролокортикоид, будалы-глюкортикоид, торлы-андроген гормондары болып келеді. Андроген гормондары-аталық жыныс гормондары, яғни тестостеронға ұқсас болып келеді. Бүйрекүсті безінің негізінде милық заты екі түрлі гормонды бөледі: адреналин,норадреналин. Гипофиз безі- организмдегі көптеген маңызды функцияларды бақылайтын шағын эндокриндік орган. Алдыңғы аралық, аралық аймақ және артқы қабырға бөлінеді, олардың барлығы гормондардың өндірілуіне немесе гормондардың секрециясына қа Гипофиз қызметі: Гипофиз безі дененің бірнеше функцияларына қатысады, соның ішінде: ▪ Өсу гормонының өндірісі ▪ Гормондардың басқа да эндокриндік бездерде қолданылатыны ▪ Гормондардың өндірісі, бұл бұлшықетке және бүйрекке қарсы әрекет ▪ Эндокриндік функцияны реттеу ▪ Гипоталамустың шығаратын гормондарды сақтау Орналасуы: Гипофиз безінің бағыты мидың негізінің ортасында, гипоталамустан төмен орналасқантысады. 2. Бұл жағдайда біріншілік немесе екіншілік гипогонадизм байқалады ма? Екіншілік гипогондизм байқалады. Себебі, гонадотропиндер серкрециясы бұзылып, тестостерон мөлшері төмендеген. Екіншілік немесе гипогонадотропты гипогонадизм гонадотропты жеткіліксіздіктен пайда болады, оны гипофиздің басқа тропикалық гормондарының жетіспеушілігімен біріктіруге болады. Тестостеронның секрециясы гипоталамус-гипофиз-тестілік жүйемен бақыланады. Екіншілік гипогонадизмде идиопатиялық гипогонадотропты гипогонадизмдегі сияқты гипоталамус арқылы гонадотропинді босататын гормонның секрециясы жетіспейді немесе гипофиздің ФСГ мен ЛГ секрециясы жеткіліксіз. Екіншілік гипогонадизмде тестостерон деңгейі төмен, ЛГ немесе ФСГ деңгейі қалыпты деңгейден төмен. Жедел жүйелік ауру уақытша қайталама гипогонадизмге әкелуі мүмкін. 3. Тестостерон, түзілетін орны. Әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі Тестостерон ұрық бездерінің Лейдиг жасушаларында түзіледі. Атабездегі Лейдиг жасушаларында-интерстициальді тінде холестериннен түзіледі, сонымен-қатар әйелдерде және ерлерде бүйрек үсті безінің қыртысты (торлы) аймағында түзіледі; әйелдерде аналық безде кішкене мөлшерде түзіледі. Тестостеронның әсер ету механизмі – екіншілік (майда ериді, сондықтан жасуша мембранасынан өтіп кетеді). Гормон-рецепторлық кешен жасуша ядросына еніп, онда мРНҚ, тРНҚ, рРНҚ түзілуін ынталандырады, сонымен қатар РНҚ-полимераза ферментінің белсенділігін көтереді. Нысана-жаушалар (органдарға) – ұрық шығаратын түтіктер, қуық аысты безі (простата), ұрық көпіршігі, атабез қосалқысы; әйелдерде-жатырда, овариальді фолликулада; гипоталамус жасушаларында (кері байланыс механизмі арқылы). Егер тестостерон синтезделген жағдайда, ағзада нәруыз синтезі жоғарылайды, нәруыз ыдырау төмендейді, бұлшық ет массасы жоғарылайды, қандағы глюкоза мөлшері яғни концентрациясы төмендейді, тері асты майлары да азая бастайды, екіншілік жыныс белгілерін қалыптастыруда маңызы зор, мысалы мұрт-сақал өсуін, дауыстң ерлерде жуан болуын, ерлер дене бітімінің ерлер сипаты бойынша өсуі, т.б. Секрециясы гонадолиберин-рилизинг фактор әсерінен ЛГ/ФСГ артып осы екі гормон тестостерон синтезделуін ынталандырады, ЛГ-андрогендердің синтезін ынталандырады; ФСГ – сперматогенезді ынталандырады 4. Глоссарий:Етеккір кезіндегі биохимиялық өзгерістер
5-билет 18 жастағы қыздың бірде-бір етеккірі болған жоқ. Бойы 140 см, сүт бездері дамымаған, жатыры кішкентай және сыртқы жыныс мүшелерінің гипоплазиясы, жыныстық түктену жоқ. Сұрақтар: Пациент қанынан қандай гормондарды анықтау қажет? Эстроген 2. Эстрогендер, түзілу орны, әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі. Әйелдердің жыныс гормондары - ЭСТРОГЕНДЕР жетілген фолликуллаларда тузіледі. Негізгі гормон - эстрадиол. Нысана жасушалары - организмнің барлык жасушаларында рецепторлары кездеседі әсіресе жатырдың, кынаптың, аналык бездерің, сут бездерінің жасушаларында өте көп орналаскан. Әсер ету механизмі- 2лік. Эстроген синтезі - лютеиндеуші және фолликулды ынталандыратын гормондар, прогестерон синтезі - лютеиндеуші гормон белсендендіреді. Жыныстық жетілу кезінде эстрогендер жыныс мүшелерінде белок пен нуклеин қышқылдарының синтезін белсендіреді және жыныстық белгілердің қалыптасуын қамтамасыз етеді: ұзын сүйектердің эпифиздерінің жылдам өсуі мен жабылуын, денедегі майдың таралуын, терінің пигментациясын анықтайды, дамуды ынталандырады. қынаптың, фаллопиялық түтіктердің, жатырдың, строманың және сүт бездерінің түтіктерінің дамуы, қолтық асты және жамбас түктерінің өсуі. Ересек әйелдің денесінде бауырда тироксин, темір, мыс және т.б. үшін тасымалдаушы ақуыздардың синтезін белсендіреді, қанның ұю факторларының синтезін ынталандырады, сүйек тінінен кальцийдің резорбциясын азайтады. 3. Бұл қыздың аменореясының ықтималды себебі. Генетикалық ауытқу Шершевский -тернер 4. Глоссарий:Жүктілік кезіндегі биохимиялық өзгерістер
6-билет 26 жастағы пациент әйел етеккірдің келуінен 5 күн бұрын жағдайының нашарлауына шағымданады: ісінуі, салмақ қосуы, сүт бездерінің кернеуі мен ауыруы, ашуланшақтық, жаман көңіл-күй, бас ауруы болады. Келесі етеккірдің басталуымен бұл шағымдар жоғалады. Гинекологиялық тексеру кезінде патологиялық өзгерістер анықталған жоқ. Сұрақтар: 1. Эстрогендер. Әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі. Әйелдердің жыныс гормондары - ЭСТРОГЕНДЕР жетілген фолликуллаларда тузіледі. Негізгі гормон - эстрадиол. Нысана жасушалары - организмнің барлык жасушаларында рецепторлары кездеседі әсіресе жатырдың, кынаптың, аналык бездерің, сут бездерінің жасушаларында өте көп орналаскан. Әсер ету механизмі- 2лік. Эстроген синтезі - лютеиндеуші және фолликулды ынталандыратын гормондар, прогестерон синтезі - лютеиндеуші гормон белсендендіреді. Жыныстық жетілу кезінде эстрогендер жыныс мүшелерінде белок пен нуклеин қышқылдарының синтезін белсендіреді және жыныстық белгілердің қалыптасуын қамтамасыз етеді: ұзын сүйектердің эпифиздерінің жылдам өсуі мен жабылуын, денедегі майдың таралуын, терінің пигментациясын анықтайды, дамуды ынталандырады. қынаптың, фаллопиялық түтіктердің, жатырдың, строманың және сүт бездерінің түтіктерінің дамуы, қолтық асты және жамбас түктерінің өсуі. Ересек әйелдің денесінде бауырда тироксин, темір, мыс және т.б. үшін тасымалдаушы ақуыздардың синтезін белсендіреді, қанның ұю факторларының синтезін ынталандырады, сүйек тінінен кальцийдің резорбциясын азайтады. 2. Прогестерон. Әсер ету механизмі және нысана жасушалары. Әсер ету механизмі 2лік. Нысана жасушалары: жатыр, қынап, аналық без жасушалары. Прогестерон - эндогендік стероидты және прогестогендік жыныстық гормон, ол адамдарда етеккір цикліне, жүктілікке және эмбриональды дамуына әсер етеді. 3. Биохимиялық жалпы және арнайы әсерлері. Секрециясының реттелуі. Биохимиялық әсерлер: капиллярлық эндотелийдегі липопротеинлипазаның белсенділігін арттырады,қандағы инсулин концентрациясын арттырады,бүйректе натрийдің реабсорбциясын тежейді, катаболизмді төмендететін тыныс алу тізбегі ферменттерінің ингибиторы болып табылады, әйелдің денесінен азоттың шығарылуын тездетеді. Эстрогендер мен прогестеронның секрециясы ЛГ жэне ФСГ аркылы реттеледі. Қандагы ФСГ мен ЛГ-нің мөлшерінде циклдік езгерістер байкалады және осы озгерістерге аталган жыныс гормондарының секрециясы тікелей тәуелді.Өз кезегінде ГТГ-ның секрециясына гипоталамустың рилизинг-факторлары әсер етеді. ГТГ-нің секрециясы кандагы эстрогендер мен прогестеронның мөлшеріне тәуелді болады, яғни кepi байланыс та орын алады. 4. Глоссарий:Екіншілік жыныстық белгілер Вторичные половые признаки Secondary sexual characteristics бұл жыныстық қатыстылық пен ер жетуді анықтайтын түрлі мүшелер құрылысы мен қызметтерінің өзгерісін сипаттайтын белгілер. Екінші реттік жыныстық белгілері бірінші реттік белгілерге тәуелді және жыныс гормондарының әсерінен дамып, жыныстық даму кезеңінде пайда болады. 7-билет Майкл мен Даяна бала көтеруде қиындықтарға тап болды. Даянада овуляция әр 28 күн сайын жүреді және Майклдағы сперматозоидтар саны қалыпты. Алайда, егер де біз Майклдың сперматозоидтарын эякуляциядан бір сағат өткен соң бақылайтын болсақ, олардың өте баяу қозғалатының көреміз. Майклдың сперматозоидтары Даяна ооцитіне тап болған кезде, олар тиісті акросомалық реакцияны тудыруға қабілеті болмайды. Сұрақтар: 1.Сперматогенезге әсер ететін факторларды атаңыз. 2.Аналық жасушаны ұрықтандыруда шәуеттердің рөлі. 3. Шәуеттердің құрамы мен қасиеттері. Ұрықтандыру үшін қажетті шәуеттің сапасы. 1. Тестикулярлык ішілік температураның жогарылауы.Ауыр бұзылыстарға алып келетін факторлар:алкоголь, стресс жагдайы,темекі,наркотик кабылдау,радиациялар. Температураның жағарылауынан спермотогеннің басылуынан крипторхизм мен варикоцеле ауруы дамиды. Сперматогенезге көптеген факторлар әсер етеді: радиация, экология, тамақтану, гормональді фон, жұмыртқаның (функциональді және анатомиялық) жағдайы, жұмыртқа тінінің инфекциялық және аутоиммунды аурулары. 2. Ұрықтандыру процесінде маңызды рол сперматозоидке тиесілі. Сперматозоидтардың негізгі қызметі жұмыртқаға генетикалық ақпаратты жеткізу және оның дамуын ынталандыру болып табылады. Қалыптасқан сперматозоидтарда митохондрия, Гольджи кешені және ұрықтандыру кезінде жұмыртқа мембранасын ерітетін арнайы ферменттер бар. Жұмыртқаны сперматозоидпен ұрықтандыру нәтижесінде диплоидты жиынтығы бар зигота пайда болады 3. Еркек спермасы 3% сперматозоидтардан және 97% ұрықтық сұйықтықтан тұрады .Сперматозоидтардың жұмыс жасауы үшін олардың қозғалуын қамтамасыз ететін және генетикалық материалды сақтайтын қалыпты орта қажет. Температура-36-36,6°,рН-7-7,5.Органикалық құрамы: Нәруыздар (муциндер),Гормондар (тестостерон, кортизол, эстрон, пролактин, мелатонин, серотонин, ФСГ, ЛГ),Аминқышқылдары (лиз, сер, гис, глу, асп, иле, лей, тир, гли),Ферменттер (қышқыл фосфатаза, мальтаза және т.б.),Органикалық қышқылдар: (цитраттар),Көмірсулар (сперматозоидтар үшін фруктоза, сиал қышқылдары, галактоза, глюкоза, фукоза, рибоза, сорбит, сорбитол),Спермин, спермидин, холин,Майлар (холестерин, май қышқылдары, фосфолипидтер),витаминдер.Органикалық емес құрамы:фосфор,калий,кальций,натрий,цинк. Дені сау еркектен бөлінген шәуеттің түсі – ақшыл күлгін немесе сүт түстес болуы керек. еркек шәуетінің иісі кәдімгі хлордың иісіне ұқсайды. шәуеттің бір бөлінгендегі көлемі – 2-5 мл болуы керек. Егер, шәует бұдан аз бөлінсе, белсіздіктің белгісі .көлемінің шамадан көп болуы ұзақ уақыттан бері жыныстық қатынасқа түспегенін білдіреді. мл шәуетте шамамен 20 миллиондай сперматозоид болуы керек. Сперматозоидтар азайған сайын шәует те сұйыла түседі. Шәуеттің қоюлығы – оның құрамындағы сперматозоидтардың көптігіне байланысты. бала тудыруға жарамды шәует құрамында сперматозоидтың көп болуы қажет. 4. Глоссарий:Екіншілік жыныстық белгілер- вторичные половые признаки- Secondary sexual characteristics-бұл жыныстық қатыстылық пен ер жетуді анықтайтын түрлі мүшелер құрылысы мен қызметтерінің өзгерісін сипаттайтын белгілер. 8-билет 17 жастағы жас жігіт өзін жақсы сезінеді, алайда ол денесінің сыныптастарының денелерінен өзгеше екенін байқамады. Пациент қалыпты өсіп, дамыды, бірақ бұл жігітте жасөспірімдерге тән өсудің күрт секірісі боған жоқ. Қазіргі уақытта оның бойының ұзындығы 183 см, салмағы – 67 кг, қолдарының құлашы - 185 см. Қолтықтары мен жамбас аймағында түктену жеткіліксіз, жыныс мүшесі мен ен қалтасының көлемі кішкентай, кеуде бездері аймағында әр емізік астында диаметрі 3 см болатын тығыздалу пальпацияланады (бұл 13 жаста пайда болған). Қандағы тестостерон деңгейі төмен, лютеиндеуші гормон (ЛГ) мөлшері жоғары. Кариотип – 47 XXY. Сұрақтар: Тестостеронның төмендеуінің мүмкін себептері қандай? Тестостерон синтезінің төмендеуін гипогонадизм деп атайды. Біріншілік гипогонадизм гормондар мен оның рецепторларының түзілуін катализдейтін бірқатар ферменттердің түзілу процестерінің бұзылуына негізделген (тұқым қуалайтын патология). Белсенді емес аталық бездер алғашқы гипогонадизмді тудырады. Себебі олар тестостеронның оңтайлы өсуі мен денсаулығы үшін жеткілікті деңгей жасамайды. Бұл әрекетсіздік тұқым қуалайтын қасиеттен туындауы мүмкін. Екіншілік гипогонадизм гипофиздің немесе гипоталамустың зақымдануынан болады. Мидың бұл бөліктері гормондардың аталық бездердің түзілуін бақылайды. 2.Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері. Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына (гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және р-РНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ полимеразасының белсенділігін арттырады Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардың нәтижесінде белок синтезіне қажетті энергия бөлінеді. Тестостеронның басты әсері болып нысана мүшелерде ақуыз түзілу жылдамдығының ұлғаюы болып табылады. Тестостерон қуық асты безі жасушаларына секрециядан бірнеше минут өткеннен кейін түседі. Содан кейін жасушаішілік фермент редуктазамен әсерінен цитоплазмалық ақуыз рецепторымен байланысатын дегидро тестостеронға айналады, осыдан кейін бірікккен гормон формасы және оның рецепторы жасуша ядросына енеді, онда ядро ақуызымен әрекеттесіп, ДНҚ және РНҚ транскрипциясын басқарады. 30 минут өткен соң РНҚ полимераза активтеніп қуық асты безінде РНҚ концентрациясы жоғарлай бастайды. Бұл өз кезегінде жасушадағы ақуыздардың мөлшерінің біртіндеп ұлғаюына алып келеді. Бірнеше аптадан кейін қуық асты безінде өзінің жасушалары, сонымен қатар ДНҚ мөлшері көбейеді. Тестостерон ағзаның бұкіл клеткаларындағы ақуыз продукциясын белсендіреді. Әсіресе біріншілік және екіншілік жыныстық жетілуге қажетті ақуыздар. 3.Аталық жыныс бездерінің басқа гормондарын атаңыз. Тестостерон,дигидротестостерон, андростерон,андростендион. Дигидротестостерон- Бұл тестостероннан пайда болатын белсенді андрогендердің бірі болып табылады, нысана-мүшелермен өте берік байланысады, айқын андрогендік әсер көрсетеді. Тестостерон мен дигидротестостерон төмендегі процестерге қатысады: Эмбриогенез сатысындағы жыныстық дифференциацияға,Екіншілік жыныс белгілерінің дамуына Сперматогенезге,Даралардың анаболикалық процестеріне, өсуіне, дамуына,Жыныстық сипатын анықтауғ а. 4. Глоссарий:Әйелдердің жыныс гормондары- женские половые гормоны female sex hormones -биологиялық активті заттар, жыныс бездерінде бүйрек безінің қыртысты қабатынан тор аймағынан бөлінеді. 9-билет 30 жастағы ер адам дәрігерге бедеулік шағымымен жүгінді. Тексеру кезінде екіншілік жыныс белгілері қалыпты екендігі анықталды. Зерттеу барысында ұрық жолдарының қызметі бұзылған және сперматозиодтар саны азайған аталық без ауруы анықталды. Сұрақтар: 1.Тестостерон түзілуінің бұзылуы жыныстық жетілуге дейін пайда болды ма, әлде кейін пайда болды ма? Бұл жағдайда біріншілік немесе екіншілік гипогонадизм байқалады ма?тестостерон түзілуінің бұзылуы жыныстық жетілуден кейін пайда болған.Еркекте 2лік жыныс белгілері қалыпты түрде дамыған. Сол себепті тестостерон түзілуінің бұзылысы жыныстық жетілуден кейін пайда болды. 1лік гипогонадизм. Себебі тестостерон мұлшері аз, сол себепті ол қозғала алмайды,ұрықтандыруға қабілетсіз. 2. Ерлерде біріншілік гипогонадизм кезінде тестостерон мен гонадотропиндердің деңгейлері қалай өзгереді?1лік гипогонадизм кезінде тестостерон мқлшері жетіспеушілігі болады. Гонадотропин мқлшері көбейеді. Қалыпты жағдайда тестостерон мөлшері 12-41 нмоль/ л. 300-1200 нг/мл. 3. Ерлерде екіншілік гипогонадизм кезінде тестостерон мен гонадотропиндердің деңгейлері қалай өзгереді? Екіншілік гипогонадизм кезінде гонадотропин мөлшері аз болады да, тестостерон мөлшері көбейіп кетеді. 4.Нысана жасушалары\Клетки-мишени\target cells Нысана жасушалары - бұл арнайы рецепторлы белоктарды қолданатын гормондармен өзара әрекеттесетін жасушалар 10-билет Анаболикалық стероидтар (синтетикалық тестостерондар) бұлшықет массасын жоғарылатумен қатар аталық безде тестостеронның түзілуіне де әсер етуі мүмкін. Білетін теріс пікірлеріңізді қолдана отырып, егер ер адам синтетикалық тестостеронның көп мөлшерін қолданатын болса, аталық ұрықта тестостерон өндірілуінде не болатынын сипаттаңыз. 1. Тестостеронның химиялық табиғаты және синтезі 2. Тестостеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері 3. Тестостерон секрециясының реттелуі. 1.Тестостеронның химиялық табиғаты-стероид. Еркектерде оны еркек гонадаларында (ұрықта) орналасқан Лейдиг жасушалары шығарады. Ерлер мен әйелдерде тестостерон бүйрек үсті безінің қабығы арқылы да шығарылады. Оның өндірісі гипофиздің алдыңғы бөлігінде пайда болатын ACTH арқылы ынталандырылады. .Сонымен қатар , А сакинасындағы С4 пен С5 арасында қос байланыс, С3-кетотобы, С17- ОН тобы бар. Лейдиг жасушаларында эстрадиол мен андростеронга айналуы мумкін, соңгы гормонның активтілігі тестостеронмен салыстырганда төмен болады. Бізде тестостеронның нысана жасушалары ретінде біз простата , ұрық көпіршігін , жыныс жасушалар терісін қарастырамыз. 2.Бізде тестостеронның әсер ету механизмі–екіншілік болып келеді. • Байланыспаған тестостерон тіндердің жасушаларына пассивті және жеңілдетілген диффузия арқылы енеді. Цитоплазмада арнайы нәруызбен байланысады. Бұл гормон-рецепторлық кешен ядроға еніп, хроматиннің белгілі-бір аймақтарына (гендерге) қосылады, т-РНҚ, м-РНҚ және рРНҚ түзілуін ынталандырады және РНҚ полимеразасының белсенділігін арттырады • Бұл гормондар ферменттердің (аденилатциклазалардың) түзілуін қамтамасыз етеді. Нәтижесінде липолиз және фосфоролиз процестері, сонымен қатар липидтер мен көмірсулардың тотығуы жоғарылайды. Осы реакциялардың нәтижесінде белок синтезіне қажетті энергия бөлінеді Глоссарий : Әйелдердің жыныс гормондары- Женские половые гормоны- Female sex hormones Әйелдің жыныс гормондары бұл гормондар әйелдің жыныс безі — аналық безде, жүктілік кезде-баланың жолдасында, сондай-ақ еркектің ұрығындағы Сертиоли клеткасында болады 11-билет Шарлотта – университеттің сексуальды белсенді студенті. Сенбі күні кешке ол жігітімен қорғалмаған жыныстық қатынасқа түседі. Сәрсенбі күні таңертең ол әдетте овуляция кезінде болатын ауырсыну ұстамасын цикл ортасында сезінді. Қызды жуық арада жүкті болып қалу мүмкіндігі мазалайды. Адамның хорионды гонадотропині (АХГ) жүктіліктің негізгі және едәуір сенімді маркері болып табылады. Әйел қанындағы оның деңгейі ұрықтанғаннан кейін 6-10 күнде өседі. Сұрақтар: 1.АХГ қайда синтезделеді? АХГ жүктілік кезінде плацентада синтезделеді.Жүкті емес әйелдерде оны трофобластикалық ісіктердің жасушалары арқылы синтездеуге болады.Сонымен қатар,жүкті емес әйелдер мен ерлерде АХГ трофобластикалық компоненті және кейбір трофобластикалық емес ісіктердің жыныс жасушалары арқылы синтезделе алады.Применопауза және Менопауза жасындағы әйелдерде АхГ деңгейінің минималды жогарылауының нәтиежелерін талдау кезінде гипофиздің АХГ өндіру мүмкіндігін ескеру қажет. 2.АХГ химиялық табиғатын және әсер ету механизмін ата Хорионикалық гонадотропин химиялық тұрғыдан екі суббірліктен тұратын гликопротеин болып табылады:альфа және бетта.АХГ альфа суббірлігі лютеиндеуші,фолликулды ынталандыратын және қалқанша безді ынталандыратын гормондардың альфа суббірліктеріне толығымен гомолог болып табылады.АХГ-ның бетта ссуббірлігі бұл гормон үшін бірегей және оны ЛГ,ФСГ және ТТГдан ажыратады. .АХГ-плацентарлы гормон,химиялық құрылымы бойынша ЛГ-ға өте жақын.Ол плацентаның өзі проестеронның көп мөлшерін шығара бастағанға дейін сары дененің көмегімен прогестерон синтезін үзбей ұстап тұрады.Ұрықтанған жұмыртқа жасуша имплантацияланбаған жағдайда,яғни АХГ болмағанда сары дене деградацияланып,етеккір басталады. 3.Прогестеронның әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері Прогестерон - әйел денесінің негізгі гормондарының бірі, бұл тұрақты етеккір циклінің маңызды рөл атқаратынын қамтамасыз етеді жүктіліктің басталуы және сақталуы процестерінде. Прогестерон стероидты гормондарға жатады (С21 стероидтар тобы). Аналық безінің фолликуласында аналық клеткасы пісіп жетіледі.Аналық клеткасы өскен сайын фолликула ұлғая береді,ішіне сұйық зат толады да ол жарылады.Сөйтіп фолликула сұйық заты ағып шығады да,аналық клеткасыаналық жолында түседі.Жарылған фолликула орнына сары дене пайда болады.Сол сары дененің ішінде стероидтық гормон-прогестерон түзеді.Ол гормон ұрық жолдасында және шағын мөлшерде бүйрек үсті безінде синтезделеді. Әсер ету механизмі: Прогестерон аналық клетка ұрықтанып,зигота түзілгеннен кейін әсер ете бастайды,сөйтіп ұрықтанғаннан кейінгі процестерді-буаздық кезді,желінің өсіп жетілуі,босаңсуды,сүттің пайда болуын реттейді. 4.Глоссарий:Ерлердің жыныс гормондары анықтама-ерлердегі біріншілік және екіншілік жыныс белгілерінің қалыптасуына және ерлердің репродуктивті қызметінің атқарылуына септесетін биологиялық активті заттар
12-билет Қыз балада жыныстық жетілу жақындаған кезде келесі екіншілік жыныстық белгілер байқалады – әйел типі бойынша ағзаның дамуын ынталандыратын сипаттамалар, мысалы, күрт өсу және дене бітімінің өзгеруі, безеудің пайда болуы (безеу), сүт бездерінің дамуы, денеде түктердің пайда болуы және өсуі, етеккірдің басталуы, көңіл-күйдің өзгеруі. Бұл қандай гормонның түзілуімен байланысты? Бұл кезде эстроген гормондарының түзілуімен байланысты.Себебі,эстроген бізде екіншілік жыныс белгілердің дамуына көмек береді. 2.Осы гормонның нысана жасушаларын және химиялық табиғатын атаңыз Химиялык табигаты: Бул гормондардың ерекшелігі а) А сакинасында үш кос байланыс бар; б) С3 көміртегінде ОН тобы бар. Эстрогендер 6ip 6ipiнен гидроксил тобының санымен ерекшеленеді эстрадиолда 2 ОН тобы (С3 пен С көміртегінде); эстронда - 6ip ОН тобы (С3 көміртегінде); эстриолда -үш ОН тобы (С3, С |6, С 17 көміртектерінде) бар. Нысана жасушалары - организмнің барлық жасушаларында рецепторлары кездеседі, әcipece жатырдың кынаптың, аналык бездердің, сут бездердің жасушаларында өте көп орналасқан. Эстрадиолдың әсер ету механизмі және биохимиялық әсерлері  Әсер ету механизмі бойынша ол Hsp90 ақуызы үш өлшемді шарларға айналады. Ол ақуыз молекулаларына жабысып, оларды АТФ энергиясын пайдаланып, висса тәрізді қысады. Бұл рецептордың өз функциясын орындай алмайтындығына әкеледі. Hsp90 эстроген рецепторымен байланысудан босатылуы рецептордың димерациясына, яғни оның белсенді түріне өтуіне әкеледі. 19. шаперон, басқа ақуыздарға дұрыс көмектеседі Глоссарий : Ұрық бездері - эмбриональные железы – Testicles Ұрық бездері - ер жыныс бездері, олар ерлердің жыныс жасушалары - сперматозоидтар түзіледі. |