лекция. Шет елдердің жаңа және қазіргі заман тарихы бойынша лекция жинағ. Шет елдерді жаа жне азіргі заман тарихы бойынша лекция жинаы Таырып Еуропа мен Американы жаа тарихына кіріспе
 Скачать 70.63 Kb.
|
|
Шет елдердің жаңа және қазіргі заман тарихы бойынша лекция жинағы Тақырып 1. Еуропа мен Американың жаңа тарихына кіріспе Дәріс 1. 1. Батыс елдерінің жаңа тарихы Новое время было важнейшим этапом в процессе становления современной мировой цивилизации. В эту эпоху происходит переход общества от «традиционного» типа к «индустриальному». Термин «новая история» появился в европейской политической мысли еще в эпоху Возрождения. Европейские мыслители-гуманисты, осмысливая пути развития человеческой цивилизации, предложили трехчленное деление истории на Древний мир, Средние века и Новое время. Это деление прочно закрепилось в исторической литературе. Жаңа уақыт қазіргі әлемдік өркениеттің қалыптасу процесінің ең маңызды кезеңі болды. Бұл дәуірде қоғамның «дәстүрлі» түрінен «индустриалдыға» ауысуы байқалады. «Жаңа тарих» термині Еуропаның саяси ойларында Ренессанс дәуірінде-ақ пайда болды. Еуропалық ойшылдар адамзат өркениетінің дамуын жете түсіне отырып, тарихты Ежелгі Дүние, Орта ғасыр және Жаңа дәуір деп үш кезеңге бөлуді ұсынды. Бұл бөлу тарихи әдебиетте берік орын алған. New time was the most important stage in the process of formation of modern world civilization. In this era, there is a transition of society from the "traditional" type to "industrial". The term "modern history" appeared in European political thought as early as the Renaissance. European humanist thinkers, comprehending the development of human civilization, proposed a three-term division of history into the Ancient World, the Middle Ages and the Modern Age. This division is firmly entrenched in the historical literature. Долгое время в отечественной историографии точкой отсчета Новой истории было принято считать английскую буржуазную революцию 1640 года. Однако процесс разложения феодального общества начался гораздо раньше. Начало нового периода мировой истории следует отнести к рубежу XV — XVI веков. В это время в жизни европейского общества происходили изменения глобального характера. В экономической сфере такие процессы, как активное развитие торговли, финансового и банковского дела-, появление и расширение мануфактурной промышленности, начавшийся процесс первоначального накопления капитала, постепенно стали входить в противоречие с традиционными устоями средневековой экономики. Меняется и социальная структура общества. Буржуазия и «новое дворянство», значительно разбогатевшие за эти годы, начинают играть все большую роль в политической жизни европейских государств. Тарихнамада 1640 жылғы ағылшын буржуазиялық революциясы Жаңа тарихтың бастау нүктесі болып саналады. Алайда феодалдық қоғамның ыдырау процесі әлдеқайда ерте басталды. Дүниежүзілік тарихтағы жаңа кезеңнің басталуын 15-16 ғасырлар тоғысына жатқызылады. Бұл кезде Еуропа қоғамының өмірінде жаһандық өзгерістер орын алды. Экономикалық салада сауданың, қаржы мен банк ісінің белсенді дамуы, өңдеу өнеркәсібінің пайда болуы мен кеңеюі, алғашқы капиталды жинақтау процесінің басталуы сияқты процестер ортағасырлық экономиканың дәстүрлі негіздеріне бірте-бірте қайшы келе бастады. Қоғамның әлеуметтік құрылымы да өзгеруде. Буржуазия мен «жаңа дворяндар» жылдар бойы байып, еуропалық мемлекеттердің саяси өмірінде барған сайын үлкен рөл атқара бастады. For a long time in historiography, the English bourgeois revolution of 1640 was considered to be the starting point of New History. However, the process of decomposition of feudal society began much earlier. The beginning of a new period in world history should be attributed to the turn of the 15th-16th centuries. At this time, global changes took place in the life of European society. In the economic sphere, such processes as the active development of trade, finance and banking, the emergence and expansion of the manufacturing industry, the beginning of the process of primitive capital accumulation, gradually began to conflict with the traditional foundations of the medieval economy. The social structure of society is also changing. The bourgeoisie and the "new nobility", having grown rich over the years, are beginning to play an ever greater role in the political life of European states. Революционные изменения происходят и в духовной сфере. Гуманизм, распространявшийся в Европе с XV века, рассматривал человека уже как свободную личность, обладающую огромными возможностями. Закономерным результатом развития гуманизма стала Реформация, разрушившая духовную монополию католической церкви в Европе. Идеологической основой этого процесса стал тезис о том, что человек не нуждается в посредничестве церкви для спасения своей души. На рубеже XV — XVI веков в значительной степени меняются представления европейцев о Земле. Достижения научной мысли, Великие географические открытия — все это расширяло кругозор людей, влияло на представления о своем месте в окружающем мире. Рухани салада да революциялық өзгерістер орын алуда. Еуропада 15 ғасырдан бастап тараған гуманизм адамды енді мүмкіндігі зор еркін адам ретінде қарастырды. Гуманизм дамуының нәтижесі Еуропадағы католиктік шіркеудің рухани монополиясын жойған Реформация болды. Бұл процестің идеялық негізі адамға өз жанын сақтау үшін шіркеудің делдалдық қажет еместігі туралы тезис болды. 15-16 ғасырлар тоғысында еуропалықтардың Жер туралы түсініктері айтарлықтай өзгерді. Ғылыми ойдың жетістіктері, ұлы географиялық ашылулар – осының бәрі адамдардың ой-өрісін кеңейтті, олардың қоршаған әлемде алатын орны туралы түсініктеріне әсер етті. Revolutionary changes are also taking place in the spiritual realm. Humanism, spreading in Europe since the 15th century, considered a person already as a free person with enormous potentialities. The natural result of the development of humanism was the Reformation, which destroyed the spiritual monopoly of the Catholic Church in Europe. The ideological basis of this process was the thesis that a person does not need the mediation of the church to save his soul. At the turn of the 15th and 16th centuries, the ideas of Europeans about the Earth changed to a large extent. Achievements of scientific thought, the great geographical discoveries - all this expanded the horizons of people, influenced their ideas about their place in the world around them. 2. Жаңа курстың пәні мен міндеттері - қазіргі заманның жаһандық мәселелерін талдау; - халықаралық проблемалардың қазіргі жағдайына бағдарлай алатын мамандарды дайындау. Предмет и задачи нового курса - анализ современных глобальных проблем; - подготовка специалистов, умеющих ориентироваться в текущей ситуации международных проблем. Theme and objectives of the new course - analysis of modern global problems; - training of specialists who can navigate the current situation of international problems. Дәріс 2. 1. «Жаңа тарих» ұғымының пайда болуы 2. Дүниежүзілік тарихты кезеңге бөлудің негізгі кезеңдері «Жаңа тарих» термині Еуропаның қоғамдық-саяси ой-пікірінде Қайта өрлеу дәуірінде-ақ пайда болды, ол кезде адамзат өркениетінің дамуын түсіне отырып, гуманист ойшылдар тарихты үш кезеңге бөлуді ұсынды. Бұл концепцияның мазмұны үнемі жетілдіріліп, түрленіп отырса да, тарих ғылымында берік орнықты. Қазіргі таңда жаңа тарих деп батыс өркениетінің негізі ретінде буржуазиялық қатынастардың қалыптасу және орнығу процесі түсініледі. Уақыт өте келе жатқан кез келген процестің зерттелетін құбылыстың маңызды сипаттамаларының өзгеруін көрсететін өзіндік кезеңділігі болады. Біздің жағдайда біз Батыс өркениетінің «дәстүрлі» қоғамнан «индустриалды» қоғамға өту сатысындағы немесе орыс тарих ғылымына көбірек таныс терминологияны қолданып, буржуазиялық қатынастарға айналу сатысындағы эволюциясы туралы айтып отырмыз. қоғамдық прогрестің айқындаушы факторы. Понятие «новая история»: содержание и периодизация Термин «новая история» появился в европейской общественно-политической мысли еще в эпоху Возрождения, когда, осмысливая пути развития человеческой цивилизации, мыслители-гуманисты предложили трехчленное деление истории. Это понятие прочно закрепилось в исторической науке, хотя его содержание постоянно уточнялось и трансформировалось. К настоящему моменту под новой историей понимают процесс становления и утверждения буржуазных отношений в качестве основы западной цивилизации. Всякий процесс, разворачивающийся во времени, имеет свою периодизацию, которая отражает изменения в сущностных характеристиках изучаемого явления. В нашем случае речь идет об эволюции западной цивилизации на стадии перехода от «традиционного» к «индустриальному» обществу, или, используя более привычную для отечественной исторической науки терминологию, на стадии превращения буржуазных отношений в определяющий фактор общественного прогресса. Әртүрлі мектептердің тарихшылары бұл процесті түсіндіруде айтарлықтай ерекшеленеді, демек, қазіргі заманғы тарихты кезеңге бөлу туралы даулар. Әдетте, оның басталуы 17 ғасырдың ортасында басталған ағылшын революциясымен байланысты. және «ескі тәртіп» дағдарысының жарқын симптомына айналды. Жаңа тарих кезеңінің жоғарғы шегін анықтау қиынырақ. Кеңестік тарихнамада көзқарас басым болды, оған сәйкес жаңа тарих кезеңі 1917 жылы Ресейде адамзат дамуында жаңа дәуір ашқан революция болып аяқталды. Бұл ретте тарихшылар В.И.Ленин жасаған империализм теориясынан бастады. Ол ХІХ-ХХ ғасырлар тоғысында деп дәлелдеді. буржуазиялық қоғам өз дамуында қоғамды ұйымдастырудың анағұрлым жетілген және әділетті түріне – социализмге көшудің барлық алғышарттары болатын деңгейге жетті. Ресейдегі революция, оның пікірінше, бұл жаңа дәуірді ашты. The term "new history" appeared in European socio-political thought as early as the Renaissance, when, comprehending the development of human civilization, humanist thinkers proposed a three-term division of history. This concept was firmly entrenched in historical science, although its content was constantly refined and transformed. To date, new history is understood as the process of formation and establishment of bourgeois relations as the basis of Western civilization. Any process unfolding in time has its own periodization, which reflects changes in the essential characteristics of the phenomenon under study. In our case, we are talking about the evolution of Western civilization at the stage of transition from a “traditional” to an “industrial” society, or, using the terminology more familiar to Russian historical science, at the stage of turning bourgeois relations into a determining factor in social progress. Историки различных школ существенно расходятся между собой в интерпретации этого процесса, а отсюда и споры по поводу периодизации новой истории. Как правило, ее начало связывают с английской революцией, вспыхнувшей в середине XVII в. и ставшей ярким симптомом кризиса «старого порядка». Сложнее с определением верхней границы периода новой истории. В советской историографии господствовала точка зрения, согласно которой период новой истории закончился в 1917 г., когда в России произошла революция, открывшая новую эру в развитии человечества. При этом историки отталкивались от разработанной В. И. Лениным теории империализма. Он утверждал, что на рубеже XIX–XX вв. буржуазное общество в своем развитии достигло такого уровня, когда сложились все предпосылки для перехода к более совершенному и справедливому типу организации общества – социализму. Революция в России, по его мнению, как раз и открыла эту новую эпоху. Historians of various schools differ significantly in their interpretation of this process, and hence the disputes over the periodization of modern history. As a rule, its beginning is associated with the English Revolution, which broke out in the middle of the 17th century. and became a vivid symptom of the crisis of the "old order". It is more difficult to determine the upper limit of the period of modern history. In Soviet historiography, the point of view dominated, according to which the period of modern history ended in 1917, when a revolution took place in Russia, which opened a new era in the development of mankind. At the same time, historians started from the theory of imperialism developed by V. I. Lenin. He argued that at the turn of the XIX-XX centuries. bourgeois society in its development has reached a level where all the prerequisites for the transition to a more perfect and just type of organization of society - socialism. The revolution in Russia, in his opinion, just opened this new era. 2-тақырып. Ағартушылық және революциялардың тарихтағы рөлі Дәріс 3. 1. Ағарту дәуірінің ерекшеліктері 18 век - важный этап в эволюции западноевропейской культуры. Он внес существенный вклад в развитие литературы, музыки, театра, живописи, дав миру много прославленных имен во всех видах художественного творчества. 18 век отличается от предыдущего и последующего идейным и общественным движением, возникшим тогда в Европе и известным как Просвещение. Идеология Просвещения возникла в 17 веке - ее родоначальником считается английский философ Д. Локк (1632-1704) - однако ее расцвет пришелся на следующее столетие. Представители Просвещения в своих политических, философских, культурологических взглядах отстаивали могущество разума и свет знаний, которые должны победить тьму невежества, заблуждений и предрассудков. Такие воззрения были направлены против пережитков феодализма в государственном строе и господствующей идеологии, тормозивших развитие капитализма. Поэтому Просвещение рассматривают как третий после Возрождения и Реформации духовный переворот, благодаря которому были свергнуты средневековые устои общественной жизни и обеспечен переход к более высокой ступени мировосприятия. 18 ғасыр Батыс Еуропа мәдениеті эволюциясының маңызды кезеңі болып табылады. Ол көркем шығармашылықтың барлық түрлерінде әлемге көптеген әйгілі есімдерді беріп, әдебиеттің, музыканың, театрдың, кескіндеменің дамуына зор үлес қосты. 18 ғасыр бұрынғы және кейінгі ғасырлардан Еуропада сол кезде пайда болған және ағартушылық деп аталатын идеологиялық және әлеуметтік қозғалыспен ерекшеленеді. Ағартушылық идеологиясы 17 ғасырда пайда болды - ағылшын философы Д.Локк (1632-1704) оның арғы атасы болып саналады - бірақ оның гүлденген кезі келесі ғасырда келді. Ағартушылық өкілдері өздерінің саяси-философиялық, мәдени көзқарастарында надандық, адасушылық пен кертартпалық қараңғылығын жеңуге тиісті ақыл-ой күші мен білім нұрын қорғады. Мұндай көзқарастар мемлекеттік жүйедегі феодализмнің қалдықтарына және капитализмнің дамуын тежеген үстем идеологияға қарсы бағытталды. Сондықтан Ағартушылық Қайта өрлеу мен Реформациядан кейінгі үшінші рухани революция ретінде қарастырылады, соның арқасында қоғам өмірінің ортағасырлық негіздері жойылып, дүниені қабылдаудың жоғары деңгейіне өту қамтамасыз етілді. The 18th century is an important stage in the evolution of Western European culture. He made a significant contribution to the development of literature, music, theater, painting, giving the world many famous names in all types of artistic creativity. The 18th century differs from the previous and subsequent ones in the ideological and social movement that arose then in Europe and is known as the Enlightenment. The ideology of the Enlightenment arose in the 17th century - the English philosopher D. Locke (1632-1704) is considered its ancestor - but its heyday came in the next century. Representatives of the Enlightenment in their political, philosophical, cultural views defended the power of reason and the light of knowledge, which must overcome the darkness of ignorance, delusion and prejudice. Such views were directed against the remnants of feudalism in the state system and the dominant ideology, which hampered the development of capitalism. Therefore, the Enlightenment is considered as the third spiritual revolution after the Renaissance and the Reformation, thanks to which the medieval foundations of public life were overthrown and the transition to a higher level of world perception was ensured. 2. Қоғам дамуының революциялық және эволюциялық жолдары Человечеству всегда хотелось ускорить развитие экономики и общества в целом. Но в разных странах добивались этого разными путями – одни путем ведения захватнических войн, другие путем проведения прогрессивных реформ, нацеленных на преобразование общества и хозяйства. В ходе истории развития человечества определились два пути развития общества – революционный и эволюционный. Адамзат қашанда экономиканың, жалпы қоғамның дамуын жеделдетуді көздеген. Бірақ әртүрлі елдерде олар бұған әртүрлі жолдармен қол жеткізді - біреулер жаулап алу соғыстарын жүргізу арқылы, басқалары қоғам мен экономиканы өзгертуге бағытталған прогрессивті реформаларды жүргізу арқылы. Адамзаттың даму тарихы барысында қоғам дамуының екі жолы анықталды – революциялық және эволюциялық. Эволюционный путь (слово «эволюция» происходит от латинского слова, означающего «развертывание») – путь мирного ненасильственного преобразования общества состоял в том, чтобы спокойно, без рывков и попыток «перепрыгнуть через время», помогать прогрессу, т. е. улавливать его основные направления и всемерно их поддерживать, быстро перенимать передовой опыт других государств. Сторонники революционного пути считали, что ради благой цели, «светлого будущего» (рая на земле) хороши все средства, включая и насилие. При этом, по их мнению и убеждению, все, что стоит на пути прогресса, должно быть немедленно отброшено, уничтожено. Под революцией вообще понимают любое (как правило, насильственное) изменение характера правления обществом. Эволюциялық жол («эволюция» сөзі латынның «орналастыру» деген сөзінен шыққан) – қоғамды бейбіт жолмен зорлық-зомбылықсыз өзгерту жолы «уақытпен секіру» әрекеттерінсіз тыныштықпен, прогреске көмектесу болды, яғни. оның негізгі бағыттарын қолға алып, басқа мемлекеттердің озық тәжірибелерін тез енгізе отырып, оларды жан-жақты қолдау. Революциялық жолды жақтаушылар ізгі мақсат, «жарқын болашақ» (жердегі жұмақ) үшін барлық құралдар, соның ішінде зорлық-зомбылық жақсы деп есептеді. Сонымен қатар, олардың пікірі мен сенімі бойынша прогресс жолында тұрған барлық нәрселер дереу жойылып, жойылуы керек. Революция әдетте қоғамды басқару сипатындағы кез келген (әдетте зорлық-зомбылық) өзгеріс ретінде түсініледі. The evolutionary path (the word "evolution" comes from the Latin word meaning "deployment") - the path of peaceful non-violent transformation of society was to calmly, without jerks and attempts to "jump over time", to help progress, i.e. to capture its main directions and support them in every possible way, quickly adopting the best practices of other states. Supporters of the revolutionary path believed that for the sake of a good goal, a “bright future” (heaven on earth), all means are good, including violence. At the same time, in their opinion and conviction, everything that stands in the way of progress must be immediately discarded and destroyed. Revolution is generally understood as any (usually violent) change in the nature of the government of society. |