бхх. Эластин, рылысы, рлі жне асиеттері
 Скачать 0.56 Mb.
|
|
Эластин, құрылысы, рөлі және қасиеттері Жауабы: Эластин-терінің, қан тамырларының қабырғаларында, байламдарда, өкпеде жасушааралық затта көп мөлшерде кездесетін серпімді талшықтардың негізгі фибрилярлы ақуызы. Бұл тіндер бастапқы ұзындықпен салыстырғанда бірнеше есе созылып, жоғары созылу күшін сақтай алады. Эластиннің құрылысы:Эластин-молекулалық салмағы 70 кД гликопротеин.Эластиннің бастапқы құрылымы 800 АК полипептидтік тізбектен тұрады, оның құрамында глицин, валин, аланин басым, пролин мен лизин көп, гидроксипролин аз, гидроксилизин жоқ.Гидрофобты радикалдардың көп мөлшері эластиннің тұрақты екінші және үшінші құрылымын құруға кедергі келтіреді, сондықтан ол әртүрлі конформацияларға ие болады.Жасушааралық кеңістікте эластин молекулалары талшықтар мен қабаттарды құрайды, оларда жеке пептидтік тізбектер тармақталған желіге көптеген қатаң көлденең тігістермен байланысады. Екі, үш немесе төрт пептидті тізбектің лизин қалдықтары арасындағы байланыс десмозиндер (десмозин немесе изодесмозин) деп аталатын белгілі бір құрылымдарды құрайды. Десмозиндерден басқа, лизиннің екі қалдықтарымен түзілетін лизиннорлейцин көлденең тігістердің пайда болуына қатыса алады. Қасиеттері:Пептидтік тізбектер арасында реттелмеген, кездейсоқ конформациясы бар ковалентті тігістердің болуы эластин талшықтарының бүкіл желісін әртүрлі бағытта созуға және қысуға мүмкіндік береді, бұл тиісті тіндерге серпімділік қасиетін береді. Рөлі: Эластин коллаген және басқа да фибриллярлы ақуыздармен бірге дәнекер тінінің жасушааралық затында болады, ақуыз талшықтарының үш өлшемді желісін құрайды. Бұл желі тіндердің механикалық беріктігі үшін маңызды ғана емес, сонымен қатар жасушалар арасындағы байланыстарды қамтамасыз етеді, олар қозғалатын жасушалардың көші-қон жолдарын қалыптастырады (мысалы, эмбриональды даму кезінде), әртүрлі жасушалар мен тіндерді бір-бірінен оқшаулайды.Эластин тұрақты созылу мен қысылуға бейім органдарда, мысалы, артерияларда, өкпеде, теріде, сіңірлерде, әртүрлі сфинктерде маңызды функцияларды орындайды. Эластин және коллаген талшықтары мүшелерге созылғаннан кейін бастапқы мөлшерін қалпына келтіруге көмектеседі, мысалы, теріні қысып немесе қуықты босатқаннан кейін. Десмозиндердің пайда болуы төмендеген кезде эластин талшықтары арасындағы көлденең тігістер жеткіліксіз мөлшерде пайда болады немесе мүлдем пайда болмайды. Нәтижесінде серпімді тіндердің созылу күші төмендейді және жұқару, созылу сияқты бұзылулар пайда болады, яғни олардың резеңке тәрізді қасиеттері жоғалады. Эластиннің синтезі мен тозуы туралы түсінік Жауабы: Эластин фибробласттардан синтезделеді. Эластин синтезі фибробласттарда эластиннің алғы заты — тропоэластин ақуызының пайда болуынан басталады. Тропоэластин-еритін мономер, оның гидрофильді бөліктері лизин қалдықтарымен байытылған. Жасушааралық матрицада мысқа тәуелді лизил оксидазасының қатысуымен лизиннің қалдықтары эластин молекуласын тұрақтандыратын көлденең тігістерді құрайтын аллизинге дейін тотығады. Лизин қалдықтарының басқа посттрансляциялық модификацияларының нәтижесінде эластин молекулаларының құрамында атипті емес аминқышқылдары десмозин мен изодесмозин де пайда болады, олар бір уақытта бірнеше пептидтік тізбектерге кіре алады. Осының арқасында эластин жіптері күшті ковалентті байланыс арқылы торға біріктіріледі . Эластиннің катаболизмі нейтрофил эластазасының қатысуымен жүреді. Бұл өте белсенді протеаза, ол жасушадан тыс кеңістікке нейтрофилдермен шығады және эластин мен басқа құрылымдық ақуыздарды бұзады. Бұл өкпеде ерекше маңызды, өйткені өкпе тіндері қалпына келмейді. Альвеолярлы қабырғалардағы эластиннің бұзылуы серпімді қасиеттердің жоғалуына, альвеолалардың жойылуына және өкпе эмфиземасының дамуына әкеледі. Әдетте нейтрофил эластазасы және басқа протеаздар α1-антитрипсинді тежейді. Α1-антитрипсиннің негізгі мөлшері бауыр синтездейді және қанда болады. Өкпеде α1-антитрипсин альвеолярлы макрофагтармен синтезделеді, бұл альвеолаларды эластаз әсерінен қорғауды қамтамасыз етеді. Әр түрлі мутациялардың салдары болуы мүмкін α1-антитрипсиннің жетіспеушілігімен өкпе эмфиземасының даму қаупі артады. 3. Өкпе эмфиземасының биохимиялық негіздері Жауабы: 3. Өкпе эмфиземасының дамуына екі себепкер ықпалдар әсер етеді. Бірінші топқа өкпе құрылымдарының серпімділігі мен төзімділігін бұзатын факторлар алады • Микроциркуляция патологиясы • Сурфактант жүйесінің бұзылысы • А-1. Антитрипсиннің шапшаңдылығы • Газ тәрізді заттар кадмий қоспасы т.б. • Шылым шегу, есірткі пайдалану Екінші топқа,өкпе респираторлық бөлімінде қысымның көтерілуі,соған байланысты альвеолалардың,альвеоларлық жолдардың және респираторлық бронхтардың кеңеюі жатады. Эластин белогын қорыту кезінде фермент өкпе тіндеріндерін бұзуы мүмкін. α1-антитрипсиннің туа біткен жетіспеушілігінен, өкпе тіндерінің созылғыштық қасиеттерінің төмен- деуінен, ересектерде эмфизема дамуы байқалады. Эмфизема – альвеола қабырғаларының бұзылуынан өкпе ауруының тууы. Альфа-1 антитрипсин бауырда синтезделеді. Электрофорез кезінде оның алу орны альфа-1 глобулин фракциясына сәйкес келеді. Қалыпты жағдайда өкпеде фермент – нейтрофил эластазасы болады, ол өкпеде бұзылған, ескі жасушаларды және бактерияларды жоюға көмектеседі. Бірақ бұл фермент арнайылықты емес және ол өкпе тіндеріне шабуыл жасауы мүмкін. Сондықтан альфа-1 антитрипсин (ААТ), бұл ферментті бұза отырып, өкпені осы ферменттің әсерінен қорғайды. ААТ өкненің дұрыс жұмыс істеуін жақсартады. Егер ААТ жетіспеушілігі байқалса, онда өкпе тіндері нейтрофилдер эластазаларының әсеріне ұшырайды да, эмфиземаға әкеледі. ААТның жетіспеушілігі осы нәруыз генінің мутациясымен байланысты, сол уақытта глутамин қышқылы 264 орнында валинге алмасады немесе глутамин қышқылы 342 орнында лизинге алмасады. Бұл ААТ ның теріс зарядты мөлшерінің төмендеуіне әкеледі. Эмфиземаны емдеу ААТның бұзылуымен немесе оның жоғалуымен байланысты. Демалыс сайын дені сау адамның қан плазмасынан алынған ААТ, аурудың коктамырына егіледі. Бірақ мұндай емдеу эмфиземаның бастапқы даму сатысында ғана эффект береді. ААТ ны көктамыр арқылы жіберуден басқа, ингаляцияның көмегін пайдалануға және де рекомбинантты ААТны қолдануға болады. Қосымша антиоксиданттарды тағайындайды. Патогенездің ең маңыздысы шылым тарту, сондықтан эмфиземаны емдеген кезде шылым тартуды қою керек. 4. Липидтер алмасуындағы өкпенің рөлі (бұл сұрақ орыс және/немесе ағылшын тілінде) |