Физика тұрғысынан тұмаудың таралуы. Физика тұрғысынан тұмаудың таралуы Распечатать. Кіріспе Тмаутыныс алу жолдарыны жедел жпалы ауруы. Жіті респираторлы вирусты инфекциялар тобына кіреді. Ауру мезгілмезгіл эпидемия трінде таралады.
 Скачать 267.35 Kb.
|
|
Кіріспе Тұмау-тыныс алу жолдарының жедел жұқпалы ауруы. Жіті респираторлық вирустық инфекциялар тобына кіреді. Ауру мезгіл-мезгіл эпидемия түрінде таралады. Тұмау әртүрлі және оның қауіпті болуы да мүмкін. Жыл сайын әлемде тұмаумен 5 миллионға жуық адам ауырады және шамамен 200-250 мың адам қайтыс болады. Тіпті қазіргі уақытта вакцина жасау қиын, себебі жыл сайын жаңа вирустар пайда болады, тұмаудың түрлері өзгеріп отырады. Зерттеудің өзектілігі: эпидемия кезінде балабақшалар мен мектептер жыл сайын карантинге жабылады. Сондықтан мен, тұмаудың таралуын физика тұрғысынан қарастырғым келді. Ең алдымен менде өкпенің көлемін анықтауға бола ма, жоқ па деген сұрақ туындады, өйткені дұрыс пішінді денелер мен дұрыс емес пішінді ұсақ денелердің көлемін есептей аламыз. Ал, біз бір бөлмеде отырған әртүрлі адамдардың өкпесіндегі бірдей молекулалардың шамамен санын есептей аламыз ба? Зерттеу мақсаты: мектеп кабинеті жағдайында оқушылар дем шығаратын және деммен жұтатын ауадағы молекулалардың концентрациясын және бір сынып оқушылары арасында тұмау вирусының таралу ықтималдығын анықтау. Зерттеу міндеттері: 1. Таңдалған тақырып бойынша теориялық материалды зерттеу. 2. Өкпенің тыныс алу көлемін әртүрлі әдістермен анықтау (номограмма және үйде жасалған спирограф). 3. Шығарылған ауаның молекулаларының санын және оқушылар шығаратын және дем шығаратын тұмау молекулаларының санын есептеу. 4. Нәтижелерді талдау және салыстыру және қорытынды жасау. Зерттеу нысаны: адам өкпесінің тыныс алу көлемі. Зерттеу пәні: мектеп кабинеті жағдайында оқушылар дем шығаратын және деммен жұтатын ауадағы молекулалардың концентрациясы және бір сынып оқушылары арасында тұмау вирусының таралу ықтималдығы. Гипотеза: бір сынып оқушылары арасында тұмау вирусының таралу ықтималдығын оқушылар дем шығаратын және деммен жұтатын ауадағы молекулалардың концентрациясын есептеу арқылы анықтауға болады. Зерттеу әдістері: Теориялық-теориялық материалды талдау (әдіс әдебиеттермен және дереккөздермен жұмыс жасау кезінде қолданылды); эмпирикалық (өкпенің көлемін анықтау үшін номограмма мен қолдан жасалған спирографты пайдаланып эксперимент жүргізу); алынған нәтижелерді өңдеудің Алынған нәтижелерді өңдеудің математикалық әдістері Зерттеу жоспары * Тұмау бойынша материалды іріктеу және зерттеу. Тұмаудың таралуын зерттеу * Дене көлемін, бөлмедегі ауаны, өкпе көлемін анықтау бойынша практикалық бөлімді орындау. * Біздің өкпемізде болған молекулалардың санын анықтау үшін математикалық есептеулер жүргізу. Алынған мәліметтерді өңдеу және талдау. • Қорытынды. ЖРВИ және тұмаудың берілу жолдары Инфекция: ауа тамшыларымен (жөтелгенде, түшкіргенде, науқаспен сөйлескенде) тұрмыстық заттар (ыдыс-аяқ, сүлгілер және т.б.) арқылы сирек кездеседі. ЖРВИ вирусы және тұмау вирусы тыныс алу жолдарының шырышты қабаттарына (мұрын, тамақ, көмей) түсіп, шырышты эпителийге енеді, онда токсиндерді шығара бастайды, олар қан арқылы бүкіл денеге таралып, интоксикацияны тудырады. Тұмау вирусы шырышты қабықтың эпителийіне әсер етіп, жоғарғы тыныс жолдарының шырышты қабығының қорғаныш қызметін бұзады, капилляр қабырғаларының өткізгіштігін арттырады. Нәтижесінде басқа микроорганизмдер адам ағзасына еркін ене алады. Сондықтан тұмау ауыр асқынулардың дамуына себеп болуы мүмкін, мысалы - пневмония, бронхит. Қазіргі таңда медицина ғалымдары тұмау вирусының таралуының жаңа жолдарын зерттей отырып, науқас адамнан тұмауды онымен бір ауамен тыныс алу арқылы жұқтырудың нақты мүмкіндігі бар деген қорытындыға келді. Сонымен қатар, тағы бірнеше қызықты тұжырымдар жасалады. Сонымен," шығарылған " вирустық бөлшектердің саны аурудың ауырлығына, яғни белгілерге байланысты емес. Мұрын қуысындағы тұмау бөлшектерінің концентрациясы тұмау белгілерінің ауырлығына байланысты, оны түшкіру кезінде тастауға болады. Сондай-ақ, тұмау туралы алғашқы еске алулар көптеген ғасырлар бұрын – б.э. дейін 412 жылы болды – дәл сол кезде танымал Гиппократ тұмау ауруына ұқсас ауруға сипаттама берді. Тұмау індетінің көп реттік сипаттамалары орта ғасырда кездеседі. Қанша уақыт өтсе де тұмау әлем елдерінің көпшілігі үшін өзекті мәселелердің бірі болып қалды. Еліміздегі ғалымдары көптеген жылдар бұрын жұқпалы аурулардың таралуындағы ауаның маңыздылығын атап өткен. С. - Петербург қалалық ауруханасының 1881 жылғы есептерінде :"науқастар арасында ғана емес, сонымен қатар қызметкерлер арасында да өкпенің, ермексаздың және басқа да жұқпалы аурулардың көптеген ауруханаішілік инфекциясы науқастар шамадан тыс жүктейтін палаталардың ауасы арқылы байқалады". Тұмау – адамдар жыл сайын ауыратын, аса қауіпті ештеңесі жоқ қарапайым ауру деген сияқты пікір халық арасында кең тараған. Өкініштісі сол, тұмау – бұл кейде адам өліміне дейін әкелетін қатерлі ауру. Этиологиясы. Аурудың қоздырғышы – ортомиксовирустар, олардың үш типі: А, В, С бар. Өте жұқпалы ауру. Тұмау вирусының сыртқы қабыршағының құрамында гемагглютицин (оны Н әрпімен белгіленеді) және нейраминидаза (N әрпімен белгіленеді) болады. Олар әр түрлі факторлардың әсерінен өзгеріп, тұмау вирусының жаңа вариантын түзуі мүмкін. Кейде ол асқынып кетіп тыныс жолын, нерв жүйесін, қан тамырды, жүректі ауруға шалдықтырады. Тұмауды қоздыратын вирустар (микробтар) тыныс жолының кілегей қабығында өсіп-өнеді. Тұмау тиген адам аурудың микробын жөтелгенде, түшкіргенде және қақырығы арқылы ауаға таратады. Сондай-ақ тұмау вирусы науқастың ыдысы, сүлгісі, қол орамалы, кітабы және т.б. арқылы жұғады. Грипп вирустары —шар тәрізді, липопротеинді қабықшасы бар, бүдірлермен қапталған, екі туыстасқа бөлінетін (А және В, С вирустар тобы), ортомиксовирустар тұқымдастығына кіреді. А туыстыққа 14 түрлі гемагглютининдері және 10 түрлі нейраминидазалары бар вируcтар кіреді. Вирустың А тобы антигенді қасиетін өзгертіп, бір анттигенді (антигенді дрейф) немесе екі антигенді-антигенді шифт алмасуларға алып келеді. Бір антигенді алмасулар әрбір 2-3 жылда, ал екі антигенді алмасулар – сирек жүреді (себебі пандемия туындайды). В туысты вирустар антигендік қасиеттері жағынан табиғи штамдарға жақын. Олар жаппай ауру туғызбайды және құстар мен жануарларды зақымдамайды. А типінін барлығы жануарларда адамға беріледі, тек құс тұмауы ғана (Н5 N1) жұғуы мүмкін. Шошқа ағзасында адам тұмауы мен құс тұмауы мутацияланып, генетикалық реассортацияға түсіп, патогенді вирусқа айналады. С тобынын құрылысы тұрақты, бірақ эпидемия, пандемия сияқты спорадикалық ауруларды тұдырмайды.  Қазіргі уақытта медициналық ғылым көптеген инфекциялардың таралуындауаның маңыздылығын көрсететін сенімді және сөзсіз материалға ие. Біз өз жұмысымызда спирографтың көмегімен өкпенің тыныс алу көлемін есептеу барысында өкпенің қарапайым өзін-өзі диагностикалауын және бөлмедегі ауаны анықтауды жүргіздік. Тәжірибе арқылы бір сынып оқушылары арасында тұмау вирусының таралуын, молекулалардың концентрациясын ықтималдығын оқушылар дем шығаратын және дем алатын ауамен есептеу арқылы анықталды. Нәтижесі төмендегідей:
Оқушыларға жүргізілген сауалнама Тұмау ауыруының қоздырғыштары: А) бактерия Б) вирустар В) білмеймін 2. Тұмаудың қандай таралу жолдарын білесіз? А) тұрмыстық заттар арқылы Б) ауа тамшылары В) қан арқылы 3. Антибиотиктер тұмаумен емдеу кезінде қолданылады? А) Иә Б) жоқ В) білмеймін 4. Аурудың 5 симптомын тұмау деп атаңыз 5. Асқынулар адам ағзасына тұмау ауруын бере ме? А) Иә Б) жоқ В) білмеймін 6. Тұмаумен ауырған адам отбасында өзін-өзі ұстауды жалғастыра ала ма (тамақ, ванна, жалпы заттарды пайдалану және т. б.) А) Иә Б) жоқ В) білмеймін 7. Басқаларды тұмаумен ауыратын адамнан қалай қорғауға болатындығы туралы 3-4 ұсынысты атаңыз. 8. Егер сіз өзіңізді нашар сезінсеңіз және ауырғаныңызды түсінсеңіз не істеу керек: А) өзіңізді дәрі-дәрмектермен емдеңіз Б) дәрігерге бару және оның ұсыныстарын орындау В) ештеңе жасамаңыз, ол өзі өтеді 9. Сіз вакцинацияның не екенін білесіз (ағзаның иммундық жүйесінің инфекцияның қоздырғышына қарсы белсенді иммундық реакциясын жасау үшін вакцинаны енгізу) және сіз жеке вакцинацияланасыз А) Иә Б) жоқ В) білмеймін 10. Сізге емдеу режимін сақтау қажет деп ойлайсыз ба (толық емделу курсынан өту) А) Иә Б) жоқ В) білмеймін Сауалнама нәтижесі  ЖРВИ және тұмаудың берілу жолдары Аурудың жасырын кезеңі 1 – 4 күнге созылады. Тұмау кезінде науқастың денесі дел-сал болып, тамағы мен тыныс жолдары ашиды, дене қызуы көтеріліп (38 С-қа дейін), асқа тәбеті болмайды. Басы ауырып, бұлшық еттері сыздайды. Адамға тұмау тигеннен кейін бірнеше сағаттан соң (кейде 1 – 2 күннен кейін) мұрыннан су ағады, даусы қарлығып, жөтеледі, қақырық пайда болады, иіс сезуі нашарлап, көзі қызарады. Тұмау, әсіресе, емшек еметін сәбиді қатты әлсіретеді. Баланың танауы бітеліп, демалысы қиындайды, мазасызданып, ұйқысы бұзылады. Тұмау ересек адамдар үшін де қауіпті, ол құлаққа, тамаққа, тыныс жолдары мен өкпеге зақым келтіруі мүмкін. Тұмаудан жазылғаннан кейін ағзада иммунитет пайда болады, ол А типінен кейін 1 – 2 жылға, В типінен – 2 – 3 жылға созылады, С типінен кейін тұрақтанады. Сондықтан С типімен ауырған адамдар тұмаудың бұл түрімен қайталап ауырмайды. Интоксикацияның жоғарылауынан (күшеюінен) геморрагиялық синдром дамып, мұрыннан қан кетеді, теріде және шырышты қабаттарда геморрагиялар пайда болады. Тұмауда катаральды синдром әлсіз және «құрғақ катар» түрінде жөтелумен, тамақтың қырнауымен, ауырсынуымен жүреді. Құрғақ жөтел, кеудеде қысу, басу сезімі болады. Объективті қарағандабеттегі әлсіз гиперемияға, склераның инъекциясына көңіл бөлінеді. Аңқаның таңдайлық бадамша бездері шамалы гиперемирленген, әлсіз ісінген, жұтқыншақтың артқы қабырғасы түйіршіктелген. Тұмауда өкпе сегментарлы зақымдалып, сегментарлы өкпе ісінуі болады. Кеудеде тұрып қалу, ауа жетіспеушілік сезімі көрінеді. Ұзақтығы – 2-3 тәулік. Рентгенограммада – пневмония. Ауырлығы бойынша жеңіл, орташа, ауыр немесе токсикалық және гипертоксикалық формаларын ажыратады. Ауырлық дәрижесін интоксикация көрінісіне (гипертермия, неврологиялық симптомдар – бас ауру, бас айналу, естен тану, тырысулар, менингиалды симптомдар, жүрек-тамыр жүйесінің бұзылысы, циркуляторлы бұзылыстар және жүрек бұлшықеті зақымдалады) байланысты. Өкпенің жұмысын зерттеудің медициналық әдісі-спирография Өкпе патологиясы-жөтелдің және басқа да тән белгілердің ең көп таралған себептерінің бірі. Аталған органдардың функциясының бұзылуын диагностикалау үшін аспаптық әдістер қолданылады. Спирография бұл экранда немесе қағазда өкпенің желдету жұмысының сапасын графикалық түрде бейнелеуге мүмкіндік беретін процедура. Көрсетілген тексерудің көмегімен альвеолалар функциясының бұзылуын дәл анықтауға және жүргізілетін терапияның сапасын бағалауға болады. Спирография дегеніміз не? Спирография-өкпе қызметін зерттеу әдісі. Процедураның ерекшелігі алынған нәтижелерді компьютер экранында қисық түрінде тиісті суретті басып шығару мүмкіндігімен бейнелеу болып қала береді. Тиісті тексеруді орындау барысында мамандандырылған аппарат-спирографтар пайдаланылады. Нәтижелерді қалай дұрыс шешуге болады? Спирография нәтижелерін декодтау салыстырмалы түрде қарапайым процесс. Дәрігер белгілі бір көрсеткіштің нормасын көрсететін арнайы кестелерді қолданады. Егер мәндер өте өзгеше болса, онда патологиялық процестің белгілі бір ауырлығы жазылады. Төменде спирография кезінде қолданылатын негізгі цифрлық көрсеткіштер туралы айтылады. Тыныс алу жиілігі Тыныс алу жиілігі-бұл өкпеде газ алмасумен бірге жүретін кеуде қозғалыстарының саны. Дені сау адам минутына 16-20 тиісті циклды жүзеге асырады. Ерте жастағы балада (3 жасқа дейін) көрсеткіш 30-35 қозғалыс деңгейіне жетуі мүмкін. Тыныс алу көлемі Тыныс алу көлемі-1 тыныш циклде өкпеге енетін және шығарылатын қоспаның (ауа) газдарының мөлшері. Орташа көрсеткіш 500 мл. адам ағзасының жеке ерекшеліктеріне байланысты 300-ден 900 мл-ге дейін ауытқуға жол беріледі. Тыныс алудың минуттық көлемі Нақты жағдайда, біз тыныш режимде 1 минут ішінде бронхопульмональды жүйе арқылы айналатын газ қоспасының мөлшері туралы айтып отырмыз. Мәні 5-9 л. Өкпенің өмірлік сыйымдылығы Көрсеткіш ең терең дем алғаннан кейін тыныш режимде дем шығаруға болатын ауаның ең көп мөлшерін сипаттайды. Көрсеткіш жеке және Конституцияға, физикалық сипаттамаларға және сол сияқтыларға байланысты. Ерлер үшін орташа көрсеткіш-4,5-4,9 л, әйелдер үшін-3,5-4,0 л Өкпенің мәжбүрлі өмірлік сыйымдылығы Дем шығару сипатымен ерекшеленетін алдыңғы көрсеткішке ұқсас. Соңғысы мәжбүрлі болуы керек (мүмкіндігінше күшті). Орташа мәндер-3-7 л. Өкпенің максималды желдетілуі Өкпенің максималды желдетілуі дегеніміз - тыныс алу шегі. Бұл көрсеткіш белгілі бір науқастың өкпесінің желдету функциясын көрсетеді. Науқасқа ширек минут ішінде мүмкіндігінше терең тыныс алу ұсынылады. Алынған нәтиже 4-ке көбейтіледі. Дені сау адамдар үшін Норма-минутына 70-120 литр. Астматиктер мен тыныс алу жеткіліксіздігі бар науқастарда патологияның ауырлығына байланысты көрсеткіш төмендейді. Оны біз қолымызбен жасалған спирографтың көмегімен өкпенің тыныс алу көлемін және бөлмедегі ауа көлемін анықтадық. Сонымен сынып оқушылары арасында тұмау вирусының таралу ықтималдығын тәжірибе жүзінде көрдік, оқушылар дем шығарған және дем алған ауадағы молекулалардың концентрациясын есептедік. Мектептегі зертханалық жағдайда эмпирикалық зерттеу Жұмыстың мақсаты: Адам өкпесінің тыныс алу көлемін анықтау Адам ағзасының маңызды параметрлерінің бірі - оның өкпесінің тыныс алу көлемін анықтау. Аспаптар мен материалдар: шар, сызғыш, номограмма-1 дененің беттік ауданын анықтауға арналған формулалар. Жұмысты орындау тәртібі: Адамның өкпесінің көлемін оның денесінің беткі ауданы бойынша анықтау. 1-тәжірибе Адамның денесінің беттік ауданын номограмма арқылы анықтау. Ол үшін дененің массасы мен ұзындығының көрсеткіштері түзу сызық сызғышымен қосылады. Бұл сызықтың s шкаласымен қиылысу нүктесі адам денесінің беттік ауданын береді. Формула бойынша өкпенің көлемін есептеңіз V = 2,5 * 10-3 S (ұлдар) V= 2, 0*10-3 S (қыздар). Формулалар сәйкесінше ерлер мен әйелдердің өкпе көлемін есептеуге арналған. Ер адамның денесінің әр шаршы метрі 2500 мл, ал әйелдер 2000 мл өкпе көлеміне сәйкес келеді деп саналады. Нәтижелер кестеге енгізілді. 1 кесте
Ересек адамда өкпенің өмірлік сыйымдылығы орташа есеппен 3000-4500 мл екені белгілі. ол спортшыларда, әсіресе есушілер мен жүзушілерде артады және 8 литрге жетуі мүмкін. біз қыздарға өкпе көлемінің ауқымын 2720-3100 мл, ұлдарға 3750-ден 4550 мл-ге дейін алдық. Ұлдардың өкпесінің көлемі үлкен, өйткені ұлдардың салмағы мен бойы қыздарға қарағанда үлкен, демек өкпеге дем алатын ауа мөлшері көбірек, бұл басқа адамдардың өкпесінде болған молекулаларды деммен жұту кезінде жиі ұстауға әкеледі. Сондықтан ұлдар вирустық ауруларға бейім. Номограмма (грек тілінен аударғанда- бірнеше айнымалылардан функцияның графикалық көрінісі, бұл қарапайым геометриялық операцияларды (мысалы, сызғышты қолдану) есептеусіз функционалды тәуелділіктерді зерттеу. Номограмма көрсеткіші: Қыздар  Ұлдар
Үйдегі спирографтың көмегімен өкпенің тыныс алу көлемін анықтау Эксперимент 2 (қосымша 1) Үйде жасалған спирограф ретінде біз шарды қолданамыз. Допқа ауа шығарған кезде ол үрленеді. Шардың көлемін оның диаметрін формула бойынша өлшеу арқылы есептеуге болады  н  емесе радиусты білу арқылы Өкпенің тыныс алу көлемін өлшедік. Ол үшін шарға 10 рет тыныш дем шығару жасалды. Біз шардың диаметрін өлшедік, оны толтыратын ауаның көлемін есептедік. Біз шардың көлемін 10-ға бөліп, өкпенің тыныс алу көлемін есептедік. Тәжірибені 3 рет қайталады. Өкпенің орташа тыныс алу көлемі есептеліп, кестеге енгізілді. 2- кесте Lорт=(0,86+0,88+0,80)/3=0.85(м) Lорт =(l_1+l_2+l_3)/3 – ұзындықтың орта мәні lшеңб=2πR – шеңбердің ұзындығы R=lшеңб/2π – шеңбердің радиусы R_1=(0,135 м)/(2∙3,14)=0,135(м) V=4/3 πR3 – шардың көлемі V=4/3 х 3,14∙(0.135)3=0,01(м3 ) V_л=V/10 V_л=(0,01м3)/10=0,001м3=1л Өкпенің орташа тыныс алу көлемі қыздар үшін 0,6-дан 1,1 л-ге дейін, ұлдар үшін 0,6-дан 2 л-ге дейін. Әрбір тыныс алу қозғалысы кезінде адам 300-500 мл құрайтын және тыныс алу көлемі деп аталатын ауа мөлшерін деммен жұтып, дем шығарады. Тыныш дем шығарғаннан кейін адам дем ала алатын ауа көлемі – ауаның резервтік көлемі – 1500 – 2000 мл. Өкпенің өмірлік сыйымдылығы тыныс алу, резервтік тыныс алу және резервтік дем шығару көлемінің қосындысынан тұрады. Үйде жасалған спирографтың көмегімен біз аламыз қыздарға арналған өкпенің өмірлік сыйымдылығы шамамен 2100 мл – ден 3100 мл-ге дейін (номограмма бойынша 2720-3100 мл), ұлдарға-2100-ден 5100 мл-ге дейін (номограмма бойынша 3750-ден 4550 мл-ге дейін). Бөлмедегі ауа көлемін анықтау 3-тәжірибе (2-қосымша) V=a∙b∙c V=4,5м∙6,5м∙3,0м=87,75м3 Ауа молекулалары жоқ, өйткені ауа газдардың (азот, оттегі, көмірқышқыл газы және басқалары) қоспасы болып табылады. Сондай-ақ, ауадағы булануға байланысты әрқашан су молекулалары болады. Инфекция негізінен ауа тамшыларымен жүреді (жөтелу, түшкіру, науқаспен сөйлесу кезінде). Егер бір деммен 1, 0 литр ауа алса, қанша су молекуласын дем аламыз? Оның құрамында 1 тамшы су бар деп есептейміз. Шешім: D≈10-8 см=10 -10 м бір атомның өлшемі D≈3∙10-8 см-су молекуласының диаметрі Молекулалардың тығыз оралған әрбір су молекуласы көлемді алады деп санаймыз V_1=3∙10-8 см3 . V=1см3-судың көлемі N=V/V_1 N=1см3/3∙10-8 см3≈3,7∙1022 1 литр ауада 2,7 х 1022 молекула бар деп есептеледі V - 87,75 м3=87750 л-кабинеттегі ауаның көлемі N=87750×2,7×1022 =2,37×1029 кабинеттегі молекула саны Егер біз бір деммен 1, 0 литр ауа алсақ, онда әр адамға шамамен 2,37×1029 /27 адам =8,7×1026 молекула Қорытынды Бүгінгі таңда ғалымдар тұмау вирусының 2000-нан астам кіші түрлерін анықтады. Жыл сайын тұмау вирусы мутацияға ұшырайды. Тұмаудың инкубациялық (жасырын) кезеңі әдетте 2-3 күнді құрайды, бірақ 7 күнге дейін созылуы мүмкін. Еденнен 0,5 м биіктікте 1 см3 ауа құрамында 88 микроб бар деп санайды. Ал біз жай ғана кабинетте партада отырып, көбінесе осындай биіктікте, содан кейін 1 литр деммен жұту ауасында 88 миллион микробты орналастырамыз. Егер микробтар бүкіл кабинетке біркелкі бөлінеді деп болжасақ, онда сыныптағы әрбір адамға 4 миллионға жуық микробтар беріледі. Вирустар молекулалардан айырмашылығы-үлкенірек және үнемі көбейеді. Ресми медициналық деректер бойынша әрбір 30 минут сайын, вирустар 1000 есе көбейеді. Бұл дегеніміз, тұмаумен ауыратын бір оқушы да сыныпта болса, онда оны басқа балаларды жұқтырудың ықтималдығы жоғары. Осылайша, мақсат пен міндеттерге сәйкес біз тұмаудың таралуы туралы теориялық материалды зерттедік, өкпенің тыныс алу көлемін анықтадық, өкпенің тыныс алу көлемін анықтау тәсілдерін қарастырдық, ауадағы молекулалардың дем шығару мөлшерін есептедік. Сондай-ақ, біз бір бөлмеде орналасқан әртүрлі адамдардың өкпесіне кіре алатын молекулалардың санын есептедік. Біздің гипотезамыз расталды: бір сынып оқушылары арасында тұмау вирусының таралу ықтималдығын оқушылар дем шығаратын және деммен жұтатын ауадағы молекулалардың концентрациясын есептеу арқылы анықтауға болады. Сондай-ақ, біз ұлдардың өкпесінің көлемі үлкен деген қорытындыға келдік, өйткені ұлдардың салмағы мен бойы қыздарға қарағанда үлкен, демек өкпеге дем алатын ауа мөлшері көбірек, бұл басқа адамдардың өкпесінде болған молекулаларды деммен жұту кезінде жиі кездеседі. Сонымен, ұлдар ауа тамшыларымен инфекцияға осал деп болжауға болады. Тыныс алу-бұл адам ағзасындағы өмірлік маңызды процестердің бірі, ол негізінен диффузия арқылы жүзеге асырылады. Адам өкпесінің тыныс алу көлемін екі жолмен анықтауға болады: дененің беткі ауданы және спирометрия. Кез келген атомның диаметрі 10-8 см. Бұл өлшемдер соншалықты кішкентай, оларды елестету мүмкін емес. Су молекулалары өзендер, көлдер мен су қоймаларының бетінен булану салдарынан әрқашан ауада болады деп есептей отырып, бүкіл көлемді бір молекулаға келетін көлемге бөлу арқылы молекулалардың шамамен санын табуға болады. Әрбір деммен жұту кезінде біз көптеген молекулаларды аламыз, егер олардың бәрі дем шығарғаннан кейін жер атмосферасында біркелкі бөлінсе, онда планетаның әр тұрғыны деммен жұту кезінде өкпеңізде болған екі-үш молекуланы алады. Сондықтан індет кезінде қауіпті вирустардың тасымалдаушысы болмағаныңызға көз жеткізгенге дейін аурудың алғашқы белгілерінде үйде болу керек. Желтоқсанның аяғынан бастап күнделікті жаңалықтар 2019-ncov коронавирусынан туындаған жаңа жұқпалы ауру туралы хабарлады. Ол ауыр пневмонияға айналатын ЖРВИ белгілерімен сипатталады. Коронавирустар-жоғары жануарлар мен адамдарды жұқтыратын вирустардың генетикалық жақын тобы. 11 миллион халқы бар Ухань қаласында (Қытай) аурудың алғашқы жағдайлары тіркелді. Қалада карантин енгізілді, онымен теміржол және әуе қатынасы үзілді. Науқас басқаларға және ауа тамшыларымен, мүмкін болатын ең оңай жолмен жұқтыра алады. Аурудың белгілері жеңіл жағдайларда ЖРВИ белгілеріне және ауыр жағдайларда SARS белгілеріне ұқсас. Сондықтан тұтану кезеңінде мүмкіндігінше науқастармен және адамдар көп жиналатын орындармен жанасудан аулақ болу, дезинфекциялық құралдармен дымқыл тазалау жүргізу, түшкіру және жөтелу кезінде ауыз бен мұрынды майлықпен жауып, қолды мұқият жуу қажет. Әдебиеттер мен дереккөздер тізімі Чандаева С.А. «Физика және адам» физика мұғалімдеріне арналған нұсқаулық – М.: АО «Аспект Пресс», 1994.- 336 бет. Тұмау дегеніміз не? [Электрондық ресурстар]. Сутормин О. Б «Біз дем алатын ауа туралы сөйлесейік» . СФУ 2000 ж. Балалар энциклопедиясы. Ред. Д. Д. Благого, В. А. Варсанофьева .1 том. «Ауадағы микроптар» Баспа - «Педагогика». 1958—1962 ж. Физика. 7 сынып.: оқулық /А.В. Перышкин. Қосымша -1 Шығарылатын ауа көлемін анықтау бойынша эксперименттер жүргізу 1.Оқушылардың әрқайсысы 10 рет дем шығарып,шарларды үрледі.  Шарлардың ұзындықтарын өлшедім  3.Шарлардың диаметрін өлшедім  Қосымша 2 Бөлмедегі ауа көлемін анықтау  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||