Дебат. төрешілік. Дебаты это структурированный спор или дискуссия. Команды по очереди произносят речь, в которой они представляют свою точку зрения и доказывают несостоятельность позиции оппонента
 Скачать 26.33 Kb.
|
|
Дебаты - это структурированный спор или дискуссия. Команды по очереди произносят речь, в которой они представляют свою точку зрения и доказывают несостоятельность позиции оппонента. Хотя участники могут показывать свои эмоции, все же они должны воздержаться от криков и грубости в отношении противников и аудитории. Каждая сторона должна представить и доказать свою точку зрения. Команды утверждения должны защищать определенное мнение или резолюцию. Команда опровержения должна вступить с ними спор и доказать обратное. Иногда команды не знают, какова их роль до тех пор, пока не начнутся дебаты. Каждая сторона имеет право высказать свое мнение и должна выслушать контраргументы своего противника. Нельзя приводить новые аргументы или доказательства в течение ответного выступления оппонента. Некоторые дебаты могут проводиться в форме перекрестного опроса, когда одна сторона может задавать вопросы другой. Нет никаких ограничений на вопросы, которые могут быть заданы, до тех пор пока участники придерживаются правил приличия. Парламентский формат: Премьер-министр (аргументы за), Лидер Оппозиции (аргументы за), Член Правительства (аргументы за), Член Оппозиции (аргументы за), Лидер Оппозиции (аргументы против) и Премьер-министр (аргументы против). Дебаты могут проводиться в качестве школьного соревнования, турнира или задания для класса. В каждом типе могут быть свои правила и руководства. Однако, существуют некоторые общие правила и обязанности, которым должен следовать каждый судья. Не давайте никаких комментариев в ходе дебатов. Поделитесь этой информацией по завершении дебатов. Особенно, если вы судите турнир или соревнование. Контролируйте время выступления. На каждое выступление дается определенное количество времени. Не позволяйте выступающим превышать заданный лимит. В некоторых случаях, выступающие могут закончить предложение, но не более того. Участники не вправе получать помощь извне. Не позволяйте им переговариваться с теми, кто не входит в их команду или пользоваться электронными устройствами в ходе дебатов. 4. Делайте записи, касающиеся аргументов каждой команды. Отмечайте сильные и слабые стороны. В некоторых случаях вам выдадут рабочий журнал или бюллетень. В противном случае, возьмите свою тетрадь. Отмечайте случаи, когда аргумент упущен. Одна из сторон может представить слабый аргумент, но если другая команда не опровергла его, этот аргумент для команды-ответчика потерян. В этом случае, "очко" уходит команде, которая выдвинула аргумент, неважно насколько неубедительным он был. Оцените доказательство. Во время выступления участников, они должны цитировать источники, которые они использовали. Если что-то покажется вам недостоверным, неприменимым или устаревшим, отметьте это в своей тетради. В некоторых случаях вы можете попросить участника о подтверждении своего доказательства. Отмечайте любые ложные заключения. Ложные заключения - это аргументы, которые могут звучать логично, но на самом деле таковыми не является. Если вы не разбираетесь в разных типах ложных заключений, узнайте о них больше перед дебатами. 5. Судейство на дебатах - крайне субъективная вещь. Однако, важно не допустить, чтобы личная предубежденность или представления по данному вопросу каким-то образом повлияли на ваш выбор. Решите, кто предоставил наиболее логичные доводы. Некоторые команды предоставляют веский довод. Если это серьезное основание, подтверждаемое убедительными доказательствами, вы можете признать команду победителем дебатов. Определите, кто представил наиболее исчерпывающие аргументы и ответы. В некоторых случаях у команды нет серьезных аргументов, только несколько обширных обоснований точки зрения. У них также могут быть сильные контраргументы. В этих случаях вы можете признать их победителями. ДЕБАТТА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ТЕРМИНДЕР Қарар – дебат ойынының тақырыбы. Қарардың 4 түрі бар: міндеттейді немесе енгізеді, заңдастырады, ...деп есептейді, өкінеді, Х ретінде... Үкімет – жақтаушы топ Оппозиция – қарсылас топ Спикер – дебат ойыншысы Лидер – әр топтың басшысы Кейс – дебат ойынының құрылымы. Дефиниция (кілт сөздер) – қарар бойынша немесе алдағы ойын барысында аргументтерді ашуға көмектесетін түсіндірме Status-kwo – қазіргі қалыптасқан жағдай, сандық немесе сапалық көрсеткіш Философия – топтың қорғаныш шеңберін қорғайтын тұжырымды ой. Қарарға қатыс-ты мақал-мәтел не нақыл сөз. Құндылық – қарарға қатысты ұстаным. Ол тек бір сөзден тұруы мүмкін, соны қорғап шығу керек. Аргумент – позицияны дәлелдейтін ой. Неге? Не үшін? Неліктен? – деген сұрақтарға жауап береді. Қарсылық (ребаттл) – ойын барысында Үкімет/Оппозиция құрған кейстерінің кем-шіліктері мен қателіктерін көрсетіп беру. Сараптама (аналитика) – ойында айтылған екі тарап сөздерін ұсынған кейстері мен аргумент, идеяларын сараптау, келтірген қарсылықтар мен қайта көтерген тұстарын дәлелдеу. Тавтология – әріптесі айтқан аргументтерді қайталау Кристализация – ойынның қорытындысын айту, аргументтерді және қарсыласу нүктелерін мысалдарсыз, артық сөзсіз айтып беру, өзінің неге жеңгенін түсіндіру. Америкалық парламенттік формат (АПФ) – қиял парламентіндегі дәйектердің, тапқыр-лықтың және риторикалық қасиеттердің сайысы. Әрқайсы екі ойыншыдан тұратын екі команда – Үкімет пен Оппозиция қаралуға ұсынылған қарарды талқылайды. Әр раундқа жаңа қарар таңдалады. Раундта бірнеше адам төреші болса, олардың арасынан бір палата спикері таңдалады. Ойын ережесі туралы қысқаша айтар болсақ, қарарға қатысты үкімет лидері шығып, өз дефинициясын, құрған кейсін, аргументтерін ортаға тастап, фактімен дәлелдеп, статистиканы айта отырып, философиясын нақтылайды. Оппозицияның лидері үкімет лидерінің кейсін құлату үшін қарсылық білдіріп, өз кейсін құрады. Үкімет тобының екі спикері оппозиция тобы лидерінің кейсіне қарсылық білдіреді, сосын бір спикердің кейсін жаңғыртады немесе өз аргументтерін құрады. Содан соң әр топтан бір спикер сараптама жасайды, позицияларының дұрыс екенін дәлелдеп, ойынды қорытындылайды. Американдық парламенттік формат дебаты Дебаттың бұл түрі ЖОО студенттері арасында кең таралған, кейде «студенттік» деп те айтылып жүреді. АПФ форматында спикерлер (ойыншылар) саны 1 палата (топ) 2-у болып табылады: 1 – үкімет тобының пример-министрі; 2 – үкімет мүшесі. Оппозиция тобының көшбасшысы және оппозиция тобының мүшесі. АПФ форматы 2-ге бөлінеді: саяси және құндылық. Саяси форматта нақты проблема бар және оны шешу жолдары қарастырылған. Мысалы, бұл палата оқушылардың мектепке кешігу проблемасын шешеді. Құндылық форматында құндылықтар сайысқа түседі, бұнда проблема жоқ және палаталар иә/жоқ, келісемін/келіспеймін деген позицияларды жақтайды. Мысалы, бұл палата оқушылардың мектепке кешігуі дұрыс деп ойлайды))). Ендеше, жүйелілік танытып, әрбір формат түрін бөлек қарастырайық. Саяси формат Саяси форматта нақты проблема (мәселе) бар, және үкімет тобы оны шешу керек. Оны шешу үшін үкімет тобы механизм енгізеді. Үкімет тобының премьер-министрінің жұмысы барлық механизмнің презентациясын жасау. Презентация келесі нәрселерден тұру керек: Сәлемдесу, қарарды (тақырып) айту; Өз сөздеріңіз барлық қауымға түсінікті болу үшін қолданатын терминдік сөздерге анықтама енгізіп кетесіз, бұл диффиниция немесе кілттік сөз деп аталады. Мысал: инфляция – ақшаның құнсыздануы т.б. Кілттік сөздерге көп уақыт жіберіп керек жоқ, қарапайым сөздерге анықтама керек жоқ. Келесі айтатын нәрсе қарардың өзектілігі. Яғни, неге біз бұл тақырыпты қарастыруымыз керек, міне соны айтуыңыз керек. Келесі маңызды нәрсе бұл Status Quo немесе қалыптасқан жағдай деп аталады. Бұл жерде көбіне статистикалық мәлімет енгізіледі. Мысалы, қарар банктер туралы болса, онда: ҚР бір мемлекеттік және 12 жекеменшік банктер бар. олар 10 млн. халыққа қызмет көрсетеді. Осы қалыптасқан жағдайды 2 минуттан кем емес уақыт жұмсау керек және проблема осы қалыптасқан жағдайдан шығу керек. Мысалы: ҚР азаматтары көбінесе жекеменшік банктерге барады, ал олардың банкрот болып қалу қаупі бар. Содан кейін осы проблеманың шығу себептері туындайды және оларды айтып кету керек, олар бірнеше болу мүмкін, бастысы сіздің механизмізден кейін осы себептер проблемамен қоса жойылу керек. Себептерін айтып болғаннан кейін үкіметтің басты жұмысы Шешу жолдары басталады. Шешу жолдарында басты 4 сұраққа жауап беру керек: Кім?Қашан?Қалай?Қанша? Ең соңында нәтиже айту өте маңызды, нәтижені айтпаған топтың жеңілу мүмкіндігі мол. Міне, жоғарыда айтылғандардың барлығын премьер-министр 7 минутта айтып үлгеру керек. Уақыттың қайта қалып қалуы үлкен минусты білдіреді. Осы жерде айтып кету керек әрбір спикер өзіне сөзін айяқтау үшін жарты минут уақыт ала алады. Бұл негізгі уақыттан бөлек. Осыдан кейін оппозиция тобының көшбасшысы шығып, 8 минут бойы қарыслық сөзін сөйлейді. Ол өз сөзінде (әрине, амандасу және өзін таныстыру) қарарды айтып кету керек. Ең бастысы – оппозиция тобы кейсті еңгізу міндетті емес екенін білу керек. Ол тек үкіметтің кейсін құлатумен болады. Ал кейбір жағдайларда Үкімет тіптен кейс еңгізбесе, немесе өте әлсіз кейс ұсынса, оппозицияның қарсылық келтірер сөзі болмаған жағдайда ғана өз кейсін ұсыну мүмкіндігі бар. Әдетте үкіметпен келісе салудың арты нашар. Төреші «бұлар дайын емес шығар» деп жеңіліс бере салуы мүмкін немесе ол жақсы ойын көруге келді, ал сіз барлығымен келіссеңіз – бұл дұрыс емес және жеңілгеннің белгісі. Сонымен оппозиция неден бастайды? Қарарды айтқаннан кейін кілттік сөзден, яғни диффинциядан бастау тәуір болады. Диффиницияға мұқият болу керек, А4 форматты қағазға жазып, қасына өз диффиницияңызды бірден жазып үлгеру керек, шық одан қарау оңай болады және қағазға үңіліп тұрмайсыз төрешінің алдында (бұл жайт төрешілрерге және отырған парламентарийлерге ұнамайды). Алайда кейбір келтірілген кілттік сөздер дауласуға жатпайды, яғни олар дұрыс келтірілген, бұларды мойындау керек, «біз келісеміз» деп айтып кету керек. мысалы: жастар – бұл 14-29 жастар аралығындағы ҚР азаматтары (бұл заңда осылай жазылған, сондықтан қарсы шығып керек жоқ). Ары қарай барлық кейстің жақтары бойынша тоқталып, қарсылық келтіріп кету керек, бірақ осында да барлығына бірдей келтіре беріп керек емес, нақты түсініп алу қажет. Саяси форматта басты орында Шешу жолдары орын алады. Сондықтан ең басты қақтығыс нүктелері шешу жолдарында болу керек. Бұнда барлық Кім? Қашан? Қалай? Қанша? деген барлық сұрақтарға арсы шығу міндетті емес, алайда пікір-сайысшылар әдетпен барлығына тиісе береді. Және маңыздысы – ол нәтиже! Нәтижеге міндетті түрде қарсылық келтіру керек, оны жасамасаңыз, төреші сізге жеңіліс қоюға құқылы. Осының барлығы 8 минутта жасалатын жұмыс, сондықтан қағазға не айдалаға қарай бермей арасында тайм киперге қараған да абзал. Келесі сөз сөйлеу кезегі – үкімет тобының мүшесінде, оның уақыты 8 минут. Ол жаңа ғана қарсылық келтіріп кеткен оппозиция тобының көшбасшының сөздеріне қарсылық келтіріп, өз кейстерін қалпына келітіріп, ары қарай жалғастыра, дамыта алады. Осыдан кейін 8 минут бойы оппозиция мүшесі сөз сөйлейді. Ол тек үкімет тобының екінші спикерінің сөзіне қарсылық келтіреді. Міне, ойынның негізгі бөлімі аяқталды, оны сіздерге төреші айтады, ал сіздер тұрып кетпей оны тыңдап отырасыздар. Келесі келген адамдар, яғни парламентарий сөз сөйлейді, әрбіреуіне 1 минуттан уақыт беріледі. Оған сіз еш қарсылық білдіре алмайсыз, ол өзінің жеке ойын айтады. Кейін сараптама кезінде сіздер «мана парламентарий осылай айтты» деп оның сөздерін қолдана алмайсыз, бұл ережеге қайшы. Осыдан кейін ойынның сараптама бөлімі басталады, сараптамаға бірінші болып оппозиция көшбасшысы шығады, оның уақыты 4 минут. Ол тек ойынды сараптайды, ешқандай жаңа аргумент енгіуге болмайды. Содан соң үкімет тобының премьер-министрі сөз сөйлейді, оның уақыты 5 минут. Ол алғашқы уақытын ребатлға алуға құқылы, яғни оппозицияның 2 спикерінің сөзіне ребатл жасайды. Кейін сараптамаға көшеді. Қарсылықтар: 3 негізгі түрі бар: 1. Жаңа аргумент – сараптамада жаңа аргумент енгізілсе, қарсылас топ төрешіге осы туралы тұрып айту керек, айтпаса, төреше бұл туралы жаза алмайды. 2. Уақыт лимиті – төреші уақыт аяқталғаны туралы белгі берсе, ал спикер ары қарай сөйлей берсе, қарсылас топ қарсы шығу керек, тек қана сонда қарсылық саналады. 3. Жеке басқа қолсұғушылық – спикерлердің біреуі сіздің жеке басыңызға тиіссе, онда тұрып қарсылық білдіресіз. Мысалы: сіз естіген жоқсыз – бұл қарсылық ретінде қабылдамайды; Сіздің құлағыңыз естімейді – бұл қарсылық қабылданады. |