реферат караван. караван. 1 тарау караван газетіні тілі мен стиліні ереккшеліктері 3
 Скачать 0.94 Mb.
|
1.2 «Караван» газет стилінің стилистикалық ерекшеліктеріГазет-ақпарат құралы және сендіру құралы. Ол жаппай және көп жағдайда гетерогенді аудиторияға арналған, ол оны қызықтыруы және өзін оқуға мәжбүр етуі керек. Газет әдетте шоғырлану қиын болған жағдайда оқылады (метрода, пойызда, түскі уақытта). Сондықтан негізгі ақпаратты тез және қысқа жеткізу және оқырманға белгілі бір эмоционалды әсер ету маңызды [3]. «Караван» газеті-журналистік стиль әсер ету және хабарлау функцияларын орындайды. Журналист фактілер туралы хабарлайды және оларға баға береді. Осы екі функцияның өзара әрекеттесуі журналистикада сөздің қолданылуын анықтайды. Газет стилі үшін маңызды әсер ету функциясы журналистиканың бағалау құралдарына деген қажеттілігін анықтайды. Соңғы онжылдықта жарнама бизнесінің қарқынды дамуына байланысты лингвистикада жарнама стиліне арналған зерттеулер де пайда болды. Жарнама белгілі бір тілдік және тілдік емес мағынасымен сипатталатындықтан, жарнамалық стильді тәуелсіз функционалды стиль ретінде бөлу өте орынды болып көрінеді. «Караван» газітінің жарнамалық стильдің кейбір ерекшеліктерін атап өтеміз. Жарнаманың мақсаты, әдетте, әлеуетті сатып алушыларды өнімнің пайдалылығына сендіруге және оны сатып алу қажеттілігі туралы ойлауға әкеледі. Жеңілдетілген түрде жарнамалық хабарлама мына формулаға келеді: "егер сіз бірдеңе сатып алсаңыз, онда сіз осындай пайда аласыз...». «Караван» газетінің жарнамалық әсердің күші ақпараттың қайталануы сияқты факторға байланысты. Ұсынылған хабарламаны бірнеше рет қайталауға тырысу керек және әр жолы оған жаңа нәрсе енгізіліп, мазмұнды беру әдістері мен формалары өзгереді. Жарнамалық хабарлама сирек кездесетіні және бірінші рет соңына дейін оқылатыны белгілі []. Тіпті жиі, ол бірінші оқығаннан немесе тыңдағаннан кейін сіңіріледі және есте қалады. Сондықтан, жарнамамен алғашқы кездесуде адам одан ақпаратты қабылдаудағы инерциядан асып түсетін және жеңетін психологиялық әсердің осындай импульсін алуы керек. Әйтпесе, жарнамалық хабарламаны қабылдау процесі үзілуі немесе мүлдем тоқтатылуы мүмкін. Жарнамалық хабарламаның әсер ету қарқындылығы "ақпаратты ұмытып кету" деп аталатын нәрсемен тығыз байланысты. Адамның жады ақпаратты кодтау, өңдеу және сақтаудың нақты әдістерін жасады. Жадта өңделетін ақпараттың өте үлкен көлемінің тек шектеулі бөлігі ғана қалады. Ақпараттың едәуір бөлігі қысқа мерзімге есте қалады-ағымдағы қызметтің мәселелерін сәтті шешу үшін. Бұл жедел жад деп аталады. Көбінесе жарнаманың хабары оны қабылдағаннан кейін бірден ұмытылады. Жарнаманың тұтынушыға психологиялық әсер ету механизмі схема түрінде ұсынылуы мүмкін: назар аудару; қызығушылықты сақтау; эмоцияның көрінісі; сенімділік; шешім қабылдау; әрекет (сатып алу). Сонымен, «Караван» газетінің жарнаманың тұтынушы санасына психологиялық әсерінің әр кезеңі ең үлкен психологиялық әсерді қамтамасыз ете алатын жарнамалық әсердің белгілі бір әдістері мен әдістерін қолдануды талап етеді [4]. «Караван» газетінің саяси ақпарат қоғамның саяси саласының құбылыстарын, фактілері мен оқиғаларын, яғни таптар, ұлттар, мемлекеттер арасындағы қатынастарды қамтиды. Бұған қоғамдық өмірдің басқа салаларында, ең алдымен экономика мен мәдениетте болып жатқан, саяси маңызы бар оқиғалар мен құбылыстар туралы хабарламалар кіреді. «Караван» газетінің стилі негізгі коммуникативті-прагматикалық функциясы - үгіт-насихаттау. Ол, бір жағынан, саяси ақпаратты таратуға, екінші жағынан, адамдарды іс-әрекетке ынталандыруға, олардың ойларын жандандыруға бағытталған. Ресми іскери стильден айырмашылығы, бұқаралық коммуникация жүйесіне кіретін газет-журналистік стиль жеке емес. Ол адамдар топтары бойынша дараланған: жас, білім беру, әлеуметтік, идеологиялық. Қоғамдық-саяси коммуникацияның топтық даралануы оның экспрессивтілігі мен эмоционалдылығын анықтайды, «Караван» газетінің тиісті сөйлеу жанрларында көрсетілген. «Караван» газетінің стиль тілінің негізі күнделікті кітап тілі болып табылады, ол әр түрлі стильдердің лексикасы мен синтаксистік құрылымдарының элементтерін қажетті стилистикалық бояуды ішінара сақтау немесе жоғалту арқылы біріктіреді. Бұл тілдің кітап сипаты оның алдын-ала ойластырылған және ұйымдастырылған тұтас ақпаратты білдіретіндігімен анықталады. Журналистикада тілді ұйымдастырудың негізгі стилистикалық принципі-стандарт пен өрнектің үйлесімі. Бұқаралық коммуникация жүйесінің бір түрі ретінде газет-журналистік стиль, жоғарыда айтылғандай, оның мақсаттары мен қарым-қатынас жағдайларының гетерогенділігіне және экстралингвистикалық, яғни мазмұндық негізінің ерекшеліктеріне байланысты күрделі құбылыс. Шартты түрде журналистік, ақпараттық-насихаттық және ақпараттық-насихаттық функцияның үш кіші түрін ажыратуға болады: Нақты ақпараттық, аналитикалық және көркем-публицистикалық, олар әр түрлі сөйлеу жанрларында және сәйкесінше жанрлық-публицистикалық функцияларда жүзеге асырылады [5]. Ресми ақпараттық функция өте қысқа, объективті, сенімді, дәл және фактологиялық, ең алдымен оқиға туралы ақпаратты берудің ресми этикетіне сәйкес келетін міндеттермен анықталады. Ресми ақпараттық сөйлеу эмоционалдылықтың, субъективтіліктің, бейненің болмауымен сипатталады. Ресми ақпараттық функцияны жүзеге асыратын сөйлеу жанрлары-бұл "ескерту", "хабарлама", "хроника", "есеп", "сұхбат", "бағдарламалар" және т. б. «Караван» газетінің стилі түбегейлі айырмашылығы ондағы эмоционалды рөлде, газет-журналистік стиль аясында бағалау сипатына ие болады. Газет-қазіргі заманның қоғамдық-саяси мәселелері жөніндегі әдебиет. Газеттің тақырыбы-қоғамдағы өмір, саясат, экономика - әр адамның мүдделеріне қатысты. Қызығушылық бар жерде немқұрайлылық болмайды. Миллиондаған адамдар, мысалы, этникалық қақтығыстар, бағалар мен инфляция туралы не ойлайтыны туралы ойланбастан жазу мүмкін емес. Мұнда жалқау өрнектер, жеңілдетілген тұжырымдар жай қабылданбайды, мүмкін емес. Әлеуметтік, саяси құбылыстарды, үрдістер мен процестерді бағалау қажет. Газет өзінің мәні бойынша өмірге белсенді араласуға, қоғамдық пікір қалыптастыруға арналған. Естеріңізге сала кетейік, газет-журналистік стиль әсер ету және хабарлау функцияларын орындайды. Журналист фактілер туралы хабарлайды және оларға баға береді. Осы екі функцияның өзара әрекеттесуі газетте сөздің қолданылуын анықтайды. Басқа функционалды стильдермен салыстырғанда (әрине, көркемдік және ауызекі тілден басқа), экспрессивтілікке жетудің құралдары мен әдістерінің үлесі газет мәтінінде өте жоғары. Газет-журналистік стильдің сипаттамасы әдетте белгілі бір экспрессивті құралдарды сипаттаумен шектелетіні кездейсоқ емес. Тілдің экспрессивті құралдары мен стилистикалық әдістер көркем мәтінде кеңінен қолданылады. Басқаша айтқанда, стилистикалық құралдарды қолдану көркем әдебиет стилінің өзіне тән ерекшелігі болып табылады. Бұл басқа функционалды стильдерде стилистикалық құралдар қолданылмайды дегенді білдірмейді. Тілдік материалды бақылау газет мәтіндерінде тілдің стилистикалық құралдарының барлық түрлері де кеңінен қолданылатынын көрсетті. Бұл бөлімнің міндеті тілдің барлық деңгейлеріндегі стилистикалық құралдарды қарастыруды, сондай-ақ газет мәтіндерінде кездесетін стилистикалық таңбаланған бірліктердің ерекшеліктерін анықтауды қамтиды. Бұқаралық ақпарат құралдарының, әсіресе газет басылымдарының тілі-бұл біздің заманымызда көпшілікті қызықтыратын және қызықтыратын тақырып. Газет мақаласының тақырыбына ерекше назар аудару керек, өйткені бұл оның квинтэссенциясы. «Караван» газетінің тілі екі тілде шығарылады. Оқиғаларды дамыту, саяси міндеттерді іске асыру, әртүрлі процестерге қатысу, яғни сананы біртіндеп жаңғырту, әрқайсымызды – жеке халықтар емес, Біз – ортақ идеясы мен ортақ мақсаттары бар Қазақстанның біртұтас халқы екендігіне әкелді. Өз мақаласында Нұрсұлтан Әбішұлы Біз ұлт кодын сақтауымыз керек екенін нақты көрсетті. Бірақ бұл жерде біз бұл сөзді саяси түсіндіру туралы айтып отырғанымызды түсіну маңызды. Ұлт дегеніміз-өздерін ел мен мемлекет үшін жауапты деп санайтын азаматтардың ортақтығы. «Караван» газетінің мақаласында барлық қазақстандықтарға арналғанын айтты. Біздің елімізде соңғы жылдары түрлі ұлт өкілдері "Мен қазақпын" дейді, қазақ тілінде сөйлейді. Және бұл дұрыс. Бұл оларға артықшылықтар береді. Қаржылық емес, моральдық және өркениеттік. Мұндай адамдарға қоғамды ашу оңай, өзін оның бөлігі ретінде қабылдау оңайырақ. Бірақ бұл жерде қазақ тілімен қатар әркім орыс және ағылшын тілдерін білуі тиіс екенін есте сақтау маңызды. Себебі тек осылай ғана біз Президент айтқан серпіліске дайын жаңа ойлау қабілеті бар адамдар бола аламыз. Және іс жүзінде бұған барлық қазақстандық даму бағдарламалары жұмыс істейді. Мысалы, "Цифрлық Қазақстан". Бұл жай смартфондар мен теледидар емес. Бұл өзара әрекеттесудің әлдеқайда терең процестері – қашықтық пен шенеуніктерге тәуелді болмау керек. Жақын арада цифрландыру ауыл әкімдері үшін дербес бюджеттер енгізуге, ал азаматтарға – мемлекеттік шығыстарды бақылауға мүмкіндік береді. Бұл бәріміз үшін де жаңғыру – өз тағдырың үшін, өмір сүріп жатқан жер үшін жауапкершілікті сезіну мен түсінудің мүлдем жаңа деңгейі. Сондықтан да уақыт сын-тегеуріндеріне дайын: техникалық жабдықталған, білімді және біздің дәстүрлі құндылықтарымызда тәрбиеленген тұлғаны дайындау міндеті тұрды. Және мақсатты, өзін-өзі жетілдіруге қабілетті. Міне, сол кезде біз жеке тұлғалардың да, жалпы елдің де өркендеуін шынымен қамтамасыз ете аламыз. Қазақстандық газеттердің беттерінде кеңінен қолданылатын әртүрлі типтері адресаттың белгілі бір оқырмандық бағасын қалыптастыруға көмектеседі. «Караван» газетінің кеңістігін үнемдеуге және оқырманның назарын негізгі мәселелерге аударуға көмектеседі. Бұдан басқа таңдау сол немесе өзге типті болуы мүмкін шығуына жанр жарияланымдар сәйкес, материалдың көлемі мен оны бейнелейтін. «Караван» газетінің тілдік құралдардың осы түрін қолданудың өзектілігін растап қана қоймай, сонымен қатар авторлардың жас және зияткерлік ерекшеліктерін, олардың әзіл, әдептілік және тілдік талғамының болуын болжауға мүмкіндік береді [7]. |