питон. Питон (Python) тілінде программалау 1 дәріс – Python тіліне кірі. Питон (Python) тілінде программалау 1 дріс Python тіліне кіріспе

• Название: Питон (Python) тілінде программалау 1 дріс Python тіліне кіріспе
• Анкор: питон
• Дата: 13.10.2021
• Размер: 50.79 Kb.
• Имя файла: Питон (Python) тілінде программалау 1 дәріс – Python тіліне кірі.doc
• Тип: Программа; #247064

Питон (Python) тілінде программалау 1 дәріс – Python тіліне кіріспе

Питон (Python) тілінде программалау

1 дәріс – Python тіліне кіріспе

Бөрібаев Бақыт

[e-mail]

Мехмат ғимараты, 229 бөлме

Ұялы тел: [phone]

Сұрақтар:

• 
  Питон тілінің атқаратын қызметі және қолданылуы, қысқаша даму тарихы
  
• 
  Питон тілінің нұсқалары
  
• 
  Тілдің жұмыс ортасы
  
• 
  Питон тілінде алғашқы қарапайым программа құру
  

Оқулықтар және Интернет ресурстары

• 
  Гэддис Т. Начинаем программировать на Python. Пер. с англ. -СПб.: БХВ-Петербург, 2019. -768 с.
  
• 
  Бэрри Пол. Изучаем программирование на Python. -Пер с англ. -М.: Изд-во «Э», 2017. -624 с.
  
• 
  Васильев А. Н. Python на примерах. Практический курс по программированию. -СПб.: Наука и Техника, 2016. -432 с.
  
• 
  Лутц М. Изучаем Python, -4-е изд.: Пер. с англ. -СПб.: Символ-Плюс, 2011. -1280 с.
  
• 
  Рамальо Л. Python. К вершинам мастерства. -Пер. с англ. –М.: ДМК Пресс, 2016. -768 с.
  
• 
  Шолле Ф. Глубокое обучение на Python. — СПб.: Питер, 2018. -400 с.:
  
• 
  https://www.python.org/ - ресми python сайты
  
• 
  www.netacad.com – Cisco Corp. фирмасының қосымша сайты
  
• 
  https://pythontutor.ru/lessons/inout_and_arithmetic_operations/ - электронный учебник http://www.opensource.org/licenses/mit­license.php - лицензии по Python
  

  1. Питон тілінің атқаратын қызметі

  • 
    Питон - объектіге бағытталған жоғары деңгейлі, динамикалық программалау тілі, ол интерпретатор арқылы жұмыс істейді. Оның құрамындағы мәліметтер құрылымы мен олардың дина-микалық түрде типтелуі қолданбалы программалар жазуға өте ыңғайлы болып саналады [1].
    
  • 
    Python - интерпретируемый, объектно-ориентированный язык программирования высокого уровня с динамической семантикой. Его встроенные структуры данных высокого уровня в сочетании с динамической типизацией и динамической привязкой делают его очень привлекательным для создания прикладных программ [1].
    

    Питон тілінің даму жолы

  • 
    Питон – жалпы мақсаттағы жоғары деңгейдегі программалау тілі. Ол 1991 жылы пайда болған, оны алғаш рет 1991 ж. жасап шығар-ған Guido van Rossum (Гидо ван Россум) деген маман болатын. 2018 жылдың шілде айында Ван Россум 30 жылдай істеген көш-басшылық қызметінен кетті.
    
  • 
    Python - интерпретируемый высокоуровневый язык програм-мирования общего назначения. Язык Python был создан Guido van Rossum-ом и впервые выпущена в 1991 году. В июле 2018 года Ван Россум ушёл с поста лидера в языковом сообществе после 30 летней работы.
    

    Питон тілінің даму жолы

  • 
    Питон (Python) тілін жасау 1980 ж. соңында голланд институты CWI (Математика және информатика орталығы, голл. Centrum Wiskunde & Informatica) қызметкері Гвидо ван Россум (ағыл. Guido van Rossum) бастауымен, ABC тілі негізінде жасалды. 1991 ж ақпанда Гвидо тіл жайлы алғашқы мәліметін жариялаған болатын ( группа новостей - alt.sources).
    

    Питон тілінің даму жолы

    Python тілінің даму кезеңдері
    Шыққан мерзімдері	Python тілі нұсқасы (шығу мерзімі)
    Python 0.9.0 (1991-02)	-
    Python 0.9.0 (1991-02)	-
    Python 2.x (2000-10-16)	Python 2.7.11 (2015-12-05)
    Python 3.x (2008-12-03)	Python 3.4.5 (2016-06-27)
    	Python 3.5.2 (2016-06-27)
    	Python 3.6.1 (2017-03-21)

    Python тілі неге кең таралған?

  • 
    Бұл тіл интернетте тегін таратылады:
    
    • 
      Кітапханасы өте бай, мүмкіндіктері мол
      
  • 
    Питон барлық аймақтарда қолданыс тапты:
    
    • 
      Web қосымшаларын жасайды
      
    • 
      Мәліметтер базасымен жақсы жұмыс істей алады
      
    • 
      Үстелдегі дербес компьютерлерде жеңіл программаланады
      
    • 
      Мәліметтерді талдау ісінде де қолданылады
      
    • 
      Бейнелер мен суреттерді жақсы өңдейді
      
    • 
      Объектіге бағытталған программалауды сүйемелдейді
      
    • 
      Интерактивті түрде жұмыс істеуге де ыңғайлы болып табылады
      

    2. Питон нұсқалары (версиялары)

  • 
    Питон тілінің кең пайдаланылатын нұсқалары 2.7 … 3.6.
    
  • 
    Кез келген нұсқасын пайдалана аласыз, оны өзіңіз қалауыңызға болады.
    
  • 
    Осы нұсқалардың айырмашылығы неде?
    
  • 
    Олардың СИНТАКСИСІ және ішкі функциялары әртүрлі болып келеді
    
  
  
  Python 2.7.*
  
  Python 3.6.*
  
  
  

  Питон нұсқаларын қолдану

  • 
    Питон 2.x нұсқалары ескірген, қазіргі қолданыстағысы соңғы 3.х нұсқалары.
    
  • 
    Бірақ Питон 3.x нұсқаларының аздаған кемшіліктері бар, кітапханалары үлкейген сайын, сүйемелденуі қиындап барады, Linux және Mac жүйелері әлі де 2.x нұсқаларын пайдаланып келеді
    
  • 
    3.x нұсқалары компьютер жадын өте тиімді пайдаланады
    
  • 
    Келесі аптаға шейін келесі сайт мәліметтерімен танысып шығыңдар: https://wiki.python.org/moin/Python2orPython3
    

    3. Питон тілін қолдану ортасы

  • 
    Common Python ортасынан керекті программаларды жүктеп алу: Ресми бастапқы программалар (релиздер) Python, IDLE және Python қоршаулары (утилиттері)
    
  • 
    Ұсынылатын нұсқалар 2.7.x ... 3.6.x
    
  • 
    MS DOS жүйесінің CMD командалық жолын пайдалану арқылы
    
  • 
    cmd командаларын іске қосып, "python" тіліне кіру қажет
    
  • 
    Программа жазу құралдары:
    
    • 
      Web ресурстар – www.pythonanywhere.com – тегін кіруге болатын серверден программалар көшіріп алу
      
    • 
      PyCharm ортасы - https://www.jetbrains.com/pycharm/
      
      • 
        Кәсіби программалар жасау үшін: Jupyter - http://jupyter.org/
        
      • 
        Жылдам істейтін Питон консолын және интерпретаторларды пайдалану
        

    Тілді қолдану орталары

    • 
      IDLE
      
    • 
      CMD
      

    Тілді қолдану орталары

    • 
      PyCharm
      
    • 
      Jupyter Notebook
      

    Алғашқы қарапайым программа

  • 
    lec1.py - программа нәтижесін шығару
    

    Алғашқы қарапайым программа

  • 
    1-мысал bax1.py - файл аты
    
  
  
  a = 24 + 2 # Қосу b = 2 - 20 # Азайту c = 12 * 6 # Көбейту d = 12/1.2 # Бөлу e = 34**2 # Дәрежелеу e = 34*34 print("a-->", a) print("b-->", b) print("c-->", c) print("d-->", d) print("e-->", e)
  
  Нәтижесі:
  
  a--> 26
  
  b--> -18
  
  
  c--> 72
  
  d--> 10.0
  
  e--> 1156
  

  Қорытынды (резюме)

  • 
    Питон жылан емес екен (фильм аты)
    
  • 
    Питон басқа программалау тілдеріне қарағанда, жеңіл игеріледі, қысқа жазылады
    
  • 
    Жалпы 2 нұсқасы (версиясы) бар екен
    
  • 
    IDLE, Shell, CMD, Jupyter Notebook, PyCharm, Jupyter Notebook, www.pythonanywhere.com, PyCharm, т.с.с. программа құру орталарында жұмыс істей аламыз
    
  • 
    Енді іске кірісіп, программа құруды бастайық 
    

    Сонымен, аяқтаймыз. Тыңдағандарыңызға рахмет!

  
  
  Егер басқа үй жануарларыңыз болмаса, Питонды бір байқап көрейік.
  
  Python тілінде программалау
  
  2 дәріс – Жалпы мәліметтер
  
  Бөрібаев Б.
  
  [e-mail]
  
  Мехмат ғимараты, 229 бөлме
  
  
  

  Сұрақтар

  • 
    print () функциясы
    
  • 
    Шығарылатын мәліметтерді форматтау
    
  • 
    If-else операторы және математикалық операторлар
    
  • 
    Мәліметтер енгізу
    
  • 
    Кодтарға комментарийлер беру
    
  • 
    Программа коды мысалдары
    

    print () функциясы

  • 
    Бұл Питон тілінің ең жиі қолданылатын функциясы
    
  • 
    Тілдің құрамдас ішкі (стандартты) функциясы
    
    • 
      print "Some Text" – python 2.7.*
      
    • 
      print("Another Text") – python 3.6.*
      
  • 
    Аргументтері:
    
    • 
      print(*object, sep="", end='\n', file=sys.stdout, flush=False)
      
  • 
    Мысал:
    

    print("Кім маған ", " 1000 теңге бере алар екен", sep="дәл қазір", end="?!")

  
  
  Соңғы жол нәтижесі:
  
  Кім маған дәл қазір 1000 теңге бере алар екен?!
  
  
  

  Мәлімет шығару форматтары

  • 
    Сіз шығарылатын мәліметті дұрыстап рәсімдей аласыз.
    
  • 
    Оны қалай істеуге болар екен?
    
  • 
    Оның бірнеше тәсілі бар:
    
  • 
    1-мысал:
    

    name = "Азат"

    print("Танысайық, менің атым - %s" % name)

  
  
  Нәтижесі
  
  ... /PycharmProjects/bb/venv/btanis.py
  
  Танысайық, менің атым - Азат
  
  Process finished with exit code 0
  
  
  

  2-мысал:

  • 
    2-мысал:
    

    name = "Азат" surname = "Ғаниұлы" print("Менің толық аты-жөнім - %s %s" % (surname, name))

  • 
    3-мысал:
    

    a = 10 b = 20 print("%i және %i қосындысы - " % (a,b),a+b)

  
  
  Мәлімет шығару форматтары
  
  10 және 20 қосындысы - 30
  
  Менің толық аты-жөнім - Ғаниұлы Азат
  

  4-мысал:

  • 
    4-мысал:
    
    • 
      .format(...) әдіс
      

    print("Оқу {1} болашақта {0} бола ма?".format("пайдалы ", "сендерге"))

    • 
      Тапсырма: Кітаптардан .format() туралы толық оқып, келесі сабақта айтып бересіңдер.
      
  • 
    Форматтардағы % таңбасы жайлы берілген түсініктер түйіні
    
  • 
    Мұның толық кестесі келесі слайдта
    

    i – int	# бүтін сан
    d – signed int decimal	# таңбалы ондық сан
    c – character	# таңба, символ
    f – float s - string	# нақты, жылжымалы нүктелі сан # сөз тіркесі (строка - тіркес)

  
  
  Мәлімет шығару форматтары
  
  Оқу сендерге болашақта пайдалы бола ма?
  
  
  

  % таңбасы арқылы түрлендіру кестесі

  Түрлендіру таңбасы	Түсініктемесі
  d	Таңбалы ондық сан
  i	Таңбалы ондық сан
  o	Таңбасыз сегіздік сан
  u	'd' таңбасының бұрынғы ескі эквиваленті, яғни таңбалы ондық сан
  x	Таңбасыз он алтылық сан (кіші әріптер, төменгі регистр)
  X	Таңбасыз он алтылық сан (бас әріптер, жоғарғы регистр)
  e	Жылжымалы үтірлі экспоненциал формат (кіші әріптер)
  E	Жылжымалы үтірлі экспоненциал формат (бас әріптер)
  f	Жылжымалы нүктелі ондық сан форматы
  F	Жылжымалы нүктелі ондық сан форматы
  g	Егер дәреже -4-тен артық болса немесе дәлдігі төмен болса, «e» сияқты, әйтпесе «f» форматы секілді
  G	Егер дәреже -4-тен артық болса немесе дәлдігі төмен болса, «E» сияқты, әйтпесе «F» форматы секілді
  c	Бір символ (бүтін санды немесе символдардың бір жолын қабылдайды
  r	repr () -ді пайдаланып, кез келген объектіні түрлендіреді
  s	str () -ді пайдаланып, кез келген объектіні түрлендіреді
  %	Ешқандай аргумент түрлендірілмейді, нәтижесінде «%» символы алынады

  Мәліметтер арасын ажырату символдары

  • 
    5-мысал: жай бос орын таңбасымен бөлу
    

    print('Бір','Екі','Үш')

  • 
    6-мысал: нүктелі үтір (;) таңбасымен бөлу
    

    print('Бір','Екі','Үш', sep=';')

  • 
    7-мысал: басқаша () таңбалармен бөлу
    

    print('Бір','Екі','Үш', sep='

    ')
  • 
    8-мысал: көлденең табуляция (\t) арқылы бөлу
    

    print('Бір\tЕкі\tҮш')

  • 
    9-мысал: келесі жолдарға көшіру (\n)
    

    print('Бір\nЕкі\nҮш')

  
  
  Нәтижелер:
  
  Бір Екі Үш
  
  Бір;Екі;Үш
  
  БірЕкіҮш
  
  Бір Екі Үш
  
  Бір
  
  
  Екі
  
  Үш
  

  Сандарды форматтап шығару

  • 
    Форматсыз шығару
    

    jp = 5450000.0 print('Жылдық пайда:',jp) ap = jp/12.0 print('Айлық пайда:',ap)

  • 
    Форматпен шығару, '2f' – формат спецификаторы : бөлшегі 2 цифр
    

    a = 54321.6789

    print(format(a,'.2f'))

    print(format(a,'.1f'))

  • 
    Форматпен шығару, 'e' – формат спецификаторы : экспоненциалды сан
    

    print(format(54321.6789,'e'))

    print(format(54321.6789,'.2E'))

    
    
    54321.68
    
    54321.7
    
    
    Нәтижесі:
    
    Жылдық пайда: 5450000.0
    
    Айлық пайда: 454166.6666666667
    
    5.432168e+04
    
    5.43E+04
    

    Сандарды форматтап шығару

    • 
      Форматпен валютаны шығару, бүтін бөліктің әрбір 3 цифрын үтірмен бөліп жазу
      

    at = 3500.0 # айлық табыс jt = at*12 # жылдық табыс print('Сіздің жылдық табысыңыз $', format(jt,',.2f'),sep='')

    • 
      Форматпен шығару, '10.2f' – формат спецификаторы : ені – 10, бөлшегі 2 цифр
      

    a = 54321.6789

    print('a санының мәні = ',

    format(a,'10.2f'))

    • 
      Формат арқылы бүтін санның енін (14) беріп, әрбір 3 цифрды үтірмен бөліп жазу
      

    print(format(123456789,'14,d'))

    
    
    Сіздің жылдық табысыңыз $42,000.00
    
    a санының мәні = 54321.68
    
    123,456,789
    

    Сандарды форматтап шығару

    • 
      Келесі программада санды валюта түрінде шығару көрсетілген.
      

    # Бөлшегі бар нақты санды шығару.

    amount_due = 5000.0

    monthly_payment = amount_due / 12

    рrint('Әрбір айлық төлем = ', format(monthly_payment, '.2f'))

    • 
      Программа нәтижесі:
      Әрбір айлық төлем = 416.67
      

    Сандарды форматтап шығару

    • 
      Келесі программада санды валюта түрінде шығару көрсетілген.
      

    # Бөлшегі бар нақты санды шығару.

    amount_due = 5000.0

    monthly_payment = amount_due / 12

    рrint('Әрбір айлық төлем = ', format(monthly_payment, '.2f'))

    • 
      Программа нәтижесі:
      
    
    
    Нәтижесі:
    
    Әрбір айлық төлем = 416.67
    
    
    

    Сандарды форматтап шығару

    • 
      Келесі программада санды валюта түрінде шығару көрсетілген.
      

    # Нақты санды валюта түрінде шығару monthly_pay = 30000.0 annual_pay = monthly_pay * 12 print('Сіздің жылдық табысыңыз $', format(annual_pay,',.2f'),sep='')

    
    
    Нәтижесі:
    
    Сіздің жылдық табысыңыз $360,000.00
    
    
    

    Сан өрісі енін көрсету

    >>> print('Сан = ', format(12345.6789,'12,.2f')) Enter

    >>> print('Сан = ', format(12345.6789,'12.2f')) Enter

    
    
    Нәтижесі:
    
    Сан = 12,345.68
    
    Нәтижесі:
    
    Сан = 12345.68
    
    
    

    Бүтін сан енін көрсету

    • 
      format функциясын бүтін сандарға да қолдана аламыз. Мұнда екі түрлі мүмкіндік бар:
      
    • 
      тип көрсеткіші ретінде d символы қолданылады:
      
    • 
      дәлдік көрсетілмейді.
      
    • 
      Төменде 123456 саны форматсыз шығарылған:
      

    >>> print(format(123456, 'd'))

    • 
      Келесі жолда 123456 үтір арқылы ажыратылып жазылады:
      

    >>> print(format(123456, ',d'))

    • 
      Төменде санның ені 10 орынмен берілген:
      

    >>> print(format(123456, '10,d'))

    
    
    Нәтижесі: 123456
    
    Нәтижесі: 123,456
    
    Нәтижесі: 123,456
    

    Пайыз (%) таңбасын шығару

    • 
      Пайыз таңбасын шығару үшін санның типін көрсететін f символы орнына % таңбасын қою керек:
      

    >>> print(format(0.5,'%'))

    • 
      Егер бүтін сан түрінде бергіміз келсе, дәлдігін 0 етіп береміз:
      

    >>> print(format(0.5,'.0%'))

    >>>

    
    
    Нәтижесі: 50.000000%
    
    Нәтижесі: 50%
    
    
    

    If-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

    • 
      if-else нұсқауларының ішкі операторларын (блоктары) шегініспен жазу керек, ол үшін мыналарды есте сақтау қажет:
      
    • 
      if - else нұсқаулары шегініссіз тураланып, бір деңгейде жазылады;
      
    • 
      if және else нұсқауларынан кейін тұратын блоктар (ішкі операторлар) шегініспен жазылады. Блоктардың сол жақ шеттен бірдей шегініспен (3-5 орын) жазылуын мұқият қадағалау керек (тек босорын не не тек Tab ). Мысалы:
      

    temperatura = -3

    if temperatura < 5:

    print('Күн салқын, киініп алыңыз. ')

    else:

    print('Күн жақсы, қыдыруға болады.')

    
    
    Нәтижесі: Күн салқын, киініп алыңыз.
    

    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

    • 
      Келесі код фрагменті != операторын пайдаланып, month айнымалысы көрсетіп тұрған мәнді 'Қаңтар' тексереді де, нәтиже береді:
      

    month = 'Қараша'

    if month != 'Қаңтар':

    print('Жаңа жыл мерекесі тойланбайды!')

    print('Шырша да безендірілмейді!')

    else:

    print('Жаңа жыл мерекесін қарсы аламыз !')

    print('Би билейміз, ән саламыз!')

    
    
    Жаңа жыл мерекесі тойланбайды!
    
    Шырша да безендірілмейді!
    
    
    

    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)

    • 
      Программалаудағы else бөлігі болмайтын сәттер туралы білетін боларсыздар
      
    • 
      if қысқаша нұсқауы (else бөлігі жоқ) және оның мысалы:
      
    • 
      1-мысал:
      

    a = 5 if a < 10: print ("{0} саны {1} санынан кіші".format("a",10))

    
    
    Нәтижесі:
    
    a саны 10 санынан кіші
    
    
    

    2-мысал: Қабаттасқан (біріне бірі кірістірілген) if операторы

    • 
      2-мысал: Қабаттасқан (біріне бірі кірістірілген) if операторы
      
    • 
      Мұнда келесі if алдыңғы if-тен оңға қарай шегініп жазылады
      

    a = 5 b = 6 c = 100 if a>4: if b>a: if c>b: print("%2d < %2d < %2d" % (a,b,c))

    
    
    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
    
    Нәтижесі:
    
    5 < 6 < 100
    

    If + else нұсқаулары: Сіз мұнда "else" нұсқауын тек "if" нұсқауынан кейін қоя аласыз

    • 
      If + else нұсқаулары: Сіз мұнда "else" нұсқауын тек "if" нұсқауынан кейін қоя аласыз
      
    • 
      3-мысал
      

    a=71 if a>50: print("Сіз %d бағасын алдыңыз" %a) else: print("Сіз жазғы семестрге қалдыңыз")

    
    
    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
    
    Нәтижесі:
    
    Сіз 71 бағасын алдыңыз
    

    If + elif + else нұсқаулары: elif C#, Java тілдеріндегі else-if нұсқауы сияқты

    • 
      If + elif + else нұсқаулары: elif C#, Java тілдеріндегі else-if нұсқауы сияқты
      
    • 
      4-мысал
      
    a=50 b=85 if a>=50: print("Сіз %d бағасымен өттіңіз" %a) elif b>=80 and b<=100: print("Емтиханнан өзі өтіпті, бірақ досының бағасы {} болыпты".format(a)) else: print("Басқалар да мықты емес, бірақ Сіз жазғы семестрге қалдыңыз")
    
    
    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
    
    Нәтижесі (а=50 , b=85):
    
    Сіз 50 бағасымен өттіңіз
    
    Нәтижесі (a=49, b=85):
    
    Емтиханнан өзі өтіпті, бірақ досының бағасы 49 болыпты
    

    Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар

    • 
      Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар
      
    • 
      5-мысал
      

    a=50

    b=70

    if a>=50 and b<75:

    print("Сіздің бағаңыз %d мен %d аралығында" % (a, b))

    else:

    print("Сіз жазғы семестрге қалдыңыз")

    
    
    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
    
    Нәтижесі (a=50):
    
    Сіздің бағаңыз 50 мен 75 аралығында
    
    Нәтижесі (a=42):
    
    Сіз жазғы семестрге қалдыңыз
    

    Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар

    • 
      Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар
      
    • 
      6-мысал. x айнымалысының таңбасын анықтау:
      

    x = 5 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)

    Нәтижелері

    
    
    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
    
    1, егер x>0
    
    sign(x)= 0, егер x=0
    
    -1, егер x>0
    
    x = -3 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)
    
    x = 0 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)
    
    x = 5 if x > 0: print (1) elif x < 0: print (-1) else: print (0)
    
    1
    
    -1
    
    0
    

    7-мысал Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар

    • 
      7-мысал Күрделі if нұсқаулар: бірнеше шарттар бар
      
    
    
    if-else нұсқаулары (шартты өрнектер)
    
    print ("Сәлем!")
    
    tauar1 = 5000
    
    tauar2 = 4225
    
    if tauar1+ tauar2 > 10000 :
    
    print ("Ақша жетпейді")
    
    else:
    
    print ("Ақша төленді")
    
    print ("Көріскенше, күн жақсы…")
    
    print ("Сәлем!")
    
    tauar1 = 5500
    
    tauar2 = 6225
    
    if tauar1+ tauar2 > 10000 :
    
    print ("Ақша жетпейді")
    
    else:
    
    print ("Ақша төленді")
    
    print ("Көріскенше, күн жақсы…")
    
    Сәлем!
    
    
    Ақша төленді
    
    Көріскенше, күн жақсы…
    
    Сәлем!
    
    Ақша жетпейді
    
    Көріскенше, күн жақсы…
    

    Балл мөлшері	Әріптік бағасы
    90 – 100	A
    70 – 89	B
    60 – 69	C
    50 – 59	D
    0 – 49	F

    
    
    if-elif нұсқаулары (шартты өрнектер)
    
    A = 90; B = 70 C = 60; D = 50 # Қолданушы балл енгізеді ball = int(input('Балл мөлшерін енгізіңіз: ')) # Баллдың әріптік баламасын анықтау if ball >=A: print('Әріптік баға - A') elif ball >=B: print('Әріптік баға - B') elif ball >= C: print('Әріптік баға - C') elif ball >= D: print('Әріптік баға - D') else: print('Әріптік баға - F')
    
    
    

    Практикалық жұмыс

    • 
      1. екі айнымалыға сандық мәндер меншіктеледі;
      
    • 
      2. егер бірінші айнымалының мәні екіншісінен артық болса, онда айнымалылар мәндерінің айырмасын (біріншісінен екіншісін азайту) табыңыздар, нәтижесін үшінші айнымалыға меншіктеңіз-дер;
      
    • 
      3. егер бірінші айнымалының мәні екіншісінен кіші болса, онда үшінші айнымалы екеуінің қосындысына тең болады;
      
    • 
      4. қалған барлық жағдайларда, үшінші айнымалыға бірінші айнымалы мәнін меншіктеңіз;
      
    • 
      5. экранға айнымалылар мәндерін шығарыңыздар.
      

    Практикалық жұмыс

    • 
      A және В бүтін сандары берілген. Егер A < B болса, А-дан В-ға дейінгі барлық сандарды өсу ретімен, кері жағдайда, оларды кему ретімен экранға шыарыңыз.
      
    • 
      A және В бүтін сандары берілген, A>B. А-дан В-ға дейінгі барлық тақ сандарды кему ретімен экранға шығарыңыз. Бұл есепті if операторын қолданбай шығаруға болады.
      
    • 
      10 бүтін сан берілген. Солардың қосындысын табу керек. Осы прог-рамманы айнымалылардың ең аз санын қолдана отырып шығаруға тырысыңыз.
      
    • 
      Берілген n натурал санының факториалын (n!) табу қажет. Мұнда математикалық math кітапханасын қолдануға болмайды.
      

    Практикалық жұмыс

    Берілген  n натурал саны бойынша келесі қосындыны 

    s = 1!+2!+3!+...+n!1!+2!+3!+...+n!

    табу керек. Бұл есепте тек бір ғана циклді қолдануға болады.

    Mұнда math кітапханасын қолдануға да болмайды.

    Maтематикалық операторлар

    Операциясы	Синтаксисі	Функциясы
    Қосу	a + b	add(a, b)
    Біріктіру	seq1 + seq2	concat(seq1, seq2)
    Containment Test	obj in seq	contains(seq, obj)
    Бөлу	a / b	truediv(a, b)
    Бөлу (бүтін бөлінді алу)	a // b	floordiv(a, b)
    ЖӘНЕ (биттер үшін)	a & b	and_(a, b)
    Bitwise Exclusive Or	a ^ b	xor(a, b)
    ТЕРІСТЕУ (биттер үшін)	a	invert(a)
    НЕМЕСЕ (биттер үшін)	a | b	or_(a, b)
    Дәрежелеу	a ** b	pow(a, b)
    Identity	a is b	is_(a, b)
    Identity	a is not b	is_not(a, b)
    Тізім элементін өзгерту	obj[k] = v	setitem(obj, k, v)
    Тізім элементін өшіру	del obj[k]	delitem(obj, k)
    Тізім элементін индекстеу	obj[k]	getitem(obj, k)
    Солға жылжыту (биттер)	a << b	lshift(a, b)
    Қалдық табу	a % b	mod(a, b)

    Операциясы	Синтаксисі	Функциясы
    Көбейту	a * b	mul(a, b)
    Матрицалық көбейту	a @ b	matmul(a, b)
    Терістеу (арифметикалық)	-a	neg(a)
    Терістеу (Логикалық)	not a	not_(a)
    Оң таңбалы	+a	pos(a)
    Оңға жылжыту	a >> b	rshift(a, b)
    Тізім бөлігін орнату	seq[i:j] = values	setitem(seq, slice(i, j), values)
    Тізім бөлігін өшіру	del seq[i:j]	delitem(seq, slice(i, j))
    Тізім бөлігін қиып алу	seq[i:j]	getitem(seq, slice(i, j))
    Тіркесті форматтау	s % obj	mod(s, obj)
    Азайту	a - b	sub(a, b)
    Дұрыстығын тесеру	obj	truth(obj)
    Реттеу	a < b	lt(a, b)
    Реттеу	a <= b	le(a, b)
    Тең екенін анықтау	a == b	eq(a, b)
    Тең емес екенін анықтау	a != b	ne(a, b)
    Реттеу	a >= b	ge(a, b)

    
    
    Maтематикалық операторлар (жалғасы)
    

    Мәліметтерді енгізу

    • 
      Мәліметтерді енгізу үшін ішкі "input" деп аталатын функцияны қолдануға болады:
      
    • 
      Мысалы:
      
      • 
        a = input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 3.*)
        
        • 
          Тек сөз тіркесін (string) қайтарады
          
      • 
        b = raw_input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 2.*)
        
        • 
          Бұл да тек сөз тіркесін (string) қайтарады
          
      • 
        b = input("Қолданушыдан бір нәрсе енгізуді сұраңыз ") (python 2.*)
        
        • 
          Енгізілген мәліметтер типін қайтарады
          

    Мәліметтерді енгізу

    • 
      Пернелерден мәліметтер енгізу - input("Бірдеңе енгіз:")
      
    • 
      Программа жұмысы тоқталады, сол сәтте бір мән енгізіп, Enter бассақ, жұмыс ары қарай жалғасады.
      
    • 
      Мысал:
      

    name = input("Атың кім?")

    print('Сәлем, ' + name)

    jauap = input(" Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) ")

    if jauap = "Иә" :

    print(" онда дос боламыз, программа құрамыз...")

    elif jauap == "Жоқ" : print(" онда 'Қош бол!' үйіңе қайт...") else : print("Не деп отырсың? Тұр орныңнан...")

    
    
    Атың кім? Бекен
    
    Сәлем, Бекен
    
    Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Иә
    
    онда дос боламыз, программа құрамыз...
    
    Атың кім? Секен
    
    Сәлем, Секен
    
    Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Жоқ
    
    онда 'Қош бол!' үйіңе қайт...
    
    Атың кім? Төкен
    
    Сәлем, Төкен
    
    Python үйренгің келе ме? (Иә/Жоқ) Білмедім
    
    Не деп отырсың? Тұр орныңнан...
    
    
    

    Кодқа комментарийлер қосу

    • 
      Кодқа комментарий қосу программалаудың жақсы тәсілі
      
    • 
      Комментарийлер сіздің кодыңызды басқалардың (бірігіп жұмыс істейтін мамандардың) түсінуін жеңілдетеді
      
    • 
      Кодқа комментарийлер қосу үшін келесі тәсілдерді қолданыңыз:
      

    # - осы таңбадан (шарп) басталатын комментарий жол соңында тұрады

    ''' сөйлемдер ''' – үш жалқы тырнақшамен басталып, үш жалқы тырнақшамен аяқталатын күрделі комментарийлер, бұлар бірнеше жолдардан тұратын түсініктеме мәтіндер түрінде болады

    Сөз тіркестері

    • 
      Python-да сөз тіркестерін (тіркестерді) де салыстыруға болады. Мысалы:
      

    name1 = 'Mary'

    name2 = 'Mark'

    if name1 == name2:

    print ('Аттар бірдей.')

    else:

    print ('Аттар бірдей ЕМЕС.')

    'Mary' мен 'Mark' бірдей емес, сондықтан else бөлігі 'Аттар бірдей ЕМЕС.' деген нәтиже береді.

    Сөз тіркестері

    • 
      Келесі программа құпиясөз (пароль - password) енгізуді сұрайды, сонан соң оның бұрыннан сақталған 'koseu' сөзімен бірдей екендігі анықталады.
      

    # Қолданушыдан құпиясөз енгізуді сұрау password = input('Құпиясөз енгізіңіз: ') if password == 'koseu': print ('Бәрі дұрыс. ') else: print ('Құпиясөз дұрыс емес.')

    
    
    Нәтижесі:
    
    Құпиясөз енгізіңіз: koseu
    
    Бәрі дұрыс.
    

    Сөз тіркестері

    A = 90; B = 70; C = 60; D = 50 # Қолданушы балл енгізеді ball = int(input('Балл мөлшерін енгізіңіз: ')) if ball >=A: print('Әріптік баға - A') elif ball >=B: print('Әріптік баға - B') elif ball >= C: print('Әріптік баға - C') elif ball >= D: print('Әріптік баға - D') else: print('Әріптік баға - F')
    
    
    Нәтижесі:
    
    Балл мөлшерін енгізіңіз: 85
    
    Әріптік баға - B
    

    Сөз тіркестері

    • 
      ASCII кодтары символдарды реттеп орналастырады. "А" символы "В" символының алдында тұрады (А – 65, В – 66), ал ол "С" символының алдында (С - 67), т.с.с.
      
    • 
      Программа символдарды салыстырғанда, олардың кодтарын салыстырады, мысалы, мынадай if:
      

    if 'а'< 'b': print ('а әрпі b әрпінен кіші ')

    дұрыс жазылған шарт, яғни ‘a’ – 97, ал ‘b’ – 98 болып табылады.

    A-Z кодтары 65 пен 90 аралығында,

    ал a-z 97 мен 122 аралығында орналасқан.

    Мысалдар орындау

    a = 54321.6789 print('a санының мәні = ',format(a,'10.2f')) # 10.2 # a санының мәні = 54321.68 ұзындығы – 10, бөлшегі - 2 print(format(123456789,'14,d')) # ұзындығы – 14 цифр # 123,456,789
    
    
    Нәтижесі: a санының мәні = 54321.68
    
    123,456,789
    
    
    

    Мысалдар орындау

    # Төмендегі нақты (бөлшек) сандар # нүкте бойынша тураланып, бір бағанаға шығарылады. num1 = 127.899 num2 = 3465.148 num3 = 3.776 # Сандар ені - 7 таңба,дәлдігі,яғни бөлшегі 2 - таңба print(format(num1,'7.2f')) print(format(num2,'7.2f')) print(format(num3,'7.2f'))
    
    
    Нәтижелері:
    
    127.90
    
    3465.15
    
    3.78
    

    Мысалдар орындау

    • 
      Бүтін сандарды форматтау
      
    • 
      format функциясы бүтін сандарды да форматтайды. Оның форматын жазудың екі ерекшелігі бар:
      
    • 
      тип көрсеткіші ретінде d символы жазылады;
      
    • 
      дәлдігі көрсетілмейді.
      

    123456 санын форматсыз жазайық:

    print(format(123456, 'd'))

    Ал енді сол санның мыңдықтарын үтірмен бөліп жазайық:

    print(format(123456, ',d'))

    
    
    Нәтижесі: 123456
    
    Нәтижесі: 123,456
    
    
    

    Мысалдар орындау

    • 
      Нақты сандарды пайыз (%) түрінде форматтап шығару
      
    • 
      Мұнда f орнына тип көрсеткіші ретінде % символы қолданылады. % символы санды 100-ге көбейтіп, оның соңына % таңбасын қосып жазады. Төменде мысал келтірілген:
      

    print(format(0.5, '%'))

    • 
      Дәлдігін нөл арқылы берсек, нәтижесі бүтін сан болады:
      

    print(format(0.5, '.0%'))

    
    
    Нәтижесі: 50.000000%
    
    Нәтижесі: 50%
    
    
    

    Қорытынды

    • 
      Сонымен Питон жылан емес (бірақ қашса қуып жетіңіз)
      
    • 
      Енді print() функциясын дұрыс қолданатын болдыңыз
      
    • 
      Питондағы шартты операторларды жазуды үйрендіңіз
      
    • 
      Питондағы математикалық операторларды да игердіңіз
      
    • 
      Мәліметтерді пернетақтадан енгізе алатын болдыңыз
      

    Бүгінгі дәріс аяқталды. Тыңдағандарыңызға рахмет!

    
    
    Егер үйде мысық , күшіктеріңіз болмаса, Питонды айналдырыңдар.
    

    Енді мыналарды білетін болдыңыздар

    • 
      print() операторын пайдалану жолдары (бір-екі жолға, форматпен, форматсыз, сөздер арасын әртүрлі таңбамен бөлу, санның дәлдігін беру);
      
    • 
      Мәліметтерді экранға дұрыс рәсімдеп шығару тәсілдері;
      
    • 
      Математикалық операциялардың, шартты операторлардың қарапайым, күрделі тәсілдерін қолдана білу;
      
    • 
      Пернетақтадан сандар, сөз тіркестерін енгізу, оларды айнымалыларға меншіктеу тәсілдері;
      
    • 
      Комментарийлер (түсініктемелер) беру жолдары.
      
    • 
      Келесі сабақта осы тақырыптар сұрақтарына жауап бересіздер
      

    Академиялық тәртіп талаптары

    • 
      Оқу керек, ұстазды алдамай, басқалардан көшірмей, тазалықпен білім алуға талпыныңдар!
      
    • 
      Алдаған шәкірттерге, жұмысын басқаларға көшіруге бергендерге, көшіріп алғандарға 0 балл қойылады немесе балл шегеріледі.
      
    • 
      Сұрақтарыңыз болса, ұстазбен байланысуға, кездесуге келіңіздер.
      
    • 
      Бағалау жүйесі:
      
      • 
        60% - лабораториялық жұмыстарды орындау, рәсімдеу, тапсыру, айтып беру
        
      • 
        20% - әр сабаққа алдын ала дайындалу, өзіндік жұмыстар орындау, қосымша есептер шығару
        
      • 
        20% - бақылау жұмыстарын орындау, аралық тексеруден (midterm) өту, күрделі есептер шығару, жеке тапсырмалар алып, соларды орындау.
        
    
    
    http://melimde.com