БиоХимия сессия (1). 1 СРА. йелдердегі Галстон ауруы кбінесе организмдегі эстрогенні жоары дегейіні нтижесі болып табылады. Эстрогендер т синтезін тежеп, вгидроксиметилглутарилКоАредуктаза ферментіні млшерін кбейтетіні белгілі
 Скачать 1.35 Mb.
|
|
1) Фосфоролиз: Фосфорилаза ферментінің әсерінен гликогеннен глюкоза -1-фосфат бөлініп, гликоген молекуласы бір глюкозаға қысқарады: Глюкоза-1-фосфат глюкоза-6-фосфатқа айналады. Ол ары қарай тек бауырда ғана кездесетін глюкоза-6-фосфатаза арқылы бос глюкозаға айналады. Ал бұлшықетте бұл фермент активсіз болғандықтан, глюкоза-6-фосфат тотығуы мүмкін. (Гликоген)n+ H3PO4 глюкоза-1-фосфат + (Гликоген)n-1 | | глюкоза-6-фосфат | глюкоза-6-фосфатаза | Глюкоза(бауырда) 2) Гидролиз: Гликоген гидролизі тек бауырда кездесетін γ-амилаза ферментінің көмегімен іске асады. Гликоген қоры таусылғаннан кейін қандағы глюкозаның мөлшері (бауырдан келетін) негізінен глюконеогенез арқылы қамтамасыз етіледі Глюконеогенез дегеніміз глюкозаның көмірсулар, липидтер, белоктар алмасуының аралық өнімдерінен (пирожүзім қышқылы, сүт қышқылы, гликогенді амин қышқылдары, глицеролдар және т.б. сияқты) түзілуі. 3. Неліктен қандағы глюкоза концентрациясының төмендеуі, ең алдымен, мидың бұзылуымен бірге жүреді? Биохимиялық зертханаларда глюкозаны қатаң аш қарынға анықтау ұсынысының себебі неде? ЖАУАБЫ: Глюкоза пайдаланылады: ---65%ы тотығып, энергия бөледі ---30%-ы липонеогенезге және пентозалардың, галактозаның, ГАГ, лактозаның түзілуіне ---5%-ы гликогеногенезге Ми, жүйке тіні үшін глюкоза – негізгі энергия көзі. Глюкоза ми тіні үшін бірден-бір энергия көзі болғандықтан ол қандағы глюкоза арқылы қамтамасыз етіліп отырады. Сол себепті, қандағы глюкоза концентрациясының төмендеуі, ең алдымен, мидың бұзылуымен бірге жүреді. Энергия қажеттілігі төмен болса (гиподинамия және т.б.) глюкозаның көп бөлігі бауырда және бұлшық етте гликоген түрінде жиналады. Сіңірілгеннен кейін глюкозаның қаннан жасушаларға түсуі оны тасымалдаушы арнайы белоктар (ГЛЮТ) арқылы іске асады. ГЛЮТ-1 глюкозаның миға тасымалдануын қамтамасыз етеді. Биохимиялық зертханаларда глюкозаны аш қарынға қатаң түрде анықтайды, яғни соңғы тамақтану мен қан алудың арасында кем дегенде 8-12 сағат өткенде. Өйткені, аш қарында алынған қан анализі қант диабеті сияқты ауыр ауруды көрсететін глюкоза метаболизміндегі ауытқуларды анықтауға көмектеседі. Тамақтанғаннан кейін қандағы глюкозаның деңгейі жоғарылайды, бірақ қаншаға екендігін нақты айту мүмкін емес. Сондықтан барлық сау адамдар үшін аштықтағы глюкозаның қалыпты деңгейі белгіленген. 10-сұрақ. Нитроглицерин әсерінің неғұрлым тез және айқын әсеріне қол жеткізу үшін нитроглицеринді жұтып қоймай, оны тіл астында ұстау ұсынылады. 1. Неліктен нитроглицеринді жұтып қоймай, оны тілдің астында ұстау ұсынылады? ЖАУАБЫ: Нитроглицерин - бұл негізінен жүректің ишемиялық ауруында стенокардия ұстамасын жеңілдету үшін қолданылатын перифериялық вазодилататор. Нитроглицерин коронарлық артериялардың спазмын жеңілдетеді, перифериялық қан ағымын жоғарылатады, миокардты қанды өзінің ишемиялық аймақтарымен бөлісуге «мәжбүрлейді» және қан ағымына ең төзімді резистивтік тамырларды кеңейтеді, бұл жүрекке жүктеменің төмендеуіне әкеледі. Нитроглицеринді жұтып қоймай тілдің астына ұстаған уақытта ол қақпа венасына туспейді , яғни ішекте сіңген басқа заттар секілді бауырда бейтараптанбайды. 2. Ауыз қуысында нитроглицеринді сіңірудің ерекшелігі неде? ЖАУАБЫ: Белсенді зат ауыз қуысында шырышты қабаттардың бетінен бірден сіңіп, жоғарғы қуыс вена арқылы жалпы қан айналымына түседі. 3. Тіл астындағы нитроглицериннің әсері қандай? ЖАУАБЫ: Тіл астына ұстау кезінде оның әсері таблетка қабылдағаннан кейін 30-120 секундтан кейін басталады және 30-45 минутқа созылады.Егер Нитроглицерин таблеткасы ерігенге дейін ауырсыну жоғалып кетсе, оның қалған бөлігін аузынан шығаруға болады. Қарама-қарсы жағдайларда, егер ауырсыну 5-6 минуттан кейін басылмаса, басқа дозаны қабылдау керек. Егер сізге жылдам әсер қажет болса, планшетті шайнауға болады. Егер бұл көмектеспесе, сізге шұғыл түрде дәрігерлерді шақыру қажет - миокард инфарктісінің ықтималдығы жоғары. Нитроглицериннің (глицерил тринитратының) әрекеті негізінен жүктеменің төмендеуінен (перифериялық веналардың кеңеюі және оң атриумға қан ағымының төмендеуі) және жүктемеден кейінгі (жүйелік қан тамырларының қарсыласуының төмендеуі) миокард оттегіне қажеттіліктің төмендеуімен байланысты. Миокардтың ишемиялық субэндокардиальды аймақтарына коронарлық қан ағымының қайта бөлінуіне ықпал етеді. Коронарлық артерия ауруы, стенокардиямен ауыратын науқастардың жаттығуға төзімділігін арттырады. Жүрек жеткіліксіздігінде бұл миокардты түсіруге ықпал етеді, негізінен жүктемені азайту арқылы. Өкпе қан айналымындағы қысымды төмендетеді. 11 – сұрақ. Ұзақ аштық кезінде майлы бауыр дистрофиясы дамиды. 1. Бауырдағы қандай процестің синтезінің бұзылуы осы патологияға әкелуі мүмкін? ЖАУАБЫ: Майлы гепатоз-бұл бауыр тінінде майдың жиналуымен сипатталатын қайталама немесе тәуелсіз патологиялық синдром. Бұл жағдайдың даму себебі-алкогольді тұтыну; метаболикалық бұзылулармен бірге жүретін аурулар (қант диабеті, қалқанша безінің патологиясы, мальабсорбция және басқалар).Гепатоциттердің дистрофиялық өзгерістері уытты әсерге, тамақтану сипаттамаларына, көмірсулар мен май алмасуының бұзылуына байланысты дамуы мүмкін. Майлы гепатоздың себептері метаболикалық бұзылулармен бірге жүретін басқа аурулар болуы мүмкін: микседема, Иценко-Кушинг синдромы, тиротоксикоз, асқазан-ішек жолдарының созылмалы аурулары (созылмалы панкреатитті қоса), Вильсон-Коновалов ауруы, жүрек-тамыр жүйесінің патологиясы (гипертония, жүректің ишемиялық ауруы), пациенттің сарқылуына әкелетін басқа созылмалы аурулар (онкопатология, өкпе және жүрек жеткіліксіздігі). Биохимиялық тұрғыдан гепатоциттер цитоплазмасында майдың жинақталуы бауырда триглицеридтердің түзілу жылдамдығы оларды жою жылдамдығынан асып кеткен кезде пайда болады (триглицеридтердің липолизі және май қышқылдарының кейінгі тотығуы, триглицеридтердің алдын-ала βлипопротеидтерге қосылуы және олардың қанға бөлінуі). * Бауырда майдың артық жиналуымен май алмасуының жиі кездесетін бұзылыстарының бірі – кетоз-метаболизмнің бұзылуы және декомпенсацияланған қант диабеті кезінде тіндерде жиналуы нәтижесінде кетон денелерінің пайда болуының жоғарылауы. Жыл бойына этанолды тұтынудың жоғарылауы бауыр ауруын тудырады. NADH және ацетил-Ко жоғары деңгейіне байланысты. Этанолды қабылдағаннан кейін бауырда цитрат циклі мен кетогенез тежеледі, бейтарап майлар мен холестериннің биосинтезі бұзылады, майдың жоғарылауы (майлы дистрофия) байқалады. Майдың тұндырылуы (құрғақ масса бойынша 5-тен 50% - ға дейін) көбінесе қайтымды процесс болып табылады. Созылмалы алкоголизмге байланысты гепатоциттердің өлімімен бауыр фиброзы пайда болады (дәнекер тінінің шамадан тыс дамуы). Бауыр циррозымен ауру қайтымсыз түрге өтеді, ол бауыр функциясының үдемелі бұзылуымен сипатталады. 2. Осы заттың синтезін және олардың мәндерін жазыңыз. Ұзақ уақыт ораза ұстаған кезде бауырда майдың жиналуының мүмкін механизмдерін сипаттаңыз. ЖАУАБЫ:Бауырдағы липидтер алмасуы көмірсулар мен аминқышқылдарының өзгеруімен тығыз байланысты. Резорбция фазасында қоректік заттар түскен кезде глюкоза ацетил-КоА (ацетил-СоА) аралық түзілуі арқылы май қышқылдарына айналады. Бауыр сонымен қатар май қышқылдарын асқазан-ішек жолдарынан (хиломикрондар түрінде) және басқа тіндерден липопротеидтерден шығара алады . Май қышқылдары триглицериндер мен фосфолипидтердің биосинтезі үшін қолданылады. Майлар аполипопротеидтермен байланысқан кезде өте төмен тығыздықтағы липопротеин кешендері пайда болады [LONP (VLDL). Олар қанға еніп, басқа тіндерге, ең алдымен май және бұлшықет тіндеріне өтеді. Холестерин биосинтезі ацетил КоА - дан басталады . Алынған холестерин өт қышқылдарының синтезінде қолданылады , жасуша мембраналарына енеді, май қышқылдарының эфирлерінде май тамшыларына сақталады. Қалған бөлігі липопротеин кешендерінің бөлігі ретінде қанға енеді [LONP (VLDL)] және басқа тіндерге беріледі. Бауыр холестериннің алмасуына ықпал етеді, себебі ол қан арқылы ағып, липопротеинді кешендер [HDL, LPP, lnN (HDL, IDL, LDL) құрамында холестерин және оның май қышқылдары бар эфирлері бар. Ацетил КоА-ның жоғары концентрациясында гепатоциттердің митохондриясында ацетил КоА-ның екі молекуласының конденсациясы ацетоацетил КоА түзеді . Тағы бір ацетил тобының қосылуы 3-гидрокси-З-метилглутарил-КоА (ГМГ-КоА) әкеледі , ол ацетил-КоА бөлінгеннен кейін ацетоацет қышқылына (ацетоацетат) (Линен циклі) айналады. Соңғысын қалпына келтіру кезінде 3-гидроксибутират , ал ферментативті емес декарбоксилдену кезінде ацетон алынады . Барлық үш қосылыс әдетте "кетон денелері" деп аталады, бұл дұрыс емес, өйткені 3-гидрокси-май қышқылында кето тобы жоқ. Май тінінің май қышқылдары бауырға түседі, ал бауыр оларды ацетоацетат түрінде экспорттайды. Ацетоацетаттың жоғары мөлшері май тініндегі липолизді тежейді (теріс кері байланыс). Егер майлардың бөлінуі басым болса (аштық, инсулин жеткіліксіздігі кезінде глюкозаның жасушаға түсуі, қарқынды бұлшықет жұмысы кезінде глюкоза мен гликоген қоймаларын тез тұтыну), оксалоацетат концентрациясы төмендейді және ацетил-Ко үлесі артады. Ал кетон денелерінің синтезіне қолданылатын ацетоацетат, βоксимасутир қышқылы және ацетон. 3. Бауыр семіздігі бар науқастарға бұл процесті азайту немесе тоқтату үшін не ұсына аласыз? ЖАУАБЫ:Майлы гепатоз, негізінен, қайтымды патология болып табылады, егер оның дамуына себеп болатын себеп жойылса және тиісті емдеу шаралары жүргізілсе; (!) некроздың және қабынудың (стеатогепатиттің) дамуын болдырмау маңызды, оны емдеу әлдеқайда қиын. Осылайша, майлы гепатозды емдеу оның пайда болу себептерін жою, сонымен қатар бұзылған ас қорыту және сіңу синдромдарын тоқтату, бауыр мен билиарлық жүйенің жұмысын қалпына келтіру; кейбір препараттарды қабылдау және алкогольді теріс пайдалану алынып тасталады. Барлық жағдайларда терапия бауыр мен билиарлық жүйенің жұмысын қалыпқа келтіретін дәрі–дәрмектерді (a - липой қышқылы, гептрал, гепабене, эссенциал) және диеталық факторларды (тәулігіне 100-120 г дейін ақуыздары бар №5 диета, липотропты факторлармен байытылған жануарлар майларының шектеулі мөлшері-сүзбе, қарақұмық, бидай, сұлы жармасы; сондай-ақ дәрумендер мен минералдар) қолдана отырып жүргізіледі. Майлы гепатозбен ауыратын науқастарға арналған физикалық белсенділікті шектемейді. Жеңіл жаттығулар энергия шығынын арттырады және бауырдың майлы дистрофиясының төмендеуіне әкеледі. 12 – сұрақ. Бала бауырдың қатты зақымдалуына (жедел гепатит) күдікпен ауруханаға жатқызылды. Науқаста терінің және шырышты қабаттардың ашық сарғыш түсі бар. 1. Диагноз қою үшін пациент қандай сынақтар жүргізуі керек? ЖАУАБЫ: Бірінші сатыда кешенді консервативті терапия және азинвазивті емдеу әдістері қолданылады.Егер бұл ем көсек бермесе онда екінші сатыда хирургиялық операция жасалады.Науқастың ауруханаға түскеннен бастап,диагностикалық шаралар консервативті терапия фонында жасалады.Мұның басты мақсаты бауыр мен бүйрек жеткіліксіздігін алдын алу.Механикалық сарғаюы бар науқастарға емдеу әдісін таңдағанда басты критерий болып,бауыр жетіспеушілік дәрежесі.Клинико-лабараторлы ақпараттарға сүйене отырып оның 3 сатысын ажыратады.Егер науқаста 3 дәрежелі (ең ауыр) бауыр жетіспеушілігі болса онда емді жансақтау бөлімінде (реанимациялық бөлімде) жүргізеді.Науқасқа диетамен қоса,массивті түрде инфузионды терапия жүргізеді.Оған :глюкозаны инсулинмен құю,тұзды ерітінділер,гемодез,реополиглюкин,белок препараттары,қан алмастырушыларды құю жатады.Сонымен қатар диурез жүргізіледі.Консервативті терапияға бауыр қызметін жақсартатын витаминотерапия да кіреді-кокарбоксилаза,сирепар,эссенциале және т.б.Сонымен қатар аминқышқылдар тағайындалады. (глютамин қышқылы,метионин), метаболизм стимуляторы (метилурацил,пентоксил),анаболикалық гормондар тағайындалады. 2. Гем катаболизмінің және глюкуронидтің немесе билирубиннің түзілу сызбасын жазыңыз, ферменттерді көрсетіңіз.   3. Сарғаю түрін және аурудың мүмкін себептерін анықтаңыз. ЖАУАБЫ: Механикалық, (обтурациялық, бауыр асты) сарғыштану.Өттің жалпы өзегі сыртынан ісікпен қысылып немесе ішінен таспен,құрттармен, қою өтпен бітеліп қалғанда өт ішекке түспей тікелей немесе лимфа аркьлы қанға түседі. Осыдан канда жалпы билирубиннің мөлшері тікелей билирубин есебінен көтеріледі, адамның терісі мен шырышты қабаттары сарғыштанады. Тікелей билирубин бүйректен өтіп кетеді де, зәрдің түсі өзгертеді.Зәрге қою қоңыр түс береді, оны сыраның түсімен салыстырады. Нәжістің түсі ақшыл-сұр болып түссізденеді. Себебі, билирубин ішекке түспегендіктен нәжіс пигментгері синтезделмейді. Сонымен қатар канда өт кышкылы, холестериннің мөлшері көбейеді. Өт қышкылдары орталық жүйке жүйесіне улы әсер етеді.Осыдан организмнің жалпы әлсіздігі, түнде ұйқы кашып, күндіз ұйқы басуы, бас ауруы және адамның тез калжырауы байқалады. Өт қышқылдары терідегі сезімтал жүйкелердің аяқшаларын қоздырып, қатты қышынуға әкеледі. Өттің ішекке мүлде түспеуінен ахолиялық синдром дамиды. Бұл кезде ішектегі ас қорытылу бұзылады. Ішекте өт қышқылы болмауынан ұйқы безі сөлінің липазасы активтенбейді, майлардың эмульсиясы болмайды, мицеллалар түзілмейді. Осыдан тағаммен түскен майлардың 60-70 %-ы қорытылмай нәжіспен шығарылады. Бұны стеаторея дейді. Бұл кезде майлардың сіңірілмеуінен майда ерітін витаминдердің сіңірілуі де бұзылады. 13 – сұрақ. Анальгетикалық және антипиретикалық зат парацетамол кейбір дәрі-дәрмектердің құрамына кіреді. Парацетамол организмде оттегінің белсенді түрлерінің пайда болуын тездетеді. ҚОСЫМША: 1926 жылы безгекке қарсы памахин препараты пайда болған кезде, ол ауыр және жұмбақ аурулардың пайда болуымен байланысты болды. Пациенттердің көпшілігі препаратқа жақсы төзді, бірақ кейбіреулері терапия басталғаннан кейін бірнеше күн ішінде ауыр белгілерді дамыды. Зәр қара түсті, сарғаю пайда болды, қандағы гемоглобин күрт төмендеді. Кейбір жағдайларда эритроциттердің жаппай жойылуы өлімге әкелді. 30 жылдан кейін бұл дәрілік гемолитикалық анемия пентозофосфат жолының тотығу тармағының бірінші сатысын катализдейтін фермент-глюкоза-6-фосфат дегидрогеназа тапшылығынан туындағаны көрсетілген. Х хромосомасы арқылы мұра болатын бұл ақаулық жүздеген миллион адамға әсер ететін ең көп таралған энзимопатия болып табылады. Эритроциттердегі NADFN-нің негізгі рөлі глутатионның дисульфидті формасын сульфгидрил формасына дейін қалпына келтіру болып табылады. Қалпына келтірілген глутатионның регенерациясын катализдейтін Фермент, флавопротеин - глутатионредуктаза, 50 кДа суббірліктерінің димері , фотосинтез кезінде кездескен ферредоксин - НАДФ + редуктаза гомологиялық болып табылады ( 19.3.4 бөлім.). Глутатионның қалпына келтірілген формасы гемоглобин мен басқа да эритроциттердің цистеин қалдықтарын қалпына келтіретін сульфгидрил буфері ретінде қызмет етеді. Әдетте қызыл қан клеткаларындағы глутатионның тотыққан және тотыққан формаларының қатынасы 500 құрайды. GSH GSSG және NADPH-тен глутатион редуктазасымен қалай қалпына келеді? NADPH электрондары тотыққан глутатиондағы дисульфидті байланысқа тікелей берілмейді. Керісінше, олар NADFN-ден редуктазадағы флавинадениндинуклеотидке ( FAD), содан кейін ферменттің қосалқы бөлігіндегі екі цистеин қалдықтары арасындағы дисульфидті көпірге және соңында тотыққан глутатионға өтеді. Қалпына келтірілген глутатион эритроциттердің қалыпты құрылымын сақтау және гемоглобинді безді күйде ұстау үшін қажет. Қалпына келтірілген форма сонымен қатар детоксикацияда маңызды рөл атқарады, сутегі асқынымен және органикалық пероксидтермен әрекеттеседі. A. эритроциттердегі пентозофосфат жолының ферменті болатын генетикалық ақау кезінде мұндай препараттармен емдеу гемолитикалық анемияға әкелуі мүмкін бе? ЖАУАБЫ:Эритроциттер ферменттерінің жетіспеушілігінен туындаған гемолитикалық анемия (фероциттік емес гемолитикалық анемия) мұрагерліктің рецессивті түріне ие. Аурудың клиникалық және гематологиялық көріністері эритроциттердегі тұқым қуалайтын ферменттік ақаудың орналасуына байланысты. Эритроциттік энзимопатиялар көбінесе глюкоза-6-фосфатдегидрогеназа, пируват киназа және глутатион-редуктаза сияқты ферменттердің жетіспеушілігімен Б. эритроциттерде супероксидті анионның түзілу реакциясын жазыңыз. ЖАУАБЫ:  В. эритроциттердегі оттегінің белсенді түрлерін бейтараптандыру сызбасын жазып, осы процестегі пентозофосфат жолы ферментінің рөлін түсіндіріңіз.  14 – сұрақ. Науқас 10 жылдан бері ауырып келеді. Мерзімді түрде дәрігерге іштің өткір ауыруы, құрысулар, көру қабілетінің бұзылуы, терінің күн сәулесіне жоғары сезімталдығы туралы шағымдармен жүгінеді. Оның туыстары бірдей белгілерге ие. Зәр қызыл. Ол жедел үзіліссіз порфирия диагнозымен ауруханаға түсті. A. қан мен зәрде гем синтезінің қандай аралық өнімдері жиналады? ЖАУАБЫ: Гем биосинтезі. - Ең белсенді гем сүйек кемігі мен бауырда синтезделеді. - Сүйек кемігінде гем ретикулоциттерде гемоглобинді қалыптастыру үшін синтезделеді, бауырда-Гем P450 цитохромын синтездеу үшін қажет. Жинақталатын аралық өнімдерге порфириндер мен порфириндердің прекурсорлары-дельта-аминолевулин қышқылы және порфобилиноген және олардың туындылары жатады. Аурудың клиникасы улы концентрацияда көрінеді. Гем биосинтезінің глицин мен сукцинил-Коадан бастап гемге дейінгі дәйекті аралық өнімдері тізімделген. Бұл прекурсорлардың артық мөлшері қанға еніп, несеппен, өтпен немесе нәжіспен шығарылады |