хииир лекция. Бас аурулары мен заымдары бар науастарды зерттеу дістері. Туа біткен аурулар. Науасты тексеру дістері
 Скачать 148.64 Kb.
|
Аурудың қоздырушылары[өңдеу | қайнарын өңдеу]қуыққа гематогендік жолмен организмдегі қабыну ошағынан немесе сырттан уретра (үрпі түтігі) арқылы жыныс мүшелерінен енеді. Аурудың дамуына қуыққа салқын тигізу, іш қату және ысталған, сүрленген тағамдарды көп жеу, т.б. әсер етеді. циститтің екі түрі ажыратылады. Этиология[өңдеу | қайнарын өңдеу]Циститтің жедел түрінде адам кіші дәретке жиі барады, зәр сындырғанда қуықтың тұсы, сегізкөз сыздап ауырады. Науқастың дене температурасы көтерілмейді. Несепті талдаудан өткізгенде, оның құрамынан лейкоцит,эротрицит және белоктың бар екені анықталады. Аурудың жедел түрінде дәрігердің тағайындаған емін уақытымен, дұрыс қабылдап, дерттің созылмалы түріне ауысып кетпеуіне күш салу керек. Науқас осының бәрін орындаса, аурудан жазылып кетеді. Циститтің созылмалы түрі қуық ісігі, простатит, уретрит, т.б. аурулардың салдарынан дамиды. Кейде дерттің өршуіне туберкулез, трихомоноз ауруларының да көп әсері бар. Eмделу[өңдеу | қайнарын өңдеу]Емі: режим және диета сақтау (рационнан консерві, ащы соустар, әр түрлі дәмдік қоспалар, ішімдік түрлерін шығару), жеміс-жидекті көп пайдалану, денені жылы ұстау, қуық тұсына жылу басу, бұлау қабылдау керек. Кейде дәрігер сұйықты көп ішуді (жылы сүт қосылған шәй, минералды су) ұсынады. Егер ауру асқынып кетсе, бұған себеп болған ауруды анықтап, соған байланысты арнайы ем қолданылады. Хирургиялық аурулар және омыртқа, жамбас жарақаттары.Омыртқаның зақымдануы. Жұлынның зақымдануы. Жарақаттың диагностикалық критерийлері: - зақымдану аймағындағы ауыр сынықтар; - басты, қол – аяқты қимылдатқанда ауыр сынықтар; - сезімталдықтың бұзылуы (ауырсынулар немесе тактильді) жұлынның зақымдану деңгейіне тəуелді; - омыртқа қызметінің əсіресе бүгілу қасиетінің бұзылысы; - парездер/параличтер; - науқасқа тəн қалып – омыртқаны тікейту, ұзартуға тырысу, осыдан тағы емес тік сызық болады («аршын жұтқандай»). Отырайын десе арқасы ауырады, сондықтан науқас қолымен кушеткаға жабысып, омыртқасын түзетуге жəне де жамбасын көтеруге тырысады. Осылайша отырғыш денесі емес, қолын тіреп отырады (Томсон позасы); - омыртқасы бағанасының сынық аймағында тік өсінділеді басқанда ауырсынулар. Ауырсыну ешқашанда жергілікті шектелген болмайды, ол 3-4 омыртқаны қамтитынын ескеру керек. Ол омыртқа бағанасы, омыртқа аралық дисклер, буындардың біріккен зақымдануына байланысты. Тұрақты жарақат критерийлері: - науқас есі анық; - омыртқа ауырсуына шағымы жоқ; - неврологиялық симптомдар байқалмайды; - арқа бұлшық еттерінің ригидтілігі жоқ; - науқас қозғалады. Тұрақсыз жарақат критерийлері: - есі жоқ; - омыртқа бағанасында ауырсынулар; - арқа бұлшық еттерінің ригидтілігі; - ауырсынулардың немесе тактильді сезімталдықтың төмендеуі; - параличтер мен парездердің болуы; - жамбас ағзалары қызметінің бұзылысы. Жұлынның көлденең зақымдану белгілері: - қозғалмайды, аяқтарда сезімталдық пен тонустың жойылуы; - қатты ауырсыну тітіргендіргіштерге, қорғаныш реакциясының болмауы; - кей жағдайларда естің бұзылысы, еріксіз кіші дəретін, яғни физиологиялық бөлінділерін ұстай алмау; - артериальды қан қысымының төмендеуі. Омыртқа бағанасының сынықтары: - кифозды деформация (тік өсіндінің зақымданулары, омыртқа өсінділерінің зақымдануы); - арқаның ұзын бұлшықеттерің керілуі; - сынық аймағында орнықты ауырсынулар, аяқты , басты көтергенде, жөтелгенде, отырғанда омыртқа осі бойынша ауырсынулар; - төсекте мəжбүр қалыпта отырады (арқасына). Өсінділер мен доғалар сынығы (көлденең, буындық, тік): - шектелген қозғалыс; - сынық аймағындағы ісінулер жəне локальді (жергілікт) ауырсынулар: ортаңғы сызық бойынша (тік өсінді)немесе паравертебральді (өсінді, доға сынығы); - тік өсінді сынығы кезінде –омыртқаны бүгіп, жазу кезінде ауырсынудың үдеуі; - көлденең өсінді сынығы кезінде – бүгілу кезінде, сау жаққа бұрғанда ауырсынудың күшеюі, кейде зақымданған жақта сколиоз; - буын өсінділерінің сынығы кезінде – зақымдалған жаққа қарай қисайған сколиоз; - доға сынығы кезінде – сынық аймағында гематома жəне қозғалыс кезінде ауырсыну. Жамбас сүйегі сынығының диагностикалық критерийлер: - сегізкөз жəне аралық аймағындағы ауырсыну; - мықын сүйектері мен симфиз аймағын басып көргенде, ауыру сезімі; - төсекте мəжбүр қалып, аяқтары жартылай бүгілген («құрбақа» жатысы); - аяғын көтере алмау, отыра алмау, жүре алмау, тұра алмау («жабысқақ табан» симптомы); - сынық аймағындағы ісінулер, гематома, ауырсынулар. Омыртқа мен жұлынның қабыну аурулары. Жамбас сүйектерінің сынуы. Полиомиелит (грек. polіos — сұр зат және myelіtіs — жұлынның қабынуы) — негізінен орталық жүйке жүйесін зақымдайтын жұқпалы ауру. Аурудың қоздырғышы — полиовирус. Полиомиелит кезінде көбіне жұлынның сұр заты зақымданып, ол барлық жүйке жүйесін ауруға шалдықтырады. Ол әсіресе 2 жасқа дейінгі балаларда көп кездеседі. Бұл ауру жұқпалы инфекция арқылы беріледі, суық тигендегі сияқты мұнда да қызу кетеріледі, құсып, іші етеді, бұлшық еттері ауырады. Бірнеше күн бойы баланың дені сау сияқты болып көрінеді. Кейде денесінің жартысы әлсіреп сал болып қалады. Мұндай жағдай көбінесе бір аяқта немесе екі аяқта бірден байқалады. Уақыт өткен сайын аяқтың әлсіреп семген жағы жіңішкеріп, екіншісіне қарағанда кеми түседі. Ауруды таратушы – ауырған адам немесе оның вирусын тасушы. Бұл ауру екі жолмен жұғады: 1) ауру адаммен қарым-қатынаста ауа арқылы; 2) жуылмаған көкөніс-жеміс арқылы ішке түседі. Жасырын кезеңі 3-35 күн. Полиомелит ауруы жүйке жүйесін зақымдап, сал ауруына соқтырады. Кейде жеңіл өтеді. Белгілері әртүрлі: қызуы көтеріледі, құсады, іші ауырады, кеңірдектің шырышты қабаты қабынып, тамағы қызарады. Аурудың салға айналу кезеңі 2-5 күнге созылады. 4-5 күнде қызуы төмендейді. Осы жақсару жағдайында күтпеген жерде сал бола бастайды. Аяғының еттері жиі салданады, қол, мойын, кеуде бұлшық еттері сирек салданады. Ауруханаға жылдам жеткізу керек. Кейбір балаларда, әсіресе бұрын егілген балаларда полиомелит тез, ешбір белгісіз өтеді. Егер баланың бұлшық еті босаса, аздап ақсайтыны байқалса дереу дәрігерге көрсету қажет Жамбас сүйектерінің сынуы Шап аймағында локализацияланған ұзаққа созылған тұрақты ауырсыну. Сонымен қатар, ол айтылмайды, адам шұғыл медициналық көмекке жүгінбестен біраз уақытқа шыдай алады. Көптеген адамдар ауырсынуды басқа буын ауруларының белгісі ретінде қабылдайды, мысалы, артроз немесе остеопороз. Уақыт өте келе, ыңғайсыздық күшейеді, әсіресе белсенді қозғалыстар жасауға тырысқанда және ауру аяқтың өкшесіне назар аударған кезде. Аяқтың сыртқы айналуы, яғни оны сыртқа бұру. Мұны аяқтың тізеге қатысты жағдайын мұқият тексеру арқылы анықтауға болады. Зақымдалған аяқтың қысқаруы, бірақ көп емес, 4 см-ден аспайды, сондықтан бұл симптом да жиі еленбейді. Қысқарудың себебі аяқтың бұлшық еттерінің жиырылуында жатыр, оның ішінде сынық пайда болды. Олар жарақаттанған буынға жақын тартылған сияқты. Бұл симптом варус сынықтарына тән. Дәрігерлер «өкшенің бітелуі» деп атаған симптом. Ол науқастың аяғын салмақпен ұстаған кезде көлденең бетінен сырғып кетуінен көрінеді, бірақ аяқтың иілу және иілу мүмкіндігін сақтайды. Науқас аяқты көлденең күйде айналдыруға тырысқанда қытырлақ пайда болуы. Зақымданған жерді пальпациялағанда ауырсыну. Кейде феморальды артерияның тым қарқынды пульсациясы байқалады. Үлкен трокантердің ығысуына байланысты Шемакер сызығы бұзылады. Кейбір сынықтарда аяқтың қызметі толығымен бұзылып, адам тек жүріп қана қоймай, тұра алмайды. Жәбірленушінің өкшесін басқанда немесе түрткенде, жағымсыз, кейде өте ауыр сезімдер пайда болады. Гематоманың пайда болуы, ол бірден пайда болмауы мүмкін. Кешігу тамырлардың тіндердің тереңдігінде, буынның жанында зақымданғандығына байланысты. Және біраз уақыттан кейін ғана қан кету көрінеді. Аяқтардың жарақаттары мен аурулары.Аяқ-қол сүйектерінің жарақаттық шығуы. Аяқ пен тобықтан қандай жарақаттар жиі кездеседі? Көріп отырғанымыздай, аяқтар - төменгі аяқтар мен тобықтардың соңғы бөліктері, аяқтың төменгі сегменті мен аяқтың арасындағы түйісу нүктесі ретінде қызмет ететін буындар. Механикалық стресстерге және олардың морфологиялық күрделілігіне байланысты жарақаттан немесе спортпен байланысты басқа жағдайларға байланысты пайда болатын көптеген аурулар бар. Бұл ең жиі кездесетін табан мен табан жарақаттары. 1. Тобық буыны Іс жүзінде кез келген спорт түріне тән жарақаттардың бірі. Тобықтың сыртқы бүйір байламы - бұл талшық, ол сүйектерді біріктіру функциясын атқарады, буынға тұрақтылық береді және табанның қатты айналуына жол бермейді. Табиғи айналу қозғалысының тым күшті болатындығынан буынның созылуы осы байламның ішінара немесе толық үзілуінен тұрады.. Ол буынның пальпациясымен, қабынуымен және тұрақсыздығымен сипатталатын ауырсынуды көрсетеді. Қалай болғанда да, көп жағдайда қолдау көрсету үшін серпімді бинт қолданудан басқа, ол ешқандай емдеуді қажет етпейді. Тізе буыны бір -екі апта ішінде толық жазыладыЕң ауыры толық емделуге 2-5 айға дейін кетуі мүмкін. Сіңірлер - бұлшықеттердің сүйекке қосылу функциясы бар дәнекер тінінің талшықтары.Бұл бұлшықет талшықтарын сүйекке бекітіп, бұлшықеттердің ұшында орналасқан, өте төзімді және серпімді коллагенге бай дәнекер талшықтарының байламдары немесе жолақтары. Бұлшықеттер шығаратын күштің берілуіне қолдау ретінде қызмет етеді, бірақ олар физикалық күш салуға арналмаған. Бұл тұрғыда, Ахиллес сіңірі - бұзау бұлшықеттерін аяқтың өкшесінің сүйектерімен байланыстыратын дәнекер тін талшығы. Спорт кезінде дұрыс емес қалыпқа байланысты, біз бұл сіңірдің механикалық күш салуын талап етуі мүмкін, бұл оның шамадан тыс жүктелуіне және, тиісінше, қабынуға әкелуі мүмкін. Ахиллес сіңірі қабынған кезде, біз адам Ахиллес сіңірінен зардап шегетінін айтамыз. Жеңіл ауырсыну мен қаттылық - бұл жарақаттың негізгі белгілері, бірақ оны үйде қарапайым күтіммен емдеуге болады: демалыс, мұз, қысу және көтерілу. Неғұрлым ауыр жағдайларда дәрі -дәрмектер немесе физиотерапия сеанстары қажет болуы мүмкін, бірақ бұл ең көп таралған емес. Табанның фассиясы - табанға орналасқан қалың мата, ол жерге әсер ету нәтижесінде пайда болатын энергияны сіңіру функциясына ие.. Алайда, біз дұрыс емес техникамен қадам басқанда немесе жүгіргенде, бұл плантарлы фассия шамадан тыс жүктеліп, қабынуы мүмкін. Сол кезде біз адамда плантарлы фасцитит пайда болды деп айтамыз. Негізгі симптоматология - бұл табанның қаттылығын сезіну және ауырсынуды сезіну, бұл тітіркендіргіш болса да, әдетте спортпен айналысуды мүмкін етпейді. Сонымен қатар, демалу мен дұрыс созылу арқылы ол өздігінен жоғалады. Ахиллес сіңірінің жарылуы Біз бұрын Ахиллес сіңірінің қабынуы салдарынан болатын жеңіл жарақат туралы айттық. Бірақ бұл аймақта одан да ауыр жарақат бар. Ахиллес сіңірінің толық жарылуы, яғни бұзаудың бұлшықеттерін аяқтың өкшесінің сүйектерімен байланыстыратын талшықты сымның толық жарылуы. Әдетте бұл қарқынды спорттық жаттығулар кезінде пайда болады (сирек кездеседі, бірақ ол болуы мүмкін), онда тобықтың кенет пассивті бүгілуі бұзаудың қарқынды жиырылуымен бірге жүреді. Ахиллес сіңірі жарылған кезде адам қатты ауырады, жүре алмайды, сіңір аймағында депрессия пайда болады.. Емдеу әрқашан хирургиялық болып табылады. Операция жасалуы керек, онда сіңірдің анатомиялық пішіні қалпына келтіріледі, оның шеттерін жақындастырады және зақымдалған тіндердің қалдықтар аймағын тазалайды. Бұл араласудан кейін үш апта бойы иммобилизация жүргізілуі керек. 5. Ортаңғы бүйір байламының созылуы Классикалық тобық буынының білектің сыртқы бүйір байламының жартылай немесе толық жыртылуынан тұрады, бірақ дәл осындай жағдай ішкі бүйір байламында да болуы мүмкін. Сыртқы түрімен салыстырғанда, ол әлдеқайда сирек кездеседі, бірақ ол асқынуларды көбірек көрсетуі мүмкін. [Ішкі бүйірлік білезік буынының созылуының негізгі белгілері - буынның үлкен тұрақсыздығы, жүру кезіндегі ауырсыну, жарақат алған кезде басу, қозғалғыштығының айқын жоғалуы, гематоманың пайда болуы, ішкі жағынан үлкен қабыну. және сыртқы (классикалық созылу тек сыртқы аспектілерде) және тобықтың буынаралық түйісуінде. Емдеу буынды қайта тәрбиелеу үшін биомеханикалық оңалту терапиясынан тұрады. Аяқ сүйектерінің сынуы. Сынған аяқ – бұл аяғыңыздағы сүйектердің бірінің сынуы немесе жарылуы. Оны аяқтың сынуы деп те атайды. Сынық келесі жағдайларда болуы мүмкін: Сан сүйегі. Фемор – тізенің үстіндегі сүйек. Оны жамбас сүйегі деп те атайды. Тибия. Жіліншік сүйек деп те аталады, жіліншік – тізе астындағы екі сүйектің үлкені. Фибула. Фибула – тізе астындағы екі сүйектің кішісі. Оны бұзау сүйегі деп те атайды. Үш аяқ сүйектері – денеңіздегі ең ұзын сүйектер. Жамбас сүйегі ең ұзын және ең күшті. |