мбг рк. РК МБГ СҰРАҚ ЖАУАП. 2билет 1 Крделі ауыз
 Скачать 0.98 Mb.
|
|
1БИЛЕТ Транцлияса кезиндеги Рибосоманын орталык мани:трансляция кезінде рибосома жүрек тәрізді құрылым тәрізді.Ол екі бөлшекке бөлінеді:оң жақ бөлікке,сол жақ бөлікке.Он жақ бөлігін-сол жақ бөлшек,сол жақ бөлігін-үлкен бөлшек құрайды. Олар жасуша цитоплазмасындағы магний иондарының концентрациясына байланысты диссоциацияланып (молек. ыдырауы) және реассоциацияланып (молекулалардың қайта бірігуі) отырады. Рибосомалар жасушада ақуыз синтезіне қатысатын құраушыларды ұстап тұру, оларды бір-бірімен байланыстыру қызметін атқарады. Эндоплазмалық тордың жарғақшасындағы рибосомалардың бірнешеуі бірігіп полирибосома құрайды. Олар жасуша жасуша тіршілігіне қажетті ақуызды синтездейді. Рибосомадағы ферменттер, магний мен кальцийдің тұздары зат айналым өзгерістеріне қатысады. Рибосомада минералдық элементтерден азот,фосфор, темір және мыс кездеседі. Эндоплазмалық торда және оның жасушаларында орналасқан биосинтез бен ақуызды тасымалдайтын бірыңғай жүйе болып саналады.Рибосома митохондриялар құрамында да болады. Бос рибосомалар жасушаның өзіне керекті протеиндерді, ал эндоплазмалық тор қабырғасындағы рибосомалар жасушадан сыртқа шығарылатын протеиндерді түзуге қатысады. 2Акуыздын курамындагы жиктелуи Ақуыздардың мынадай белгілеріне қарап жіктейді: күрделілік дәрежесіне (қарапайым және күрделі), қарапайым протеиндер тек қана аминқышқылдары қалдықтарынан тұрады, күрделі протеидтер құрамына ақуызды заттардан басқа қосылыстардың қалдықтары кіреді; молекула пішініне (шар тәрізді және жіп тәрізді); кейбір еріткіштерде еру қабілетіне қарай (суда еритіндер, әлсіз түз ерітінділерінде еритіндер - альбуминдер, спиртте еритіндер — проламиндер, сұйытылған қышқыл және сілті ерітінділерінде еритіндер глутелиндер); атқаратын қызметтеріне қарай (мысалы, корға жиналатын ақуыздар, тірек қызметін атқаратын ақуыздар) 2БИЛЕТ 1)Күрделі ақуыз Жалпы ақуыздар құрамы мен құрылысына қарай екі топқа жіктеледі: Жай ақуыздар және күрделі ақуыздар Күрделі ақуыздарға келетін болсақ. Жалпы күрделі ақуыздар дегеніміз-бұлар екі компонентті ақуыздар олар жай ақуыздан және ақуызды емес аминқышқылды емес бөліктен, яғни простетикалық топтан тұрады. Күрделі ақуыздардың простеттикалық тобы әртүрлі табиғаты бар қосылыстар түрінде болады.Және өздерінің простатикалық тобының түріне байланысты жіктеледі Фосфопротеиндер- жай ақуыз және осы ақуызға сериннің он гидроксил тобы арқылы эфирлік байланысқан фосфор қышқылының радикалы түріндегі топтан тұрады . Бұған бізде Овальбумин пепсин және фосфорилаза және т.б жатады Нуклеопротеидтер простетикалық тобы нуклеин қышқылы түрінде болады.құрылыс ы өте тұрақсыз. екі түрі бар: простетикалық тобы ДНҚ және простетикалық тобы РНҚ қышқылы болатын рибонуклеотидтер Хромопротеидтер- простетикалық тобы әртүрлі бояғыштар Гемоглобин миоглобин цитохром жатады. Липопротеидтер –Ақуыздар мен май тәріздес қосылыстардың комплексі түрінде болады, құрылыымы өте тұрақсыз Олар мембрананың қалыптасуына қатысады қан сары суының тасымалдаушысы: альфа мен бета-липопротеидтерін түзеді Глюкопротеидтер екі түрі бар: Гликопротеиндер және мукопротеидтер.Гликопротеид-простетикалық тобы бейтарап. Мукополисахаридтерден тұрады Мукопротеидтер – Муцин және мукоид түрінде болады Металлопротеидтер –металл кіретін ақуыздар Бұл топқа құрамында темірі бар трансферин ферритин Мысы бар церуплазмин 2) Прокариоттың транскрипциясының иницияциясы Генетикалық ақпараттың Днқ дан а-Рнқ ға көшіріліп жазылу процесін транскрипция деп атайды. Прокариоттағы транскрипцияға келетін болсақ. Ол үш кезеңнен тұрады. Инициация Элонгация Терминация Транкрипция бағыты 5-3 бағытында жүреді Матрицалық ДНҚ-ның транскрипция жүретін учаскесі кодтаушы учаске деп аталады Транскрипция процесі геннің реттеуші учаскесінде орналасқан страттық нүктені РНҚ полимеразаның сигма- суббірлігінің танып онымени байласуынан басталады. Промоторда орналасқан арнайы нуклеотидтер жүйесі старттық нүкте болып табылады. Оны минус 35 немесе танылатын жүйелік деп атайды. Оның құрамында 9 нуклеотидтен (азотты негіздерден) тұратын консенсустық жүйе болады. Консестуттық деп аталуы бұл жүйе барлық ағзаларда салыстырмалы тұрақтылықты көрсетеді: Осыдан кейін РНҚ полимераза (кор-фермент) инициация сайтын танып онымен байланысады. Бұл сайт транскрипция басталатын нүктенің сол жағында жоғары А-Т нуклеотидтік жұптарға бай келетін минус 10 жүйелік болып табылады Прокариоттар промоторы 20-200 нуклеотидтен тұрады. Оның құрамында 7 нуклеотидтен құралған арнайы жүйе ТАТААТ- бар бұл түрлі прокариотта бұл жүйеде 5-10 дейін нуклеотидтер болуы мүмкін бұны Прибнов боксы деп атаймыз. Қызметі: транскрипция бағытын солдан оңға қарай жүретіндей етіп Рнқ-полимеразаны сәйкестендіру Сонымен қатар Днқ тізбегі тарқатылып транскрипция инициациясы жүретін жүретін промотрлық комплекс қалыптасады. Осы кешенде Прибнов боксының сол жағында минус 10 жүйелігіне жақын нүктеде Днқ молекуласының тарқатыл-уы басталып транскрипция басталатын нүктеде тарқатылуы аяқталады. Транскрипция басталып алғашқы 8-9 нуклеотидтің көщірмесі жазылған кезде сигма суббірдік холоферменттен бөлініп ДНҚ-РНҚ полимеразалық кешеннен алынып тасталады. Бұдан кейән процесс тек РНҚ-полимеразаның тек кор-ферменті арқылы іске асырылады Жаңадан систезделуші Рнқ тізбегіне алғашқылардың бірі болып пуриндік нуклеотид АТФ-ГТФ қосылады және ол өзінің 3 фосфат қалдығын сақтап қалады. Содан кейін екінші нуклеотид арасында алғашқы фосфаттық байланыс түзіледі және сигма факторымыз рнқ полимеразамен байланысын үзіп түсіп қалады 5БИЛЕТ 1)ДНҚ құрылысы 2) трансляция процессіндегі элонгация кезеңі 1)ДНҚ құрылысының молекулалық моделін 1953 жылы Уотсон мен Крик деген ғалымдар құрастырған. Уотсон мен Крик ұсынған ДНҚ-ның молекулалық моделі келесідегідей мәліметтерге негізделіп құрастырылған. ДНҚ-полимер, ондағы нуклеотидтер өзара 3´-5´ фосфодиэфирлік байланыстар арқылы жалғанып, полинуклеотидтік тізбектерді құрайды. ДНҚ-дағы нуклеотидтер құрамы Чаргафф ережесіне бағынады. Алғаш рет Уилконсон мен Франклин алған ДНҚ талшығының рентгееограммасы бұл молекуланың ширатылған құрылым екендігін және ол 1-ден артық полинуклеотидтік тізбектерден тұратынын көрсеткен. Табиғи жағдайдағы ДНҚ-ны құрайтын қосарланған тізбек өзара сутекті байланыстар арқылы ұстасып тұрады. Уотсон мен Криктің тұжырымы бойынша , ДНҚ қосарлана ширатылған полимерлік екі тізбектен тұрады. Бұл тізбектердің бір бірімен тіркесе қатарласуы жұптасып орналасқан нуклеотидтердің бір тізбектегі аденин мен екінші тізбектегі тиминнің арасындағцы екі сутектік байланыс, бір тізбектегі гуанин мен екінші тізбектегі цитозиннің арасныдағы үш сутектік байланыстар арқылы іске асырылады. ДНҚ –ның екі тізбегі антипараллельді бағытта орналасқан яғни бір тізбектің 5´ ұшы екінші тізбектің 3´ ұшымен байланысқан. Чаргафф ережесіне сай азотты негіздердің А-Т және Г-Ц қатынастарының тұрақтылығы ДНҚ тізбектерінің өзара комплиментарлығын сипаттайды. ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтік жұптардың алуан түрлі шексіз көп үйлесімдер ретімен орналасуы онда сақталатын тұқым қуалау ақпаратының мөлшері де орасан зор, көп екенін ұқтырад. Уотсон мен Крик ұсынған ДНҚ моделі сонымен қатар екі еселенуге (репликациялану) қабілеттілігін, екі еселену әдістерін және гендік (нүктелік) мутациялардың қалыптасу механизмдерін түсіндіреді. Уотсон мен Крик ДНҚ-ның репликациясы жартылай консервативті жолмен, яғни комплиментарлық принцип бойынша оның әртізбегі өзіне сай жаңа тізбек құрастыра алады деп болжам жасаған. Бұл болжам кейініректе М.Месельсон мен Ф.Стальдың зерттеулерінде тәжірибе жүзінде расталды. Репликациядан кейін бөліну нәтижесінде түзілген жас жасушалардағы ДНҚ тізбектерінің біреуі алғашқы ДНҚ-ның матрицалық тізбегі болса, екіншісі жаңадан түзілген тізбек болады. ДНҚ молекуласы екі түрлі бағытта ширатылған күйде болуы мүмкін. 1)оңға қарай ширатылған – В – пішінде; 2)солға қарай ширатылған – Z – пішінінде. Табиғатта ДНҚ молекуласы көпшілік жағдайда В пішінінде кездеседі. Яғни, оңға қарай ширатылған күйінде. Құрамында ГЦ нуклеотидтерінің болуы не болмауына байланысты ДНҚ молекуласының кейбір учаскелері В пішінінен –ке немесе кері бағытта ширатылып пішіндерін өзгертуі мүмкін. ДНҚ құрылымының ауытқуға қабілеттілігінің себеі әлі күнге дейін белгісіз. ДНҚ-ның алғашқы , екінші, үшінші реттік құрылымдары белгілі . ДНҚ молекуласының алғашқы реттік құрылысы – бір жіпшеден нуклеотидтердің (А.Т.Г.Ц) бірізділікпен тізбектеліп орналасуы болып табылады. .ДНҚ алғашқы құрылысы фосфодиэфирлік байланыс арқылы тұрақтанады, яғни бір жіпшедегі нуклеотидтер бір-бірімен фосфаттық топ және қанттың гидроксил тобы арқылы байланысқан. ДНҚ молекуласының екінші реттік құрылымы оның екі жіпше арқылы комплиментарлы байланысуы. (А-Т, Г-Ц). болып табылады. ДНҚ жіпшелері полярлы болады, яғни оның , яғни оның 5´-3´ ұштары белгілі. ДНҚ молекуласының қосширатпалы тізбектері бір-біріне антипараллель орналасқан. Кос ширатпаның бір оралымында 10 жұп нуклеотидтер кездеседі, оралымның ұзіндығы 3,4 нм болады. ДНҚ молекуласыныың 3реттік құрылымы ретінде оның акуыздармен (гистондық ақуызбен) байланысын айтуга болады. 2) ЖАлпы трансляцияның инициация процесінен кейінгі кезеңі – элонгация деп аталады. Элонгация пептидтік тізбектің ұзаруы. Ол қайталанып отыратын циклдық сипатқа ие. Яғни әрбір кезекті аминқышқылының полипептид тізбегіне қосылуы қайталанып отыратын ұқсас құбылыстардан тұрады. Элонгация циклдары негізі 3сатыдан тұрады. Олар Аа-т-РНҚ (аминоацил) байланысуы. Пептидтік байланыстың түзілуі. Транслокация. 1)Полипептидтік тізбектің түзілуі барысында а-РНҚ-дағы екінші кодон рибосоманың А учаскесінде аминоацил-т-РНҚмен жұптасуы тиіс. Бұл процесс элонгация факторы ЕҒ1 қатынасуын және энергияны (ГТФ-ГДФ) қажет етеді. 2)Аа-т-РНҚ-ның аминдік тобы мен п-т-РНҚның карбоксильдік тобының арасында пептидтік байланыс түзіледі. Байланыс түзілуіне рибосоманың 60S суббірлігіндегі пептидил-трансфераза ферменті қатынасады. 3) Босап қалған т-РНҚ учаскеден шығып кетеді. Р-учаскеге элонгация факторы ЕҒ2-нің көмегімен т-РНҚ кешені және оның А учаскеде турған кодоны жылжып орналасады. Мұнда да ГТФ-ГДФ энергиясы жұмсалады. Осы аталған әрекеттердің қайталанып жүруі барысында полипептидтік тізбек синтезделіп , ұзарады. 7БИЛЕТ    8 БИЛЕТ 1. РНҚ полимераза - бұл РНҚ тізбегін өндіруді катализдейтін негізгі фермент. ДНҚ азотты негіз тізбегінің шаблондары әдетте РНҚ шығаруға негізделген және бұл фермент көптеген функцияларды атқаруға қабілетті. Біріншіден, ДНҚ тізбегінің белгілі бір бөлігі (әдетте ген) РНК полимеразасының қарсы тізбектердің тиісті негіздерінің арасындағы сутегі байланысын бұзу арқылы ашылады. Осыдан кейін, урацилді тиминге ауыстыру арқылы базалық тізбекті көшіру ДНҚ тізбегінің 3-тен 5-ке дейін жүреді. ДНҚ тізбегінің РНҚ полимеризациясының басталу нүктесі қоздырғыш деп аталады, ал аяқталатын жер терминатор ретінде белгілі. Бұл фермент рибонуклеотидтердің көмегімен жіп түзетіндіктен, сілтеме жасау үшін РНҚ полимераза термині қолданылады. РНҚ полимераза көптеген РНҚ, рибосомалық РНҚ, трансфер РНҚ, микро РНҚ, рибозима немесе каталитикалық РНҚ-ны қоса көптеген өнімдерді шығара алады. РНҚ полимераза ДНҚ тізбегін босатуға қабілетті болғандықтан, қос спиральды құрылымды бөлшектеу үшін басқа фермент қажет емес. Бактерияларда РНҚ полимераза бірнеше типке ие, олар α2, β, β 'және as деп белгіленеді. Бұл бактериялық РНҚ полимеразалары құрылымдық және функционалды жағынан бір-бірінен біршама ерекшеленеді. Функцияны жақсарту үшін әртүрлі жерлерде РНҚ полимеразасымен байланысқан транскрипциялық коэффициенттер бар, әсіресе E. coli сияқты кейбір бактерияларда. 2. ДНҚ-ны репликациялау процесіне қатысатын ферменттер: ДНК геликаза ДНК бойымен жылжытқан кезде екі жақты ДНК бөлініп, бөледі. Бұл ДНК-нуклеотидті жұптар арасындағы сутегі байланыстарын бұзып, репликация доғасын құрайды. ДНҚ праймаза - РНҚ праймерлерін генерациялайтын РНК полимеразы түрі. Праймерлер ДНҚ-ның репликациясының бастапқы нүктесі үшін үлгілер ретінде әрекет ететін қысқа РНҚ молекулалары. ДНК полимераза - жаңа ДНҚ молекулаларын синтездей отырып, ДНҚ-ның жетекші және артта қалған нуклеотидтерін қосады. Топоизомераз - ДНҚ-ның араласып немесе суперкубирленуіне жол бермеу үшін ДНК-ны жібітіп, кері айналдырады. Экзонуклеаздар - ДНҚ тізбегінің соңынан нуклеотидті негіздерді алып тастайтын ферменттер тобы. ДНК лигаза - нуклеотидтер арасында фосфодистерді байланыстыру арқылы ДНҚ үзінділерін біріктіреді. 9БИЛЕТ Нәруыздың төртінші реттік құрылымы\ Төрттік ақуыз құрылымы - бір-біріне қатысты қатаң бекітілген позицияны алатын белгілі бір полипептидтік тізбектен тұратын құрылым. Төрттік құрылымы бар ақуыздың классикалық мысалы гемоглобин. Кейбір нәруыздардың ерекше құрылымы болады. Олар бір-бірімен байланысқан бірнеше пептидтерден құралады. Құрылысы жағынан жақын бірнеше нәруыздың үшінші реттік құрылымының шумақ түзіп орналасуын нәруыз молекуласының төртінші реттік құрылымы дейді. Төртінші реттік құрылым- бірнеше нәруыз молекулаларының қосындысы, мысалы, гемоглобин нәруызы төрт шумақтан тұрады. Олар иондық, сутектік байланыстарме, байланысады. Осы төотінші реттік құрылыммен жаңа қасиет нәруыз қызметінің реттелуі пайда болады. Төртінші реттік құрылыммен реттелу процестерінің құпиясын ашқан – француз ғалымы, Нобель сыйлағының лауреаты- Жак Моно (1961 ж). Төртінші реттік құрылымда субстратқа ұқсамайтын заттар – реттегіштер болады. Ақуыз молекуласы екі және одан да көп полипептидтік тізбектен құралса онда төртінші реттіу құрылым түзеді.Төртінші реттік құрылым-кейбір ақуыздарда бірнеге полипептидтік тізбектерінің бір бірме күрделі кешенді комплекстерге бірігуі.Мысалы гемоглобин құрамына 141 аминқышқылының қалдығы кіретін төрт полипептидтік тізбектен және құрамында темір атомы бар ақуызды емес бөлшек гемнен комплекс түзеді.Гемоглобин тек осы құрылымда ған оттекті тасымалдай алады.Суббірліктер арасында туындайтын гидрофобтық өзара әсерлесу нәтижесінде құрылымның тұрақтылығы сақталады.Төртіншілік құрылым олигамерлерлік ақуыздарда ғана кездеседі,яғни бірнеше протомерлерден тұратын ақуыздарда кездеседі.Ағзада бірдей қызмет атқаратын көптеген олигомерлік ақуыздар бір бірінен суббірліктік құрамы арқылы ажыратылады.Бір ақуыздың осындай гомологтық реті изоақуыздар немесе изофункционалдық ақуыздар деп аталады. Транскрипцияның ең маңызды этапы – инициация, онда РНҚ-полимераза промотормен байланысып, нуклеотидтер арасында бірінші байланыс түзіледі. Инициация этапы. Прокариоттарда РНҚ-полимераза матрицалық тізбекті тауып, тікелей промотордың құрамындағы белігілі бір нуклеотидтер жұбының қатарын анықтайды – ол «Прибнов бокс» (5´-ТАТААТ-3´қатары). Оны анықтайтын РНҚ –полимеразаның құрамындағы σ(сигма) суббөлшегі болып табылады. Ол қатарлар транскрипция басталатын нүкте алдындағы нуклеотидтерден «-10» және «-35» ара-қашықтықта орналасқан. «-10» ауданында ТАТААТ қатары орналасқан , оны «Прибнов бокс немесе домен» деп атаймыз. «-35» ауданда ТТГАЦА қатары орналасқан , ол ДНҚ тізбегінің біреуінде орналасуы, РНҚ полимеразаға қай тізбектен мәліметтерді көшіру қажет екенін көрсетеді. РНҚ-полимераза промотормен байланысып, ДНҚ-ның қос тізбегін алшақтатады. «-10» ауданындағы нуклеотидтердің айналасында «транскрипциялық шеңбер немес транскрипциялық көзше» пайда болады. Соған байланысты шеңбер аймағындағы ДНҚ-ның матрицалық тізбегінде орналасқан нуклеотидтеріне рНТФ-тың (рибонуклеозидтрифосфаты) жұптасуына мүмкіндің туады. Құрылып жатқан РНҚ тізбегіне бірінші болып пуриндік нуклеотидтер А мен Г орналасып, бірінші мен екінші нуклеотидтер арасында алғашқы фосфорлық байланыс түзіліп, 5´-3´ ұшына қарай бағытталады. СОдан кейін (сигма) суббөлшегі РНҚ-полимеразадан ажырап кетеді. Инициация кезінде 10 жұп негіздерден тұратын гибридті ДНҚ-РНҚ-олигонуклеотид синтезделеді де, транскрипцияның иницаициясы аяқталады. 10БИЛЕТ Шаперондар .Шаперондар қызметтері шаперондар немесе температуралық шок ақуыздары ( Нsp - heat shok pro teins ) барлық эукариоттар жасушаларында кездеседі . Ғалымдар оларды жеміс шыбынының дене температурасы шамалы ғана градусқа көтерілгенде кездейсоқ анықтап тапқан . Олар жасушада барлық уақытта синтезделінеді , бірақ стресс жағдайларында дене температурасы көтерілген кезде , оның синтезделу қарқыны өсе түседі . Шаперондар көптеген маңызды қызметтер атқарады : 1 ) Жаңадан синтезделген ақуыздардың фолдингін қамтамасыз ету ; -фолдинг үдерісінде « бұрыс » сыртқы әрекеттесулерді болдырмай , жаңадан синтезделген ақуыздарды агрегациялаудан сақтандыру ; - « бұрыс » ішкі әрекеттесулерден сақтандыру ; - « бүрыс » әлсіз байланыстарды құбылмалы ( өзгермелі ) ету ; 2 ) Ақуыз рефолдингін бақылау , яғни бүрын синтезделінген және осыған дейін қалыпты қызмет атқарған ақуыздардың табиғи , нативті құрылымы бұзылған ( сәулелену , оксиданттар және жоғары температура әсерлерінен ) немесе толық , не ішінара денатурацияланған жағдайында , олардың қайтадан фолдингтануын қамтамасыз ету . 3 ) Ақуыздардың жасушаішілік тасымалдануына қатынасу . Мысалы , митохондрияларға тасымалданатын ақуыздармен цитоплазма шаперондары байланысып , олардың күні бұрын , митохондрия матриксіне өткенге дейін , фолдингтануын болдырмайды . 4 ) Кейбір ақуыздардың белгілі бір конформациясында ( аяқталмаған фолдинг күйінде ) болуын қаматамасыз ету . Мысалы , цитоплазмадағы гликокортикоидты гормондардың ақуыз рецепторлары . Шаперондардың кейбір түрлеріне сипаттама 2 Т РНҚ аминқышқылдағы құрылымы [00:24, 13.10.2020] АЙТКАЛИЕВ МЕЙРАМБЕК 109А: Тасымалдаушы РНҚ - ның атқаратын негізгі қызметі жоғарыда айтылды . Ол а - РНҚ - дағы « өзінің » кодоның танып , айыратын ерекше қасиетіне байланысты трансляция процесін өте дәлдікпен бақылайтын құрылым болып табылады . Бұл , танып айыратын құрылымның жұмысы трансляция барысының екі кезеңінде айқын көрінеді : 1 ) аминқышқылы өзіне сәйкест РНҚ - мен ковалентті байланысу кезінде ; 2 ) аминқышқылдарын полипептидтік тізбекте а - РНҚ - дағы кодондардың орналасу ретіне сәйкес « дұрыс » орналастыру кезінде көрінеді . Аминқышқылының т - РНҚ - мен байланысуы арнайы амино - ацил синтетаза ферментінің қатынасуымен жүреді ( аланил - т - РНҚ - синтетаза , серил - т - РНҚ - синтетаза т.с.с. ) . 20 аминқышқылының әрқайсысы үшін бір бірден 20 түрлі фермент қызмет атқарады . Бұл процесс екі сатыда жүреді : 1 аминқышқылы активтенеді , оған аминоацил - т - РНҚ синтетаза ферменті және АТФ қосылады аминоацил т - РНК Аминоацил т - РНҚ - синтетазалар трансляция кезінде тұқым қуалау ақпаратының өте дәлдікпен берілуін қамтамасыз етеді . Аминоацил РНҚ - синтетазаның көп қызметтерінің бірі – бақылаушы қызметі . Фермент аминоацил - т - РНҚ - синтетаза « өзінің » т - РНҚ - сы « өзінің » аминқышқылына жалғанды ма , әлде « бетен » аминқышқылына жалғанды ма деген сияқты әрекеттерді бақылауға қабілетті келеді . Мысалы , изолейцил - т - РНҚ – синтетаза кездейсок « бөтен » т - РНҚ - ны ( фенилаланиндік ) танып , онымен байланысты делік , нәтижесінде изолейцил - т - РНҚ түзілудің орнына изолейцил — т - РНҚtен түзіледі . Мұндай қателік синтезделетін белоктың тізбегіне изолейциннің орнына фенилаланиннің қосылуына себеп болар еді . Бірақ қателікті дер кезінде фенилаланин - т - РНҚ - синтетаза танып , түзілген қосылысты бос изолейцинге және т - РНҚ фен -ға дейін ыдыратады . Бұл жағдайды былай бейнелеуге болады : 1 ) Изолейцил - т - РНК - синтетаза + т - РНКФек изолейцил — т - РНҚфар 2 ) Изолейцил - т - РНҚфен фенилаланил -- РНК синтетаза изолейцин + т - РНКфен Түзілген қате кешеннің ыдырауы Аминоацил - т - РНҚ - синтетазанын келесі қызметі - түзету ( коррекция ) . Ферменттің бұл кызметі аминқышқылын активтендіру кезінде байқалады . Мысалы серил - т - РНҚ - синтетаза сериннің орнына валинді танып онымен байланысса серин — серил -т - РНҚ – синтетазаның орнына қате валин - серил -т - РНҚ - синтетаза кешені түзіледі . Бұл қате кешеннің сериндік т - РНҚ - р мен әрекеттесу нәтижесінде ол ыдырап бос валин , т - РНҚар және серил - р - РНҚ - синтетаза бір - бірінен ажырап , полипептидтік тізбекке сериннің орнына валиннің қосылуы жүрмейді . |