Тарату-жүйесі-байланыс-жолдарының-71834. Бл курсты жмыста, зімні нсам бойынша
 Скачать 0.52 Mb.
|
|
G = 2nσ/ln(D/d) = ωCtgδ, G = 2*3,14*10*  См/м (2.11)мұндағы εr және tgδ – оқшаулағыштың диэлектрлік шығындарының диэлектрлік өткізгіштігі мен тангенс бұрышы. εr және tgδ шамаларының тиімді мәндері 2.3-кестеде келтірілген. 2.3 - кесте. εr және tgδ шамаларының тиімді мәндері
Өшулік коэффициенті α, дБ/км, фаза коэффициенті β рад/км, толқындық кедергі ZВ, Ом, таралу жылдамдығы V, км/с, келесі формулалар арқылы есептелінеді:  ,  , (2.12)α  (2.13) ,  , (2.14)3. БАЙЛАНЫС ҚҰРЫЛЫСТАРЫН ӘСЕРЛЕРДЕН ҚОРҒАУ 3.1 Электромагниттік үйлесімділік Электромагниттік үйлесімділік (ЭМҮ) аппараттық құралдардың – абайсыз электромагниттік кедергілердің әсеріне ұшыраған және зиянды электромагниттік кедергілер басқа техникалық құралдарды тудыруы мүмкін емес кезде, бір мезгілде қажетті сапасына нақты жұмыс жағдайларында техникалық жабдықты пайдалану мүмкіндігі. Шеттегі өріс көздерін шартты түрде екі топқа бөледі: сыртқы – энергетикалық және конструкциялық байланыс жолымен байланысы жоқ; және де ішкі – физикалық көршілес және осы байланыс жолындағы жасанды тізбектер. Сыртқы бөгеуіл көздері келесідей түрде топтастырылады: – табиғи –найзағай разрядтары, күн радиациясы, ғарыштық шашырау, магниттік борандар; – адам қолымен жасалған – жоғары вольтті тарату жолдары, әр түрлі бағыттағы радиостанциялар, электрлендірілген темір жол желілері, метро мен трамвай, өнеркәсіптік кәсіпорындар мен жеке көп энергияны қажет ететін құрылғылардың электрлік желілері. Сыртқы әсерлерді жоюға арналған іс-әрекеттер 3.1-кестеде келтірілген. 3.1-кесте. Сыртқы әсерлерді жоюға арналған іс-әрекеттер
3.1 - кестенің жалғасы
Электромагниттік үйлесімділік мәселесі қазіргі таңда күрделі мәселелердің бірі болып табылады,дегенмен радиоэлектрондық құрылғылардың саны үнемі өсуде және байланыс сапасына сай өсіп жатыр. Электромагниттік үйлесімділік түсінігі радиотехниканың бастапқы даму барысында пайда болған және жиілік диапазонын таңдауға онша мән берілмеген.Қазіргі таңда ХЭК (халықаралық электротехникалық комиссия) ЭМҮ-ті құрылғының қабілеттігі немесе жүйенің берілген ахуалына қанағаттана жұмыс істеуі деп анықтайды. Егер бөгеуіл дәрежесі өте жоғары және бөгеуілге тұрақтылығы төмен болған жағдайда электромагниттік үйлесімдігі бұзылады. ЭМҮ мәселесіне алғашында онша мән берілмеген,кейіннен үлкен банктік жүйелерде бөгеуілдер нәтижесінде тоқтаулар пайда болды.Ал қазіргі таңда адамзат электротехникаларға және радиотехникаларға тәуелді болып қалды,тіпті адам өмірі үшін де ЭМҮ мәселесі маңызды болып кетті. Шартты түрде бөгеуілдерді табиғи және жасанды түрде болатын бөгеуілдер деп екі класқа бөлуге болады. Жасанды бөгеуілдер адамның іс әрекеті нәтижесінде пайда болады.Табиғи бөгеуілдер адамның іс әрекетіне байланысты емес,бірақ ол бөгеуілдер бар және іс әрекетке тәуелсіз.Жасанды бөгеуілдер ерекшеленіп, мақсатсыз және ұйымдастырылған болып бөлінеді.Мақсатсыз бөгеуілдер адамның түрлі құрылғыларды пайдалануда,яғни ондағы бөгеуілдердің қоздырылуы нәтижесінде пайда болады. ЭМҮ мәселелесінің тәжірибелік шешімі екі мезетке негізделеді: электромагниттік ахуалын білу және құрылғының бөгеуілге төзімділігі мен бір-біріне үйлесімділігін табу.Қазіргі таңда үлкен зерттеулер мен тәжірибелік жұмыстар жүргізіліп,нәтижесінде ЭМҮ саласы бойынша нормативті база құрылды әсіресе ХЭК немесе РБАХК (радиобөгеуіл бойынша арнайы халықаралық комитетет) сияқты халықаралық мекемелерде кеңінен қолданылады.Бүгінде зерттеу жұмыстары жетік түрде жалғасын тауып жатыр. Объектіні жобалау және құрастыру кезінде, сонымен қатар пайдалану жұмыстары кезінде міндетті түрде көп типті коммуникациялық және басқа да жүйелердің бір жерде орналасуына қатаң түрде қарау керек. Төменгі кернеулікті желілерде электромагнитті әсерлерді тудыратын импульстар мен бөгеуілдердің шамадан тыс пайда болуы (найзағайлық, коммутациялық, радиожиіліктік және т.б) электрондық құрылғылардың істен шығуымен бірге,кабелдерді,бөлгіш қалқанды,сонымен қатар соңғы құрылғының бұзылуы мен істен шығуын әкеліп соғады.Оның барлығы, ең алдымен импульстік және шамадан тыс кернеулігі бар бөгеуілдерден төменгі дәрежелі қорғанысы бар қазiргi заманғы ғимараттардың ақпараттық, телекоммуникациялық және басқа да цифрлық техникамен толықтығымен тікелей байланысты. Арнайы қорғаныс құрылғыларының қолдануынсыз(импульстік шамадан тыс кернеуленуге шек қойғыш) құрылғыларды сенімді түрде пайдалануға болмайтынын тәжірибе жүзінде көрсетуге болады . 3.2. Кабелдердің тотығу түрлері және тотығудан қорғау шаралары. Тотығу дегеніміз - әртүрлі себептерден метал қабықшалардың (қорғасын, болат, алюминий) болаттан жасалған бронь қабатының бүлінуі, ал кей кездері мыс жіне алюминийден жасалған экрандардың бұзылуы. Физикалық-химиялық сиппатамаларына қарай тотығу процесі: химиялық; электрохимиялық; кристал аралық. Сонымен қатар жер астындағы кабельдерде: топырақтық; электрлік. Кабельдердің металл қабықтарының (қорғасын, алюмин, болат-темір) химиялық, механикалық және электрлік әсерлерден бұзылуын тотығып бұзылу деп атайды. Кабельдердің металл қабықтарының (қорғасын, алюмин, болат-темір) химиялық, механикалық және электрлік әсерлерден бұзылуын тотығып бұзылу деп атайды. Тотығу түрлеріне қарай топтастырылуы. электрлік тотығу – металдың тотығатын ортамен байланысы, бұл кезде металл атомдарының иондалуы мен тотығушы ортаның қышқылдаушы компоненттері бірге жүрмейді, және де олардың жылдамдықтары электродты потенциялға тәуелді болады. - химиялық тотығу – металдың тотығатын ортамен байланысы, бұл кезде металдың қышқылдануы мен тотығушы ортаның қышқылдаушы компоненттерінің қалпына келуі бірге жүреді. Тотығу түрлері. Кабель қабықшаларының бұзылу дәреж елеріне қарай, тотығуды келесі топтарға бөледі: тұтас – металдың үстін толығымен қамтитын және бірдей жылдамдықпен тарайтын тотығу біркелкі емес – металдың үстін толығымен қамтитын, бірақ металдың әр түрлі учаскелерінде бірдей жылдамдықпен таралмайтын тотығу; - жергілікті – металдың әр түрлі телімдерінде қамтитын тотығу. Газды тотығу, типіне қарай химиялық тотығуға жатады және де үстіңгі жақта ылғал крнденсация болмаған кезде туындайды. Тотығудың бұл түрі жоғарғы температуралы қоршаған ортадағы кабельді жолдарда кездеседі. Атмосфералық тотығу – әуе байланыс жолдарында қолданылатын металл конструкцияларында туындайды. Атмосфералық жобалауда металлдық конструкция болады. Тотығудың бұл түрі электрохимиялық тоғығуға жатады. Жер астындағы тотығу – химиялық немесе электрохимиялық әсерден топырақ пен қайрандардағы қоршаған ортадан туындайды. Тотығудың бұл түрі қорғасын немесе алюминді қабықшасы және болат сауыты (бронь) бар кабельдер үшін, сонымен қатар электр тарату желілеріндегі тіректердің ірге тастары (фундамент) үшін өте қауіпті. Су астындағы тотығу – құрамында минералды тұздары (0,2 - 3,5 %) бар теңіз суында анықталады. Биототығу – тотығу үрдісін жылдамдатушы заттарды бөлетін микроорганизмдердің өмір сүруіне тәуелді болады. Тотығудың бұл түрі кабельдердің беткі қабаттарында, сонымен қатар трассалары ауа жетіспейтін топырақ пен батпақты жерлерден өтетін жоғарғывольтті желілі бағаналардың ірге тастарында кездеседі. Түйіспелі (контактная) тотығу – электрохимиялық тотығудың бір түрі. Тотығудың бұл түрі электролиттегі әр түрлі стационарлы потенциалдары бар металдардың түйіспелерінен туындайды. Кристалларалық тотығу – металл кристалдарының шегараларында таралатын тотығу түрі. Талғамалы (избирательная) тотығу – бір құрылымдық құраушыны немесе қорытпаның бір компонентін бүлдіруші тотығу түрі. Нүктелі тотығу – бөлек нүктеленген зақымданулар түріндегі жергілікті тотығу, кей кездері оны көзбен әрең көресің, металға терең енбейді. Адасушы токтардан туындайтын тотығу – кейбір сыртқы электрлік қондырғылардан бөлініп шығып, адасып жүрген токтардың кабельге әсер етуінен туындайтын металдың электрохимиялық тотығуы. Адасушы токтар мен тотығу көзі болып, электрлендірілген көліктің рельс тізбегі немесе жұмыс тогын жер арқылы жартылай немесе толығымен қайтарушы тұрақты токтағы таратқыш желі табылады. Металдың тотығу жылдамдығын (тотығудың бір жыл ішінде металл тереңдігіне енуі) тотықтыру өнімдерінен тазартып алғаннан кейінгі азайған (жоғалған) салмақ мәліметтерін ескере отырып (2.30) формуласымен анықтайды: П=(К/δ)*10-3, (2.30) мұндағы К – салмақтың азаюы, г/(м2*жыл); δ – металл тығыздығы, г/см3; П – металдың тотығу жылдамдығы, мм/жыл. Электрлік кабельдердің қорғаныс қабаттатарына қойылатын талап – олар, яғни қабықшалар кабельді сыртқы орта әсерінен қорғау үшін герметикалық болу керек. Кабельдің қорғаныс қабатының өзі сыртқы әсерлер қаупіне ұшырайды, сол себептен қорғаныс қабатының металы агрессивті ортаға төзімді (пассивті) болу керек. 3.3 Кабельдерді топырақтық тотығудан қорғау Топырақтық тотығу жерасты металл құрылымдарына әсер ететін электрохимиялық тотығудың ең кең тараған түрі болып табылады. Топырақтық тотығу – металлдың топырақта бұзылуы. Қазіргі таңда топырақтық тотығудың салдарынан жыл сайын металлдан айырылу 4%-ға дейін жетеді. Топырақ - өте агрессиялық орта. Ол көптеген химиялық қосылыстар мен элементтерден ғана тұрады, олардың көпшілігі тотығу процессін жылдамдатады және тотығудың процессін жылдамтатушы әсерлердің бірі, ол – топырақтың температурасы. Қаншалықты топырақтың жылдамдығы үлкен болса, соншалықты тотығу процессінің жылдамдығы артады. Топырақтағы ауыр металдардың деңгейі топырақтың тотығу-тотықсыздану дәрежесіне, қышқылдық-негіздік қасиеттеріне байланысты. Қышқыл топырақтарда металдар улы қасиет көрсетіп, ауыр металдардың қозғалғыштығы арта түседі. Сондықтан да қышқыл топырақтың қышқылдық дәрежесін төмендету үшін фитомелиоранттарды қолданады, яғни ққышқыл ортаға төзімді өсімдіктер арқылы топырақтың қасиетін өзгертуге болады. Бұл әдіс экологиялық және экономикалық жағынан өте тиімді әдіс болып саналадыкөптеген химиялық қосылыстар мен элементтерден ғана тұрады, олардың көпшілігі тотығу процессін жылдамдатады және тотығудың процессін жылдамтатушы әсерлердің бірі, ол – топырақтың температурасы. Қаншалықты топырақтың жылдамдығы үлкен болса, соншалықты тотығу процессінің жылдамдығы артады. Топырақтар мен грунттар үлкен аудандар шегінде, тіпті кішігірім аймақтардың өзінде әртүрлі болады. Топырақ пен жердің ең жоғарғы қабаты, топырақ араларында нақты шекара болмайды. Ылғалдылық топырақ пен жердің тотығудың активтілігіне үлкен әсерін тигізеді. Ауа өтімділікті топырақ пен жерде болаттың тотығу жылдамдығы 30-50% ылғалдылықта өте жоғары мәнді болады. Ылғалдылықтың одан әрі жоғарылауында тотығу жылдамдығы төмендейді және бірқалыпты болады. Мұндай құбылысты капиллярлы-кеуектілікті ортамен байланыстағы болаттың бетіндегі анодты және катодтық әсерлердің жүруімен түсіндіруге болады. Катодық және анодтық әсерлер 3.1 – суретте көрсетілген. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||