Құрсақ қуысы ағзаларының жалпы сипаттамалары. Реферат таырыбы рса уысы азаларыны жалпы топографиялы анатомиясы Орындаан Т. А. Группа 313 А
 Скачать 0.67 Mb.
|
|
Қазақстан-Ресей Медициналық Университеті РЕФЕРАТ Тақырыбы: Құрсақ қуысы ағзаларының жалпы топографиялық анатомиясы Орындаған: Т.А. Группа: 313 А Факультет: Жалпы медицина Алматы, 2021ж. Жоспары: I. Кіріспе II. Негізгі бөлім 1) Құрсақ қуысы ағзаларының жалпы топографиялық анатомиясына жалпы сипаттамалар 2) Құрсақ қуысының жоғарғы қабаты 3) Құрсақ қуысының төменгі қабаты III. Қорытынды IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі Құрсақ қабырғасының ішкі бетін жауып жаткан ішперденін бөлiгi - қабырғалық немесе париеталды жапырақша, ал ағзаларды орап жаткан бөлігі -ағзалык немесе висцералды деп аталады. Ішперденің париеталды жапырақшасы висцералдыға өтеді. Құрсақ қуысының ағзалары ішпердесімен әртүрлі жабылады. Барлық жағынан қоршалған ағзалар-пердеiшiлiк орналаскан (интраперитонеалды) деп аталады, оған: асказан, көк бауыр, жінішке ішек, көлденен ток ішек т. б. жатады. Кейбір ағзалар мезоперитонеалды орналасады, ягни ішпердемен тек үш жағынан коршалады, оған: бауыр, ет жолы, 12-елі ішектің бөлігі, өрлеген ток iшек (colon ascendens), төмендеген ток iшек (colon descendens) т. б. жатады. Іш куысында кейбір ағзалар тек алдынан пердемен жартылай жабылып, пердеден тыс - экстраперитонеалдi орналасады: бүйрек, бүйрек үсті безі, ұйкы безі т. б. Құрсақ қуысын ашкан кезде бауыр көрiнедi. Онын алдынгы төменегi кырынын деңгейі әр турлі болуы мүмкін, бірақ көбіне қабырға доғасына сәйкес келеді (X кабырға деңгейінде).  Бауырдын алдыңғы төменгі қырынын астында ет кабынын түбі орналасады (IX кабырга деңгейінде). Бауырдың сол жағында, кабырга доғасы астында асқазан көрінеді, ол ортаңғы сызыктын түгелдей сол жағында орналасады, одан төмен қарай үлкен шарбы май түседі. Шарбы май жiнiшке ішек тiн көп бөлiгiн жауып жатады. Егер бауырды жоғары көтерсе, онда асказаннын кiшi иiнi мен кіші шарбы майды көреміз. Кіші шарбы май үш байламнан құралған: бауыр-12-елi iшек байламы (lig, hepatoduodenale), бауыр-асказан байламы (lig. hepatogastricum), кокет-асказан байламы (lig. phrenicogastricum). Егер, диафрагма жоғары тұрса және кеуде канкасы енсiз болса, асқазан анык көрiнбейдi, сондыктан тексергенде оны төменге тарту керек. Lig. hepatoduodenale астына енгiзген саусак шарбы май тесiгiне (for. epiploicum Winslovi) кiредi. Ол алдынан-lig. hepatoduodenale байламымен, артынан бауыр мен бүйректің жоғары шеті арасындағы байламымен (lig. hepatorenale), төменнен-бүйрек пен 12-елi iшек (lig. duodenorenale) арасындағы шажыркай байламымен, жоғарыдан-бауырдын құйрыкты бөлiгiмен шектеледi. Lig. hepatoduodenale iшiнде-сол жагында бауыр артериясы, он жагында жалпы ет өзегi және олардың ортасы мен артында какпа венасы (v. portae) орналасқан. Аш ішектi тексеру үшін, шарбы майды жоғары көтеру керек. Осы кезде көлденен ток iшек пен онын шажырқайы көрiнедi. Егер жiнiшке ішекті жоғары және солга ығыстырып, өрлейтiн тоқ iшектi аздап тартса, сокыр ішек пен құрт тәрiздi өсiндi көрінеді, ол сокыр ішектің (tenia libera) жалғасы болып табылады. Осы жер де өсіндіні әртүрлі вариантында, әсiресе кабынудан кейiн табуга ыңғайлы. Күрт тәрізді өсіндінің ұшы кіші жамбаска карап орналасады. Кейде құрт тәрiздi есiндi сокыр iшектiн артында - ретроцекалды жатады. Ток ішектiн сол және он жак иiлiмi (flexura colica dextra және sinistra), кабырга астында теренде орналаскандыктан оларды тексеру киын. 12-елі ішектiн жiнiшке ішекке өтетін жерін табу үшін көлденең тоқ ішектi (colon transversum) шажырқаймен коса жоғары көте ру керек, ал жiнiшке ішектердi төмен түсiру кажет, сонда көлде нен ток ішектін шажырқайы түбiнен, омыртканын сол жағынан flexura duodenojejunale деп аталатын кыртыс, 12-елі ішектің жі нішке ішекке өтетiн жерiнде рlica duodenojejunale керуге болады. Он екі елі ішектің көп бөлігі ішперде артында орналасады. Егер ба уырды жоғары көтеріп, асказанды төмен түсірсе, он екі елі ішектің жоғарғы горизонталды бөлігін көруге болады.  Көкбауырдың төменгі шетiн асказанды онга, ал ішектiн сол иiлiмiн (flexura colica sinistra) төменге ырыстырып көруге болады. Сол жак кабырга астынан, сол диафрагма күмбезiне енгiзген он кол саусак тары аркылы көкбауырдын жоғарғы шетін сипап, тексеруге бола ды. Ұйқы безiн тек асқазан-тоқ ішек байламын (lig. gastrocolicum) немесе көлденен тоқ ішектің шажырқайын (mesocolon) кескен кезде керуге болады. Ішперде артындагы буйрек пен несепағарды, шарбы май мен көлденен ток ішекті жоғары ығыстырып, ал жiнiшке ішекті сыртка ығыстыру арқылы тексеруге болады. Осы ағзаларды париеталды ішперде жабады. Ішперденi кесiп, оларға жетуге болады. Куык касаганын артында жатады. Егер ол толы болса, оның ұшы касағанын үстiнде тұрады. Іш куысын шартты түрде екi кабатка беледі: жоғарғы және төменгi. Олардын шекарасы - көлденен ток iшек және онын шажыркайы болып есептеледі. Құрсақтын жоғарғы кабатында үш кенiстiк бар: бауыр капшығы (bursa hepatica), асқазан алды капшығы (bursa pregastrica), шарбы май куысы (bursa omentalis). Bursa hepatica - жоғарыда көкетпен шектеліп, бауырдын тәж байламына дейін жетеді. Сол жагында калта орак тәрiздi байламға дейiн созылады. Он жағынан бауыр калтасы бауыр-буйрек шұңқырына жалғасады. Осы жерге он жактагы өзектен iрiндiктер және тагы баска сұйыктыктар таралуы мүмкін. Төменгі жағынан көлденен ток iшекпен, асказанның pylorica бөлiмi және 12-елі ішек тiн iшпердемен жабылған жерiмен шектеледі. Бауыр калтасында бауырдын он бөлiгi және өт кабы орналаскан. Калтанын екi бөлiгi болады: көкетастылык және бауырастылык. Оларда аттас абсцесстер орналасуы мүмкін. Бауыр калтасы он жактагы өзекпен және асказан алды калтамен байланысты. Асказан алды калтамен бауыр калтасы орак тәрiздi байламмен шектелген. Үлкен шарбы май алдымен сұйықтықтар жоғарғы қабаттан құрсақтың төменгі қабатына таралуы мүмкін. Bursa pregastrica - асқазан алдында орналасады: жоғаргы жағынан диафрагма, артынан кіші шарбы майы мен асказаннын алдынғы беті және алдынан іштің алдынғы кабыргасынын арткы беткейiмен шектелген. Асқазан алды калтада бауырдын сол бөлiгi мен кекбауыр орналаскан. Шарбы май калтасы (bursa omentalis) - жан-жакты шектелген. Онын қабырғалары: жоғарғы жағынан - диафрагма; алдынан - кішi шарбы май байламдары, асказаннын арткы кабырғасы; артынан - ұйкы безінің денесi мен құрсақ куысынын арткы кабыргасын, сол жактагы бүйрек пен бүйрекүсті без, аорта, төменгi қуыс венасын жабатын париеталды iшперде; сол жағынан - асказан көкбауыр байламдары; жоғарыда-диафрагма; оң жагында - 12-елi iшек; төменде - көлденен ток iшек шажырқайынын сол жак бөлігі. Шарбы май калтасы құрсақ куысымен шарбы май тесiгi - (foramen epiploicum, foramen Winslovi) аркылы катынасады. Егер асказанның үлкен иiнiндегi lig, gastrocolicum-ды ажыратып, асказанды жогары кетерсе, екi кыртысты көруге болады. Олар асказаннын кiшi иiнi мен уйкы безiнiн алдынгы бетiнiн арасын косып турган кыртыс-plicae gastropancreaticae. Сол кыртыс уйкы без басына, асказаннын кiшi иiнiндегi кіреберiсiнен созылган; онын астында а. gastrica sinistra және v. coronaria ventriculi opHa ласкан. Тамырлардын бойында асқазан-уйкы безі лимфа түйiнде рi бар. Келесi байлам уйкы безіне асқазаннын пилорикалык бөлі гiнен және 12-елі ішектің бастапқы жерінен созылған. Арасында лимфа түйіндері және де а. hepatica communis жатуы мүмкін. Осы екi кыртыстар арасындағы тесік - асқазан-ұйқы без тесiгi (foramen gastropancreaticum) деп аталады. Шарбы май куысы аталган кыртыстар арқылы екіге бөлінеді - жоғарғы (он жактагысы) және төменгi (сол жактагысы). Булар өзара foramen gastropancreaticum аркылы катынасады. Жоғарғы бөлігінде шарбы май калтасынын кіреберiсi (vestibulum bursae omentalis) бар. Бул кіші шарбы май дын артында орналаскан калтаның бастапкы жерi. Одан жоғары карай бауырдын куйрык тәрiздi бөлiгiнiн артына созылып, өңеш пен диафрагмага жететін шарбы май калтасынын калтарысы бар. Асказан мен асказан-ток ішек байламынын артында төменгi койнау орналаскан, ол шарбы май калтасынын төменгi бөлiгi, сол жак тагы көкбауырлык койнауга косылады. Төмен қарай, жана туған балаларда, шарбы май калтасы үлкен шарбы май жапырақшалары арасындагы санылау тәрiздi куыска (үлкен шарбы май куысы) жалғасады. Ересектерде үлкен шарбы май жапырақшалары өзара жабысып калады. Куыс тек сол жағында сакталуы мүмкін. Құрсақтын төменгi кабаты мен үлкен жамбас куысы, ток ішек пен жiнiшке ішек шажырқайы аркылы төрт бөліктен тұрады: екi бүйiрлiк өзектен және екi қойнаудан. Бүйірлік өзектер он және солға (canalis lateralis dextra және sinistra) бөлінеді. Олар ток ішектің бекітілген (colon ascendens, colon descendens) бөлiктерi мен құрсақтын капталдагы кабырғасы арасындағы өзектердi тү зейді. Оң бүйірлiк куыс жоғары жағынан бауыр калтасымен бай ланысады, ал сол жағынан диафрагма мен flexsura colica sinistra арасындагы lig. phrenicocolicum байлам ете мыкты болгандыктан, өзектiн жоғарғы кабатпен тiкелей катынасы жок. Төменгі жағын да буйiрлiк өзектер мыкын ойыгына өтеді. Ток ішектің бекітілген бөліктерінен ішке карай шажырқай кеңістігі деп аталатын, жi нішке ішек шажырқайынын түбірімен бөлінген екі койнау бар: sinus mesentericus dexter et sinister. Бұл қойнаулар да iрiн жиналса, олар перде куысынын баска болiктерiнен дербес шектеледi. Ішперде жапырақшаларынын топографиясы сагитал ды кесiндiде жаксы көрінеді. Ішперде мушелер арасында бірнеше байламдар түзейді. Олардын мушелер бекуiнде маңызы зор. Бай ламдар ішперденін кос қабатынан (дупликатура) турады. Мысалы: lig. gastrolienale, lig. phrenicolienale, lig. phrenicogastricum және т. б. Ішперде арзадан-агзага еткен жерiнде унрылдар (ойыктар) жасай ды. Осындай ойыкка 12-елi iшектiн жiнiшке ішекке откен жерiн дегi 12-елi iшек-аш ішек уңғылы (recessus duodenojejunalis) жатады.  Құрсақ қуысынын кабаттары. Көлденен ток iшектiн шажыркайы құрсақ куысын екі қабатка беледі - жоғарғы және төменгі. 1. Жоғарғы кабатта - диафрагма мен көлденен ток ішек арасында үш калта бар: бауыр, асқазан алды және шарбы май. Осы жерде асқазан, көкбауыр, бауыр, от кабы және 12-елi iшек тiн жоғарғы бөлігі орналасқан. Практикалык тұрғыдан аталган үш калтада iшперде кыртыстары, байламдар және ағзалар арасында келесі кеңістіктер бар: а) бауыр калтасында - он жактағы диафрагма астындары, он бауыр астындағы кенiстiк және бауыр-бүйрек шұңкыры; б) асказан алды калтада - сол жактагы диафрагма астындағы, асказан алдындагы, сол бауыр астындагы кеңістіктер және көкбауыр тұйык калтасы; c) шарбы май калтасы - екi бөлiктен және үш койнаудан тұрады. 2. Төменгі қабат - көлденен ток ішектiн шажыркайы мен кіші жамбаска кiретiн жазықтық арасында орналасады. Теменгi кабатта 12-елі ішектiн сонгы бөлігі, аш, мыкын, сокыр ішек және құрт тәрізді өсінді, өрлейтін ток ішек, көлденен ток iшек, темендейтiн ток ішек және сигма тәрiздi ток iшек орналаскан. Ток ішек «П» тәрiздi болады. Ток ішектін орналасуын және жiнiшке ішек түбiрiнiң проекциясын есептегенде, төменгi кабат колданбалы манызы бар төрт бөлікке бөлінеді: 1) оң жак бүйiрдегi өзек (canalis lateralis dexter); 2) сол жак бүйірдегі өзек (сanalis lateralis sinister); 3) он жак шажыркай куысы (sinus mesentericus dexter); 4) сол жак шажыркай куысы (sinus mesentericus sinister). Құрсақ куысының жоғарғы қабаты. Он жак диафрагма асты кеңістік (bursa hepatica dextra) шекара лары: жоғарыда - диафрагма; артынан - бауырдын тәж байламынын он жагы; төменде - бауырдын диафрагмалык бетi; сол жағында - бауырдын орак тәрiздi байламы. Он жактагы диафрагма астындағы кенiстiк және бауыр-бүйрек шункыры он жактагы өзекке етеді. Бауыр жаракатында және iрiндiк, сулы iсiк жарылганда кан немесе iрiндiк он жак буйiрдегi езек ке онай кетеді. Сол жак диафрагма асты кеңістік (bursa hepatica sinistra) шекаралары: үстiнде - диафрагма; Астында - бауырдын сол жак бөлiгi; он жактан - орак тәрiздi байлам; артынан - бауырдын тәждік байламынын сол жагы: сол жактан - көкбауырмен (төменде диафрагма-ток iшек бай ламымен шектелген, бұл арага кекбауыр тұйык калтасы saccus coecus lienalis-та косылады). Сол диафрагма асты кеңістік сол жақ бүйірдегі өзектен диафрагма-ток iшек байламымен шектелген. Көкбауыр закымдан ганда, бұл байлам аккан канды сол жак езекке өткізбейді. Сондык тан құрсақ iшiн тексергенде, кан агу көзін табу үшін, әр уақытта диафрагма - көкбауыр байламынан жоғары жердi тексеру керек. Он бауырасты кеңістік, бауырдын он жак бөлігінiң астында жа тады: алдынан-бауырдын он жак бөлiгi шектейдi әсіресе (бауыр вентропеталды орналасканда). Бауыр астынан от кабынын түбі шыгып турады. Оң жакка карай бауыр асты кенiстiк он жак диафрагма асты кеңістікпен және он жак бүйірдегі өзекпен байланы сады. Бауырасты кеңiстiктiн арткы кабыргасын: бауыр-буйрек, бауыр-он екі елі ішек және бауыр-құрсақ байламынын бөлігі құрайды. Темен карай бауырасты кеңiстiк шарбы май алдындагы са нылауға етеді. Бауыр асты кеңiстiктiн алдында от кабы көрінеді. Осы кеңістіктің артын көру үшін бауырдын он жакөлiгiн көтеру керек. Асказан алдындагы (сол бауырасты) кеңістік бауырдын сол жак бөлiгiнiң астында жатады. Шекаралары: алдынан - құрсақтын ал дынгы кабыргасын жабатын ішперде; артынан - асказаннын ал дынгы кабыргасы мен кiшi шарбы май; үстінен-бауыр және диа фрагма; он жактан - бауырдын жумыр және орак тәрiздi байламы; сол жакта-асқазан алды мен көкбауыр какпасына дейін созылады; төменде-асказаннын үлкен иiнiне сәйкес. Асказаннын тесiлуiнде, онын курамы, асқазан-ток iшек бай ламы және үлкен шарбы май бетiмен құрсақтын төменгi кабатына етедi. Шарбы май куысы (bursa omentalis) кабырғаларынын шектелуi& алдынан - кiшi шарбы май, асказаннын арткы кабыргасы және асқазан-токiшек байламы; артынан - құрсақтын артындагы уйкы безін жауып жатқан ішперде; жогарыда - бауырдын висцералды бетiмен және диафрагмамен; төменде - көлденен ток iшек және онын шажырқайымен шектеледі. Кіші шарбы майды тамыры аз жерден кесіп немесе асқазан-ток iшек және көлденен ток iшек шажырқайын кесу арқылы, аска заннын арткы бетiн, уйкы безін және бауырдын висцералды бетiнiн арткы бөлiгiн тексеруге болады. Шарбы май куысына шарбы май тесiгi (for. epiploicum) арқылы енедi. Онын шекаралары: алдынан - бауыр-12-елi iшек байламы; артынан - бауыр-буйрек байламы (төменгi куыс венасы алдынан жабады); жоғарыда - бауырдын куйрыкты бөлiгi; төменде - 12-елі ішек. Шарбы май тесiгi арқылы сұқ саусақпен бауыр-12-елі ішек бай ламын кысып, бауырдан уақытша кан токтатуға болады. Және де осы тесiк аркылы иiлмелi оптико-талшыкты түтiктi енгiзiп, шар бы май қалтасынын кабырғаларын тексереді. Кей-кезде, шарбы май куысы, шарбы май тесiгiнiн жабысуына байланысты, толык жабык болуы мүмкін. Құрсақ куысының төменгi кабаты. Он жак капталдагы өзек шекарасы: латералды - құрсақтын бүйір кабыргасы; -медиалды-ток ішектiн он жағы; жогарыда - он жак диафрагма астындагы кенiстiктiн артымен; төменде - өзек он жак мыкын шұңқырына, содан кiшi жамбаска өтедi. Дене горизонталды калыпта жатса, он жак бүйірдегі өзектін жогаргы бөлiгi ен терен жерi болады. Адам тiк тұрганда сұйықтықтар (ішек құрылымы, кан, экссу дат) өзектен кіші жамбаска етеді. Сондыктан, төменгi кабатта жасалган операция орындалғаннан кейiн, кабыну процесi жоғарғы кабатка ету мумкiндiгiн болдырмау үшiн науқас жартылай отыратын калыпта болу керек. Құрсақтын жоғарғы кабатынын кабынуы кезiнде (асказан ойык жарасы немесе ет кабы тесілгенде) iрiндiк немесе агзаішілік заттар он жак буйiр өзегiмен төменгi кабатка етiп, екiншiлiк кабыну про цесiн тугызуы мүмкін. Сол жақ бүйір өзегі шекаралы: латералды-құрсактын сол жак буйiр кабыргасы, медиалды-ток ішектің төмендейтін бөлi гi. Жоғарыда-сол жак езек lig. phrenicocolicum-мен шектелген, ал төменде ол мыкын шункырына жамбаска кедергiсiз етiп, бағытта лады. Наукас горизонталды жатканда, суйыктык сол жак өзектен кіші жамбаска етедi, ал жоғарғы қабатка карай - сол жак бауыр асты кеңiстiкке (көкбауыр кундарына) етуге диафрагма-тоқ ішек байламы кедергі болады. Дене вертикалды калыпта болганда, жоғарғы кабаттагы көкбауыр кундарынан iрiн немесе кан тек өте көп болғанда ғана төмен карай, сол жак буйiр өзегіне ете алады. Он жак шажыркай койнауы: жоғарыда-көлденен ток ішек ша жыркайы; астынан-аш ішек пен мыкын iшек шажырқайы; он жак та өрлейтін ток iшек; сол жакта-аш ішек пен мыкын iшектің ша жыркайынын түбiрi. Оң жак койнау баска болiмдерден шектелген. Оган суйыктык тек алдынан өтуі мүмкін. Бұндай жагдай, жоғарғы шажыркай артериясы жаракатында ғана кездеседі. Сол жак шажыркай қойнауынын шекарасы: жоғарыдан-кел денен iшек шажыркайы; астынан-шектелмеген, жамбаспен тiке лей катынасады; он жагында-аш iшек пен мыкын ішек шажыр кай түбірі. Екі куыс, тек жогарыда, аш ішектiн басталатын жерi мен көл денен ток iшек шажырқайынын түбiрi арасындагы санылауымен катынасады. Бұл жерде төменгі шажырқай артериясы жаракатын да кан жиналады. Пайдаланған әдебиеттер: 1. «Клиникалық анатомия» Идрисов Ә.А., Қайназаров А.Қ., Алмабаев Ы.А. — Алматы: «ҚазАқпарат», 2009 — 756 бет. |