Бобочон Гафуров. Министерство образования и науки республики таджикистан лицей филиала московского государственного
 Скачать 1.2 Mb.
|
|
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ЛИЦЕЙ ФИЛИАЛА МОСКОВСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА ИМЕНИ М. В. ЛОМОНОСОВА В Г. ДУШАНБЕ  Бободжон Гафуров – герой таджикского народа. Выполнил: Таджиев Фаридун ученик 10 «Б» класса лицея филиала МГУ им. М.В.Ломоносова Приняла: Замира Азизовна Преподаватель государственного языка в лицее филиала МГУ им. М.В.Ломоносова Душанбе 2022 г. Жизнь и творческая деятельность Б. ГафуроваБободжон Гафуров – герой Таджикистана, видный политический и государственный деятель, ученый-востоковед, журналист, выдающийся историк, известный таджикский востоковед, доктор исторических наук, профессор, член-корреспондент Академии наук Таджикистана (1951), член-корреспондент Академии наук Советского Союза (1968), заслуженный деятель науки Республики Таджикистан (1967). Бободжон Гафуров родился 31 декабря 1908 г., в селе Исфисор ныне Бободжон Гафуровского района Согдийской области. Его отец Сангинов Гафур был простым дехканином, его мама Розия Озод (Розия Бойматовна Гафурова) - наоборот была поэтесса и занималась просветительской деятельностью. Юность Б. Гафурова прошла в ситуации, когда политико-экстремистское течение «пантюркистов» отрицало существование таджикского народа и стремилось соединить Среднюю Азию с империей «Великой Турции». Научная и творческая деятельность Б. Гафурова началась в контексте общественного мнения, которое должно доказать, что таджикский народ издревле слав  ится своим упорным трудом и известен в цивилизации с древних времен.Бободжон Гафуров с 1928 - 1929 г.г. прошел Высшие юридические курсы в Самарканде. В 1931-1935 г.г. учился во Всесоюзном коммунистическом институте журналистики в Москве, после чего работал помощником Народного комиссара юстиции Таджикистана. С 1938 по 1941 год учился в аспирантуре Института истории АН СССР, а в 1941 году защитил кандидатскую диссертацию. В апреле 1941 г. его избрали секретарем ЦК по пропаганде и агитации. С 1944-1946 г.г. Б. Гафуров был избран вторым секретарем УК КП(б) Таджикистана и на этом ответственном посту находился до 24 -го мая 1956 г. Б. Гафуров сочетал большую партийно-организационную и общественно-политическую работу с научно-публицистической и исследовательской деятельностью. С 1936-1938 г.г. занимался педагогической работой, вел курс политэкономии в Таджикской высшей сельскохозяйственной школе, курс истории народов СССР в Педагогическом институте в Душанбе. С 1939 по 1940 год преподавал в Сталинабадском педагогическом университете историю народов СССР. В 1942 – 1948 годы заведовал сектором истории Института истории, языка и литературы Таджикского филиала АН СССР и в 1951 г. стал академиком АН Таджикской ССР. Бободжон Гафуров с 1956 года до конца жизни был директором Института востоковедения АН СССР и главным редактором журнала «Азия и Африка». Во главе с Б. Гафуровым был организован Таджикский государственный университет (1948),  Академия наук Таджикистана (1951).Одновременно статьи Б. Гафурова печатались на страницах газет. Его публицистические способности и талант не остались незамеченными, и в апреле 1930 года его назначили заведующим отделом, а вскоре и заместителем редактора республиканской газеты «Кизил Тоджикистон».  Б. Гафуров в своих статьях, брошюрах и книгах раскрывал богатство национальной культуры, разоблачал антинародную сущность националистической идеологии, углубленно исследовал истоки религиозных, феодально-байских предрассудков, призывал к настойчивой и непримиримой борьбе с ними, анализировал проблемы истории народов Востока. В 1940 г. вышла его брошюра «Уничтожим паранджу и религиозные предрассудки». В том же году появилась его книга «Падение Бухарского эмирата: к 20-летию советской революции в Бухаре (1920-1940)». Историко-идеологические проблемы неизменно приковывали внимание Б. Гафурова. На рубеже 30-40-х годов ХХ века он обратил особое внимание на изучение истории народов Средней Азии и истории идеологии, национального вопроса и национально-освободительной борьбы народов Востока. В 1942 г. в Таджикистане был издан сборник статей «Наше дело правое. Враг будет разбит». В сборнике была большая статья «Борьба таджикского народа против чужеземных захватчиков и поработителей». Эта тема увлекла Б. Гафурова, и в 1944 он выпустил книгу «Таджикский народ в борьбе за свободу и независимость своей Родины». Одна глава была посвящена героическим подвигам воинов-таджиков на фронтах Великой Отечественной войны.В 1947 г. на таджикском языке была опубликована книга «История таджикского народа в кратком изложении». Содержательная книга вскоре была переведена на русский язык и издавалась трижды (1949, 1952, 1955). В труде дается материалистическая трактовка исторических событий, и с особой симпатией он характеризует руководителей народных движений, борцов против эмиров, ханов и беков, против царских сатрапов. Наряду с этим, он подчеркивает огромное положительное значение мирного общения между народами, обмена культурными ценностями, без которого немыслим общий подъем культуры человечества. Во всех работах Б. Гафурова отмечена важная роль положительного влияния России на историческую судьбу народов Средней Азии. В труде разоблачается реакционная сущность джадидизма, панисламизма и пантюркизма. 25 февраля 1952 года ученый совет АН СССР единогласно присвоил ему ученую степень доктора исторических наук и среди таджикских историков появился первый доктор наук. В 1957 – 1966 годы Б. Гафуров участвовал в работе по осуществлению основного проекта ЮНЕСКО «Взаимное признание ценности культур Востока и Запада» и был председателем Советского комитета «Восток-Запад».  В 1968 г. он был награжден орденом Трудового красного знамени. В целом же разносторонняя деятельность Б. Гафурова была отмечена многими правительственными наградами, в том числе шестью орденами Ленина и орденами Октябрьской революции, медалями, почетными грамотами Президиума Верховного совета Таджикской ССР. Труды Б. Гафурова получили международное признание. В 1968 г. он стал одним из первых лауреатов премии имени Джавахарлала Неру. Вскоре (1970) Алигархский, а затем (1973) и Тегеранский университеты присвоили ему степень почетного доктора наук. В 1973 г. Академия наук Боснии и Герцеговины избрала его своим иностранным членом.В 1972 г. вышел в свет новый труд Б. Гафурова «Таджики. Древнейшая, древняя и средневековая история». В нем освещен период со времени появления на территории Средней Азии первых человеческих общин до середины ХVIII века. Особенно подробно освещены теснейшие связи двух народов – узбекского и таджикского. Рассмотрены также исторические связи таджиков и других среднеазиатских народов с народами Востока. Бободжон Гафуров – умер 12 июля 1977 года. В 1997 году Постановлением правительства Республики Таджикистан Худжандскому госуниверситету присвоено имя академика Бободжона Гафурова. И в 1997 году за внесенный неоценимый вклад в изучение и развитие Таджикистана ему была присвоена высшая награда республики - «Герой Таджикистана». В 1998-м году в Гафуровском районе Согдийской области был открыт Республиканский музей имени Бободжона Гафурова. Его именем названы монументы и проспекты городов и сел (при Академии наук Таджикистана, г. Душанбе и Согдийской области). В 1998 году Правительство Согдийской области учредило Знак академика Бободжона Гафурова, которым регулярно награждаются победители конкурса за внесенный ценный вклад в области науки и образования. Более того, вся его жизнь являет собой пример преданного и самоотверженного служения интересам науки, своего народа и Отечества. Бобоҷон Ғафуров Дар ин мақола зиндагиномаи устод Бобоҷон Ғафуров – биография оварда мешавад. Марҳамат Бобочон Гафуров. Б  обоҷон Ғафуров 31 декабри соли 1908 дар рустои Исфисор, ҳоло ш. Ғафурови вилояти Суғд ба дунё омад. Дар ташаккули ӯ, чун инсони комилу хоксор, ватандӯст, олими нуктасанҷ оилаи меҳнатдӱст, падараш Сангинов Ғафур деҳқон ва коргари роҳи оҳан (соли вафот 1935) ва хусусан модари маърифатпарвари ӯ шоира Розия Озод (Розия Бойматовна Ғафурова) таъсири мусбӣ расонидаанд.Давраи ҷавонии ӯ дар вазъияте мегузашт, ки ҷараёни сиёсӣ-иртиҷоии туркпарастон (пантуркистҳо) вуҷуд доштани халқи тоҷикро инкор карда, Осиёи Миёнаро ба империяи «Туркияи бузург» пайваст карданӣ буданд. Фаъолияти илмӣ-эҷодии Б. Ғафуров дар шароите оғоз гардид, ки дар афкори ҷамъиятӣ бояд исбот мешуд, ки халқи тоҷик бо меҳнати шоёнаш дар тамаддун аз давраҳои қадим маълум ва машҳур аст. Бобоҷон Ғафуров cолҳои 1928-1930 шунавандаи курсҳои олии ҳуқуқшиносии ш. Самарқанд ва cолҳои 1931-1935 Институти умумииттифоқии рӯзноманигории ш.Москва буд. 1930-1931 дар Комисариати халқии адлияи ҷумҳурӣ, рӯзномаи «Қизил Тожикистон». Солҳои 1935-1938 ҷонишини муҳаррир, муҳаррири «Қизил Тожикистон» кор кардааст. Солҳои 1938-1941 аспиранти институти таърихи АИ Иттиҳоди Шӯравӣ таҳсил намуда соли 1941 рисолаи номзади илмро дифоъ намудааст. Аз соли 1941 то 1944 котиби КМ ҲК (б) Тоҷикистон оид ба пропаганда ва агитатcия (ташвиқ ва тарғиб), Аз 1944 то 1946 вай дар вазифаи дабири дуввум ва аз соли 1946 то 24 майи соли 1956 дар вазифаи нахустин дабири Кумитаи Марказии Ҳизби Коммунистии Тоҷикистон буд. Дар баробари кори ҳизбӣ Бобоҷон Ғафуров бо фаъолияти омӯзгорӣ ва илмӣ мағул шудааст. Аз соли 1936 то соли 1938 дар Мактаби олии хоҷагии қишлоқи Тоҷикистон омӯзгори иқтисоди сиёсӣ буд. Аз соли 1  939 то соли 1940 дар Донишгоҳи омӯзгории шаҳри Сталинобод таърихи халқҳои ИҶШС таълим медод. Аз соли 1942 то соли 1948 мудири сектори таърихи Инстиути таърих, забон ва адабиёти шӯъбаи тоҷикистонии АИ СССР ва дар соли 1951 аъзои ҳақиқии АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст. Аз соли 1956 то поёни зиндагиаш Б. Ғафуров вазифаи мудири Пажуҳишҳои шарқшиносии (Фарҳангистони Улуми Иттиҳоди Шӯравӣ) ва сармуҳаррири маҷаллаи “Осиё ва Африка” – ро бар ӯҳда дошт. Бо сарварии Б. Ғафуров Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон (1948), Академияи илмҳои Тоҷикистон (1951) ташкил дода шуд. Ҳанӯз дар солҳои 30-юми асри XX, ӯ ба омӯхтани таърихи халқи тоҷик шурӯъ намуда, соли 1941 дар мавзӯи «Таърихи тариқати исмоилия аз ибтидои асри XIX то ҷанги якуми ҷаҳон» рисолаи номзадӣ дар соли 1941 ва 25 феврали соли 1952 рисолаи докториро дар мавзӯи «Таърихи халқи тоҷик» аз Муассисаи Таърихи Фарҳангистони Улуми Иттиҳоди Шӯравӣ (АИ Иттиҳоди Шӯравӣ, Москва) ба даст овард. Дар соли 1958 аъзо-корреспонденти АИ СССР интихоб шудааст. Бо кӯмаки амалии ӯ гурӯҳи муаллифон бори аввал таърихи халқи тоҷикро дар се ҷилду панҷ китоб навишта, солҳои 1963-1965 дар нашриёти «Наука»-и Москва чоп намуданд. Академик Бобоҷон Ғафуров муаллифи қариб 400 асару мақолаҳо оид ба таърихи халқи тоҷиква таърихи умумиҷаҳонӣ мебошад, ки дар нашрияҳои гуногуни дунё чоп шудаанд. Асарҳои ӯ бо забонҳои гуногун дар Деҳлӣ, Берлин, Рим, Теҳрон, Пекин,  Афина, Кобул, Париж, Қарочи, Варшава ва ғ. Бо теъдоди зиёд ба табъ расидаанд. Бо ташаббус ва зери таҳрири ӯ танҳо бо забони англисӣ қариб 30 асар дар мавзӯъҳои муҳими таърихи мамлакатҳои Шарқ нашр гардидаанд. Профессор, мактаби калон ва эътирофшудаи шарқшиносиро асос гузошт. Дар байни осори вай китобҳои бисёрҷилдаи чун “Таърихи халқи тоҷик” ва «Тоҷикон» ҷо мегиранд, ки ба тоҷикӣ ва русӣ мунташир шудаанд. Аллома Бобоҷон Ғафуров барои навиштани шоҳасари худ «Тоҷикон» миқдори зиёда аз 2000 сарчашмаҳои дохилӣ ва хориҷӣ, монография, брошюра ва мақолаҳои илмиро самаранок истифода кардааст. Ин китоб дар баробари Шоҳномаи А. Фирдавсӣ, «Таърихи Бухоро»-и Абӯбакри Наршахӣ, «Сиёсатнома»-и Низомулмулк чун шиносномаи халқи тоҷик барои асрҳои оянда хизмат менамояд. Ба туфайли фаъолияти илмӣ-ҷамъиятии ӯ дар байни ҷумҳуриҳои Иттиҳоди Шӯравӣ ва хусусан мамлакатҳои Шарқ, муносибатҳои муътадили тиҷоратии–фарҳангӣ ба амал омаданд. Академик Бобоҷон Ғафуров ягона олими тоҷик буд, ки ӯро чун сиёсатмадори варзида дар миқёси ҷаҳон, хусусан дар Шарқ, хуб мешинохтанд. Шоири машҳури Покистон Файз Аҳмад Файз соли 1978 кабри Ғафуровро зиёрат карда чунин гуфта буд: «Ин фарзанди бузурги тоҷик дар асл фарзанди бузургтарини Машриқзамин мебошад». Ҳамин тавр, натиҷаи асосии заҳматҳои бисёрсолаи академик Бобоҷон Ғафуров дар соҳаи илм дар он аст, ки ӯ исбот намуд, ки халқи тоҷик қадимтарин халқи Осиёи Миёна ва ориёӣ мебошад. Ин марди оқилу хирад дар ташаккули худшиносии миллии халқи тоҷик саҳми худро гузошт. Таҷрибаи таърихии халқи тоҷик, ки устод Бобоҷон Ғафуров онро дар асарҳои худ объективона таҳлил ва ҷамъбаст намудааст. Дар китоби “Равшангари бузург” (Душанбе:”Адиб”, 2006, 340 с.) Муҳаммадҷон Шакурӣ лаҳзае аз ҳаёти академик Б. Ғафуров оварда шудааст: “Соли 1972 китоби академик Бобоҷон Ғафуров «Тоҷикон» аз чоп баромад, ва зуд шӯҳрат ёфт. Ҳар зиёии тоҷик мекӯшид, ки нусхае аз он ба даст биёварад ва ҳар кас, ки ба даст овард, ба як нишаст хонда мефуровард. Пас аз чанде Б. Ғафуров (1909-1977), ки дар Маскав зиндагӣ мекард ва сарвари Пажӯҳишгоҳи ховаршиносии Фарҳангистони улуми шӯравӣ буд, худ ба шаҳри Душанбе омад ва бештар аз пештар мавриди таваҷҷӯҳи мардум қарор гирифт.Рӯзе дар хонаи нависанда Ҷалол Икромӣ нишасте ба ифтихори Бобоҷон Ғафуров барпо шуд. Иддае аз аҳли илму адаб гирд омаданд. Аз ҷумла Мирзо Турсунзода ва профессор Иосиф Самойлович Брагинский ҳозир шуданд. Яке аз аҳли нишаст Бобоҷон Ғафуровро шодбош гуфт ва таъкид кард, ки чун Ғафуров ба унвони сарвари Тоҷикистон (солҳои 1946-1956) ва донишманди забардасте барои миллат хидматҳои бузург кардааст, бахусус пас аз чоп шудани китоби «Тоҷикон» месазад, ки ӯро падари миллат бигӯем. Б. Ғафуров сухани ӯро бурид ва гуфт: Камина падари миллат нестам, фарзанди миллат ҳастам, ки мехоҳам хидмат кунам. Падари миллат устод Айнӣ буд, ки барои умри дубора ёфтани тоҷикон бештар аз ҳар касе мубориза кардааст ва ба ғалаба расидааст. Ин сухани Ғафуров ба аҳли маҷлис хуш омад. Аввал рӯҳу равони падари миллатро табрик хонданд ва баъд фарзанди миллатро шодбош гуфтанд. Устод Бобоҷон Ғафуров – 12 июли соли 1977 дар ш. Москва вафот кардааст, оромгоҳи устод бо қарори Ҳукумати ҶШС Тоҷикистон дар саҳни боғи ба номи С. Айнӣ дар ш. Душанбе муқарар шудаааст. Ба шарофати некдошти фарзанди баруманди миллат, олими шинохта, донишманди бузург устод Бобоҷон Ғафуров дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳраки Ғафуров ва Ноҳияи Ғафуров дар Вилояти Суғд номи ӯро доранд. С  оли 1997 Бо қарои Ҳукумати ҶТ ба Донишгоҳи давлатии Хуҷанд номи академик Бобоҷон Ғафуров дода шуд. Соли 1997 Бобоҷон Ғафуров бо унвони олии Қаҳрамони Тоҷикистон сарфароз шудааст. Якчанд нимпайкараву (назди АИ Тоҷикистон ш. Душанбе ва диг.) хиёбонҳои шаҳру рустоҳо ба номи ӯ сохтаву гузошта шудаанд. Соли 1998 Ҳукумати вилояти Суғд Нишони ба номи академик Бобоҷон Ғафуровро таъсис додааст, ки мунтазам барои саҳми арзанда дар соҳаи илму маориф ба ғолибони озмун тақдир карда мешавад. Бо ташаббуси бевоситаи шогирди Бобоҷон Ғафуров профессор Ҳабибулло Холҷӯраев соли 1998 дар ш.Ғафуров вилояти Суғд Осорхонаи ба номи академик Бобоҷон Ғафуров таъсис дода шудааст. Дар назди осорхона зери сарварии Ҳабибулло Холҷӯраев Маркази илмии “Ғафуровшиносӣ” (“Гафуроведение”) амал карда истодааст, ки доир ба мероси илмии академик Бобоҷон Ғафуров ва дигар масъалаҳои таърих тадқиқотҳои илмӣ мебарад. Марказ якчанд китобу рисолаҳои илмиро ба забонҳои тоҷикӣ, русӣ ва ӯзбекӣ нашр намудааст.Точикон Халки точик ба иттиходи бузурги миллатхои сотсиалисти, ки Иттифоки Республикахои Советии Сотсиалистиро ташкил додаанд, дохил мешавад. Вай хамрохи бародари калони Худ – халки кабири рус ва дигар халкхои бародари мамлакатамон тахти рохбарии Партияи Коммунистии Иттифоки Совети бо кадамхои устувор ба суи коммунизм пеш меравад. Аз кадимулайём риштахои гусехтанашавандаи дустию хамкори халкхои Иттифоки Советиро ба хам пайваста, муборизаи якчояи зидди золимон ва истилогарон онхоро муттахид сохтааст. Инро дар тимсоли робитахои таърихии узбекхо, точикхо, туркманхо, киргизхо, казокхо, каракалпокхо ва дигар халкхои республикахои Осиёи Миёна метавон возеху равшан мушохида намуд. Тадкики таърихи халки точик барои донистани манбаъхои равобити анъанавии халкхои Осиёи Миёна кумак хохад расонд. Хусусан точикон ва узбекон, ки ташаккули халкияти онхо дар асоси умумии нажоди карор гирифтааст, бо хамдигар алокаи хеле наздик доранд. Чунон ки узбекон аз сарвати мадании халки точик бахраманд мегардиданд, хамин тарика, точикон низ аз комёбихои маданияти халки узбек файзёб буданд; хусусияти маданияти модди, урфу одат, санъат ва хунархои халкиии точикон ва узбекон чунон наздиканд, ки гохо дар байни онхо фарк гузоштан мумкин намешавад. Таърихи даврахои кадимтарин, кадим ва хамчунин давраи асримиёнагии ин халкхо хеле шабех ва Аксаран яксон буда, илова бар ин сайри тараккиёти он дар як сарзамин ба вукуъ пайвастааст. Бо вучуди ин, ду халк ташаккул ёфт, ки имруз ба миллатхои сотсиалистии точик ва узбек мубаддал гардидааст. Бинобар хамин хам омузиш ва тахкики таърихи точикон, сахми ба худ хоси онхо ба ганчинаи тамаддуни башари бо омузиш ва тахкики таърихи хамаи халкхои Осиёи Миёна, бо ошкор намудани он чи ки онхоро муттахид сохтааст, алокаи чудонашаванда дорад. Дар асоси чунин омузиш решахои амики таърихии хамкории бародаронаи халкхои Осиёи Миёнаро муайян кардан имконпазир хохад шуд. Чунон ки маълум аст, таърихи точикон, мисли хамаи халкхои Осиёи Миёна, бо таърихи бисёр халкхои шарки хоричй, кабл аз хама, Хиндустон, Покистон, Афгонистон, Эрон, кишвархои араб ва як катор мамлакатхои дигар алокаманд аст. Мо – таърихшиносони совети ба робитахои таърихии халкхои Осиёи Миёна ва шарки хоричи, ки онхоро дар мубориза барои сулх ва пешрафти ичтимой муттахид месозад, бахои балан медихем. Дар асархои олимони буржуази гузаштаи халкхои Шарк, аз он чумла точикон, хамчун силсилаи беинтихои чангу чидолхо ва табаддулоти дарбори тасвир ёфта, бештар наклу ривоятхо дар бораи подшохон, хокимон ва сипахсолорон оварда мешаванд; гох-гох дар байни ин наклу ривоятхо баъзе маълумоти рочеъ ба таърихи маданиятро дучор омадан мумкин аст. Муаррихони буржуази конунияти таърихиро дар ин холат ё умуман рад мекунанд ё худ аз нуктаи назари идеалисти тафсир медиханд. Тамоми хуччат ва мадракхои фаровони оид ба таърихи Осиёи Миёна нишон медихад, ки кушишхои як катор муаррихони буржуази, аз чумла муаллифони ба Ватани совети хиёнат карда, ба хизмати империалистон гузашта, ки таърихи халкхои ин сарзаминро холи аз зиддиятхои синфи ва муборизахои синфи вонамуд карда, онро факат чун арсаи задухурд ва низоъхои ирку нажодхои мухталиф ба калам додани мешаванд, бехуда ва бенатича аст. Ин кабил муаррихон бар хилофи далелхои илми иркро бо халк айният дода, Назария»-и ханнотонаи мумтозии ин ё он ирки «асил»-ро пеш меронанд. Дар айни замон онхо ба як типи нажодии помири-фаргони нисбат доштани узбекон ва точиконро инкор мекунанд. Умуман кушиши аз нуктаи назари иркият тавзех додани таърихи Осиёи миёна, хамчунин дигар кишвархо, зарарнок ва аз чихати и  лми тамоман беасос аст.Шарху баёни хакикатан илмии ходисахои хаёти ичтимой, иктисоди, сиёсй ва мадании халкхои гуногун факат дар партави таълимоти марксисти-ленини доир ба таърихи чамъият имконпазир мегардад. К.Маркс механизми тараккиёти чамъиятиро дохиёна муайян намуда, гуфтааст: «Одамон дар истехсолоти чамъиятии хаёти худ ба муносибатхои муайян ва зарурии ба иродаи худашон вобастанабудае – ба муносибатхои истехсолие дохил мешаванд, ки ин муносибатхо ба зинаи муайяни инкишофи куввахои истехсолкунандаи моддии онхо мувофик меоянд. Мачмуи ин муносибатхои истехсоли сохти иктисодии чамъиятро, базиси реалиеро ташкил мекунад, ки бар болои ин базис надстройкаи хукуки ва сиёси пойдор мегардад ва шаклхои муайяни шуури чамъияти ба ин базис мувофик меоянд. Тарзи истехсолоти хаёти модди сабабгори умуман протсессхои сотсиали, сиёси ва маънавии хаёт мегардад. Шуури одамон хастии онхоро муайян намекунад, балки, баръакс, хастии чамъиятии онхо шуури онхоро муайян мекунад. Куввахои истехсолкунандаи моддии чамъият дар зинаи муайяни инкишофи худ ба муносибатхои истехсолии мавчуда ё худ – ки ин факат ифодаи хукукии хамин муносибатхо аст – ба муносибатхои моликият, ки дар дохили хамин муносибатхо он куввахо то хол инкишоф меёфтанд, зид меоянд. Ин муносибатхо, ки пештаршакли инкишофи куввахои истехсолкунанда буданд, акнун кишани онхо мегарданд. Он гох давраи револютсияи сотсиали фаро мерасад. Бо тагиир ёфтани асоси иктисоди дар тамоми надстройкаи бузург ба таври каму беш тез табаддулот ба амал меояд» . Илми Марксисти-ленини чунин мавкеи мухими базис – мачмуи мураккаби муносибатхои истехсолии ин ё он мархалаи тараккиёти таърихиро ба асос гирифта, конуни амали мутакобили базис ва надстройка, роли фаъоли надстройка ва шаклхои муайяни шуури чамъиятии алокамандии он, маданияти маънави ва моддиро ошкор менамояд. Бехтарин сарватхои маданияти маънави ва модди, ки дар давоми хазорон сол аз тачрибаи чамъиятию таърихии инсоният руидаанд, самараи фаъолияти модди, илми ва бадеии башарият, дониши пешкадам, назария ва шаклхои мутараккии тафаккури эчоди, яъне мероси мадани, бо тамоми маънихои умумисотсиологии он чун василаи муктадир дар тахаввулоти амики чамъияти хозира хизмат мекунад. Ин аст, ки мо ба омухтан ва тахкики амалии гузаштаи таърихии гании халкхо пардохта ва ба он тачдиди назар намуда, дар рохи пешрафти хакикии ичтимой ва ташаккули шахсияти мутаносиби коммунисти аз он неруи тозаи маънави хосил мекунем.  Чунон ки маълум аст, муборизаи синфи кувваи ба харакатоварандаи тараккиётиТаърихии чамъияти антагонисти мебошад. Аз ин ру, шуру ошубхои халки хар гох чамъияти осиёимиёнагиро ба ларза меоварданд. К.Маркс ва Ф.Энгелс навиштаанд: «Озод ва гулом, патритсий ва плебей, помешик ва крепостной, усто ва шогирд – хулоса, золим ва мазлум нисбат ба ядигар дар антагонизми доими буданд, муборизаи пай дар паи гох пинхони ва гох ошкор мебурданд, ки ин мубориза хамеша бо азнавсозии револютсионии тамоми бинои чамъияти ё бо халокати умумии синфхои муборизакунанда анчом меёфт» . Барои таърихшиносон чунин нишондоди В.И.Ленин багоят мухим аст, ки марксизм ба кашф кардани қонунияти ин ҳодисаҳое, ки «ба назар печдарпеч ва ҳарҷумарҷ менамоянд» роҳ нишон дод, яъне вай назарияи муборизаи синфиро кашф кард. |