2.тыныс алу-аскорту-физиология 2 курс 1 сем. Дем алу мен дем шыаруды физиологиялы механизмдері
 Скачать 285.18 Kb.
|
|
Тоқ ішектегі ас қорыту Адам ағзасына келіп түскен тамақ толығымен аш ішекте ыдырайды және осы жеде сіңіріледі. Тағамдық заттың шамалы мөлшері оның ішінде клетчатка және пектин, ас қорыту сөлдері химуспен бірге ұзындығы 1,3 метр болатын тоқ ішекте гидролизге ұшырайды. Гидролиз химус ферменттерімен, тоқ ішек сөлі және микроорганизмдерімен іске асады. Тоқ ішек ішектегі ас қоспасының резервуары қызметін атқарады, сондай-ақ су мен электролиттердің сіңірілуін іске асырады. Дені сау адамдарда тәулігіне аш ішектен тоқ ішекке 0,5-4,0 литрдей химус өтеді. Тоқ ішектегі сіңірілу есебінен ішек қоспасының көлемі 100-200 мл дейін азаюы мүмкін. Ішек микрофлорасының маңызы сол, олар қорытылмай қалған ас қалдықтарын соңына дейін ыдыратуға қатысады. Микрофлора ферменттердің және басқа да биологиялық белсенді заттардың ыдырауына және инактивациясына қатысады. Қадыпты микрофлора патогенді микроорганизмдерді басып тастайды және онымен аурып қалуды ескертеді. Бактерия ферменттері ащы ішекте қорытылмаған клетчатка талшықтарын адыратады, ішек флорасы К дәрумені және В тобының дәрумендерінің синтездейді. Ішек микрофлорасының қатысуымен организмде нәруыздардың, фосфолепидтердің, өт және май қышқылдарының, билирубин және холестириннің алмасуы жүреді. Тоқ ішектің қызметтері Сөл сұйық және тығыз бөліктен тұрады, реакциясы сілтілі (8,5-9,0), тығыз бөлігі бөлініп қалған ішек эпителиоциттерінің кілегей кесекшелерінен және бокал сияқты клеткалардан түзілетін кілегейден тұрады. Тоқ ішек сөлі аздаған мөлшерде ішек тітіркенуінен тыс байқалады. Оының жергілікті механикалық тітіркенуі сөл бөлінуін 8-10 есе үлкейтеді. Тоқ ішекте келесі процестер іске асады: *судың сіңірілуінен оның ішіндегі қоспа қоюланады; *микрофлорасының әсер ету есебінен ащу, шіру процесі жүреді; Тоқ ішектің кілегей қабатының бездері кілегейлі заттарға бай, бірақ ферменттері аз, сөл шамалы мөлшерде бөлінеді. Тоқ ішектің сөлінде шамалы мөлшерде катепсин, пептидазалар, липаза амилаза және нуклеазалар болады. Ересек адамнын барлық ас қорыту процесі 1-3 тәулік бойында жүреді. Оның ішінде көп уақыт бойы ас қалдықтары тоқ ішекте болады. Тоқ ішектің қимыл-қозғалыс әрекеті және оының реттелуі. Тоқ ішектің қозғалысы оның ішіндегі ас қоспасының қалдықтарын жинауды, оның әрі қарай қозғалуын, одан бірқатар заттардың сіңірілуін (негізінен суды сіңіреді, күніне 6 литрге дейін), нәжіс қалыптастыруды және оны сыртқа шығаруды іске асырады. Тоқ ішекте жиырылудың төмендегідей түрлері болады: тонустық жиырылу; маятник тәрізді жиырылу;ырғақты сегментация; перистальтикалық жиырылу; антиперистальтикалық жиырылу (судың сіңірілуіне және нәжіс қалыптасуына ықпал көрсетеді);пропульсивті жиырылу (ішек қоспасын каудальды бөлімге қарай қозғауды қамтамасыз етеді).Тоқ ішектің қимыл-әрекетінің реттелуі жүйкелік (ВЖЖ есебінен) және гуморальдық жолмен іске асады. ВЖЖ парасимпатикалық бөлімі қимыл қозғалысты күшейтеді (кезеген және жамбас жүйкелерімен жүйкелену). Симпатикалық жүйкелер құрсақ жүйкесінің құрамында өтеді және ішек қимылын тежейді. ВЖЖ метасимпатикалық бөлімі ішек қозғалысының өзіндік реттелуін іске асырады. Серотонин, адреналин, глюкагон ішек қозғалысын тежейді. Тік ішектің механорецепторларын тітіркендеру ішек қозғалысын күшейтеді. Пневмотахометрия Әдістің негіздері мен мүмкіндіктері Пневмотахометрия-бұл форсирленген дем шығару және дем алу кезінде бронхтар мен трахея арқылы ауа ағынының жылдамдығын графикалық түрде бейнелеу арқылы зерттеу әдісі. Бұл трахеобронхиальды ағаштың өткізгіштік күйін анықтаудың маңызды әдісі. Зерттеу спирометр көмегімен жүзеге асырылады-спирографияға арналған құрылғы. Көбінесе сыртқы тыныс алу функциясын зерттеумен бірге жүргізіледі. Науқасты тексеру кезінде арнайы құрылғыға аузымен (мұрны қысылған) дем алу ұсынылады, дем алуды, дем шығаруды және т. б. әрекеттер дәрігердің бұйрықтарымен жүзеге асыралады. Пневмотахометрияда трахеобронхиальды ағаш арқылы ауа ағындарының жылдамдығын сипаттайтын әртүрлі көрсеткіштер алынады. Бұл өкпенің форсирленген өмірлік сыйымдылығы, бірінші секундтағы форсирленген дем шығару дем шығару көлемі, Тиффно индексі, дем шығару деңгейіндегі ауаның максималды көлемдік жылдамдығы, форсирленген дем шығарудың орташа көлемдік жылдамдығы, форсирленген дем шығарудың ең жоғары көлемдік жылдамдығы және т. б. Бронх обструкциясы пайда болған немесе дамыған кезде көлемдік жылдамдық көрсеткіштерінің төмендеуі байқалады. Алынған деректер графикалық жазба түрінде (қисық сызықтары немесе ілмектері бар сызықтар) жан-жақты талданады. Зерттеу кезінде дәрі-дәрмектермен бронходилатациялық сынамалар (бронхтардың кеңейту) жүргізілуі мүмкін. Пневмотахометрияның көмегімен өкпе желдетуінің обструктивті бұзылыстарын анықтауға, бронх демікпесі, өкпенің созылмалы обструктивті ауруы және т. б. сияқты ауруларды растауға немесе жоққа шығаруға болады. Пневмотахометрия спирографиямен қатар сыртқы тыныс алу функциясын зерттеудің негізгі әдісі болып табылады, ол кең таралған және тексерілген, тек патологияда ғана емес, сонымен қатар спортшылар мен зиянды өндірістердің қызметкерлерін, сондай-ақ өкпе аурулары үшін қауіп факторлары бар пациенттерді профилактикалық тексеруде де қолданылады. Дайындық қажет емес. Тексеру таңертең аш қарынға жиі жасалады, 30 минуттан аспайды. Зерттеуге бір сағат қалғанда кофе мен темекіні тастаңыз. Бронхолитикалық препараттарды қабылдау зерттеуден бір күн бұрын уақытша тоқтатылады. Әдістің оң және теріс жақтары Артықшылықтары келесі сипаттамаларды қамтиды: – әдісі неинвазивті; - жақсы зерттелген, дәлелденген диагностикалық әдіс; - орындаудың жеңілдігі мен жылдамдығы; - дайындықты қажет етпейді, шектеусіз бірнеше рет жүргізілуі мүмкін. Әдістің кемшіліктері: - диагностиканың дәлдігі нәтижені ашатын дәрігердің әдістемесі мен біліктілік деңгейіне байланысты, - бірқатар қарсы көрсеткіштердің болуы. Сыртқы тыныс алудың динамикалық көрсеткіштері. Сртқы тыныс алуды статикалық және динамикалық көрсеткіштермен сипаттауға болады. Біріншісі тыныс алудың резервтік мүмкіндіктері туралы, екіншісі – өкпедегі желдету және газ алмасу жағдайы туралы түсінік береді. Өкпе мен тыныс жолдарындағы ауа көлемі адамның конституциялық-антропологиялық және жас ерекшеліктеріне, өкпе тінінің қасиеттеріне, альвеолалардың беткі кернеуіне, сондай-ақ тыныс алу бұлшықеттері дамытатын күшке байланысты. Сыртқы тыныс алудың динамикалық көрсеткіштеріне мыналар жатады: 1. Өкпе вентиляциясы (ӨВ) – тыныс алудың минуттық көлемімен (МОД), яғни 1 минут ішінде желдетілетін ауа мөлшерімен сипатталады. Тыныс алудың минуттық көлемі тыныс көлемімен және тыныс алу жиілігіне байланысты), ол ересек адамда орта есеппен 14 1 минутта (10-нан 18-ге дейін), Жаңа туған нәрестеде-40-60 1 минутта МОД(тыныс алудың минуттық көлемі) = ДО(тынс көлесі) ЧД(дем алу жиілігі) Дем алу көлемі= 500 мл және дем алу жиілігі = 14 минутына болса, тыныс алудың минуттық көлемі 7 л-ге тең, физикалық жүктемеде ол 120 л-ге дейін ұлғаюы мүмкін Жасы ұлғайған сайын өкпе вентеляциясы біртіндеп төмендейді. Оның салыстырмалы уақытша жоғарылауы балаларда, және жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Альвеолаларға, жоғарыда айтылғандай, тыныс алу көлемінің бәрі бірдей жете бермейтіндігіне байланысты, минуттық тыныс алу көлемі жалпы тыныс алу тиімділігін сипаттай алмайды. Ол үшін альвеолярлы желдетуді бағалау қажет. 2. Альвеолярлы желдету (АЖ) – АЛЬВЕОЛАЛАР жететін минуттық тыныс алу көлемінің бөлігі. Өкпе желдетуінен(ӨЖ) өлі кеңістік вентеляциясының биітігініен ажыратыладаы(ӨКВ) АЖ = ӨЖ-ӨКВ Минуттық тыныс алу көлемі тыныс алудың көлеміне және жиілігіне байланысты Ересек адамда орташа есеппен 14 (12-18) мин Балаларда жиі: нәрестелерде - минутына 30-40 жаңа туған нәрестелерде-минутына 40-55 1 жас - минутына 35 3 жас - 28 мин 6 жас - минутына 26 14 жас - минутына 17 Адамда тыныс алудың минуттық көлемі (МОД) = 500 мл х 14 = 7 литр. Желдету мөлшері альвеолярлы ауаның тұрақты газ құрамын қамтамасыз ету үшін реттеледі, сондықтан физикалық жүктеме кезінде МОД 120 л/мин жетеді. 2 сыналушының тыныс алу тиімділігін салыстырайық МОД (бірдей)= 6000 мл 1-ші сынақ тақырыбы 2-ші сынақ тақырыбы 1 мин 15 20 Оксигемометрия. Оксигемометрия-сыртқы тыныс алу функциясының тиімділігін бағалау үшін адам қанының оттегімен қанығу дәрежесін бағалау әдісі .оксигемоглобин мен азайтылған гемоглобиннің жұтылу спектрінің айырмашылығына негізделген. Оксигемометрия (оксигемография-қанды оттегімен қанықтыру қисығын автоматты түрде тіркейтін нұсқа) арнайы оксигемометр (оксигемограф) құралының көмегімен жүргізіледі. Бұл құрылғы қандағы гемоглобинге оксигемоглобин мөлшерінің қатынасын анықтайды. Үздіксіз қансыз оксигемография (қан алусыз) және бір уақытта (қан сынамасын алу арқылы) деген әдістері бар. Арнайы құрылғының көмегімен қанның оксигенация деңгейін тіркеу үшін диаграммалық қағазға қанның оксигемограммасы жазылады, ол визуалды бақылау кезінде байқалмайтын қанның оксигенациясының тез жүретін өзгерістерін құжаттауға және анықтауға мүмкіндік береді. Үздіксіз қансыз оксигемографияның ең көп таралған әдісі, онда оксигемографтың Фотодатчигіы құлақ раковинасына қойылады. Фотодатчиктің миниатюралық шамдары жарқырайды және құлақ раковинасының тіндерін шамамен 40° C дейін қыздырады. Осыдан кейін тамырлар кеңейе бастайды.құлақ раковинасын жылыту басталғаннан 20 минут өткен соң, ол арқылы артериялық қанға жақын қан аға басталады, осылай зерттеуге де көшуге болады. Құлақ датчигімен анықталған қанның оксигенация дәрежесінің көрсеткіштері салыстырмалы болып табылады және олардың мәні зерттеу басталғанға дейін миллиамперметр құрылғысының бастапқы орнатылуына байланысты болады. Қалыпты жағдайда сау адам үшін 96-98 %, ал екі минуттық терең оттегімен тыныс алғаннан кейін — 100% қойылады. Тыныс алу немесе тамыр жеткіліксіздігі құбылыстарында оттектенудің шамасын ыстық суда 10-15 минут қыздырылған саусақтан алынған артерияланған қанның кішкене бөлігінде кюветтік оксигемометрдің көмегімен анықтаған жөн. Қан дереу вазелин майының астына қойылады. Оксигемография функционалды сынамалармен бірге кеңінен қолданылады-таза оттегімен тыныс алу, тыныс алуды ұстап тұру, физикалық күш салу және т.б. мұндай зерттеу әдістерін тиісті нұсқаулықтардан табуға болады Оксигемоглобин диссоциациясының қисығы, оған әсер ететін факторлар. Оксигемоглобиннің диссоциация қисығы-гемоглобиннің оттегімен қанығуының қандағы оттегінің кернеуіне тәуелділігі (оксигемоглобиннің гемоглобиннің жалпы мөлшеріне пайыздық қатынасы арқылы өлшенеді). Бұл тәуелділік сызықтық емес, бірақ S-пішіні бар. Бұл қисық оксигемоглобиннің гемоглобинге айналуы және керісінше қандағы оттегінің кернеуімен анықталатынын көрсетеді. Оттегінің кернеуі нөлге тең болған кезде қанда тек қалпына келтірілген гемоглобин болады. Кернеудің жоғарылауы оксигемоглобин мөлшерінің көбеюіне әкеледі. Әсіресе оттегі кернеуі 10-дан 40 мм рт.ст. - ға дейін жоғарылаған кезде оксигемоглобин деңгейі тез артады.оттегі кернеуі 60 мм рт.гемоглобиннің оттегімен қанығуы 90% құрайды, ал оттегі кернеуінің одан әрі өсуімен ол өте баяу артады және оттегінің максималды кернеуімен (100 мм рт.ст.) 100% жетпейді. Осылайша, диссоциация қисығы екі негізгі бөліктен тұрады: тік(крутой) және жазық(пологой). Биіктігіне сәйкес келетін қисықтың жазық бөлігінің (60 мм рт.ст. жоғары).ст.) оттегінің кернеуі, бұл жағдайда гемоглобиннің оттегімен сатурациясы (қанықтылығы) оның альвеолярлы ауадағы құрамына байланысты болатындығын көрсетеді. Мысалы, теңіз деңгейінен 2 км биіктікке көтерілу атмосфералық қысымның 760-тан 600 мм рт. ст. дейін төмендеуіне әкеледі.альвеолярлы ауадағы оттегінің парциалды қысымы 105-тен 70 мм рт. ст. дейін.және гемоглобиннің сатурациясы тек 3% - ға төмендейді. Қисықтың тік бөлігі (оттегінің кернеуіне 10-нан 40 мм рт. ст. дейін сәйкес келеді.ст.) тіндерде орын алған жағдайды көрсетеді. Сонымен, тіндермен оттегіні қарқынды жою кезінде оның кернеуі 20-30 мм рт.ст. дейін төмендейді.оксигемоглобиннің диссоциациясына ықпал етеді. Әдетте артериялық қандағы СО2 кернеуі шамамен 40 мм рт.ст. құрайды. оның 70 мм рт. ст. дейін ұлғайту кезінде, желдету минутына 20-дан 75 литрге дейін артуы мүмкін. Бірақ, егер C02 кернеуі 70 мм рт. ст. асатын болса.ст, желдету азая бастайды.Мұның себебі-тыныс алу орталығының инспираторлық нейрондарының көмірқышқыл газының жоғары концентрациясының тежелуі. Тыныс алу орталығының тежелуіне байланысты тыныс алуды тоқтату немесе депрессия асфиксия деп аталады. Кейбір адамдарда ұзақ қарқынды тыныс алудан (гипервентиляциядан) кейін тыныс алудың уақытша тоқтауы (апноэ) байқалады. Бұл тоқтау СО2 кернеуінің төмендеуіне байланысты, өйткені гипервентиляция кезінде көмірқышқыл газы қаннан жуылады. Егер артериялық қанның рН-ы оның қалыпты мәніне қатысты 7,4 төмендесе, өкпенің желдетілуі артады. Ұлғайту кезінде pH – өкпеде азаяды. Артериялық қандағы O2 кернеуінің төмендеуі (гипоксемия) өкпенің желдетілуін арттырады.Артериялық гипоксемия организм биіктікте болған кезде пайда болуы мүмкін, онда атмосфералық қысым, нәтижесінде альвеолярлы ауадағы оттегінің парциалды қысымы төмендейді. Артериялық гипоксиядан туындаған өкпенің желдетілуінің жоғарылауымен артериялық қандағы СО2 әлеуметтік қысымы да төмендейді және оның тыныс алуға әсер етуі төмендейді.Бұл өкпенің желдетілуіне артериялық гипоксияның айтарлықтай нивелюзандық ынталандырушы әсеріне әкеледі. Осылайша, артериялық қандағы парциалды О2 қысымы қалыпты жағдайда өкпені желдетуге әсер етпейді,бірақ артериялық гипоксия кезінде 50-60 мм рт. ст.оның әсері айтарлықтай болады. Бұл әсіресе тыныс алу орталығының СО2-ге сезімталдығы төмендеген жағдайларда байқалады. Мұндай жағдай, мысалы, барбитураттармен улану кезінде орын алады (ұйықтататын таблеткалар тобының препараттары). Артериялық қанның газ құрамының және рН тыныс алу жиілігі мен тереңдігіне әсері. Гиперкапния және гипоксия кезіндегі өкпенің желдетуінің өзгеруі. Тыныс алу орталығының қызметі тыныс алудың тереңдігі мен жиілігін анықтайды, осылайша өкпенің желдету көлемі, демек, қанның тыныс алу газдарының кернеуі реттеледі. Бұл жағдайда тыныс алу орталығының қызметі қанның газ құрамына байланысты (кері теріс байланыс). Өкпенің желдету мөлшерін анықтауда жетекші орын СО2 бар, оның қандағы кернеуі тынс алу орталығы нейрондарының белсенділігін өзгертеді. Сонымен, артериялық қанда СО2 кернеуінің жоғарылауымен 40-тан 60 мм рт. ст. дейін. ст. МОД(тыныс алудың минуттық көлемі) 10 есе артады (75 л/мин дейін), ал О2 төмендеуі 90-дан 30 мм рт.ст. Б. - режимді тек 2-3 есе арттырады (20-22 л/мин). Қандағы СО2 кернеуінің өзіндік анықтамасы бар: - нормада – нормокапния (40 мм рт.ст. артериялық қанда және 46 мм рт. венозды қандағы көрсеткіштері), - ұлғаю – гиперкапния (60 мм рт.ст. жоғары.), - төмендеуі-гипоканпия (39 мм рт.ст. төмен.- ). Қандағы O2 кернеуі: - нормада – нормоксия (90-92 мм рт.ст. артериялық қанда ст.) - ұлғаюы-гипероксия - төмендеуі-гипоксемия және гипоксия (тіндерде О2 төмендеуі) O2 және CO2 кернеуі қалыпты шектерде болған кезде тыныс алу орталығының қалыпты жұмысы байқалады, ол қалыпты тыныс алуда көрінеді – эйпноэ (минутына 12-18 рет). Гиперкапния гипоксиямен және қандағы Н+ сутегі иондарының концентрациясының жоғарылауымен (рН төмендеуі) гиперпноэ деп аталатын тыныс алу жиілігі мен тереңдігінің жоғарылауымен бірге жүреді. Гиперкапния және қан сілтіленуі кезінде (Н+ сутегі иондары концентрациясының төмендеуі, рН жоғарылауы) тыныс алуды тоқтатқанға дейін – апноэ жүреді. Гиперкапния гипоксиямен қатар асфиксия деп аталады. Гипоксия бастапқыда орташа гиперпноэ тудырады, ол гипоксия дәрежесінің жоғарылауымен апноэмен аяқталады. Гипоксиялық апноэ тыныс алу орталығының нейрондарындағы және жалпы мидағы тотығу процестерінің әлсіреуімен байланысты, сондықтан оның алдында гипоксиялық апноэ дамуының өлім қаупін тудыратын сананың жоғалуы болады. Қанның газ құрамының өзгеруі тыныс алуды гуморальды реттеудің жетекші факторы болып табылады. Алғаш рет тыныс алу орталығының каротид артериялары арқылы миға енетін қанның газ құрамына тәуелділігін 1890 жылы Фредерик иттердегі қиғаш-қан айналымы тәжірибесінде көрсетті: бірінші ит трахеядағы қан айналымды тоқтаттық, екінші итте гиперпноэ, ал біріншісінде – апноэ дамыды. Алайда, іс жүзінде СО2, рН (h+ концентрациясы) және орташа гипоксия өкпенің желдетілуін күшейтеді, ал бұл факторлардың тыныс алу орталығының нейрондарына тікелей әсері ингибиторлық әсер етеді. Демек, бұл факторлар химорецепторлар арқылы тыныс алу орталығының қызметін күшейтеді. Тыныс алуды реттейтін химорецепторлардың екі тобы бар: перифериялық және Орталық. Перифериялық химорецепторлар-аорталық және каротидті денелер. Бұл аймақтардың химорецепторлары әсіресе гипоксияға сезімтал, өйткені олар тыныс алу орталығына миға бағытталған қанның газ құрамы туралы хабарлайды (афферентация). Олар артериялық қанмен мол қамтамасыз етілген арнайы кішкентай денелерде орналасқан. Тыныс алуды реттеу үшін каротидті химорецепторлар маңызды. Аорта химорецепторлары тыныс алуға әлсіз әсер етеді және қан айналымын реттеу үшін маңызды. Каротидті денелер жалпы каротид артериясының ішкі және сыртқы бифуркация орнында орналасқан. Әрбір каротидті дененің массасы шамамен 2 мг құрайды, оның құрамында кіші II интерстициальды жасушалармен қоршалған I типті ірі эпителий жасушалары бар. Каротидті дененің иннервациясы синус нервінің афферентті нервтерімен жүзеге асырылады (Геринг нерві – ми нервтерінің IX жұбы). Каротидті және аорта денелерінің химорецепторларының жұмыс істеу ерекшеліктері. Телец химорецепторлары әсіресе қанның газ құрамының ауытқуларына сезімтал. Терең және өткір тыныс алу кезінде тыныс алу фазаларына байланысты артериялық қандағы О2 және СО2 кернеуінің өзгеруімен олардың активтену дәрежесі артады. Артериялық қандағы оттегінің қалыпты кернеуі кезінде (100 мм рт.ст. ст.) химорецепторларда PD пайда болады, олардың жиілігі белгілі бір мәнге ие. Бұл кернеу 80 мм рт.ст. - ден төмендеген кезде. СТ.20 мм рт. ст. дейін. афферентті импульстің жиілігі артады. Каротидті денелерден афферентті импульстің жоғарылауы әсіресе СО2 кернеуінің параллель ілінуі және рН төмендеуі кезінде байқалады. Осылайша, потенциация құбылысы байқалады: каротидті дененің химорецепторларына гипоксия мен гиперкапнияның ынталандырушы әсері күшейеді. Керісінше, гипероксиямен химорецепторлардың СО2-ге сезімталдығы күрт төмендейді. Химорецепторлардың сезімталдығы жүйке бақылауында: парасимпатикалық эфферентті әсерлер рецепторлардың сезімталдығын төмендетеді, ал симпатикалық талшықтардың тітіркенуі оны арттырады. Орталық химорецепторлар. Орталық химорецепторлар пирамидаларға қарағанда медулла облонгатасында табылды. Бұл аймақты РН төмендеген ерітіндімен Перфузия (қышқыл орта) тыныс алуды күрт күшейтеді. Ерітіндіні сілтілеу кезінде тыныс апноэға дейін әлсірейді. Дәл осындай өзгерістер медулла облонгатасының осы аймағын жергілікті анестетиктермен салқындату немесе емдеу кезінде пайда болады. Орталық химорецепторлар медулла облонгатасының жұқа қабатында 0,2 мм – ден аспайтын тереңдікте орналасқан.екі өріс бөлінеді. қалыпты жағдайда медулла облонгатасының рецепторлары үнемі цереброспинальды сұйықтықта орналасқан Н+ иондарымен қозғалады. Ондағы сутегі иондарының концентрациясы артериялық қандағы СО2 кернеуіне байланысты: гиперкапния (СО2 кернеуінің жоғарылауы құбылысы ретінде) h+ концентрациясының жоғарылауымен және рН төмендеуімен бірге жүреді. Орталық химорецепторлар тыныс алу орталығының қызметіне шеткеріге қарағанда күшті әсер етеді. Бұл цереброспинальды сұйықтықтың рН төмендеген кезде өкпе желдетуінің айтарлықтай өзгеруі арқылы көрінеді: рН 0,01 бірлікке төмендеуі өкпе желдетуінің 4 л/мин жоғарылауымен бірге жүреді (яғни, минуттық желдетудің қалыпты көлемінің жартысына). Сонымен қатар, Орталық химорецепторлар артериялық қандағы СО2 кернеуінің өзгеруіне кейінірек (20-30 с арқылы) 3-5 С арқылы қозғалатын перифериялық химорецепторлармен салыстырғанда жауап береді.бұл мүмкіндік СО2 – нің қаннан жұлын сұйықтығына және одан әрі ми тініне таралуы үшін уақыт қажет. Осылайша, перифериялық химорецепторлардың сезімталдығы орталыққа қарағанда төмен, бірақ олар тыныс алу функциясын реттеу процесіне ертерек енеді. |