Грицкевич. Теория и история источниковедения. Учебное пособие для студентов заочных отделений гуманитарных факультетов вузов минск, 2000 Введение
 Скачать 1.07 Mb.
|
|
Литература Белова Е.Б., Бородкин Л.И., Гарскова И.М., Изместьева Т.Ф., Лазарев В.В. Историческая информатика. М., 1996. Бородкин Л.И. Многомерный статистический анализ в исторических исследованиях. М., 1986. Буховец О.Г. Социальные конфликты и крестьянская ментальность в Российской империи начала ХХ века: новые материалы, методы, результаты. М., 1996. История и компьютер: новые информационные технологии в исторических исследованиях и образовании / Отв. ред. Л. Бородкин и В. Леверманн. Goettingen, 1993. Ковальченко И.Д. Исторический источник в свете учения об информации (к постановке проблемы) // История СССР, 1982, № 3. Ковальченко И.Д. Методы исторического исследования. М., 1987. Ковальченко И.Д., Бородкин Л.И. Современные методы изучения исторических источников с использованием ЭВМ. М., 1987. Математические методы в историко-экономических и историко-культурных исследованиях. М., 1977. Методы количественного анализа текстов нарративных источников. М., 1983. От Нестора до Фонвизина. Новые методы определения авторства / Под ред. Л.В. Милова, М., 1994 Сидорцов В.Н., Балыкина Е.Н. и др. Историческая информатика. Мн., 1998. Раздзел I. Прадмет i змест крынiцазнауства. Вызначэнне гiстарычнай крынiцы. Гiстарычная навука i крынiцазнауства. Аб'ект i прадмет крынiцазнауства. Вызначэнне гiстарычнай крынiцы. Гістарычная крыніца і гістарычны дапаможнік. Гiстарычны факт i крынiца. Месца крынiцазнауства у сiстэме навук: архiвазнауства, музеязнауства, бiблiяграфii, iнфарматыкi. Методыка i метадалогiя крынiцазнауства. Тэарэтычнае i прыкладное крынiцазнауства. Крыніцазнаўства гісторыі і іншых навук, іх суадносіны. Прырода гiстарычнай крынiцы. Крынiца -- адзiнства аб'ектыунага i суб'ектыунага. Геаграфiчнае асяроддзе як спецыфiчная крынiца аб мiнулым. Пазнавальная функцыя гiстарычнай крынiцы. Крынiца i гiстарычная свядомасць грамадства. Вызначэнне «гістарыяграфічнай крыніцы». Гістарычная крыніца як аснова вызначэння міждысцыплінарнага сінтэзу. Раздзел II. Гiсторыя крынiцазнауства. Умовы зараджэння крыніцазнаўства як навукі. Асноўныя этапы развіцця крыніцазнаўства. Развіцце крыніцазнаўства ў Расійскай імперыі. Зараджэнне расійскай школы крыніцазнаўства. Назапашванне практычнага вопыту работы з крынiцамi па гiсторыi феадалiзму. Неабходнасць у асэнсаваннi гiстарычных крынiц у кан.XIX - пач.XX ст.ст. Распрацоука тэорыi i методыкi гiстарычнага крынiцазнауства. Стварэнне першых навучальных дапаможнiкау i манаграфiй па пытаннях крынiцазнауства. Ш-В.Ланглуа, Ш.Сеньасабос. В.В.Ключэўскі. Распрацоука тэорыi i методыкi крынiцазнауства. А.С.Лаппо-Данілеўскі. Развіцце крыніцазнаўства ў навейшы час. Дыскусіі аб сутнасці гісторыі і ролі гістарычных крыніц. М.Блок. Распрацоўка тэорыі крыніцазнаўства савецкімі гісторыкамі. С.О.Шмідт, В.М.Медушэўская і інш. Колькасныя метады вывучэння крыніц І.Д.Кавальчанка. Распрацоўка крыніцазнаўства гісторыі Беларусі. З.І.Даўгяла, М.М.Улашчык. Раздзел III. Класiфiкацыя i сiстэматызацыя крынiц Класiфiкацыя, яе сутнасць і мэты. Крытэрыі класіфікацыі. Класіфікацыя і сістэматызацыя. Вiды сiстэматызацыi. Спробы класiфiкацыi гiстарычных крынiц на "рэшткi" i "паданнi". Фiксаваная i нефiксаваная сацыяльная iнфармацыя. Падзел крынiц па спосабу фiксавання iнфармацыi на рэчавыя, пiсьмовыя, вусныя, этнаграфiчныя, лiнгвiстычныя, фотакiнадакументы, фонадакументы. Класiфiкацыя крынiц па iх паходжанню i вiдах. Падзел крынiц па формах адлюстравання рэчаiснасцi. Рэчавыя, пiсьмовыя, фанiчныя, выяуленчыя (выяуленча-графiчныя, выяуленча-мастацкiя, выяуленча-натуральныя) крынiцы. Адлюстраванне у крынiцы фiксаванай iнфармацыi. «Вусная гісторыя» і яе крыніцы. Тыпалагічныя класіфікацыі ў залежнасці ад знешніх прыкмет крыніц. Класіфікацыя С.О.Шмідта. Падзел крыніц на рэчавыя, выяўленчыя, славесныя, канвенцыянальныя, крыніцы паводзін і гукавыя (аўдыяльныя). Пісьмовыя крыніцы, іх роля ў вывучэнні гісторыі. Класіфікацыя пісьмовых крыніц. Дакументальныя і апавядальныя крыніцы, іх асноўныя віды і асаблівасці вывучэння. Раздзел IV. Выяуленне крынiц Выяуленне гiстарычных крынiц. Задачы эурыстыкi. Пошук апублiкаваных крынiц. Звесткi аб публiкацыях гiстарычных крынiц. Перавагі і недахопы публікацыі. Гістарычная біблiяграфiя. Выяуленне крынiц у архівах. Элементы выпадковасцi у iх пошуку. Падрыхтоучая работа да наведвання архiвау. Складанне спiсау архiвау, фондау, фондаутваральнiкау. Вывучэнне навукова-даведачнага апарату архiвау, вопiсау фондау. Вывучэнне спрау. Пошук i сiстэматызацыя крынiц. Складанне i збор рабочых матэрыялау для афармлення работы. Раздзел V. Знешняя крытыка крынiц Знешняя крытыка пісьмовых крыніц. Прачытанне i асэнсаванне зместу тэкста. Значэнне кантэкста для разумення граматычных норм i лексiчнага зместу крынiцы. Паняцце рэдакцыі, спісу, ізводу. Этапы стварэння дакументаў: чарнавікі, белавікі, копіі. Аднауленне арыгiнала па тэксту у некалькiх спiсах, iзводах, рэдакцыях. Рэканструкцыя тэкстау. Інтэрпрэтацыя гiстарычнай крынiцы, яе адрозненне ад граматычнага прачытання тэкста. Тэрмiналагiчны аналiз. Вытлумачэнне заканадаучых крынiц. Выкарыстанне юрыдычнай тэрмiналогii. Вытлумачэнне актау. Склад актавага фармуляра. Вытлумачэнне апавядальных крынiц. Вывучэнне непасрэднага зместу тэкста, алегорый, iншаказанняу. Веданне канкрэтных гiстарычных абставiн стварэння крынiцы. Вызначэнне часу узнiкнення крынiцы. Паняцці «календар», «эра». Аналiз непасрэднай i ускоснай iнфармацыi аб часе. Сiнтэз iнфармацыi аб часе. Адлiк часу ад вядомай падзеi. Вывучэнне формы дакумента. Дапасаванне звестак з iншых крынiц. Методыка лакалiзацыi узнiкнення крынiц. Выкарыстанне дадзеных гістарычнай геаграфіі. Спалучэнне звестак графічных і пісьмовых помнікаў. Аналiз непасрэднай i ўскоснай прасторавай iнфармацыi, яе сiнтэз. Тапонімы і мікратапонімы, этнонімы і інш. Атрыбуцыя. Улiк непасрэдных звестак. Прозвішча, імя, мянушка. Раскрыцце крыптонiмаў, псеуданiмаў. Ананiмныя крынiцы i iх атрыбуцыя. Новыя метады ўстанаўлення аўтарства. Выкарыстанне ЭВМ. Выяуленне падложных i падробных крынiц. Магчымыя мэты iх стварэння. Спосабы выяулення iнтэлектуальнага падлогу. Асаблівасці вызначэння рэчавых крыніц. Прымяненне метадаў іншых навук. Раздзел VI. Унутраная крытыка крынiц Мэты i задачы унутранай крытыкi крынiц. Паняцце аб даставернасцi. Пауната i дакладнасць iнфармацыi. Вызначэнне навуковай каштоунасцi iнфармацыi ў адпаведных крынiцах. Метады выяулення навуковай каштоунасцi розных відаў пісьмовых крыніц. Крыніца і гістарычны кантэкст. Спосабы вывучэння актавага матэрыялу: канкрэтна-гiстарычны i фармулярны аналiз. Вывучэнне уплыву умоу, у якiх узнiкае iнфармацыя, на яе паўнату i дакладнасць iнфармацыi. Аналiз сведчанняу, заснаваных на асабiстым назiранні. Крытыка звестак, атрыманых з другiх крынiц i абагульненняу. Вызначэнне сацыяльных, палiтычных i групавых пазiцый аутара, iх уплыу на iнфармацыю, змешчаную у крынiцы. Метады канчатковага устанаулення каштоунасцi iнфармацыi: праверка паўнаты, даставернасцi i дакладнасцi iнфармацыi адпаведнай крынiцы. Раздзел VII. Сінтэз гістарычнай інфармацыі. Паняцце рэпрэзентатыўнасці. Паняцце сінтэзу інфармацыі. Сінтэз гістарычнай інфармацыі, яго сутнасць і мэты. Супастаўленне звестак, атрыманых на этапе унутранай і знешняй крытыкі. Вызначэнне ўзаемасувязі і ўзаемаўплываў. Пабудова генеалагічнага раду крыніц. Паняцце рэпрэзентатыўнасці. Гістарычная крыніца і музейны экспанат. Раздзел VIІI. Прымяненне камп'ютэрных тэхналогiй i колькасных метадау у апрацоуцы крынiц Абмежаванне магчымасцi вывучэння крынiц традыцыйнымi метадамi. Неабходнасць у павышэннi iнфарматыунасцi крынiц. Крынiца у свеце тэорыi знакау. Выкарыстанне колькасных метадау. Прымяненне у крынiцазнаустве камп'ютэрных тэхналогiй. Масавыя крынiцы i спосабы iх апрацоукi. Працэдура падрыхтоукi тэкста крынiцы для колькаснага аналiзу i структураванне, фармалiзацыя i кадзiроука iнфармацыi. Асаблiвае i падобнае у гiстарычных крынiцах. Магчымасцi i абмежаваннi прымянення колькасных метадау i камп'ютэрных тэхналогiй у апрацоуцы апавядальных крынiц. iнфармацыйны пошук лакун, купюр, iнкарпарацый, экстрапаляцый i пазнейшых уставак. Літаратура Да раздзелаў І, ІІ, ІІІ: Беленький И.Л. Разработка проблем теоретического источниковедения в исторической науке (1969-1983). М., 1983 Евграфов Е.М. Кинофотодокументы как исторический источник. М., 1973. Иванов Г.М. Исторический источник и исторической познание. Томск, 1973. Иванов Г.М. О социальной природе исторического источника // Тр. Томского гос.ун-та. Томск, т.11. с.73-85. Иванов Г.М., Коршунов А.М., Петров Ю.В. Методические проблемы исторического познания. М., 1981. Клейн Л.С. Археологические источники. Л: ЛГУ, 1978. Ковальченко И.Д. Методы исторического исследования. М., 1987. Медушевская О.М. Современное зарубежное источниковедение. М., Высш.школа, 1983. Проблемы устной истории СССР (тезисы научной конференции). Киев, 1990. Пронштейн А.П., Данилевский И.Н. Вопросы теории и методики исторического исследования. М., Высш.школа, 1986. Пронштейн А.П., Задера А.Г. Методика работы над историческими источниками. Уч.-методич.пособие. Изд-во Моск.ун-та. 1977. Пушкарев Л.Н. Классификация русских письменных источников по отечественной истории. М., 1975. Фарсобин В.В. О предмете дипломатики и ее соотношение с источниковедением // Вопросы истории, 1978. № 1. Шкуратов И.А. Историческая психология. М.: «Смысл», 1997 Шмидт С.О. Путь историка: избр.труды по источниковедению и историографии. М., РГУ, 1997. Да раздзела IV: Пушкин В.Н. Эвристика – наука о творческом мышлении. М., 1967. Суслова Е.Н. Поиск архивных документов. Лениздат. 1987. Улащик Н.Н. Очерки по источниковедению и археографии истории Беларуси феодального периода. Мн., 1973 Федотов В.В. Техника и организация умственного труда. Мн., 1983. Ходаковский И.И. Организация поиска источников и литературы в источниковедческом исследовании. Уч.пособие. М., МГИ АИ, 1976. Да раздзелаў V-VI: Бережков Н.Г. Хронология русского летоисчисления // Проблемы источниковедения. Вып. VІ, 1958. Бикерман Э. Хронология древнего мира. М., 1975. Борисенков Е.П., Пасецкий В.М. Экстремальные явления в русских летописях ХІ-XVII вв. Л., 1983. Виноградов В.В. Проблемы авторства и теория стилей. М., 1961 Горбачевский Н. Краткія табліцы, необходимыя для историй, хронологии вообще для всякого рода археологических изследований. Вильна, 1867. Ермолаев И.П. Историческая хронология. Казань, 1980. Ефременков Э.Л. Раскрытие авторства на основе анализа идейного содержания произведений // Вопросы текстологии. Вып.2 М., 1960. Каменцева Е.И. Хронология. М., 1982. Климишин И.А., Календарь и хронология. М., Наука, 1985. Лихачев Д.С. Вопросы атрибуции произведений древнерусской литературы // Труды Отдела древнерусской литературы АН СССР. Ин-т литературы. Т.17. М.-Л., 1961. Носовский Г.В., Фоменко А.Г. Новая хронология и концепция древней истории Руси, Англии, Рима. Факты, гипотезы. Т.1. Русь. М., 1995 О принципе определения авторства в связи с общими проблемами теории и истории литературы. Л., 1960. От Нестора до Фонвизина Новые методы определения авторства. Под ред. Л.В.Милова. М., 1994. Пиотровский Р.Г. Анонимные произведения и их авторы (предисловие). Мн., 1988. Пронштейн А.П. Кияшко В.Я. Хронология. М., 1981. Святский Д.О. Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения. Пгр., 1915. Статистика текста. Мн., 1969. Хавский П.В. Взгляд на хронологию еврейскую, христианскую вообіе и русскую в особенности. Спб., 1849. Хронология Российской истории. Энциклопедический справочник. М., 1994. Цыб С.В. Древнерусское времяисчисление в «Повести временных лет», Барнаул, 1995. Черепнин Л.В. Русская хронология. М., 1944. Щербиновский Н.С. Сезонные явления в природе. М., 1966. Літаратура: Дакументы па гісторыі Беларусі, якія зберагаюцца ў Цэнтральных архівах СССР. -Мн., 1991. Игнатенко А.П. Введение в историю БССР. -Мн.: Высшая школа, 1965. -с.19-22. Историческое краеведение Белоруссии. -Мн.: Изд-во БГУ, 1980. -с.201-213. Государственные архивы СССР: Справочник: В 2 ч. -М.: Мысль, 1989. Центральный государственный исторический архив Белорусской ССР в г.Гродно: Путеводитель. -Мн., 1956. -80 с. Центральный государственный исторический архив БССР в г.Минске: Путеводитель. -Мн.: Полымя, 1974. -336 с. Леонтьева Т.Е. Документальные материалы фонда князей Радзивиллов как исторический источник // Вопросы архивоведения и источниковедения в БССР. -Мн.: Вышэйшая школа, 1971. -с.320-328. Бібліяграфія па гісторыі Беларусі. Феадалізм і капіталізм. -Мн., 1969. - 437 с. Игнатенко А.П. Введение в историю БСР. -Мн.: Высшая школа, 1965. - С.22-26. Каралеў Г.І. Польскія публікацыі царкоўна-гістарычных крыніц у ХІХ -ХХ ст.// Наш радавод. Кн.4 /частка 3/. -Гродна, 1992. - С.184-190. Каталог сборников документов, изданных архивными учреждениями СССР. 1917-1960. -М., 1961. Сокольчик А.А. Дооктябрьская книга на русском языке о Белоруссии (1768-1917 гг.). Библиографический указатель. -Мн., /Государственная библиотека БССР/, 1976. -426 с. Статут Вялікага княства Літоўскага. 1588. Тэксты. Даведнік. Каментарыі. -Мн.: БелСЭ Імя П.Броўкі, 1989. -с.457-459, 462, 467, 469, 485-486. Улащик Н.Н. Очерки по археографии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода. -М.: Наука, 1973. -303 с. Алексеев Л.П. Полоцкая земля /очерк истории Северной Белоруссии / в ІХ-ХІІІ вв. -М.: Наука, 1966. -296 с. Аповесць пра Міндоўга і Войшалка // Спадчына. 1990, -№ 3. -С.50-53. Ермаловіч М.І. Па слядах аднаго міфа. -Мн.: Навука і тэхніка, 1991. -98 с. Ермаловіч М.І. Старажытная Беларусь. -Мн.: Мастацкая літаратура, 1990. -366 с. Ермаловіч М.І. Тацішчаўскія звесткі пра Беларусь // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1976. -№2. -С.33-35. Заяц Ю.А. Заславль Х-XVIII веков. -Мн.: Наука и техника, 1987. -С.8-30. Кузьмин А.Г. Русские летописи как источники по истории Древней Руси. - Рязань, 1969. -240 с. Рыбаков Б.А. Киевская Русь и русские княжества ХІІ-ХІІІ вв. -М.: Наука, 1982. -С.522. Улащик Н.Н. Введение в изучение белорусско-литовского летописания. -М.: Наука, 1985. -С.237. Филист Г.М. История «преступлений» Святополка Окаянного. -Мн.: Беларусь, 1990. -156 с. Чамерыцкі В.А. Да пытання аб раннім летапісанні Беларусі (ХІІ-ХІІІ ст.) //Весці АН СССР. Серыя грамадскіх навук. Вып.3. -Мн., 1965. -С.90-98. Гсторыя беларускай літаратуры. Старажытны перыяд. -Мн.: Вышэйшая школа, 1985. -С.37-40, 45-49. Древнерусская литература. Источниковедение. -Л.: Наука, 1984. -272 с. Ермаловіч М. Сведчанні «Слова...» // Спадчына. 1990. -№ 2. -С.2-8. Катэрлі А. «Немиги кровавые берега...» // Беларуская думка. 1992. -№ 10. -С.52-61. Публікацыі крыніц: Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. В 4 т. Т.І. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1959. -С.28-82. Новгородская первая летопись младшего и старшего изводов. - М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1950. -640 с. Повесть временных лет // Памятники литературы Древней Руси. ХІ-начало ХІІ вв. -М.: Художественная литература, 1978. -С.23-277. Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн.: Юнацтва, 1990. -С.17-43. Старонкі Полацкага летапісу // Спадчына. 1990. -№ І. -С.42-45. Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. -Мн.: Изд-во БГУ им.Ленина, 1977. -С.8-13, 14-17, 21-23. Памятники литературы Древней Руси. ХІ-начало ХІІ века. -М.: Художественная литература, 1978. -С. 393-416. Памятники литературы Древней Руси. ХІІ век. -М.: Художественная литература, 1980. -С.283-323, 373-387. Творения святого отца нашего Кирилла, епископа Туровского. -Киев, 1880. Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн.: Юнацтва, 1990. -С.44-53, 75-83. Аповесць жыцця і смерці святой і блажэнняй і найпадобнейшай Еўфрасінні... // Арлоў У. Еўфрасіння Полацкая. -Мн.: Мастацкая літаратура, 1992. -С.179-195. Житие блаженыя Еуфросинии, игумении Вседрьжители Святаго Спаса во градь в Полодсць // Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн.:Мастацтва, 1990. -С.54-66. ПРИЛОЖЕНИЕ Тесты Вариант 1.
а) определение места возникновения (создания); б) определение времени возникновения; в) установление автора; г) это этап внешней критики.
а) материальный объект, фиксированная информация; б) то, что изучается с определенной целью; в) свидетельствует о реальной жизни общества, об историческом прошлом; г) находится на поверхности земли или в ее недрах.
а) синтез исторической информации; б) интерпретация исторического источника; в) прочтение и восстановление текста исторического источника; г) определение достоверности исторического источника; д) определение места, времени и автора.
а) методология источниковедения; б) наука, которая изучает теоретические проблемы истории Беларуси; в) наука о методах, об основных принципах источниковедческого познания; |