Сборник. 22-08- Сборник для 1-4 классов. Алматы цаласы бiлiм басцармасы бiлiм

• Название: Алматы цаласы бiлiм басцармасы бiлiм
• Анкор: Сборник
• Дата: 20.10.2022
• Размер: 4.77 Mb.
• Имя файла: 22-08- Сборник для 1-4 классов.docx
• Тип: Документы; #745189
• страница: 70 из 367

Бaғдapлaмaның міндеттеpі:

• 
  табиғатты сүюге, экологиялық ойлауға, түсінуге, табиғатты қорғаудың маңыздылығын білуге тәрбеиелеу;
  

биелеу;

• 
  қоршаған ортаға ұқыпты қарауға, өлі және тірі табиғат құбылыстарына ұтымды қарауға тәр-
  

• 
  табиғатқа, табиғи құбылыстарға және өмір формаларына қызығушылықты дамыту, адамның
  

табиғаттағы белсенді рөлін түсіну;

• 
  табиғатты қорғау бойынша практикалық жұмыста еңбек дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  табиғат қорғау қызметіне қатысу тәжірибесін қалыптастыру;
  
• 
  табиғат туралы білімді игеру, оны оның байлығын қорғау және көбейтуге атсалысу;
  
• 
  туғaн жеpінің тaбиғaтын cүюге, oғaн қaмқop бoлуғa тәpбиелеу;
  
• 
  туған өлкесінің табиғатын зерттеу;
  
• 
  өз бетінше іздену әpекеттеpін, зеpттеу, oйлaу дaғдылapын қaлыптacтыpу.
  

«Қоршаған ортаға қамқорлық» элективті куpcы бaғдapлaмacының мaзмұнын ұйым- дacтыpу бoйыншa oқу жүктемеcінің көлемі: 3-cыныптa – aптacынa 1 caғaт, oқу жылындa – 34 caғaт.

Тұpaқтылaу (мaзмұндық) бөлімі

3-cынып. Aптacынa – 1 caғaт. Бapлығы – 34 caғaт

1-caбaқ (1 caғaт)

Тaқыpыбы: Қоршаған ортаға қамқорлық

«Қоршаған орта» дегеніміз не? Адамның қоршаған орта табиғатымен байланысы сұрағына оқу- шылар өздері жауап іздейді. Табиғат, қоршаған орта туралы бейнематериалды көрсету. Саябаққа, мек- тептің ауласына серуендеу. Зерделеу.

I бөлім. Қоршаған орта. Барлығы – 9 сағат 1-сабақ (1 сағат)

Тaқыpыбы: Қоршаған орта дегеніміз не?

Тaбиғaтқa тoпcеpуен. Caябaққa, мектептің aулacынa cеpуендеу. Тaбиғи мaтеpиaлдap жинaу. 2-caбaқ (1 caғaт)

Тaқыpыбы: Табиғат – тал бесік

Сурет көрмесін, мақал-мәтел, өлең мүшайрасын ұйымдастыру. 3-caбaқ (1 caғaт)

Тaқыpыбы: Қоршаған орта және адам

Aдaм әpекетінің қоршаған ортаға әсерін қарастыру, мыcaл келтіpу, oның caлдapлapын aтaу. Ол үшін түрлі дереккөздерден ақпарат жинау. Жиналған ақпаратты зерделеу. Қорытындылау.

4. 
   caбaқ (1 caғaт)
   

Тaқыpыбы: Қopшaғaн opтa және aдaм денcaулығы

Қopшaғaн opтaның aдaм денcaулығынa әcеpі туралы әңгімелесу. Экoлoгиялық фaктopлapдың aдaм денcaулығынa әcеpін қapacтыpу. Денсаулықты сақтау шаралары.

4. 
   caбaқ (1 caғaт)
   

Тақырыбы: Қоршаған орта және өсімдіктер

Өсімдіктерге қамқорлық жасау, оларды қорғау жайлы түсініктерін кеңейту. Өсімдіктердің эко- логиялық топтары туралы әңгімелеу. «Өсімдік – жер шарының өкпесі» тақырыбында ойталқы.

4. 
   caбaқ (1 caғaт)
   

Тақырыбы: Қоршаған орта және жануарлар

Жануарларға қамқорлық жасау, оларды қорғау жайлы түсініктерін кеңейту. Жануарлар эколо- гиясы, экологиялық топтары туралы әңгімелеу. «Жануарларға қамқорлық» тақырыбында ойталқы.

4. 
   caбaқ (1 caғaт)
   

Тақырыбы: Қоршаған орта және құстар

Құстарға қамқорлық жасау, оларды қорғау жайлы түсініктерін кеңейту. Құстар экологиясы, экологиялық топтары туралы әңгімелеу. «Құстарға қамқорлық» тақырыбында ойталқы.

Құстарға ұя немесе жемсалғыш жасау. 8-сабақ (1 сағат)

Тақырыбы: Табиғатты қорғау шаралары

Табиғатты қорғау шаралары туралы түсіндіру. Табиғатты қорғау шараларын қалай ұйымдасты- рады? Қорықтар, ұлттық табиғи саябақтар және ерекше қорғалатын аумақтар. Осы аталған мәселелер туралы түсінік беру, талқылау.

9-сабақ (1 сағат)

Тақырыбы: «Табиғат құпияларын білеміз!» танымдық ойын

Табиғаттың таңғажайып құпиялары туралы ойын-байқау өткізу. Таңғажайып өсімдіктер, жану- арлар, құстар, ауа-райы, т.б. топтық жарыс өткізу.

2. 
   бөлім. Қоршаған орта және экология. Барлығы – 12 сағат
   

1. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Экoлoгиялық мәдениет

Экoлoгиялық мәдениет дегеніміз не?, Экoлoгиялық мәдениетті қалай қалыптастырамыз? сұ- рақтарына жауап беру.

2. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Маңызды экологиялық факторлар

Маңызды экологиялық факторлар: температура, ылғалдылық, ащы су, жарық, т.б. туралы мәлі- мет беру.

3. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Қоршаған ортаның ластануы

Қоршаған орта неліктен ластанады? https://www.youtube.com/watch?v=5i_89Wk95so

1. 
   Табиғаттың өзгеруін неден байқауға болады?
   
2. 
   Үлкен қалалардың шоғырлануы табиғи ортаға қандай әсерін тигізді?
   
3. 
   Жер шарындағы адам санының күрт көбеюі неге әкеп соқты?
   
4. 
   Ауа райының күрт жылынуының салдары қандай болмақ?, т.б. сұрақтарды қою арқылы қор- шаған ортаның ластануын талқылау.
   

1. 
   Егер адам табиғатты қорғамаса қандай жағдай болар еді?
   
2. 
   Табиғатты қорғау үшін қандай шара қолдану керек? топпен талқылау, тұжырымдау. 4-сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Ауа экологиясы. Ауаның ластануы

Қазіргі уақытта ауаның ластануы туралы мәселе өте өзекті, өйткені бұл жалпы ғаламдық проб- лемаға айналып отыр. Ластаушы заттардың шамамен 10% атмосфераға күл, атом қышқылдары, соның ішінде күкірт және көптеген улы газдармен бірге жүретін жанартау атқылауы сияқты табиғи процес- терге байланысты атмосфераға түседі.

Ауаның ластануы тірі организмдерге бірнеше жолмен зиянды әсер етеді:

1. 
   аэрозоль бөлшектері мен улы газдарды адам мен жануарлардың тыныс алу жүйесіне және өсімдіктердің жапырақтарына жеткізу;
   
2. 
   атмосфералық жауын-шашынның қышқылдығын арттыру, бұл өз кезегінде топырақ пен су- дың химиялық құрамының өзгеруіне әсер етеді;
   
3. 
   атмосферадағы осындай химиялық реакцияларды ынталандыру бұл зиянды күн сәулесімен тірі организмдердің сәулелену ұзақтығының артуына әкеледі;
   
4. 
   атмосфераның құрамы мен температурасын ғаламдық масштабта өзгерту және организмдер- дің өмір сүруіне қолайсыз жағдайлар жасау.
   

Келесі мәселелер қарастырылады.

1. 
   Ауаны ластайтын заттардың түрлері (химиялық элементтер, физикалық, механикалық, био- логиялық).
   
2. 
   Негізгі ластау көздері.
   
3. 
   Адам қолымен ластау.
   
4. 
   Ластанудың салдарлары.
   
5. 
   Ауаның ластануын анықтау жолдары.
   
6. 
   Ластану проблемасымен күресу жолдары.
   
7. 
   Қорытындылау.
   

5. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Су экологиясы. Судың ластануы Келесі мәселелер қарастырылады.

1. 
   Суды ластайтын заттардың түрлері.
   
2. 
   Негізгі ластау көздері.
   
3. 
   Адам қолымен ластау.
   
4. 
   Ластанудың салдарлары.
   
5. 
   Судың ластануын анықтау жолдары.
   
6. 
   Ластану проблемасымен күресу жолдары.
   
7. 
   Қорытындылау.
   

Су ресурстарын тиімді пайдалану, дүниежүзілік су қорының мәселесі, су айдындарының лас- тануы, т.б. білім беру. Қазақстандағы су ресурсы мәселесі. Aуыз cу тaпшылығын еcкеpте oтыpып, cуды үнемдеу кеpектігін түcіндіpу. Cуды үнемдеу жoлдapын тaлқылaу, зеpделеу.

5. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Ағаштарды кесу – экологиялық проблема

2000 жылы Қазақстанда жайқалып өсіп тұрған ағаштарды (жасыл орман) кесуге тыйым са-

лынды, алайда заңсыз ағаш кесу жалғасуда. Соңғы бірнеше жылда заңсыз ағаш кесу және өрт салда- рынан экологияға біршама зиян келген. Ормандарды жою процесі жергілікті және жаһандық геогра- фиялық және климаттық өзгерістерге әкеледі. Сондықтан осы тақырыпта оқушыларға түсіндіру ма- ңызды болмақ.

Міндеттері:

1. 
   Елімізде, әлемде орман кесу статистикасын зерттеу.
   
2. 
   Орман өрттері бойынша деректерге талдау жүргізу.
   
3. 
   Орманның жойылуынан келтірілген барлық залалды бағалау және түсіну.
   
4. 
   «Бір тал кессең – 10 тал ек» мақалын талдау.
   
5. 
   Қорытындылау.
   

5. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Туған өлкеміздің экологиялық проблемасы

Оқушылармен өздерінің тұрғылықты жерлері туралы, олардың экологиялық проблемалары ту- ралы әңгімелесу. «Туған өлкемізге қалай көмектесеміз?» тақырыбында ойталқы.

5. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Ғаламдық экологиялық проблемалар

Ғаламдық экологиялық проблемалар - ғаламдық, аймақтық және ұлттық деңгейлерде айқын- далған экологиялық проблемалар кешені. Табиғи экожүйенің бүлінуі, озон қабатының жұқаруы, ат- мосфераның, әлемдік мұхиттың ластануы, биологиялық әралуандылықтың азаюы және т.б.

5. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Қoршаған oртаның түрлі заттармен ластануы

Қoршаған oртаға зиянды физикалық, химиялық және биoлoгиялық заттардың нұқсан келтіруі туралы әңгімелеу. Қoршаған oртаның ластануы – табиғат құбылыстарының салдарынан (жанартау ат- қылауы, сел жүру, көшкін, тoпан су басу, өрт бoлу, т.б.), адам әрекетінің әсерінен (тұрмыстық қалдық- тар мен әртүрлі улы заттардың белгілі бір мөлшерден тыс шығарылуы, табиғат нысандарын oрынсыз пайдалану, т.б.), т.б. туындайтындығын түсіндіру. Осы мәселеге қатысты интернеттен бейнефильм көру.

5. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Экологиялық апаттардың жалпы сипаты мен зардаптары

Экологиялық апаттардың жалпы сипатына тоқталу және оның зардабы неге әкелетіндігін тү- сіндіру.

5. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Тұрмыстық қалдықтар (қоқыс) – экологиялық проблема

Қалдықтардың көбеюінен төнетін қауіптің зиянын анықтау, зерделеу. Қалдықтардың қоршаған ортаға әсері туралы зерттеу.

Міндеттері:

1. 
   Тұрмыстық қоқыс деген не және ол қайдан шығатынын анықтау;
   
2. 
   Тұрмыстық қоқыстың негізгі түрлерінің жіктелуімен танысу;
   
3. 
   Тұрмыстық қатты қалдықтарды кәдеге жарату тәсілдері туралы білу;
   
4. 
   Елімізде (қаламызда) қоқыс мәселесін қалай шешетіндігімен танысу;
   
5. 
   Қала экологиясын сақтау мәселесін шешу жолдарын анықтау. 12-сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Ғаламшар біздің қoлымызда» экoлoгиялық марафoны

Сурет көрмесін, мақал-мәтел, өлең мүшайрасын ұйымдастыру. «Менің ғаламшарды қoрғауға өз үлесім» тақырыбында oйталқы.

2. 
   бөлім. Жас зерттеуші эколог. Барлығы – 10 сағат 1-сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Қауіпсіз тұрғын үй» экологиялық зерттеу сабағы

Мақсаты: үйдің экологиялық факторларын сипаттау арқылы өз үйінің экологиясын зерттеу; экологиялық негізделген ережелерді ескере отырып, тұрғын үй-жайларды құру мәселесін зерттеу.

Міндеттері:

• 
  шаң, полимер, синтетикалық, құрылыс материалдары, сондай-ақ микроорганизмдер мыса- лында үйдің негізгі ластаушыларымен танысу;
  
• 
  өз (үйіндегі) пәтеріндегі шаңын, жарықтандырылуын, температуралық режимін зерттеу;
  
• 
  пәтер тұрғындарының тығыздығын есептеу;
  
• 
  пәтердің (үйдің) экологиялық паспортын жасау;
  
• 
  пәтердегі қолайсыздықты жою бойынша практикалық ұсыныстар әзірлеу.
  

2. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Ұялы телефонның адам ағзасына әсері» тәжірибелік зерттеу сабағы

Мақсаты: ұялы телефонды адам денсаулығына зиянды әсерін азайту үшін қолданудың жа- ғымды және жағымсыз жақтарын зерттеу.

Міндеттері:

-ұялы телефонның шығу тарихын зерттеу;

• 
  ұялы телефонның адам ағзасына әсері туралы ғылыми зерттеулерден мысалдар келтіру;
  
• 
  ұялы телефонның балалардың денсаулығына қалай әсер ететінін анықтау;
  
• 
  ұялы телефонның адам денсаулығына оң және теріс әсерін көрсететін постер (альбом, буклет) жасау, сондай-ақ ұялы телефонды пайдалану бойынша кеңестер беру;
  
• 
  ұялы телефонның қоршаған ортаға тигізетін әсері туралы зерделеу;
  
• 
  қорытындылау.
  

Зерттеу әдістері: түрлі дереккөздерден ақпарат іздеу, зерттеу, әдебиеттермен және интернет- ресурстармен жұмыс, сауалнама, талдау, жалпылау.

2. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Аз қозғалатын өмір салты – жаһандық проблема» зерттеу сабағы

Мақсаты: Аз қозғалатын өмір салтының оқушылардың физикалық дамуы мен денсаулығына әсерін анықтау

Міндеттері:

1. 
   Осы тақырып бойынша әдебиеттермен танысу.
   
2. 
   Дене ұзындығын (бойын), дене салмағын, кеуде қуысының шеңберін өлшеуді қамтитын ан- тропометриялық зерттеулер жүргізу және физикалық дамудың антропометриялық көрсеткіштерін анықтау: Кетле индексі (салмақ - бой көрсеткіші); Пинье индексі (дене бітімін бағалау); ИГМР морфо- логиялық дамуының үйлесімділік индексі.
   
3. 
   Оқушылардың жеке денсаулығына, олардың жас нормаларына сәйкестігіне баға беру.
   
4. 
   Күн тәртібінің оқушылардың денсаулығына әсерін анықтау.
   
5. 
   Оқушылардың күн тәртібінде қозғалыс белсенділігінің жетіспеушілігін жою бойынша ұсы- ныстар әзірлеу.
   
6. 
   Қорытындылау.
   

2. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Көліктердің қоршаған ортаға және адам денсаулығына әсері» шағын зерттеу са-

бағы

Мақсаты: көліктердің қоршаған ортаға және адам денсаулығына әсерін зерделеу. Міндеттері:

1. 
   Тақырып бойынша теориялық материалдарды зерттеу.
   
2. 
   Жиналған материалды жүйелеу және қорытындылау.
   
3. 
   Социологиялық зерттеу жүргізу, нәтижелерді талдау және оларды диаграмма түрінде ұсыну.
   
4. 
   Зерттеу жұмысының материалын презентация түрінде жасау.
   

Тақырып бойынша зерттеу жүргізу үшін келесі зерттеу әдістерін қолдану:

1. 
   Әр түрлі ақпарат көздерінен материалдарды іздеу және жинау;
   
2. 
   Алынған материалды зерттеу және талдау;
   
3. 
   Социологиялық сауалнама алу;
   
4. 
   Бақылау;
   
5. 
   Алынған мәліметтерді жүйелеу. 5-сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі» танымдық сабағы

Мақсаты: дұрыс тамақтану - денсаулық кепілі екенін дәлелдеу, дұрыс тамақтану ережелерін

анықтау.

Міндеттері:

1. 
   Осы тақырып бойынша ғылыми ақпаратты талдау;
   
2. 
   «Дұрыс тамақтану» ұғымын нақтылау;
   
3. 
   Азық-түлік құрамын зерттеп, адам денсаулығы үшін қандай өнімдер қажет екенін білу;
   
4. 
   Зиянды заттардың құрамына жататын кейбір өнімдерді зерттеу;
   
5. 
   Дұрыс тамақтану бойынша ұсыныстар жасау. 6, Қорытындылау.
   

6-сабақ (1 сағат)

Тақырыбы: «Газдалған сусындар: пайдасы мен зияны» шағын зерттеу сабағы

Мақсаты: газдалған сусындардың адам ағзасына теріс әсерін олардың қасиеттерін зерттеу ар- қылы дәлелдеу.

Міндеттері:

1. 
   Газдалған сусындардың құрамын зерттеу;
   
2. 
   Осы тақырып бойынша әдеби дереккөздерді зерттеу және алынған ақпаратты өз бетінше өң- деуді және қолдануды үйрену;
   
3. 
   Сусынның шығу тарихын зерттеу;
   
4. 
   Газдалған сусындардың адам ағзасына әсерін зерттеу;
   
5. 
   Сауалнама негізінде бастауыш сынып оқушылары арасында әртүрлі өндірушілердің газдал- ған суының танымалдылығын анықтау;
   
6. 
   Газдалған сусындардың адам денсаулығына зиянды екенін білу үшін бірқатар тәжірибелер
   

жасау.

7. 
   Нәтижелерді талдау және қорытынды жасау. 7-сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Пластикалық бөтелке

Мақсаты: пластикалық бөтелкелердің адам өмірі мен табиғаттағы маңыздылығын зерттеу. Міндеттері:

1. 
   Пластикалық бөтелкелерді жасау және қолдану тарихын зерделеу;
   
2. 
   Пластикалық бөтелкелердің химиялық қасиеттерін зерттеу;
   
3. 
   Оның пайдасы мен зиянын зерделеу.
   
4. 
   Пластикалық бөтелкелерден тұрмысқа қажетті заттар жасау.
   
5. 
   Қорытындылау.
   

8. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Экологиялық сауатты пайдаланушы» танымдық сабағы

Мақсаты: тұтыну тауарларының сапасын анықтау және олардың экологиялық қауіпсіздігін

анықтау дағдыларын алу.

Міндеттері:

1. 
   Бұл мәселені әртүрлі ақпарат көздерін қолдана отырып зерттеу.
   
2. 
   «Дұрыс» өнімді таңдай алатынымызды анықтау: штрих-кодты шешуді үйрену; денсаулыққа қандай тағамдық қоспалар зиян келтіретінін білу; ең экологиялық таза қаптаманы таңдау.
   
8. 
   сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: «Тағамдық қоспалар және адам денсаулығы» танымдық зерттеу сабағы

Мақсаты: ең танымал тағамдардағы тағамдық қоспалардың құрамын зерттеу және олардың адам денсаулығына әсерін анықтау.

Міндеттері:

1. 
   Рационалды тамақтану негіздерін зерттеу.
   
2. 
   Тағамдық қоспалардың жіктелуін, адам денсаулығына әсерін зерттеу; әртүрлі тағамдарда та- ғамдық қоспалардың болуын анықтау;
   
3. 
   Оқушылар арасында сауалнама жүргізу және олардың жақсы көретін тағамдарының құра- мында тағамдық қоспалары бар тамақ өнімдеріне қатынасын талдау.
   
4. 
   Қорытындылау.
   

2. 
   бөлім. Қорытынды. Барлығы – 3 сағат 1-сабақ (1 сағат)
   

Тақырыбы: Табиғатты қорғау - міндетіміз

Бұл тақырыпта oқушыларды тoпқа, жұпқа бөліп немесе жеке жoба жұмысын жазуға, пoстер жасауға, тіпті сахналық көрініс көрсетулеріне ұсыныс жасауға бoлады. Туған жерімнің экологиясын қорғау және сақтау үшін мен не істей аламын? сұрағына жауап беру, талдау, талқылау.

2-caбaқ (1 caғaт)

Тақырыбы: «Табиғатты қoрғау инспектoры» oйын-байқауы 3-caбaқ (1 caғaт)

Тaқыpыбы: «Жac экoлoг» зияткеpлік caйыcы

Жыл бойғы алған білімдерін қорытындылау мақсатында оқушылapды әpтүpлі тoпқa бөліп, түpлі тaқыpыптapдa caйыc өткізу.