АНАТ ЭНДО.docx. Эндокринді жйе туралы жалпы тсінік, гуморальды тепетедік
 Скачать 5.04 Mb.
|
|
а. thyroideae inferiores (төменгі қалқанша) келеді Thyrocervicales (қалқанша-мойын сабауынан); thyroidea ima (меншікті қалқанша артериясы) келеді. Brachiocephalicus иық-мойын сабауынан Веналары: thyroideae superiores, mediae (жоғарғы, ортаңғы қалқанша веналар), олар құяды. jugulares internae (ішкі мойын веналары); thyroideae inferiores (төменгі қалқанша веналар) олар құяды brachiocephalicae .қалқанша-мойын вена сабауына); Иннервациясы: Симпатикалық иннервация талшықтары жоғарғы мойын түйінінен (ganglion cervicae superius) Парасимпатикалық нервтенуді кезбе нервтің тармақтары (лат. nervus vagus) ____________________________________________ Қалқанша маңы безі: топографиясы, құрылысы, атқаратын қызметі, қандануы, нервтенуі. Қалқанша жанындағы без, glandula parathyroidea, немесе эпителиалді денешік, corpus epitelialis, деп аталынады. Бұл без өз алдына дербес без ретінде 1880 ж. танылған. Себебі, сол кезге дейін бұл бездің көлемі өте ұсақ келіп, қалқанша бездің юартқы қапталында орналасқандықтан, қалқанша бездің бөлігі деп шатастырылып келген. Көпшілік жағдайда, қалқанша жанындағы без, gl. parathyroidea, ол қалқанша бездің бүйір бетінің артқы қапталында, төменгі қалқанша артерияның, a. thyroidea inferior, бойында орналасқан, екі жақтылық жоғарғы және томенгі бездерден тұрады Әр бездің ұзындығы 4-8 мм, ені - 3-4 мм, қалыңдығы - 2-3 мм. бұл бездердің саны тұрақты емес және 2-ден 7-8-ге дейін өзгеруі мүмкін, орташа есеппен төртеуі бар. Бездердің жалпы массасы орта есеппен 1,18 г құрайды. Топографиясы: Қалқанша жанындағы без, ол калқанша бездің артқы қапталында төменгі қалканша артерияның бойында орналасқан. Бұл бездің алдынғы беті қалқанша безбен, артқы беті жұтқыншақтың көмей бөлігімен және өңешпен шектеседі. Құрылысы: Бұл бездің сырткы беті, қан тамырлары мен первтерге өте бай, нәзік келген дәнекер тінді қабықшамен көмкерілген. Дәнекер тінді кабықша бездің сырткы бетін жауып орналасып қоймай, бездің терең қабатына қарай өтіп, паренхималарының аралық табақшасын құрауға қатысады. Бездің паринхимасы, өзара күрделі түрде айкасып орналасқан эпителиалді тіндер мен қан тамырлардан тұрады. Эпителиалді тіндердің негізгі қызметі - бойынан паратирин, кальцитонин және паратгормонды қанға бөліп шығару. Қандануы: а thyroideae superiores (жоғарғы қалқанша артериялары) ол сыртқы ұйқы артериядан а. thyroideae inferiores, ол қалқанша-мойын сабауынан (tr. thyrocervicales-тен). Веналары: в. thyroideae superiores, mediae (қалқанша бездің жоғарғы және ортаңғы веналары), олар ішкі мойындырық венаға құяды jugulares internae v. thyroideae inferiores (ішкі қалқанша веналар) олар иық- мойын сабауына құяды Brachiocephalicae. Иннервациясы: Симпатикалық иннервация симпатикалық бағанадан; жоғарғы және төменгі мойын; сонымен қоса жұлдыз түйіндерімен іске асады. Парасимпатикалық нервтенуді кезбе нервтің тармақтары (лат. nervus vagus) ____________________________________________ Айырша безі, топографиясы, құрылысы, қандануы, нервтенуі. Айырша без, thymus, ол Т-лимфоцитті түзуші иммунды жүйенің орталық бөлігіне жатады. Осы күнге дейін өмірде айтарлықтай мәні жоқ, белгісіз ағза ретінде қарастырылып келген болатынбыз. Ғалымдардың соңғы ғылыми еңбектеріне сүйенсек, айырша без, иммунды жүйесінің Т-лимфоциттерін түзуші орталық болып саналатындығын ғылыми зерттеулер арқылы анықталды. Сол себепті, айырша без иммунды жүйенің сарқылмас орталығы болып саналады. Топографиясы: Айырша без алдыңғы көкірекаралықтың жоғарғы бөлігінде, mediastinum anterior superior, орналаскан. Жоғарғы бөлігі: төс сүйегінен жоғары орналасып қоймай, өзара бір-бірімен біріккен. Төменгі бөлігі, қомақтылау келген оң және сол жакты бөліктен тұрады. Скелотопиясы: Ол балаларда: а) төс сүйегінің тұтқасынан жоғары 1-1,5 см орналасса, ә) төменгі бөлігі III, IV, кейбір кезеңдерде V қабырғаның тұсында орналасса; Ересек адамдарда III қабырғаның тұсында орналасады. Синтопиясы: Жас балаларда 3 жасқа дейінгі аралықта, бұл бездің жоғары мойын аумағында орналасуына байланысты: a) алдынғы беті төс-қалқанша бұлшықеті, m. sternothyroideus, мен және төстіласты бұлшықет, m. sternohyoideus, пен; ә) артқы беті кеңірдекпен беттескен. Құрылысы: Айырша бездің сыртқы беті фиброзды дәнекер тінді қапшықпен қапталып қоймай, бездің терең қабатына қарай өтіп, бөліктерінің аралық табақшасын құрауға қатысады. Бездің терең қабаты, бездің бөлшектерінен, әрбір бөлшектері, сыртқы қыртысты, терең қабаты милы қабаттан тұрады. Қандануы: ішкі кеуде артериясынан a. thoracica interna, иық - бас сабауынан truncus brachiocephalicus және бұғана асты a. subclavia; артериялардан қанданады Веналары: веналары құяды сол жақ иық - бас сабауы венасына v. brachiocephalica sinistra, және ішкі кеуд веналарына v. thoracica interna. Иннервациясы: симпатикалық бағанадан tnincus sympathicus, парасимпатикалық - кезбе нервінен n. vagus ____________________________________________ Бүйрек үсті бездері (қыртысты және милы заты): құрылысы, атқаратын қызметі,қандануы, нервтенуі. Бүйрекүсті безі, glandula suprarenalis, -құрсакарты кеңістікте, сәйкес бүйректің жоғарғы ұшынын үстінде орналаскан жұп мүше.Бүйрекүсті безі алдынан кабыскан конус пішінді. Сырқы көрінісі: Он бүйрекүсті безін алдынан карастырган кезде ол доңгеленген бүрыштары бар үшбұрышқа ұксайды. Сол бүйрек үсті безінің ұшы жалпайған, ол жартыайға ұқсайды. Бүйрекүсті безінің әрқайсысында үш бетін ажыратады: алдыңғы, facies anterior, арткы, facies posterior, және төменгі, facies renalis. Он және сол бүйрекүсті безінің алдыңғы бетінің бір болігі париеталді ішастармен қапталған. Ересек адамда бір бүйрекүсті безінің салмағы - 12-13 г, ұзындығы - 40-60 мм, биіктігі (ені) —20-30 мм, қалындығы 2-8 мм. Оң бүйрекүсті безінің салмагы мен колемі солдан сәл кішіреу. Скелетопия: Бүйрекүсті бездер XI-XII кеуде омырткалары түсында орналаскан. Он бүйрек үсті безі солға Караганда томендеу орналаскан. Синотопия: Артқы бетімен көкетгің бел болімімен, алдынгымен - бауырдың висцералды бетімен жэне он екі елі ішекпен, ал астынғы иілген бүйректік без мен он бүйректің жоғаргы ұшымен беттеседі. Оң бүйрекүсті безінің медиалді жиегі, margo medialis, томенгі куыс венамен шектеседі. Алдыңгы бетінде терең жүлге —кақпа, hilus, айқын көрінеді, олардан мүшенің орталык венасы шыгады. Құрылысы: Сыртынан бүйрекүсті безі тінмен тығыз бітіскен және мүшенің тереңіне көптеген дәнекер тінді шарбақшаларды беретін фиброзды капсуламен капталған. Фиброзды капсуланың ішінен гистологиялық кұрылымы күрделі және үш зонадан тұратын қыртыс зат, cortex, жатады. Сыртынан, капсулаға жақын, шумақтықзона, zona glomerulosa, орналасқан. Одан кейін ортаңғы кеңдеу келген будалық зона, zonafasciculata, орналасқан. Милы зат- пен шектесетін жерде ішкі торлы зона, zona reticularis, орналасады. Аталған зоналардың жасушалары химиялық құрамы және физиологиялык әсері әртүрлі гормон бөлетіндіктен бір-бірінен функционалді дараланады. Шумақты аймақ минералокортикоидтар деп аталатын гормондар түзіледі. Оларға мыналар жатады:Альдостерон, Дезоксикортикостерон - белсенді емес минералокортикоид.Минералькортикоидтар бүйректе Na+ реабсорбциясын және K+ шығарылуын арттырады. Будалы аймағы глюкокортикоидтар түзіледі, оларға мыналар кіреді:Кортизол, Кортизон Глюкокортикоидтар барлық дерлік метаболикалық процестерге маңызды әсер етеді Тор аймағы Торлы аймақта жыныстық гормондар (андрогендер, эстрогендердің прекурсорлары болып табылатын заттар) өндіріледі. Бұл жыныстық гормондар жыныс бездерінен бөлінетін гормондардан сәл өзгеше рөл атқарады. Олар жыныстық жетілуге дейін және жыныс бездері жетілгеннен кейін белсенді; соның ішінде олар қайталама жыныстық белгілердің дамуына әсер етеді. МИЛЫ ҚАБАТ Бүйрекүсті безінің ортасында хром кабаттарымен сарғыш-ала боялатын, ірі жасушалардан тұратын милы зат, medulla, орналасады. Осы жасушалардың екі түрі бар: эпинефроциттер —негізгі массаны күрап, адреналин бөледі; норэпинефроциттер-норадреналин бөледі. Адреналин гликогеннің бұлшы-қеттердегі және бауырдағы қорын төмендетіп, оны ыдыратады да, қандағы көмірсу- лар деңгейін жоғарлатады. Инсулинге анто- гонист, жүрек бұлшықетінін жиырылуын күшейтеді және жиілетеді, тамырларды т рылтады, артериялық қысымды көтереді. Норадреналиннің организмге әсері адрена- линге ұқсас, бірак осы гормондардын кейбір функцияларының әсері қарама-қарсы мүмкін. Норадреналин жүректің жиырылу жиілігін тежейді. Қандануы: a. suprarenalis superior (жоғарғы бүйрекүсті артерия) из a. Phrenica inferior; a. Suprarenalis media (средняя) из аорты (aorta); a. Renalis inferior (нижняя) из a. Renalis (почечной артерии). Веналары: Венозный отток в v. suprarenalis (надпочечниковая вена), впадающая в v. cava inferior (нижнюю полую вену) — справа и в v. renalis sinistra (левая почечная вена) — слева. Иннервациясы: кезбе ми нервтері, сондай-ақ мидың преганглионикалық симпатикалық талшықтары бар целиак плексусынан алынған нервтер. Ішкі секреция бездерінің неврогендік топтары, олардық құрылысы, топографиясы, атқаратын қызметтері, қандануы, нервтенуі 1954 жылы орыс морфологтары Заварзин и Щелкунов ышкы секрециялы бездерды эмбриональды даму боынша 5 топка болды. Сонын ышынде 4 шы топка аралык мидан дамитын эктодермальды бездерге: эпифиз жане гипофиз бездерын жаткызды. Гипофиз, hypophysis (glandula pituitaria), сынатәрізді сүйектің түрік ершігінің гипофиз шұңқырында орналасқан жэне бас сүйегі қуысынан ершіктің көкетін құрайтын катты милы кабық өсіндісімен бөлінген. гипофиз аралық мидың гипоталамусының құйғышымен байланыскан. Гипофиздің көлденең мөлшері — 10-17 мм, алдынан —артына қарай 5-15 мм, тігінен 5- 10 мм. Еркектерде гипофиздің салмағы 0,5 г, әйелдерде 0,6 г. Сыртынан гипофиз капсу- ламен қапталған. Гипофиздің екі үдесін ажыратады алдыңғы және артқы. Алдыңгы үлес (аденогипофиз), lobus anterior (adenohypophysis), ірілеу келген, бар- лык гипофиз салмағының 70-80% құрайды. Ол артқы үлеске Караганда тыгыздау. Гипо физ шұңқырында орналасқан алдыңгы үлете дисталды бөлікті, pars distalis, ажыратады, аралық бөлік, pars intermedia, артқы бөлікпен шекарада орналасқан және төмпелік бөлік, pars tuberalis, жоғары көтеріліп гипоталамус- тын құйғышымен байланысады. Қан тамыр- лардың көптігіне байланысты гипофиздің алдыңғы үлесі бозғылт-сары қызғылт бола-ды. Гипофиздың алдыңғы үлесінің тіні ара-сында синусоидты капиллярлар орналасқан безді жасушалардың бірнеше типтерінен қүралған. Гипоталамустан статиндер мен либериндер гипофизға келеді, нәтижесінде гипофиздің алдыңғы бөлігі шығаратын гормондары  Арткы үлес (нейрогипофиз), lobus posterior (neurohypophysis), гипофиз шұңқырының ар ткы бөлігінде орналасқан нервті бөлік, lobus nervosus, және аденогипофиздің төмпешік бөлігінің артында орналасқан құйғыштан, infundibulum, түрады. Гипофиздің артқы үлесі нейроглиалді жасушалардан (петуи- цид), гипоталамустың нейросекреторлық ядроларынан нейрогипофизға баратын нерв талшықтарынан және нейросекреторлық денелерден құралған.  ҚАНДАНУЫ: Үлкен мидың ішкі ұйқы артериясы мен ар-териалді шеңберінің тамырларынан гипофи- зға қарай жогарғы және төменгі артериялар бағытталады. Жоғарғы гипофиз артериялары сүр денеге және гипоталамус құйғышына ба-рады, ол жерде бір-бірімен анастомоз құрып, ми тініне енетін капиллярлар, алғашқы гемо- капиллярлық тор құрайды. Осы тордың үзын және қысқа ілмектерінен түзілетін қақпа ве- нулалары гипофиздің алдыңғы үлесіне бағыт-талады. Гипофиздің алдыңғы үлесінің тінінде осы венулалар кең синусоидалді капиллярла- рға тарап, екіншілік гемокапиллярлық тор қүрады. Гипофиздің артқы үлесі төменгі ги пофиз артериялары аркылы қанмен қамтама- сыз етіледі. Ұзын және қысқа гипофиз арте риялар арасында үзын артериалді анастомоз- дар орналасқан НЕРВТЕНУІ: Гипофиздің жүйкеленуіне мүшеге артериямен бірге енетін симпатикалык талшықтар қатысады. Сонымен қатар, гипофиздің артқы үлесінде гипоталамус ядроларында орналаса- тын нейросекреторлы жасушалар өсінділерінің ұштары көптеп кездеседі. ЭПИФИЗ ЭПИФИЗ, corpus ріпеаіе, (epyphysis cerebri) аралықмидың эпиталамусы- на жатады және ортаңғы мидың жоғарғы төмпешіктерін бір-бірінен бөлетін жүлгеде орналасады. Томпақтың алдыңғы ұшынан оң және сол таламустың (кору төмпешіктері) медиалді беткейіне жүгеншелер, habenulae, тартылған.пішіні көбінесе жұмыртқатәрізді, ересек адамда салмағы 0,2 г, ұзындығы 8-15 мм, ені 6-10 мм, калындығы 4-6 мм. III қарыншаның қуысына караған томпақ дененің негізінде ойыс орналасқан. Құрылысы: Сыртынан эпифиз кұрамында көптеген қантамырлардың анастамоздары бар дәнекер тінді капсуламен капталған. Капсуладан мүшенің ішіне карай дәнекер тінді шар- бакшалар (трабекулалар) енеді де, томпак дененің ұлпасын үлесшелерге бөледі. Ұлпаның жасушалық элементтері саны жағынан коп мамандырылған безді жасушалар —пинеалоциттер (пинеоциттер) және аздау келген гли- алді жасушалар (глиоциттер). Ересек және әсіресе карт адамдардың томпақ денелерін- де кұмды денелер (милы құм) кездеседі. Эпифиз эндокринді рөлі: оның жасушалары жыныстық жетілуге дейін гипофиз әсерін тежейтін зат бөледі және зат алмасудың көбін реттеуге катысады. қанмен қамтамасыз етілуі: эпифиз арткы милык және жоғарғы мишықтык артериялардың тармақтары қанмен камтамасыз етеді. веналары үлкен милык венаға немесе оның артерияларына кұяды. Тамырлармен бірге мүше тініне симпати калык жүйке талшықтары енеді. Ішкі секреция бездерінің адреналды топтары: бүйрек үсті бездерінің милы заты, параганглиилер. 1954 жылы орыс морфологтары Заварзин и Щелкунов ышкы секрециялы бездерды эмбриональды даму боынша 5 топка болды. Сонын ышынде сонгы 5 шы топка, симпат жуйесынен дамитын эктодермальды адренальды топка: буйрек усты милы кабатын жане хромофинды денешыктерды жаткызды.  Бүйрек үсті бездері: топографиясы, құрылысы, атқаратын қызметтері, қандануы, нервтенуі. 11 СУРАКТА жазылған Ұйқы безінің эндокринді бөлігі, құрылысы, атқаратын қызметі, қандануы, нервтенуі Ұйқыбезінің эндокринді бөлігі. Ұйкыбезі эндокринді және экзокринді бөліктерден тұрады. (№201 суретті қараңыз) Ұйқыбезінің эндокринді бөлігі, pars endocrina pancreatis, панкреаттық аралшықтарды, insulae pancreaticae (Лангерганс аралшықтары) түзетін эпителиалді жасушалардың топтарынан түзілген, олар қалған экзокринді бөліктен жұқа дәнекер тінді қабықпен бөлінген. Панкреаттық аралшықтар ұйқы *безінің барлық бөлімдерінде кездеседі, әсіресе, ұйқы безінің құйрығы аймағында көп шоғырланған. Аралшықтардың көлемі 0,1-0,3мм, ал жалпы салмағы ұйқы безі салмағының 1/100 бөлігін кұрайды. Панкреаттық аралшықтар ұйқы безінің экзокринді бөлігі сияқты алғашкы ішектің эпителиалді ұрығынан дамиды. А және В-жасушалардан тұратын панкреаттық аралшыктар олардың айналасындағы қан тамырлар капиллярларымен қанмен қамтамасыз етіледі. Панкреаттық аралшыктар жасушаларынан бөлінетін гормондар: инсулин және глюкагон қанға түсіп, көмірсулардың алмасуын реттеуге қатысады. Ерлер ағзасының репродуктивті жүйесі. Еркек ішкі жыныс мүшелері. Аталық без. Аталык без, testis (грек. orchis, s. didymis), - кос аталык жыныс безі. (№164, 165 суреттерді қараңыз). Аталық бездің қызметі: аталық жыныс жасушалары - сперматозоидтарды түзу және кан мен лимфаға аталық жыныс гормондарын бөлу. Сондықтан аталық без ішкі және сырткы секреция бездерінің екеуіне де жатады. Аталық без шат, perineum, аймағындағы арнайы жерде - ұмада, scrotum, орналаскан. Сол аталык без оңнан төмен орналасқан. Олар бір- бірінен ұма қалқасы, septum scroti, арқылы бөлінген және бұлшыкеттік қабықпен, tunica dartos, капталған. Әрбір аталық бездің беті тегіс, жылтыр. Орташа ұзындығы - 4 см, ені - 3 см, калыңдығы - 2 см. Салмағы 20-30 г-ға тең. Аталық без тығыз консистенциялы, екі жағы- нан сәл қысыңқы, сопақшапішінді болып келеді. Оның екі бетін ажыратады: дөңестеу латералді, facies lateralis, және медиалді, facies medialis, сонымен қатар екі жиегі: алдыңғы, margo anterior, және артқы, margo posterior, бар. Аталық бездің екі шетін ажыратады: жоғарғы шеті, extremitas superior, және төменгі шеті, extremitas inferior. Жоғарғы шетінде кішкене көлемді өсінді, аталық без өсіндісі, appendix testis, кездеседі, ол парамезонефралді өзектің краниалді шетінің рудименті болып табылады. Аталық без құрылысы. Сыртынан аталык без ак қабық, tunicа albuginea, депаталатын фиброзды, ақшыл түсті қабыкпен капталған. Кабық астында аталық без заты - аталық без тіні (паренхимасы), parenchyma testis, орналасқан. Ак қабықтың артқы шетінің ішкі бетінен аталық без паренхимасына дәнекер тіннің өсіндісі - аталық без орталығы, mediastinum testis, енеді. Одан паренхиманы аталық без үлесшелеріне, lobuli testis, бөлетін жұка дәнекер тінді аталық без калкашықтары, septula testis, тарайды. Аталық без үлесшелері конус пішінді және оның ұшы аталық без орталығына қарайды, ал негізі ақ қабыкка қарайды. Аталык безде 250-ден 300ге дейін үлесшелер болады (№168 суретті кара- ныз). Әр аталық без үлесшелері паренхимасының кұрамында сперматогенді эпителийі бар 2-3 иреленген шәует өзекшелері, tubuli seminiferi contorti, бар. Аталық без орталығына бағытталып иреленген шәует өзекшелері үлесшелердің ұшы аймағында бір-бірімен косылып, кыска тік (түзу) шәует өзекшелерін, tubuli seminiferi recti, түзеді. Бұл өзекше- лер аталық без орталығының қалыңдығында орналаскан аталык без торына, rete testis, ашылады. Аталык без торынан аталык без косал- қысының түтігіне, ductus epididymidis, ашылатын 12-15 аталык бездің шығарушы өзекшелері, ductuliefferentes testis, басталады. (№168, 169-А, 170 суреттерді караңыз) Аталык без косалқысы. Аталык без косалкысы, epididymis, аталык бездің артқы жиегінің бойымен орналасқан (№166, 167 суреттерді караныз). Дөңгеленген жоғарғы бөлігі - аталық без қосалқысының басын, caput epididymidis, ажыратады, ол орталық бөлік - аталық без косалкысының денесіне, corpusepididymidis, ауысады. Аталык без косалкысының денесі тарылатын төменгі бөлігі - аталық без қосалкысының кұйрығына, cauda epididymidis, жалғасады. Аталык без косалкысының басында, мезонефралді өзекшенін рудиментарлы өсіндісі болып табылатын аякшасы бар көпіршік түрінде, аталық без өсіндісі, appendixtestis, кездеседі. Қосалқ- ының басы мен құйрығы аймағында соқыр аяқталатын түтікшелер, мезонефрос өзекшелерінің қалдығы (вольфов денелері) - ауытқыған түтікшелер, ductuli aberrantes, орналасады. Қосалқы басының артына қарай дәнекер тінді балаларда айқын байқалатын жалпақ ақ түзіліс - аталық без қосалқысының өсіндісі, paradidymis, орналасады, ол да мезонефрос рудименті. Аталық безді қаптайтын сірлі қабық аталық без қосалқысына да өтеді, аталық без қосалқысының қойнауын, sinus epididymis, қаптай, латералді жағынан аталық без бен аталық без қосалқысының арасындағы тереңіне кіреді. Аталық бездің шығару- шы өзекшелерінің жолы иреленген, жұқа дәнекер тінді аралықтармен бөлінген конус пішінді аталық без үлесшелерін, lobuli-coni epididymidis, түзеді. Аталық без қосалқысында 12-15 үлесшелер (конус) болады. Әр үлесшенің өзекшесі көптеген иірімдер түзетін аталық без қосалқысының түтігіне, ductus epididymidis, ашылады. Жазылған күйінде аталық без қосалқысы түтігінің ұзындығы б- 8 м-ге жетеді. Қосалқының құйрықты бөлігінде, оның түтігі шәует шығаратын түтікке, ductus deferens, ауысады (№168, 169 суретті қараңыз). Аталық жыныс жасушалары (сперматозоидтар) тек иреленген шәует өзекшелерінде түзіледі. Аталық бездің қалған түтікшелерімен өзектері шәует шығаратын жолдар болып табылады. Сперматозоидтар шәуеттің құрамына кіреді. Оның сұйык бөлігі шәуетқуықшасы мен куықасты бездің секреті болып табылады. Аталық без және оның косалқысының канмен камтамасыз етілуі. Аталық без және онын косалқысын аталық без артериясы (құрсақтық қолқаның тармағы) және аталық без артериясымен анастамоз кұрайтын шәует шығаратын түтік артериясы канмен қамтамасыз етеді. Аталык без және оның косалқысынан веналык кан шәует шылбыры құрамында сабак- ты венозды өрім, plexus venosus pampiniformis, түзетін vv. testiculares, арқылы кетеді, ол оң жағынан v. cava inferior, және сол жағынан v. renalis sinistra-ға ашылады. Аталық без және оның қосалқысының лимфа тамырлары бел бөлімінің лимфа түйіндеріне, nodi lymphatici lumbales, ашылады. Аталык без және оның қосалқысы аталык без өрімінен симпатикалық және парасимпа- тикалык нервтенуді, plexus testicularis алады.      |