медицинская обучения. Такдимот. Чарм пойабзал корхоналарида сифат менежментини такомиллаштириш

• Название: Чарм пойабзал корхоналарида сифат менежментини такомиллаштириш
• Анкор: медицинская обучения
• Дата: 08.12.2020
• Размер: 1.54 Mb.
• Имя файла: Такдимот.pptx
• Тип: Диссертация; #158258

ОРИПОВ ДИЛМУРОД АЛИЖОН ЎҒЛИ

ЧАРМ – ПОЙАБЗАЛ КОРХОНАЛАРИДА СИФАТ МЕНЕЖМЕНТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

08.00.13 – Менежмент

иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси

ТАҚДИМОТИ

Илмий раҳбар: Ашуров Махамаджон Сотволдиевич

Иқтисодиёт фанлари номзоди, доцент



Тошкент – 2020

АНДИЖОН ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ

ҲУЗУРИДАГИ ИЛМИЙ ДАРАЖАЛАР БЕРУВЧИ

__________________________РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ

1

Манба. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси 25.01.2020; https://uza.uz/oz/politics/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-oliy-25-01-2020

“... биз Ўзбекистонни ривожланган мамлакатга айлантиришни мақсад қилиб қўйган эканмиз, бунга фақат жадал ислоҳотлар, илм-маърифат ва инновация билан эриша оламиз.

Бунинг учун, авваламбор, ташаббускор ислоҳотчи бўлиб майдонга чиқадиган, стратегик фикр юритадиган, билимли ва малакали янги авлод кадрларни тарбиялашимиз зарур “

Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси

2

ДИССЕРТАЦИЯ МАВЗУСИНИНГ ДОЛЗАРБЛИГИ

3

Тадқиқотнинг мақсади

Хизмат кўрсатиш корхоналарини ривожлан-тиришнинг маркетинг стратегиясини шакллан-тириш бўйича илмий-амалий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

4

• хизмат ва сервис категорияларини ягоналигини илмий-методологик асослаб бериш;
• хизматлар бозорида рақобат ривожланиши шароитида маркетинг стратегиясини шакллантиришнинг илмий-методологик жиҳатларини ёритиб бериш;
• рақамли иқтисодиётни шакллантириш даврида хизматларнинг ривожланиш тенденциялари, қонуниятлари ва хусусиятларини очиб бериш;
• хизмат кўрсатиш корхоналарининг ривожланиши бўйича маркетинг стратегиясига қўйилган талабларни ишлаб чиқиш ва уларга услубий ёндашувларни ўрганиш;
• хизмат кўрсатиш соҳасида маркетинг тадқиқотларининг олиб бориш хусусиятлари ва уларнинг турларини таснифлаштириш;
• ривожланган давлатларда сервис соҳасини ташкил этиш тажрибасини ўрганиш ва Ўзбекистон шароитида қўллаш имкониятини кўриш;
• хизмат кўрсатиш корхоналарини ривожлантириш бўйича маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш;
• хизматлар бозоридаги иштирокчиларнинг манфаатларини мувофиқлаштириш ташкилий-иқтисодий механизмини яратиш.

Тадқиқотнинг вазифалари

5

Тадқиқотнинг объекти

Фарғона вилоятидаги хизмат кўрсатиш корхоналари олинган

Тадқиқотнинг предмети

Хизмат кўрсатиш корхоналарнинг маркетинг стратегиясини яратиш ва ундан фойдаланиш жараёнидаги иқтисодий-ташкилий муносабатлар ҳисобланади

ТАДҚИҚОТНИНГ ОБЪЕКТИ

ВА ПРЕДМЕТИ

6

Иқтисодий адабиётлар ва меъёрий ҳужжатлардаги мавжуд ноаниқликни тўғрилаш мақсадида “хизмат” ва “сервис” категориялари битта якдил эканлиги назарий асосланган ҳамда уларнинг хусусиятларига муаллифлик ёндашуви билдирилган

1-илмий

янгилик

7

Хизмат кўрсатиш

иқтисодий фаолият тури, бир объектнинг иккинчи объектига унинг эҳтиёжларини қондириш учун амалга оширилаётган фаолият ёки жараён.

янгиликни бозорга киритишнинг янги усуллари ва технологияларини жорий этилиши.

Сервис

Хизмат тушунчаси билан бир ҳил маъно касб этади.

Хизмат

Хизматлар бозори

иқтисодий объектлар ўртасида хизматлар алмашуви.

8

Сезилмаслик даражаси бўйича хизматларни таққослаш

9

1-илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши

«Хизмат кўрсатиш» ва «сервис» атамалари бир ҳил маънодалигини асосланганлиги қонунлар ва меъёрий ҳужжатларда ишлатилаётган тавтологияларни олдини олишга хизмат қилади (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 9 июлдаги 01/00-04/07-6048-сонли маълумотномаси).

Республика Савдо-саноат палатасига тегишли қонун ҳужжатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш юзасидан таклифлар берилди (Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси Фарғона вилояти ҳудудий бошқармаси 2020 йил 01/ОА- 520-03-сонли маълумотномаси).

8

10

Хизмат кўрсатиш корхоналарида қўлланиладиган маркетинг стратегиясига қўйилган талаблар ва ҳозирги кунда холистик маркетинг концепциясини қўлланишилиши бўйича таклифлар ишлаб чиқилган

6

2-илмий

янгилик

11

Маркетинг стратегияси қуйидаги талабларга риоя қилиши лозим деб топилди:

товар ва хизматлар маркетингини узвийлаштириш, иқтисодиёт тармоқларини итеграциялашув жараёнини тезлаштириш, синегретик самарадорликни таъминлашга хизмат қилиши лозим .

12

Хизматлар бозорида холистик маркетинг концепцияси

13

№	Хизматларнинг асосий тоифалари	Хизматлар соҳалари
	Шахсга йўналтирилган аниқ чора-тадбирлар	Соғлиқни сақлаш, йўловчи ташиш, гўзаллик салонлари ва сартарошхоналар, спорт иншоотлари, ресторан ва кафелар
2.	Товарлар ва бошқа жисмоний объектларга мўлжалланган аниқ ҳаракатлар	Юк ташиш, ускуналарни таъмирлаш ва сақлаш, тозалаш ва тартибни сақлаш, кир ювиш, кимёвий тозалаш, ветеринария хизматлари.
3.	Инсон онгига қаратилган номоддий ҳаракатлар	Таълим, радио ва телевидение, ахборот хизматлари, театрлар ва музейлар.
4.	Номоддий активлар билан номоддий ҳаракатлар	Банклар, юридик ва консалтинг хизматлари, суғурта, қимматли қоғозлар билан операциялар.
5.	Ишлаб чиқариш ва истеъмолнинг узлуксизлиги	Хизматнинг ўзига хос хусусияти шундаки, у олдиндан амалга оширилмайди ва товар сифатида сақланиши мумкин эмас. Бу омил хизмат ҳаридорини мураккаб вазиятга қўяди, чунки рақобатдош таклифлар ўртасида таққослашнинг иложи бўлмайди.
6.	Манбалардан ажралмаслик	Хизмат ўз манбаи билан узвий боғлиқ эмас, аммо моддий шаклдаги товарлар унинг манбаи мавжудлиги ёки мавжуд эмаслигидан қатъий назар мавжуд бўлиши мумкин. Бу омил хизматлар истеъмолчиларининг чекланганлиги ва ушбу чекловларни бартараф этиш учун махсус механизм ёки чоралар зарурлигига олиб келади.
7.	Сифатнинг доимий эмаслиги	Хизматларнинг сифати етказиб берувчилар, шунингдек, хизмат кўрсатиш вақти ва жойига боғлиқ ҳолда кенг доирада тебраниши мумкин. Хизмат сифати бир хил шахс, ташкилот ёки фирма томонидан тақдим этилган тақдирда ҳам ўзгариши мумкин.
8.	Сақлаб бўлмаслик	Хизматни сақлаб бўлмайди, у «бир марталик» хусусиятга эга.

Таклиф этилган хизматлар таснифи

14

2-илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши

Хизматлар кўрсатиш корхоналарида қўлланиладиган маркетинг стратегиясига қўйилган талаблар ва ҳозирги кунда холистик маркетинг концепциясини қўлланиши мақсадга мувофиқ деб топилди (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 9 июлдаги 01/00-04/07-6048-сонли маълумотномаси).

8

15

Хизмат кўрсатиш корхоналарини ривожланишини таъминлайдиган маркетинг стратегияси ишлаб чиқилган, шу асосда хизматларни дифференциациялаш ва рақобатдошликни таъминлаш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган

6

3-илмий

янгилик

16

Дифференциация стратегияси принциплари:

Ҳар қандай дифференциация харидор учун “қиймат”га эга бўлиши

Ушбу қиймат фойдаланиш самарасини ошириш (кучли қониқиш) ва истеъмол ҳаражатларини камайтиришдан иборат бўлиши лозим

Ушбу қиймат шу даражада юқори бўлиши керакки, ҳаридор учун кўпроқ нархни тўлашга рози бўлиши керак

Корхона ўз дифференциация элементини рақиблар ундан дарҳол нусха кўчириб олмаслиги учун ҳимоя қила олиши керак

Харидорга мақбул нархнинг кўтарилиши корхона дифференциация элементини ишлаб чиқаришга ёки хизмат кўрсатишга сарфлаган ҳаражатларнинг ортишидан кўпроқ бўлиши керак

Дифференциация элементи сезиларсиз бўлса ва бозор уни тан олмаган бўлса, фирма уни оммалаштириш учун сигналларни вужудга келтириши лозим.

17

Иқтисодий фаолиятининг асосий турлари бўйича ўсиш даражаси паст бўлган хизматлар

18

Ўзбекистон Республикаси ва Фарғона вилоятида кўрсатилган хизматлар ҳажмининг ўсиш сураъти (%да)

19

20

Фарғона вилоятига хос бўлган хизматлар бозорнинг ривожланиш маркетинг стратегиялари таснифи

Ишбилармонлик стратегия тури	Мазмуни
Портфел стратегияси	Корхонанинг ассортиментининг барқарорлигини, ҳар хизмат гуруҳининг ривожланишини – принциплари, кетма-кетлиги ва йўналишини аниқлайди
Ўсиш стратегияси	Узоқ муддатга сотув манбасининг ва фойдани аниқлаш имкониятини яратади.
Рақобат курашининг стратегияси	Янги бозорга кириш усулини аниқлаш, бозорларни ўзлаштириш принциплари, рақобатдошликни кучайтириш, корхона хизматини бозорда сотиш имкониятини белгилаш
Ассортимент стратегияси	Корхона портфелдаги ҳар хизматлар гуруҳининг аҳамияти ва ривожланиш принциплари ифодалайди, ассортиментининг ўзгариши, кенглиги ва дифференцияллаш имкониятлари келтирилади. Янги хизмат кўрсатиш турларини ишлаб чиқиш режасини қамраб олади
Силжитиш стратегияси	Силжитишнинг мақсадли бозорини аниқлаш, асосий коммуникацияларни, жумладан, реклама тадбирларини амалга ошириш, реклама бюджетини аниқлайди
Дистрибуция стратегияси	Дистрибуция методи, сотувнинг асосий шахобчалари, воситачилар билан ишлаш принципларини ишлаб чиқиш, миқдорий ва сифатли дитрибуциянинг мақсадларини ўрнатиш
Нарх ўрнатиш стратегияси	Соҳада нарх рақобати принципини, чакана (прейскурант) нархлари, чегирма ва харидорларга акциялар қоидалари, нархни ошириш ва хизматлар рентабеллигини кўтариш принципларини ўрнатади
Мақсадли бозорни танлаш стратегияси	Бозорни сегментлаш асосий принциплари ва хизматларни соҳада силжитишнинг асосий сегментларини аниқлайди

21

Фарғона вилоятининг хизмат кўрсатиш маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш учун STEP таҳлил

Омиллар		Таъсири
Ижтимоий (S)	Аҳолининг иш билан бандлиги	Янги иш ўринлари яратилади
	Аҳолининг хизматга бўлган эҳтиёжи	Истеъмол маданияти юксалади
	Аҳоли яшаш даражасининг ўсиши	Мижозларнинг кўпайишига олиб келади
	Урбанизация	Хизматлар миқдори ва сифатга талаблар ошади
Технологик (Т)	Рақамли иқтисодиёт технологияларнинг кириб келиши	Электрон тижорат, масофавий хизматлар турларининг ошиши, блокчейннинг ҳаётга тадбиқ этилиши
	Юқори даражадаги ахборотлаштириш ва автоматлаштириш	Хизматларни ихчамлаштириш ва электронлаштиришга бўлган талабни ошиши, шаффофлик, маълумотларни олиш имконияти енгиллашади
	Меҳнат фаолиятининг шаклларини ўзгартириш	Уйда ўтириб тадбиркорлик, илмий, таълим, маслаҳат, молия ва бошқа хизматларни амалга оширилади
	Хизмат кўрсатиш цикли ва муддати	Хизмат кўрсатиш муддати қисқаради, цикли тезлашади, тезроқ янги турлари таклиф қилинади
Иқтисодий (Е)	Меҳнат унумдорлигини ошириш	Хизмат кўрсатиш соҳаси ривожланган сари, бошқа тармоқдаги фаолият юритувчиларнинг меҳнат самараси янада юксалади
	Валюта ва инвестицияларнинг кириб келиши ошади	Хизматлар сифатининг ошиши халқаро бозорга чиқишга имконият яратади, ўзаро манфаатдорлик иқтисодий алоқалар киради
	Рақобатбардошлик юксалади	Халқаро стандартларга мослашган ва жавоб берувчи хизматлар орқали дунё бозорида рақобат қилишга имконият яратилади
	Даромад ошади	Хизмат кўрсатиш соҳаси ривожланган сари унда бандлар даромад олиш имкониятига эга бўлади, рақобат кучайиши сабабли хизматлар нархи пасаяди, бундан истеъмолчилар даромади ошади
Сиёсий (Р)	Халқаро ҳамкорлик кенгаяди	Республика ташкилотлари ва бошқа имкониятлар орқали халқаро савдо, хизмат кўрсатиш бозорига чиқиш
	Мамлакатда барқарор сиёсий вазият мавжудлиги	Хизматлар кўрсатиш жараёнида рискларни камайтиради

22

3-илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши

хизмат кўрсатиш корхоналарини ривожланишини таъминлайдиган маркетинг стратегияси ишлаб чиқилди уни асосида хизматларни дифференциациялаш ва рақобатдошликни таъминлаш ётиши кўрсатилди (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 9 июлдаги 01/00-04/07-6048-сонли маълумотномаси).

Фарғона вилоятида хизматларнинг дифференциациялашуви маркетинг стратегияси қўлланилган бўлиб, вилоятни иқтисодий ва ижтимоий самарадорликка олиб келди.

8

23

Хизматлар бозоридаги иштирокчиларнинг манфаатини мувофиқлаштирувчи ташкилий-иқтисодий механизм ишлаб чиқилиб, унинг асосида давлат-хусусий шерикчилик лойиҳаси ўрин олди

6

4-илмий

янгилик

24

Фарғона вилоятида хизмат кўрсатиш корхоналарини ривожлантиришда давлат-хусусий шерикчилик тизими

Лойихавий ташкилот (ДХШ)

Ҳокимият

Акциядорлар ва ҳомийлар

Экспертлар

Молиявий манбаа

Эскроу агенти

Истеъмолчилар

заёмлар

акционер

капитали

нархлар

даромадлар

заём бўйича тўловлар

25

Давлат-хусусий шерикчилик шартномасининг молиялаштириш рискини камайтириш

26

4-илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши

хизматлар бозоридаги иштирокчиларнинг манфаатини мувофиқлаштирувчи ташкилий-иқтисодий механизм ишлаб чиқилиб, унинг асосида давлат-хусусий шерикчилик лойиҳаси ўрин олди. (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 9 июлдаги 01/00-04/07-6048-сонли маълумотномаси).

8

27

ХУЛОСА

• Иқтисодий адабиётларда ва меъёрий ҳужжатлардаги мавжуд ноаниқликни тўғирлаш мақсадида “хизмат ва “сервис” категориялари якдил эканлиги назарий асосланди.
• Мамлакатда хизматлар соҳасини ривожлантиришда ҳар бир хизмат кўрсатувчи корхона ёки тадбиркор амалга ошираётган фаолиятида холистик маркетинг концепциясига таянган ҳолда истеъмолчининг хоҳиш ва истакларини қондиришга эътибор қаратиш ҳамда хизматлар сифатини ошириб бориши лозим бўлади.
• Хизматлар бозорида рақобат муҳитини янада шакллантириш мақсадида ушбу соҳага оид корхоналарда қўлланиладиган маркетинг стратегиясининг принциплари ишлаб чиқиш ва унинг илмий-методологик жиҳатларини ёритиш талаб этилади.
• Хизмат кўрсатиш корхоналарининг маркетинг стратегиялари сифатида аҳолини иш билан бандлигини таъминлаш, вилоят аҳолисини камбағалликдан чиқариш йўлларини излаш, истеъмолчиларнинг хоҳиш-истакларини ўрганган ҳолда моддий ва маънавий эҳтиёжларини қондириш ҳамда аҳолининг истеъмол маданиятини юксалтириш масалаларига қаратилиши лозим бўлади.

28

ХУЛОСА

5. Хизмат кўрсатишнинг хорижий тажрибаси мукаммал ўрганилиб, Япония давлатининг сифатга бўлган эътибор қаратиш тажрибасини Ўзбекистон шароитида фаолият кўрсатаётган корхона ва тадбиркорлар фаолиятига тавсия этилди. Чунки сифатни яхшилаш биринчи навбатда маҳсулотга кетаётган ҳаражатларнинг пасайтириш ҳисобига амалга оширилади.

6. Хизматлар соҳасининг ривожлантиришда замонавий рақамли технологиялардан, яъни интернет, сунъий интеллект, ахборотлар базасидан фойдаланиш зарур. Шунда ўқитишнинг масофавий шакллари, инновацион дарс бериш услублари, зарур адабиёт ва маълумотлар билан ишлашга имкон берувчи «Ақлий таълим» йўналишини ривожаланишига эришилади.

7.Ўтказилган маркетинг тадқиқотлари шуни кўрсатмоқдаки, хизмат соҳасига кирган тармоқлар фаолияти ва тадбиркорлар ҳаракати мувофиқлаштирилмаса кутилган натижадорликка эришиш қийин бўлади. Шунинг учун рақамли иқтисодиётини шакллантириш учун хизмат кўрсатиш соҳасини бошқариш ҳамда уни мувофиқлаштириш тизимини ўзгартириш лозим бўлади.

29

ХУЛОСА

8. Корхона ва тадбиркорлик фаолиятида маркетинг стратегияси асосан рақамли иқтисодиётни шакллантириш учун АКТ ва таълим хизматларини сақлаш ҳамда уни келажакка ўтказиш имкониятларини кенгайтириш масалаларига қаратилиши лозим бўлади.

9. Фарғона вилоятидаги хизмат кўрсатиш корхоналари фаолиятини мувофиқлаштириш, рағбатлантириш ва бу борада вилоят бюджетидан ажратиладиган маблағларни устувор ҳизмат турларига йўналтириш мақсадида вилоят ва туман хокимликлар қошида агентлик ёки маҳсус бўлим ташкил этилиши мақсадга мувофиқ деб ҳисобланади.

10.Фарғона вилояти хизматлар кўрсатиш корхоналарини ривожлантириш стратегияси сифатида янги хизматларни ишлаб чиқилиши ҳамда уни жорий этилишини таъминловчи креатив фикрлайдиган ходимларни тайёрлаш мақсадга мувофиқ деб топилди.

30

ХУЛОСА

11. Камбағалликни қисқартириш ҳамда аҳоли бандлигини ошириш учун замонавий хизматларни ривожлантиришни йўлга қўйилиши Фарғона вилоятида тадбиркорлар фаолиятининг 3,2 фоизга ошириш имкониятини беради.

12. Хизматлар бозоридаги иштрокчиларнинг манфаатини мувофиқлаштирувчи ташкилий-иқтисодий механизм сифатида ишлаб чиқилган давлат-хусусий шерикчилик лойиҳаси ёрдамида Фарғона хизмат кўрсатиш корхоналарида аҳоли бандлигини 1,2 маротабага оширилди.



31

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ!

32

ЯММ таркибидаги хизматлар улуши

33

ЖСТ ва Жаҳон банки услуби бўйича хизматлар таснифи

34

Маркетинг стратегиялар тизими

35

Ўзбекистон Республикаси 2016-2020 йилларга мўлжалланган хизматлар соҳасини ривожлантириш бўйича мақсадли параметрлари

(олдинги йилга нисбатан %да)

№	Хизматлар номланиши	2016 йил	2018 йил	2020 йил	2020-2015 га нисбатан
	ЯИМ даги улуши Ўртача ўсиш темпи Жумладан :	47.5 112.2	48.2 112.2	48.7 113.3	1.8 марта ошиши кутилган
1	Алоқа ва ахборот хизматлари	119.6	123.8	127.8	2.9
2	Молиявий хизматлар	112.2	112.5	113.0	1.8
3	Транспорт хизматлари	107.0	108.2	109.4	1.5
3.1	Шу жумладан, автотранспорт	108.0	108.4	109.5	1.5
4	Овқатланиш ва яшаш хизматлари	111.5	112.1	112.7	1.8
5	Савдо хизматлари	110.0	110.5	111.0	1.6
6	Кўчмас мулк хизмати	107.0	106.6	110.0	1.5
7	Таълим хизмати	108.3	108.9	110.0	1.5
8	Соғлиқни сақлаш хизматлари	113.8	113.0	114.0	1.9
9	Ижара хизмати	112.3	112.6	112.6	1.8
10	Маиший хизмат ,товар ва компания, божхона хизмати	110.0	110.5	111.0	1.6
11	Индевид хизмати	110.0	110.9	111.5	1.7
12	Архитектура, муҳандис-изланувчи ва техник синов ва таҳлиллар хизмати	111.5	111.7	111.9	1.7
13	Бошқа хизматлар	111.5	112.7	112.7	1.8

36

Иқтисодий ўсишнинг интенсив даражаси бўйича етакчи мамлакатлари

Мамлакатлар	Ривожланиш даражаси	Инновацион ривожланииш индекаторлари
	Аҳолининг киши бошига тўғри келадиган ЯИМ (минг долл.)	Глобал инновацион индекси	юқори технологиялари товарлар экспорти, % (саноат маҳсулотлар экспортидаги улуши)
Швейцария АҚШ Сингапур Ирландия Нидерландия Мамлакатлар бўйича ўртача Ўзбекистон Ўртача кўрсаткичлар билан Ўзбекистон фарқи	79,9 57,6 53,0 64,2 45,6   50,8 2,1   24 марта	66,3 61,4 59,2 59,0 58,3   57,8 29,1   2,0 марта	27,1 20 67,4 29,8 -   21,4 4,7   4,5 марта

37

Иқтисодиётнинг хизматлар соҳасининг ўзгаришига таъсир этувчи омиллар

Давлат сиёсати

Давлат томонидан мувофиқлантириш тизимини ўзгариши

Хусусийлаштириш

Истеъмолчилар, ҳодимлар ва экологияни муҳофаза қилувчи янги қонунлар

Хизмат соҳасидаги янги тижорат келишувлар

Социал ўзгаришлар

Истеъмолчиларнинг эҳтиёжларини ошиши

Тўқчиликнинг ошиши

Фаол иммиграция

Вақт чегараланганлиги

Буюм эмас, тассуротга эҳтиёж ошиши

Персонал компьютер ва мобил телефонларга эҳтиёж ошиши

Бизнеснинг ривожланиш тенденцияси

Ишлаб чиқарувчилар кўпроқ хизматни сотишади

Стратегик уюшмалар кўпайиши

маркетингга бўлган эҳтиёжни ошиши

Сифатга эътиборнинг юксалиши

Франчайзинг

АКТнинг ривожланиши

Компьютер ва телеком технологиялар устунликларини бирлашиши

Компакт мобил жиҳозларнинг яратилиши

Симсиз алоқани ривожланиши

Дастурий таъминотнинг такомиллашиши

Рақамли технологияларнинг кенгайиши

Интернетнинг ва электрон тижоратнинг ривожланиши

Интеграллашув

Халқаро миқёсда ишлаётган компаниялар сонини ошиши

Истеъмолчиларнинг хорижга чиқишини ортиши

Халқаро бизнеснинг ривожланиши

Хизмат кўрсатувчи корхоналар ўртасидаги рақобатни кучайиши

Замонавий техника ва технологиядан фойдаланишни тақозо этувчи янгиликларни жорий этиш

Хизматлар маркетингига эътиборнинг кучайиши

38

«Товар» ва «хизмат» ўртасидаги фарқланиш хусусиятлари ўрганилиб, анъанавий адабиётдаги 4 та хусусиятдан 8 тага кўпайтирилиши ҳамда таълим ва АКТ хизматларини сақлаш имконияти мавжудлиги исботланди

Анъанавий хизматлар хусусиятлари

• Сезилмаслик
• Бир пайтда хизмат ишлаб чиқарилади ва истеъмол қилинади
• Сифат ўзгарувчанлиги
• Сақлаб бўлмаслик

39

Иқтисодий фаолиятнинг асосий турлари бўйича кўрсатилган хизматлар ҳажми (млрд. сўм)

Кўрсаткичлар	2010	2015	2018	2019	2020
Хизматлар жами, жумладан асосий турлари бўйича:	27126,8	78530.4	150889.,8	190356	33240,9
Ахборот ва алоқа соҳасидаги хизматлар	2080,2	5181,5	10332,6	10869,2	1895,1
молия хизматлари	2643,7	8206,7	21296,3	34635,0	6697,7
транспорт хизматлари	10524.4	26817,3	44159,4	53576,5	9003,5
шу жумладан: автотранспорт хизматлари	5124,0	16032,1	21786.8	25279,1	4064,0
яшаш ва овқатланиш бўйича хизматлар	292,7	890,6	4673.3	5715,9	960,3
савдо хизматлари	6620,8	21366,9	39743.4	47693,3	8082,0
кўчмас мулк билан боғлиқ хизмат	809,3	2757,3	4949,2	5862,2	1012,6
таълим соҳасидаги хизматлари	763.1	2281.4	5416,5	6990,4	1312.8
соғлиқни сақлаш соҳасидаги хизматлар	258.0	1100,4	222,0	2930,3	535,6
ижара ва лизинг бўйича хизматлар	548,0	1801,6	3297,4	3952,3	706,8
компьютерлар ва маиший товарларни таъмирлаш бўйича хизматлар	624,2	1724.5	2630,7	3102,1	526,7
шахсий хизматлар	756,5	2366,5	2630,7	4564,8	816,6
меъмор., муҳандис изланишлар, техник синовлар ва таҳлил соҳасидаги хизматлари	299,2	841,0	2953,6	4039,0	595,5
бошқа хизматлар	906,7	2794,7	5516,8	6425,0	1095,7

40

Ишбилармонлик маркетинг стратегияси

Ишбилармонлик стратегия тури	Мазмуни
Портфел стратегияси	Корхонанинг ассортиментининг барқарорлигини, ҳар хизмат гуруҳининг ривожланишини – принциплари, кетма-кетлиги ва йўналишини аниқлайди
Ўсиш стратегияси	Узоқ муддатга сотув манбасининг ва фойдани аниқлаш имкониятини яратади
Рақобат курашишнинг стратегияси	Янги бозорга кириш усулини аниқлаш, бозорларни ўзлаштириш принциплари, рақобатдошликни кучайтириш, корхона хизматини бозорда сотиш имкониятини белгилаш

41

Функционал стратегиялар турлари	Мазмуни
Ассортимент стратегияси	Корхона портфелдаги ҳар хил хизматлар гуруҳининг аҳамияти ва ривожланиш принциплари ифодалайди, ассортиментининг ўзгариши, кенглиги ва дифференцияллаш имкониятлари келтирилади. Янги хизмат кўрсатиш турларини ишлаб чиқиш режасини қамраб олади
Силжитиш стратегияси	Силжитишнинг мақсадли бозорини аниқлаш, асосий коммуникацияларни, жумладан, реклама тадбирларини амалга ошириш, реклама бюджетини аниқлайди
Дистрибуция стратегияси	Дистрибуция методи, сотувнинг асосий шахобчалари, воситачилар билан ишлаш принципларини ишлаб чиқиш, миқдорий ва сифатли дитрибуциянинг мақсадларини ўрнатиш
Нарх ўрнатиш стратегияси	Соҳада нарх рақобати принципини, чакана (прейскурант) нархлари, чегирма ва харидорларга акциялар қоидалари, нархни ошириш ва хизматлар рентабеллигини кўтариш принципларини ўрнатади
Мақсадли бозорни танлаш стратегияси	Бозорни сегментлаш асосий принциплари ва хизматларни соҳада силжитишнинг асосий сегментларини аниқлайди

Функционал стратегия турлари

42

Электрон ҳукуматни ривожланиш индекси

43

Хизмат кўрсатиш соҳасининг маркетинг концепцияси

1. Хизматлар бозорини маркетинг тадқиқотлари;

2.Хизмат кўрсатиш ташкилотининг бозор имкониятлари таҳлили;

3. Хизмат кўрсатиш ташкилотининг маркетинг муҳитини ўрганиш;

4. Хизмат бозорининг конъюнктурасини баҳолаш;

5. Хизмат кўрсатиш соҳасидаги рақобатбардошликнинг даражасини баҳолаш;

6. Мақсадли хизмат бозорини танлаш;

7. Хизматлар бозорини сегментлаш ва мақсадли сегментни танлаш;

8. Хизмат кўрсатиш корхонасида маркетинг хизматини ташкил этиш;

9.Хизматлар маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш;

10. Хизматлар маркетинг тактикасини ишлаб чиқиш;

11. Маркетинг режасини ишлаб чиқиш;

12. Хизматлар маркетинг комплексини ишлаб чиқиш;

13. Хизматлар бозоридаги нарх сиёсати;

14. Хизматларни тақсимлаш шахобчаларини ишлаб чиқиш;

15. Хизматга бўлган талабни рағбатлантириш;

16. Ассортимент сиёсатини шакллантириш;

17. Хизматлар маркетингини ташкил этиш;

18. Мақсадли бозор сегментида хизматни позициялаш;

19. Маркетинг назоратини ташкил этиш;

20. Маркетинг ревизия (тафтиш)си ва аудитини ўтказиш;

21. Хизматга бўлган талабни таъминлаш ва рағбатлантириш

44

Сўровнома

т/р	Саволлар	Баҳолаш
1	Уй-жой, коммунал хизматларига баҳо беринг	1	2	3	4	5
2	Давлат хизматлари фаолиятини баҳоланг – навбат кўплиги – ходимларнинг маданияти – ортиқча ҳужжатлар талаб қилиниши	1 1 1 1	2 2 2 2	3 3 3 3	4 4 4 4	5 5 5 5
3	Электр энергия етказиб бериш барқарорлиги	1	2	3	4	5
4	Ичимлик сув таъминоти барқарорлиги	1	2	3	4	5
5	Табиий газ таъминотининг офати	1	2	3	4	5
6	Автомобиль
7	Банк хизматларига баҳо беринг : – навбат кўплиги – ходимларнинг маданият муомалласи – ортиқча ҳужжатлар талаб қилиниши – маълумот бериш даражаси – хизматлар миқдорини қониқтириши – масофавий хизмат даражаси	1 1 1 1 1 1	2 2 2 2 2 2	3 3 3 3 3 3	4 4 4 4 4 4	5 5 5 5 5 5
8	Телефон, алоқа, Интернет хизматлари: – танлаб олиш имконияти – провайдерларнинг рақобатдошлиги – хизмат кўрсатиш сифати – хизмат турларининг миқдори	1 1 1 1	2 2 2 2	3 3 3 3	4 4 4 4	5 5 5 5
9	Таълим хизматлари сифати : – мактабгача таълим сифати – мактабдаги билим бериш даражаси – ўрта-махсус таълимдаги қониқиш даражаси – олий таълим сифати – малака ошириш ва қайта тайёрлаш тизимини баҳоланг	1 1 1 1 1	2 2 2 2 2	3 3 3 3 3	4 4 4 4 4	5 5 5 5 5
10	Қандай хизматларга эҳтиёжингиз бор?

45

Фарғона вилоятида электрон тижорат хизматларига паст қизиқиш сабаблари ( сўралганларга нисбатан % да)

т/р	Сабаблар	Тасдиқланганлар фоизи
1	Электрон тижоратга ишонч йўқлиги ва пастлиги	80,5
2	Электрон савдо механизмини билмаслик	70,6
3	Интернет тизимига уланиш имконияти қийинлиги	44,6
4	Бундай савдо шаклига эҳтиёж йўқлиги	25,4
5	Интернет-магазинлардаги нархларнинг таъсири	7,8
6	Етказиб бериш муаммолари	26,8

46