лекция. Шет елдердің жаңа және қазіргі заман тарихы бойынша лекция жинағ. Шет елдерді жаа жне азіргі заман тарихы бойынша лекция жинаы Таырып Еуропа мен Американы жаа тарихына кіріспе
 Скачать 70.63 Kb.
|
|
Дәріс 4. 1. XVII-XVIII ғасырлардағы буржуазиялық революциялар Буржуазная революция – социальная революция, основной задачей которой является уничтожение феодального строя или его остатков, установление власти буржуазии, создание буржуазного государства; в зависимых и колониальных странах буржуазная революция направлена также на завоевание национальной независимости. Буржуазиялық революция – негізгі міндеті феодалдық құрылысты немесе оның қалдықтарын жою, буржуазия билігін орнату, буржуазиялық мемлекет құру болып табылатын әлеуметтік революция; тәуелді және отар елдерде буржуазиялық революция да ұлттық тәуелсіздік алуды көздейді. Bourgeois revolution - a social revolution, the main task of which is the destruction of the feudal system or its remnants, the establishment of the power of the bourgeoisie, the creation of a bourgeois state; in the dependent and colonial countries the bourgeois revolution is also aimed at winning national independence. К началу XVII в. феодальные порядки в Англии стали все больше стеснять развитие промышленности, торговли и сельского хозяйства. Вся земля считалась собственностью короля. Дворянство должно было платить в королевскую казну определенную сумму денег при передаче земли по наследству или ее продаже. В 1629 г. король Карл I из династии Стюартов, распустил в 1629 г. парламент и стал править самостоятельно, обложив население произвольными поборами и налогами. Но такая победа абсолютизма не могла длиться долго. В 1640 г. Карл I вынужден был созвать парламент. Его назвали "Долгим" т.к. собравшись осенью, он заседал 12 лет. День открытия его заседаний (3 ноября 1640) считается днем начала Английской революции. Английская революция XVII в. явилась важнейшим событием новой истории. Революция решительно покончила с феодальными порядками и этим открыла простор для развития нового способа производства и новых общественных отношений. Таким образом, очевидной становится связь этих событий с экономическим подъёмом Англии, ростом её могущества на морях и в колониях. XVII ғасырдың басына қарай. Англиядағы феодалдық тәртіп өнеркәсіптің, сауданың және ауыл шаруашылығының дамуына барған сайын кедергі жасай бастады. Барлық жер патшаның меншігі болып саналды. Дворяндар жерді мұрагерлікке беру немесе сату кезінде патша қазынасына белгілі мөлшерде ақша төлеуге мәжбүр болды. 1629 жылы Стюарт әулетінің королі Карл I өз билігінің «құдайлық» сипатына көзі жеткен қыңыр және мойынсұнғыш, 1629 жылы Парламентті таратып, халыққа ерікті реквизициялар мен салықтар салып, тәуелсіз билік жүргізе бастады. Бірақ абсолютизмнің мұндай жеңісі ұзаққа созыла алмады. 1640 жылы Карл I парламент шақыруға мәжбүр болды. «Ұзын» деп аталды, өйткені. күзде жиналып, 12 жыл отырды. Оның мәжілістерінің ашылған күні (1640 ж. 3 қараша) Ағылшын революциясының басталған күні болып саналады. 17 ғасырдағы ағылшын революциясы жаңа тарихтағы ең маңызды оқиға болды. Революция феодалдық тәртіпті түбегейлі жойып, сол арқылы жаңа өндіріс тәсілі мен жаңа қоғамдық қатынастардың дамуына мүмкіндік ашты. Осылайша, бұл оқиғалардың Англияның экономикалық өрлеуімен, оның теңіздердегі және отарлардағы күштерінің өсуімен байланысы айқын болады. By the beginning of the XVII century. feudal orders in England began to hamper the development of industry, trade and agriculture more and more. All land was considered the property of the king. The nobility had to pay a certain amount of money to the royal treasury when transferring land by inheritance or selling it. In 1629, King Charles I of the Stuart dynasty, stubborn and headstrong, convinced of the “divine” nature of his power, dissolved Parliament in 1629 and began to rule independently, imposing arbitrary requisitions and taxes on the population. But such a victory for absolutism could not last long. In 1640, Charles I was forced to convene a parliament. It was called "Long" because. meeting in the fall, it sat for 12 years. The opening day of its meetings (November 3, 1640) is considered the day the English Revolution began. English Revolution in the 17th century was the most important event in modern history. The revolution decisively put an end to the feudal order and thereby opened up scope for the development of a new mode of production and new social relations. Thus, the connection of these events with the economic rise of England, the growth of its power on the seas and in the colonies becomes obvious. К началу XVII в. феодальные порядки в Англии стали все больше стеснять развитие промышленности, торговли и сельского хозяйства. Вся земля считалась собственностью короля. Дворянство должно было платить в королевскую казну определенную сумму денег при передаче земли по наследству или ее продаже. В 1629 г. король Карл I из династии Стюартов, упрямый и своевольный, убеждённый в «божественном» характере своей власти, распустил в 1629 г. парламент и стал править самостоятельно, обложив население произвольными поборами и налогами. Но такая победа абсолютизма не могла длиться долго. В 1640 г. Карл I вынужден был созвать парламент. Его назвали "Долгим" т.к. собравшись осенью, он заседал 12 лет. День открытия его заседаний (3 ноября 1640) считается днем начала Английской революции. XVII ғасырдың басына қарай. Англиядағы феодалдық тәртіп өнеркәсіптің, сауданың және ауыл шаруашылығының дамуына барған сайын кедергі жасай бастады. Барлық жер патшаның меншігі болып саналды. Дворяндар жерді мұрагерлікке беру немесе сату кезінде патша қазынасына белгілі мөлшерде ақша төлеуге мәжбүр болды. 1629 жылы Стюарт әулетінің королі Карл I өз билігінің «құдайлық» сипатына көзі жеткен қыңыр және мойынсұнғыш, 1629 жылы Парламентті таратып, халыққа ерікті реквизициялар мен салықтар салып, тәуелсіз билік жүргізе бастады. Бірақ абсолютизмнің мұндай жеңісі ұзаққа созыла алмады. 1640 жылы Карл I парламент шақыруға мәжбүр болды. «Ұзын» деп аталды, өйткені. күзде жиналып, 12 жыл отырды. Оның мәжілістерінің ашылған күні (1640 ж. 3 қараша) Ағылшын революциясының басталған күні болып саналады. By the beginning of the XVII century. British industry has made great strides. Cloth production occupied a special place in the industry. England began to supply only finished woolen products to the foreign market. At the same time, new industries developed - the production of cotton and silk fabrics, glass and paper, etc. The guild system of the urban craft was still alive and defended the old forms of production, but the decisive role was transferred to a new form of labor organization - manufactory. Enclosures, which deprived the peasants of land, contributed to the emergence of more and more new manufactories. Landless peasants became factory workers. Large manufactories were created in mining, shipbuilding, weapons and other industries. 2. «Азияның ояну дәуіріндегі» Шығыстағы революциялар После русской революции 1905 г. во многих колониальных и зависимых странах начался подъем буржуазно-революционных и национально-освободительных движений. В странах, формально независимых, но в действительности превращенных в полуколонии (Иран, Турция, Китай) произошли буржуазные революции, непосредственно направленные против феодального абсолютизма, но косвенно также и против иностранных империалистов, для которых он был союзником и опорой. Индия, Индонезия и некоторые другие колонии были охвачены сильным национально-освободительным движением. Предпосылки подъема этого движения складывались в течение долгого времени. Они были порождены прежде всего тем непримиримым противоречием, которое существовало между горсткой империалистических держав и многомиллионными массами народов эксплуатируемых ими колоний и полуколоний. По мере усиления империалистического гнета и роста противодействующих ему сил это противоречие углублялось, подготовляя революционный взрыв. Мощное влияние русской революции обострило кризис и послужило толчком к революционным выступлениям в ряде стран Востока. Сотни миллионов забитого, одичавшего в средневековом застое, населения проснулись к новой жизни и к борьбе за азбучные права человека, за демократию». 1905 жылғы Ресей революциясынан кейін көптеген отаршыл және тәуелді елдерде буржуазиялық революциялық және ұлт-азаттық қозғалыстар көтеріле бастады. Ресми түрде тәуелсіз, бірақ шын мәнінде жартылай отарларға (Иран, Түркия, Қытай) айналған елдерде тікелей феодалдық абсолютизмге қарсы бағытталған, бірақ жанама түрде одақтасы және тірегі болған шетелдік империалисттерге қарсы бағытталған буржуазиялық революциялар болды. Үндістанды, Индонезияны және басқа да кейбір отарларды күшті ұлт-азаттық қозғалыс басып алды. Бұл қозғалыстың көтерілуінің алғышарттары ұзақ уақыт бойы қалыптасты. Олар ең алдымен аздаған империалистік державалар мен олар қанаған отарлар мен жартылай отарлардағы көп миллиондаған халықтар арасындағы бітіспес қайшылықтан туды. Империалистік езгі күшейіп, оған қарсы тұрған күштер көбейген сайын бұл қайшылық тереңдей түсті, революциялық жарылысқа жол дайындады. Орыс революциясының күшті ықпалы дағдарысты ушықтырды және бірқатар Шығыс елдеріндегі революциялық көтерілістерге түрткі болды. «Әлемдік капитализм және 1905 жылғы орыс қозғалысы, - деп атап өтті В.И.Ленин, - ақыры Азияны оятты. Ортағасырлық тоқырауға ұшыраған жүздеген миллион халық жаңа өмірге және қарапайым адам құқықтары, демократия үшін күреске оянды. After the Russian Revolution of 1905, bourgeois revolutionary and national liberation movements began to rise in many colonial and dependent countries. In countries formally independent, but in reality turned into semi-colonies (Iran, Turkey, China), bourgeois revolutions took place, directly directed against feudal absolutism, but indirectly also against foreign imperialists, for whom it was an ally and support. India, Indonesia and some other colonies were seized by a strong national liberation movement. The prerequisites for the rise of this movement took shape over a long period of time. They were born primarily of the irreconcilable contradiction that existed between a handful of imperialist powers and the many millions of peoples in the colonies and semi-colonies they exploited. As imperialist oppression intensified and the forces opposing it grew, this contradiction deepened, preparing the way for a revolutionary explosion. The powerful influence of the Russian revolution aggravated the crisis and served as an impetus for revolutionary uprisings in a number of Eastern countries. “World capitalism and the Russian movement of 1905,” noted V.I. Lenin, “finally awakened Asia. Hundreds of millions of the downtrodden, run wild in medieval stagnation, the population woke up to a new life and to the struggle for elementary human rights, for democracy. 3-тақырып. 17 – 20 ғасыр басындағы Еуропа және Америка елдерінің даму ерекшеліктері 5-дәріс. 1. Ағылшын буржуазиялық революциясы Английская буржуазная революция XVII в. проходила в форме противостояния роялистов (приверженцев короля) и сторонников парламента. Население Англии разделилось на два лагеря. Предыстория Яков I и Карл I Стюарты стремились к абсолютной власти, не сдерживаемой парламентом. Яков I продавал монополии на производство и торговлю отдельными товарами, что приводило к разорению мануфактур и ремесленников, вводил новые налоги. Пуритане, число которых в стране быстро росло, подвергались преследованиям. Все это вызывало недовольство населения. Карл I распустил парламент в 1629 г. и не созывал его в течение 11 лет. Он также превратил Звездную палату и Высокую комиссию в инструменты борьбы с противниками абсолютизма. Фактически с их помощью король расправлялся со своими оппонентами. Революционные события в Англии XVII в., которые проходили в форме борьбы между королями и парламентом, закончилась победой последнего. Важной вехой в становлении правового государства в Англии стал Habeas corpus act. Принятый в 1689 г. Билль о правах юридически оформил дальнейшее развитие Англии в качестве конституционной парламентской монархии, определив права и обязанности парламента (законодательной власти), короля и министров (исполнительной власти). Кровавая революция привела к формированию демократического режима, основанного на диалоге и компромиссе. Впоследствии политические и социальные проблемы никогда не решались в Англии вооруженным путем. 17 ғасырдағы ағылшын буржуазиялық революциясы. роялистер (патшаның ізбасарлары) мен парламентті жақтаушылар арасындағы текетірес түрінде өтті. Англия халқы екі лагерьге бөлінді. Фон Джеймс I мен Чарльз I Стюартс абсолютті билікке ұмтылды, Парламент тежемейді. Яков I кейбір тауарларды өндіру және саудалау үшін монополияларды сатты, бұл мануфактуралар мен қолөнершілердің күйреуіне әкелді, жаңа салықтар енгізді. Елде саны тез өскен пуритандықтар қуғынға ұшырады. Мұның бәрі тұрғындардың наразылығын тудырды. Карл I 1629 жылы парламентті таратып, оны 11 жыл бойы шақырмады. Ол сондай-ақ Жұлдызды палата мен Жоғарғы комиссияны абсолютизмнің қарсыластарымен күресетін құралға айналдырды. Шын мәнінде, олардың көмегімен патша қарсыластарымен күресті. 17 ғасырдағы Англиядағы корольдер мен парламент арасындағы күрес түрінде өткен революциялық оқиғалар соңғысының жеңісімен аяқталды. Англиядағы құқықтық мемлекеттің дамуындағы маңызды кезең Хабеас корпус актісі болды. 1689 жылы қабылданған Құқықтар туралы Билл парламенттің (заң шығарушы органның), корольдің және министрлердің (атқарушы билік) құқықтары мен міндеттерін анықтай отырып, Англияның конституциялық парламенттік монархия ретінде одан әрі дамуын заңды түрде ресімдеді. Қанды төңкеріс диалог пен ымыраға негізделген демократиялық режимнің қалыптасуына әкелді. Кейіннен Англияда саяси және әлеуметтік мәселелер ешқашан қарудың күшімен шешілмеді. English bourgeois revolution of the 17th century. took place in the form of a confrontation between royalists (followers of the king) and supporters of parliament. The population of England was divided into two camps. background James I and Charles I Stuarts aspired to absolute power, not restrained by parliament. James I sold monopolies for the production and trade of certain goods, which led to the ruin of manufactories and artisans, introduced new taxes. Puritans, whose number grew rapidly in the country, were persecuted. All this caused discontent among the population. Charles I dissolved parliament in 1629 and did not convene it for 11 years. He also turned the Star Chamber and the High Commission into tools to fight the opponents of absolutism. In fact, with their help, the king dealt with his opponents. The revolutionary events in England in the 17th century, which took place in the form of a struggle between kings and parliament, ended with the victory of the latter. An important milestone in the development of the rule of law in England was the Habeas corpus act. Adopted in 1689, the Bill of Rights legally formalized the further development of England as a constitutional parliamentary monarchy, defining the rights and duties of parliament (the legislature), the king and ministers (the executive branch). The bloody revolution led to the formation of a democratic regime based on dialogue and compromise. Subsequently, political and social problems were never solved in England by force of arms. 2. Англия «әлемнің шеберханасы», «әлемдік драйвер» және «әлем банкир» Середина XIX века ознаменовалась для Англии подъёмом производственной мощи и пиком промышленного развития. Научно-техническая революция совпала по времени с окончательным становлением британской колониальной империи. Лондон стал не просто главным английским городом, а столицей грандиозной империи, раскинувшейся на многие тысячи километров. В это время Англия приобрела статус наиболее развитой и могущественной мировой державы, а также получила свои почетные прозвища. Мастерская мира С развитием промышленности в Великобритании на новый уровень вышло товарное производство. Продукция, изготавливаемая на многочисленных фабриках и заводах, уже не находила сбыта на внутреннем рынке. Колониальная экспансия англичан была связана как раз таки с поиском новых рынков сбыта за пределами государства. В 1840 году парламент объявил о политике фритредерства — свободной торговли. Это положило начало захвату всех крупных мировых рынков. До 1870-х годов Англия оставалась самой развитой в экономическом плане страной, за что и получила второе название «мастерская мира». Впрочем, английские товары реализовывались не только в колониях. Россия и ряд европейских держав поставляли в Великобританию сырьё и закупали произведённые там станки и промышленное оборудование. Наличие огромное торгового флота позволило английским купцам поставлять товары даже в самые удалённые уголки мира. 19 ғасырдың ортасы Англия үшін өндірістік қуаттың көтерілуімен және өнеркәсіптік дамудың шарықтау шегімен ерекшеленді. Ғылыми-техникалық революция британдық отаршылдық империяның түпкілікті қалыптасуымен тұспа-тұс келді. Лондон ағылшынның басты қаласы ғана емес, мыңдаған шақырымға созылған алып империяның астанасы болды. Осы уақытта Англия ең дамыған және қуатты әлемдік держава мәртебесіне ие болды, сонымен қатар өзінің құрметті лақап атын алды. Дүние жүзінің шеберханасы Ұлыбританияда өнеркәсіптің дамуымен тауар өндірісі жаңа деңгейге көтерілді. Көптеген зауыттар мен зауыттарда өндірілген өнімдер ішкі нарықта сатылмай қалды. Британдықтардың отаршылдық экспансиясы дәл штаттан тыс жаңа нарықтарды іздеумен байланысты болды. 1840 жылы парламент еркін сауда саясатын жариялады. Бұл барлық негізгі әлемдік нарықтарды жаулап алудың бастамасы болды. 1870 жылдарға дейін Англия экономикасы ең дамыған ел болып қала берді, ол үшін ол «әлемнің шеберханасы» деген екінші атау алды. Алайда ағылшын тауарлары тек колонияларда ғана сатылмады. Ресей және бірқатар еуропалық державалар Ұлыбританияны шикізатпен қамтамасыз етіп, онда жасалған станоктар мен өнеркәсіптік жабдықтарды сатып алды. Үлкен сауда флотының болуы ағылшын көпестеріне тіпті әлемнің ең шалғай түкпірлеріне де тауарларды жеткізуге мүмкіндік берді. The middle of the 19th century was marked for England by the rise of production power and the peak of industrial development. The scientific and technological revolution coincided with the final formation of the British colonial empire. London became not just the main English city, but the capital of a grandiose empire stretching for many thousands of kilometers. At this time, England acquired the status of the most developed and powerful world power, and also received its honorary nicknames. Workshop of the World With the development of industry in Great Britain, commodity production reached a new level. Products manufactured at numerous factories and plants were no longer sold on the domestic market. The colonial expansion of the British was associated precisely with the search for new markets outside the state. In 1840, Parliament announced the free trade policy. This marked the beginning of the capture of all major world markets. Until the 1870s, England remained the most economically developed country, for which it received the second name "workshop of the world." However, English goods were sold not only in the colonies. Russia and a number of European powers supplied raw materials to Great Britain and purchased machine tools and industrial equipment manufactured there. The presence of a huge merchant fleet allowed English merchants to deliver goods even to the most remote corners of the world. |