метрология. Р. Қ. Ниязбекова метрология каз (через файн ридер). Р. . Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. . Бектранова, В. А. Донбаева, К. У. Тоызбаев, Л. А. Байбосынова
 Скачать 2.41 Mb.
|
|
4. 4. 3. Кеңейтілген белгісіздікті есептеу U кеңейтілген белгісіздік - өлшенетін шамаға қосуға бо- латын мәндердің реттелуінің көп бөлігі соның шегінде жатады деп болжанатын өлшеу нәтижесінің маңындағы аралықты анықтайтын шама. U кеңейтілген белгісіздікті шығыс мәнінің у бағасымен байланысты u(y) стандартты белгісіздігін к кеңейту коэффициентіне көбейту арқылы табады: U=ku(y) (90) Р сенім деңгейіне сәйкес аралықты көрсететін k кеңейту коэффициентін анықтау үшін өлшеу нәтижесінің таралуын сипаттайтын ықтималдықтың реттелу заңы туралы нақты мәліметтерді білу керек. Мысалға, егер у шамасы қалыпты заңмен таралған болса, онда түрлі сенім деңгейлеріне кеңейту коэффициенті к 9-кестеде көрсетілгендей болады. 20-кесте. Қалыпты таралу деп есептегенде р берілген сенім деңгейіне k кеңейту коэффициентінің мәні
Егер у шамасы тікбұрышты таралған болса, онда түрлі сенім деңгейлеріне к кеңейту коэффициенті 10 кестеде көрсетілген- дей болады 21-кесте. Тікбұрышты таралу деп есептегенде р берілген сенім деңгейіне k кеңейту коэффициентінің мәні
Көп тәжірибеде ықтималдықтың қалыпты таралуы болжанады және к 2 тең деп алынады, бұл 95% ықтималдыққа сәйкес келеді. Өлшеу нәтижесін көрсету Өлшеу нәтижесінің сандық мәнін келесі түрде жазу керек «у ± U k кеңейту коэффициентінде және Р=95% сенім деңгейінде». Белгісіздіктің сандық мәнін максимум екі цифрмен жазады. Өлшеу нәтижесінің сандық мәнін кеңейту белгісіздігіне сәйкес сонша сандық мәнде дөңгелектеу қажет. Мысал. Калибрлеу кезінде кір массасы (100,022±0,015) г мұндағы k=2, Р=95%. Белгісіздікті бағалау мысалы В7-37 волтьметрінің калибрленуі Agilent 3458А эталондық вольтметрінің көмегімен Х489 қалыпты элементі арқылы 1 В шамасында тұрақты токтың кіріс кернеуін берген кезде жүргізіледі. В7-37 көрсетуі Vc = 1,018 В, эталондық вольтметр көрсетуі Vs = 1,018128 В. Өлшеулер зертхана шарттарында 20°С температурада жүргізіледі. Қолданылатын жұмыс эталондары: Agilent 3458А эталондық вольтметр: - 3458А мултиметрінің 1 В шегіндегі тұрақты тоқтың кернеуін өлшеудің негізгі абсолютті қателігінің шегі (в В): qs = ±(8x10-6'V +3x10-7'V ), S v изм пр мұндағы Vизм - тұрақты ток кернеуінің өлшенген мәні, В; V - өлшеу шегі, В; - таблоның ең төменгі дәрежесіне сәйкес келетін Agilent 3458А мүмкіндік шегі, яғни 0,000001 В. Салыстырып тексерілетін В7-37 вольтметрдің таблоның ең төменгі дәрежесіне сәйкес келетін мүмкіндік шегі, яғни 0,001 В. Модельдік теңдеуі: D = (V+Dc )-Vs+ds+ qs) (91) мұндағы Vc - калибрленетін вольтметрдің көрсетуі; Dc - вольтметрдің квантталу қателігі; VS - эталондық вольтметрдің өлшеген кернеуі; DS - эталондық вольтметрдің квантталу қателігі; qs - эталондық вольтметр қателігі. Кіріс шамаларын багалау:     и (A c) = 0,001 24ъ 0,00029 B (92) А) Салыстырып тексерілетін вольтметрдің квантталу қателігімен байланысты белгісіздік мәннің соңғы разрядын пайдаланып В түрімен бағаланады:    U (А 5 ) = 0,000001 24ь 0,00000029 B (93) Ә) Agilent 3458А эталондық вольтметрдің квантталу қателігімен байланысты белгісіздік мәннің соңғы дәрежесін пайдаланылып В түрімен бағаланады:     U (Ө5) = 0,0000082 3 = 0,0000047 B Шығыс мәнін бағалау: D = (Vc+Dc)-(VS+DS+ QJ=1,018128- 0,018128= - 0,000128B (94) (95) Б) Agilent 3458А эталондық вольтметрдің квантталу қателігімен байланысты белгісіздік 1 В шегінде тұрақты тоқ кернеуін өлшеудің абсолютті қателігін есептеп qS = ±(8*10" 6'1,018128+3*10"7'1) = ± 0,0000082 В, В түрімен бағаланады:
22-кесте. |