Физ сит есепттер. Ер кісі трлі ашытыта орналасан заттара кезеккезек арады (суретке араыз)
 Скачать 0.74 Mb.
|
|
№1 Есеп Ер кісі түрлі қашықтықта орналасқан заттарға кезек-кезек қарады (суретке қараңыз). Қай заттар оған анық көрінеді? Қайсысы анық көрінбейді? Жауаптарыңызды түсіндіріңіз Жауап: В – 15 см, С – 1м, Д – 10м, Е-50м. 10 см-ге жақын заттарды адамдар анық көре алмайды. Аккомадация объектіні 50 м – ден 10 см-ге дейінгі қашықтықта көргенде басталады.Айқын көру нүктесі-бұл объект айқын көрінетін объект пен көздің арасындағы ең аз қашықтық. Аккомадация-бұл көздің әртүрлі қашықтықта орналасқан объектілерді анық көруге бейімделуі  №2 Есеп. Ер кісі, 20 жаста. Зерттеу кезінде ол 5 нысанға кезек-кезекн қарау керек болған. Нысандар көзден əр түрлі қашықта орналасқан: A нысаны – 8 см, B – 15 см, C – 30 м, D – 50 м, E – 70 м. Қай нысан оған анық көрініп, қайсысы анық көрінбейді? Бұны қалай түсіндіруге болады? Объектілер в – 15см, С – 30см, Д – 50см ол анық көретін болады, өйткені аккомадация қасиетіне сәйкес адам 50м – ден 10см – ге дейінгі қашықтықта заттарды анық көреді. А – 8см және Е – 70м нысандары анық көрінбейді, өйткені айқын көру нүктесі 10-15см құрайды және адам 70 м қашықтықта объектіні анық қарастырмайды. № 3 Есеп Серік пен Берік. Олардың жасы əр түрлі. Кезекті медициналық тексеру кезінде Серіктің жақынды айқын көру нүктесі 13 см, ал Беріктікі – 32 см екендігі анықталды. Олардың қайсысы үлкен? Шамамен жастары қандай? Нысан әлі анық көрінетін көзден ең аз қашықтық-айқын көріністің ең жақын нүктесі. Жасы ұлғайған сайын көру нүктесіне дейінгі қашықтық артады, ал аккомодацияның күші төмендейді.Берік Сериктен үлкен. Бериктің шамамен жасы-45, ал Серік-25 жаста. №4 Есеп. Əр түрлі жастағы екі адамның көру қабілеті тексерілген. Ең жақын анық көру нүктесін анықтағанда келесі нəтижелер алынған: біреуінікі 12 см, ал екіншісінікі 30 см. Тексерілгендердің қайсысының жасы үлкен? Олар шамамен қанша жаста? Айқын көру нүктесі 30 см-ге жақын адам 12 см-ге жақын адамнан жас болады. Шамамен 40 және 25 жас. № 5 Есеп. Науқастың көру қабілетін тексерген. Сонда, көру аймағын зерттеу нəтижесінде төмендегідей сурет алынған. Көру жолы қай жерден зақымдалған? Сызбада көру жолының зақымдалған жерін көрсетіңіз. Көру аймағындағы өзгерістердің ұқсас көрінісі оптикалық нервтердің қиылысуының (хиазма) орталық аймағы зақымданған кезде байқалады  №6 Есеп. Науқастың көру қабілетін тексерген. Сонда, көру аймағын зерттеу нəтижесінде төмендегідей сурет алынған. Көру жолы қай жерден зақымдалған? Сызбада көру жолының зақымдалған жерін көрсетіңіз. Егер оң жақ көру нервісі зақымдалса, оң көздің көру аймағының толық жоғалуы болады.  Көру жүйкесінің оң жақ хиазмаға дейін закымдалган №7 Есеп. Науқастың оң жақ көру жүйкесі қиылысқа дейінгі жерден зақымдалған. Науқастың көру аймағы қалай өзгереді? Өзгерген көру аймағының суретін алыңыз. Егер оң жақ көру жүйкесі қиылысқа дейін зақымдалса, оң көздің көру өрісінің толық жоғалуы болады  №8 Есеп. Науқастың сол жақ көру жүйкесі қиылысқа дейінгі жерден зақымдалған. Науқастың көру аймағы қалай өзгереді? Өзгерген көру аймағының суретін алыңыз. Егер сол жақ көру жүйкесі қиылысқа дейін зақымдалса, сол көздің көру аймағының толық жоғалуы болады  №9 Есеп. Науқастың көру жолы қиылыстан (хиазмадан) кейін оң жағы зақымдалған. Науқастың көру аймағы қалай өзгереді? Өзгерген көру аймағының суретін алыңыз. Егер кесіп өткеннен кейін оптикалық жол оң жақта зақымдалса, сол жақты гомонимді гемианопсия байқалады, яғни. екі көздің көру аймағының сол жақ жартысын жоғалту  Екі көздің де көру аймактарының сол жак жартылары жоғалады. №10 Есеп. Науқастың көру жолы қиылыстан (хиазмадан) кейін сол жағы зақымдалған. Науқастың көру аймағы қалай өзгереді? Өзгерген көру аймағының суретін алыңыз. Егер кесіп өткеннен кейін сол жақта оптикалық жол зақымдалса, оң жақты гомонимді гемианопсия байқалады, яғни. екі көздің көру аймағының оң жартысын жоғалту  №11 Есеп. Тəжірибелі дайвердің айтуынша, су асты əлемінің əсемдігін тамашалаймын десең, су астында міндетті түрде маска кию керек. Неліктен суға сүңгігенде маска киген жөн? Түсіндіріңіз. Жарық ауаға қарағанда суда баяу таралады. Жарық бір ортадан екінші ортаға өткенде, оның жылдамдығы өзгерген кезде сәуле бұрмаланған - сынған. Адамның көзі былай жаратылған,көз қарашығына енетін жарық көздің торлы қабығындағы шыны денемен бағытталатындай етіп жасалған. Бірақ бұл жүйе ауадағы жарықты қабылдауға арналған. Көз сәулелердің су мен көздің арасындағы емес, ауа мен көздің арасындағы шекарадан өтуі кезінде пайда болатын сынуды ескере отырып дамиды.Біз суды жарықта қабылдаған кезде сәулелер әр түрлі бұрмаланады, сондықтан шыны дене оларды түзете алмайды. Маска жарықты ауадағыдай қабылдау жағдайын қалпына келтіреді және біз қайтадан объектілерді анық көреміз №12 Есеп. Асхат тура алдына қарап түрған. 4 м қашықтықта бірдей жылдамдықпен 2 нысан қозғалып бара жатты: А нысаны солдан оңға, В нысаны жоғарыдан төменге. Асхат қай нысанды бірінші байқай алды? Неліктен? Кору аймагынын шекарасынын кендигинен байланысты,биринши А нысаны. Көлденең жазықтықтағы көру аймағының өлшемі жоғарыдан тікке қарағанда үлкен болғандықтан, адамның көру аймағында солдан оңға қарай қозғалатын зат пайда болады. №13 Есеп.. Көз де, фотоаппарат та жинағыш линза болып табылады жəне төңкерілген, кішірейтілген бейне береді. Көз бен фотоаппараттың бейнені фокусқа жинау механизмдерінде түбегейлі айырмашылық бар ма? Түсіндіріңіз. Біріншіден, мида пайда болатын сурет бір сəтте емес, біртіндеп пайда болады, ақпарат үздіксіз ағынмен жиналады жəне өңделеді. Екіншіден, егер фотоаппарат суретті толығымен (бір шетінен екінші шетіне дейін) бекітсе, онда көз тек бейненің бір бөлігін ғана көру өрісінде белгілейді. Бірақ көз бен фотоаппараттың басты ерекшелігі-əрине, линзалардың саны. Адамның екеуі ғана бар, ал фотоаппарат 11-ге жетеді. Бұл ретте көз ақпаратты қабылдаудың ең тамаша тəсілі болып қалады. Айқындыққа бағыттау үшін камерада линзадан пленканың Жарық қабылдайтын қабатына дейінгі қашықтық өзгереді, ал көзде айқындыққа бағыттау көздің түйіндік нүктесінен тордың Жарық қабылдайтын қабатына дейінгі тұрақты қашықтықта шыны дене қисықтығының өзгеруімен байланысты. №14 Есеп. 50 жастағы ер кісі. Жас кезінде миопиясы болмаған. Қазір кітап, газет оқығанда оларды көзінен алыстатып ұстайды. Бұл неге байланысты? Жауапты түсіндіріңіз. Пресбиопия – қарттық алыстан көргіштік. Қартайған шақта көз бұршағының эластикалығы төмендеуіне байланысты аккомодацияның əлсіреуі. Жасы ұлғайған сайын шыны дене тығыздала бастайды және біртіндеп икемділікті жоғалтады, соның арқасында көзге жақын заттарды қарау кезінде қисықтықты жоғарылату қабілеті төмендейді, көздің аккомадацияға қабілеті жоғалады. Сонымен қатар, қартаю нәтижесінде шыны денені ұстайтын бұлшықеттер айтарлықтай әлсірейді. Бұл мидың көру қабілетіне жауап беретін оксипитальды бөлімдері көздің бұлшықетіне сигнал жіберген кезде, олар линзаның пішінін шыны денеге жақын орналасқан объектілердің суретін шоғырландыру үшін оларды өзгерте алмайтындығына әкеледі. Нәтижесінде адам объектілерді көмескі және түсініксіз түрде көреді. Кескін торлы қабыққа емес, оның артына бағытталған. Сондықтан мәтінді қашықтықта қарау кезінде суреттің торлы қабыққа жақсы фокусталуына қол жеткізіледі. №15 Есеп. Екі кісі алыс жітілікпен зардап шегеді, көзілдірік киеді. Олардың алыс жітілігінің себебі бір екендігіне көз жеткізу үшін оларға (екеуіне де бірдей) қандай сұрақ қойған жөн? Жауапты түсіндіріңіз. Олар гиперметропиямен ауырады. Гиперметропия (жақыннан көрмеушілікнемесе алыстан көргіштік) – бұл,адам жақын жерде нашар көретін және қашықтықта жақсы көретінкөріністің бұзылуы.Дегенмен, жоғары деңгейлі гиперметропияда науқас, алшақ заттарды нашар көреді. Әдетте, гиперметропия көздің қарашығының дұрыс емес пішіні кезінде байқалады, бойлық ось бойымен қысылып тұрғандай көрінеді. Нәтижесінде, белгілі бір заттың бейнесі торға емес, оның артында бейнеленеді. Жиі көз қарашығының дұрыс емес қысылғаны, мөлдір қабақпен көз бұршағының жеткіліксіздігімен қатар жүреді. Көбінесе, гиперметропия көздің қалыпты ұзындығында, көздің оптикалық жүйесінің әлсіздігімен көрінеді. Екекуіне қоятын сұрақ : «Сіздер көзілдірік киесіздерме?» №16 Есеп. Көздің түбін зерттеу үшін дəрігер көздің конюктивасына атропин ерітіндісін (Мхолинорецепторлардың блокаторы) тамызады. Атропинді не үшін қолданады? Атропиннің əсері кезінде науқастың көруінде қандай бұзылыс болуы мүмкін? М-холинерецепторлардың блокаторының әсерінен ирис шеңбер бұлшықетінің тонусы төмендейді, көзішілік қысым жоғарылайды және аккомодация бұзылады. Бұлшықет тонусының төмендеуі қарашықтың кеңеюімен көрінеді және көз түбін зерттеу оңайырақ болады. №17 Есеп. Алыс жітілігі бар адамдар мəтінді оқығанда, неліктен оны өзінен алыс ұстайды? Себеби олар алыстан жаксы кореди,жакыннан көру төмен, Гиперметропия (жақыннан көрмеушілік немесе алыстан көргіштік) – бұл,адам жақын жерде нашар көретін және қашықтықта жақсы көретінкөріністің бұзылуы.Дегенмен, жоғары деңгейлі гиперметропияда науқас, алшақ заттарды нашар көреді. Әдетте, гиперметропия көздің қарашығының дұрыс емес пішіні кезінде байқалады, бойлық ось бойымен қысылып тұрғандай көрінеді. Нәтижесінде, белгілі бір заттың бейнесі торға емес, оның артында бейнеленеді. Жиі көз қарашығының дұрыс емес қысылғаны, мөлдір қабақпен көз бұршағының жеткіліксіздігімен қатар жүреді. Көбінесе, гиперметропия көздің қалыпты ұзындығында, көздің оптикалық жүйесінің әлсіздігімен көрінеді. №18 Есеп. Балалар шие теріп жүрген. Олардың бірі піскен, қызыл жеміс жинаса, екіншісінің себетіндегілер піспеген болып шықты. Бұл жағдайды қала түсіндіруге болады? Осындай бұзылыстардың тағы басқа қандай түрлері бар? Екінші балада түс ажырата алмау сияқты аномалия болуы мүмкін – протанопия. Бұл спектрдің қызыл аймағында түс сезімдерінің болмауымен сипатталатын ішінара түс соқырлығының бір түрі. Сондықтан ол жасыл түстерді қою қызылдан ажырата алмады және піспеген шие жинады. Сондай – ақ, түс сезімдерінің болмауына байланысты басқа да бұзылулар бар: дейторонопия – жасыл түсті ажырата алмау, тританопия-көк түсті ажырата алмау. №19 Есеп. Жаздыгүні балаларға ағаштардың суретін салуға тапсырма берілді. Балалардың барлығы суреттерінде ағаштарды жасылмен бояса, тек бір ғана оқушы қызылмен, сарымен, көкпен бояған. Оның қатесін қалай түсіндіруге болады? Осындай бұзылыстардың тағы басқа қандай түрлері бар? Бала дейтеронопия ауруымен ауырады.Ол жасыл түсті ажырата алмайды. Сондықтан ол жасыл түстің орнына басқа түстерді қолданады. Сондай – ақ, түс ажырата алмаудың басқа да түрлері бар: протанопия – қызыл түсті ажырата алмау, тританопия-көк түсті ажырата алмау. Есту талдағышы Задача № 20 Есеп. Галина Ивановна, 30 жаста. Есту мүшелерінің қызметі қылыпты. Бірінен соң бірі дыбыс сигналдары қосылған: біреуінің жиілігі 35000 Гц, екіншісі - 9 Гц, үшіншісі - 12000 Гц. Галина Ивановна қай дыбысты естиді? Неліктен? Галина Ивановна 12000 Гц жиіліктегі дыбыстық сигналды естиді. Ол 35000 және 9 Гц жиілігін ести алмайды, өйткені адам 16-дан 20000 Гц дейінгі дыбыстарды естиді. Задача № 21 Есеп. Михаил, 25 жаста. Күзетші болып істейді. Медициналық тексеруде оның есту қабілеті бұзылмағаны анықталды. Оған бірінен соң бірі бірнеше дыбыс сигналдары берілген: біріншісінің жиілігі - 15000 Гц, екіншісі – 5 Гц, үшінші – 30000 Гц. Ол қай дыбысты естиді? Неліктен? Михаил 15000 Гц жиіліктегі дыбыстық сигналды естиді. Ол 30000 және 5 Гц жиілігін ести алмайды, өйткені адам 16-дан 20000 Гц дейінгі дыбыстарды естиді. №22 Есеп. Екі дос көлге шомылуға барған. Бір кезде мылтық атылғадай қатты бір дыбыс естілді. Ол кезде достардың біреуі су астында, ал екіншісі қайықта отырған еді. Олар естіген дыбыстарының қайдан шыққанын анықтамақ болды. Достардың қайсысына дыбыс көзін анықтау оңайырақ болады? Неліктен? Адам дыбыстық бағыт пен дыбыс көзін бинарлық естудің арқасында анықтайды. Бинауралды есту дыбыс көзін сол және оң құлағымен табуға және оның қашықтықта орналасуын анықтауға мүмкіндік береді. Егер дыбыс көзі бастың орта сызығынан алыс болса, онда дыбыс көзіне жақын құлақ оны күштірек қабылдайды. Бірақ суда дыбыс айырмашылығы бойынша бағытты анықтау мүмкін емес, суда дыбыс екі құлаққа бірдей жетеді және адам дыбыстың қайдан шыққанын анықтай алмайды. №23 Есеп. Қанат пен Марат көлге балық аулауға барған. Қанат шомылып алмақшы болып, суға сүңгіген кезінде мылтық атылғандай бір қатты дыбыс естілді. Олар естіген дыбыстарының қайдан шыққанын анықтамақшы болды. Дыбыстың шыққан бағытын анықтау кімге оңай түседі, Қанатқа ма, Маратқа ма? Неліктен? Маратка Адам дыбыстық бағыт пен дыбыс көзін бинарлық естудің арқасында анықтайды. Бинауралды есту дыбыс көзін сол және оң құлағымен табуға және оның қашықтықта орналасуын анықтауға мүмкіндік береді. Егер дыбыс көзі бастың орта сызығынан алыс болса, онда дыбыс көзіне жақын құлақ оны күштірек қабылдайды. Бірақ суда дыбыс айырмашылығы бойынша бағытты анықтау мүмкін емес, суда дыбыс екі құлаққа бірдей жетеді және адам дыбыстың қайдан шыққанын анықтай алмайды. №24 Есеп. Дыбыстың ауамен жəне сүйекпен берілетіндігін білеміз. Дыбыстың ауа арқылы берілуі бұзылған жағдайда, сүйек арқылы берілуі сақталуы мүмкін бе? Ия мүмкін, өйткені сүйек өткізгіштік - бұл бас сүйектің сүйектері арқылы дыбысты ішкі құлаққа беру. Сүйек өткізгіштігі арқылы дыбысты қалыпты және нашар еститін адамдар қабылдай алады. Бұл жағдайда көзі бас сүйегіне тиіп, сүйектердің дірілдеуін тудыруы керек. №25 Есеп. Үш науқастың Корти мүшесі орналасқан негізгі мембранасының жекелеген бөліктері зақымдалған: біреуінде - сопақша тесік маңында, екіншісінде – орталық бөлігінде, үшіншісінде – геликотрема маңында. Əр науқас қандай тондағы дыбыстарды қабылдай алмайды? Сопақша тесікшенің жанында зақымдануы бар науқас жоғары дыбыстарды қабылдамайды, орталық бөлікте зақымданған пациент орташа жиілікті қабылдай алмайды, ал геликотрема маңында зақымдалған науқас төмен жиілікті дыбыстарды қабылдамайды. Тепе-теңдік талдағышы №26 Есеп. Зерттеу барысында науқастың ішкі құлағының жарты шеңбер арналары зақымдалғандығы анықталған. Ол өз денесінің кеңістікте сызықтық қозғалуының жылдамдығын бағалай алады ма? Бағалай алады,өйткені зақымдалған жарты шеңбер ол бастың қозғалуына жауап береді №27 Есеп Бір жағдайда тепе-теңдік аппараты бір жақты, екінші жағдайда тепе-теңдік органы толық бұзылған. Қандай бұзылыстар туындауы мүмкін? Ауырлық дəрежесі, салдарлары қандай? тепе теңдік аппараты бір жақты бұзылса:ол сенімсіз, шатка болады, адам себепсіз құлап кетуі мүмкін. Ауырлық дәрежесі орташа болады тепе теңдік аппараты толығымен бұзылса: бас айналуға, самай аймағындағы ауырсынуға, көзді уқалауға, құлақтағы шуға, жүрек ырғағының жиілеуіне шағымданады.ол сенімсіз, шатка болады, адам себепсіз құлап кетуі.Ауырлық дәрежесі жоғары болады №28 Есеп. Дені сау бір адамды ашық көздерімен, ал екіншісін жабық көздерімен бір аяққа тұрғызсақ, көзі ашық адам көзі жабыққа қарағанда тепе-теңдігін сақтап ұзағырақ тұра алады. Неліктен бұлай болатындығын түсіндіріңіз. Көру мүшесі де вестибуло кохлеарлы мүше сияқты тепе-теңдік жүйесіне жатады.Осы екі бөлік мишыққа дененің кеңістіктегі позициясы туралы информация береді,оған мишық қозғатқыш орталығына жауап беріп,соған сай кеңістікте қозғалуға мүмкіндік береді.Егер де көз зақымдалатын болса,вестибула кохлеарлы аппараттың рапаративті өзгерісіне алып келеді.Осының әсерінен мишық көздің қатысуынсыз ақпарат бермейді де , тепе-теңдік бұзылады №29 Есеп. Теңіз ауруы кезінде монотонды тербелістер əсерінен жүрек айнып, бас айналады. Адам қандай жағдайда теңіз ауруының белгілерін жеңіл өткереді – кеменің палубасында ма, əлде трюміндеме? Осы құбылыстың себебін түсіндіріңіз? Жауап: Кеменің трюмінде жеңілірек өткереді. Себебі полубасында кеме суға қарама-қарсы бағытта жүретіндіктен ол ауруды одан әрі үдетеді. Трюмінде айналаны көрмегендіктен жүрек айну, бас айналу сезімдері азайады. Соматосенсорлық талдағышы № 30 Есеп. Эстезиометрия əдісімен зерттелушінің терісінің сезімталдығы анықталған. Вебер циркулінің екі инесінің арасы 20 мм етіп алынған. Осындай жұп иненің жанасуынан арқа мен алақан терісінде туындайтын сезімдерде айырмашылық болады ма? Қандай айырмашылық болады? Кеңістіктік табалдырықтарды анықтау арқа терісінде, қолдың артқы бетінде, көрсеткіш саусағының ұшында жүргізіледі. 2 сенсорлық нүкте артқы жағында 2 ынталандыру ретінде сезілетін ең аз қашықтық-50 мм, ал алақанда-20 мм. бұл жағдайда тақырып артқы жағында 1 нүктенің жанасуын сезінеді, ал алақанда 2. Тітіркенуі бөлек қабылданатын нүктелер арасындағы ең аз қашықтық екі нүктелі ажыратудың шегі деп аталады № 31 Есеп. Жүзікті ұзақ уақыт тағып жүрген соң оны сезбейтін боламыз. Бірақ, саусағымызға шыбын қонса, оны анық сеземіз. Жүзікті неге сезбейміз? Тактильді тітіркендіргішке үнемі әсер еткенде рецепторлардың бейімделуі байқалады және тітіркену сезінуді тоқтатады. Сондықтан саусағыңыздағы сақина тітіркендіргіш әсерін тоқтатады. Шыбынның аяқтарының жанасуы әлсіз болса да, бұрын болмаған. Бұл әсердің тітіркену шегі әлі де төмен, сондықтан ол сезіледі. №32 Есеп. Көзді жауып, екі көрші саусақпен бұршақты домалатсақ, бір бұршақты сеземіз. Ал егер дəл осыны айқастырылған саусақтармен жасасақ, онда бұршақты екеу етіп сеземіз. Бұл құбылысты қалай түсіндіруге болады? Бірінші жағдайда саусақтардың ішкі, жанасатын беттері тітіркенеді. Екіншісінде-сыртқы, жанаспайтын. Табиғи жағдайда көрші саусақтардың сыртқы беттерін бір уақытта тек екі зат тітіркендіруі мүмкін. Сондықтан мида тиісті сезім пайда болады. Егер біз ағзаны жасанды жағдайға қоятын болсақ, онда ол эволюция барысында табиғи жағдайда қалыптасқан бағдарламалар бойынша жұмыс істейді. №33 Есеп. Төменде көрсетілген терінің аймақтарын жанасуға деген сезімталдығының артуы ретімен қойып шығыңыз: білек, арқа, табан, мұрын, саусақ ұшы, ерін, маңдай Жауабы Табан, арқа, білек, маңдай, мұрын, ерін, саусақ ұштары №34 Есеп. Төменде көрсетілген терінің аймақтарын қысымға сезімталдығының артуы ретімен қойып шығыңыз: маңдай, жоғарғы қабақ, табан, арқа, білек. Жауабы Табан, арқа, білек, маңдай жоғарғы қабақ № 35 Есеп. Зерттелуші бір қолын температурасы 40°, екінші қолын - 10° суда ұстап отырған соң, екі қолын да температурасы 20° болатын суға салса, ондағы су оған қалай сезілетін болады? Сол кезде туындайтын сезімдерді қалай түсіндіруге болады? |