11+дәрісбаян. Денсаулы психологиясы

• Название: Денсаулы психологиясы
• Дата: 25.05.2023
• Размер: 0.98 Mb.
• Имя файла: 11+дәрісбаян.docx
• Тип: Документы; #1158681

Соңғы жылдары біздің елімізде де, шетелде де – ДЕНСАУЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯСЫ ғылыми бағыт ретінде қалыптасуда. Білімнің бұл саласы психология мен валеологияның синтезі болып табылады және психологтарды, дәрігерлерді, мұғалімдерді, әлеуметтік қызметкерлерді, әлеуметтанушыларды және басқаларды өз міндеттерін шешуге тарта отырып, пәнаралық ғылым болып табылады.

Денсаулық психологиясы жаңа ғылыми бағыт ретінде профилактикалық медицинаның пайда болуымен байланысты. Белгілі ғалым В. А. Ананьев Денсаулық психологиясының негізгі өнімі жеке тұлғаны жетілдіру болуы керек деп санайды, осы арқылы денсаулықты нығайту және өмір сапасының деңгейін арттыру. "Денсаулық психологиясы" кітабында ол денсаулық психологиясы адамның өмір сүру тәсілін қалыптастыруға, адамның қалыптасуының шексіз процесінің бағытын, қозғалыс векторын, кеңістігін анықтауға, адамның нақты идеалын қалыптастыруға және оған қол жеткізуге ықпал етуге шақырылғанын көрсетеді.

Ол сонымен қатар: денсаулық психологиясының объектісі-белгілі бір шарттылықпен алғанда дені сау, ауру емес тұлға болып табылады, денсаулық психологиясы ауру емес адамдарды қалай сау ету керектігін өзінің міндеті ретінде қарастырады. Психолог В. Н. Панкратов өзінің "психикалық денсаулықтың өзін-өзі реттеуі" кітабында психологиялық компонент тұлға денсаулығының негізі екенін көрсетеді: … егер адам өзінің мінез-құлқын, эмоцияларын, ойларын сезініп және басқаруды үйренсе, онда ол оңтайлы салмақты сақтауға, отбасылық және жыныстық қатынастарды үйлестіруге, толық өмір сүруге кедергі келтіретін әдеттерден арылуға үйренеді.

Психологиялық денсаулықтың деңгейі мен сапасы адамның әлеуметтік, әлеуметтік-психологиялық және жеке-психикалық бейімделу көрсеткіштерімен сипатталады.

Денсаулық психологиясы сау адамды өзінің сараптауының орталығына қояды, оның жеке психологиялық ерекшеліктері, психикалық ресурстары, қоршаған ортаның патогендік факторларының әсерінен денсаулығын сақтауға мүмкіндік береді.

ДП-ның негізгі міндеттерінің бірі-адамның денсаулығын сақтауға, нығайтуға және дамытуға ынталандыру тәсілдерін дамыту. Денсаулық психологиясының ілеспе міндеті-денсаулықтың рухани, психикалық, әлеуметтік және соматикалық компоненттерін сақтау, нығайту және тұтас дамыту.

Денсаулықты дамытудың басты қағидасы-денсаулықты сақтау ғана емес, сонымен бірге осы денсаулық арқылы өз миссиясын жүзеге асыру.

Психолог Н. М. Амосов былай деп жазды: денсаулық үшін денсаулық қажет емес, ол бақытқа қол жеткізетін тиімді қызметтің міндетті шарты болып табылатындықтан құнды.

Осылайша, денсаулық психологиясы - бұл денсаулықты нығайту және сақтау, аурулардың алдын алу және емдеу, денсаулықтың, аурудың және онымен байланысты дисфункциялардың этиологиялық және диагностикалық корреляциясын сәйкестендіру, сондай-ақ денсаулық сақтау жүйесін талдау және жақсарту және денсаулық стратегиясын (саясатын) қалыптастыру бойынша ғылыми пән ретінде психологияның нақты білім беру, ғылыми және кәсіби үлестерінің кешені.

Қарым-қатынастың интерактивті жағы
Қарым-қатынастың интерактивті жағы (ағылш. interaction — өзара әрекеттесу, бір-біріне әсер ету) — адамдардың бір-біріне әсер ете әрекеттесуінің, тұлғааралық қатынастардың пайда болуы мен дамуы мәнінің әлеуметтік-психологиялық үрдістер мен құбылыстардан туындайды және олардың өзара әрекеттесудің ортақ стратегиясын жасауынан көрініс береді.

Интерактивтік жағы – бұл адамдардың бірігіп қызмет жасауы үшін стратегиялық жоспар құруын көрсетеді. Қарым – қатынастың интерактивті жағы – адамаралық қарым  -  қатынастың, адамдардың бір – бірімен әрекеттесуімен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин. Қарым – қатынас барысында қатынасқа түсу үшін  тек мәлметпен алмасыпжәне өзара түсініксіздікке қол жеткізумен шектелу жеткіліксіз, әрекеттермен алмасу, ортақ іс - әрекетті жоспарлап, бірлескен әрекеттердің формалары мен нормаларын қалыптастыру да маңызды.

Қарым – қатынастың осы жағы сипаттағанда жеке адамаралық қарым – қатынастың түрлерін талдау мен қарым –қатынасқа түсушілердің әрекеттесудің қай түрін таңдауға итермелейтін мотивтерін де қарастыру керек.

Қарым-қатынастың коммуникативті жағы туралы жалпы түсінік.

Қарым-қатынаста адамдар өзара идеялар, қызығулар, көңіл-күйімен, сезімдерімен, т.б. бөліседі. Мұның бәрін әр түрлі мәлімет ретінде қарастыруға болады.

Адамдар арасындағы коммуникативті процестер техникалық қондырғылар арасындағы алмасудан өзгеше болады, оның мазмұны және формасы бойынша өзіне тән ерекше, маңызды қасиеттері бар. Олардың ерекшелігі – кері байланыс процесі, коммуникативті барьер, коммуникативтік әсер және мәлімет берудің әр түрлі деңгейі (вербальды-сөз жүзіндегі, вербальды емес-сөз жүзіндегі емес) сияқты процестермен байланысты. Әрқайсысын бөлек-бөлек талдап көрейік: тұлғааралық қарым-қатынастағы кері байланыс. Ең алдымен мәлімет бір жақты болмайды, екі жақты пікір алмасу түрінде өтеді. Мәліметті беруші – коммуникатор, оны қабылдаушы – реципиент деп аталады.

Сондықтан да негізгі мәліметті беруден екінші адамға беру ғана емес, қарым-қатынас барысында ортақ көзқарас, пікір, ортақ мәнге келу маңызды.

Бұл міндетті орындауда ерекше механизм – кері байланыс іске қосылады, ол реципиентің коммуникатордың іс-әрекетін қалай қабылдап, бағалауына байланысты. Сонымен, кері байланыс дегеніміз – коммуникатордың әрекетіне деген реакциясын көрсететін мәлімет. Кері байланыстың берілуі әр түрлі жолдармен іске асырылады. Ең алдымен тура және жанама. Тура кері байланыста реципиент пікірі ашық түрде беріледі. Мысалы: «сенің пікірің маған ұнамайды», «не айтып тұрғаның маған түсініксіз», т.б. және де әр түрлі қимыл-қозғалыс (жест), ренжу, қуану, т.с.с. бұл түрде тиімді болады.

Жанама кері байланыс – психологиялық мәліметті берудің астыртын түрі. Бұл жағдайда әр түрлі сұрақтар, кекету, күтпеген эмоциялық реакциялар болуы мүмкін. Мұндай жағдайда коммуникатор партнердің не айтқысы келетінін өзі түсінуі қажет. Әрине бұлай түсіну әрқашан дұрыс болмауы мүмкін, сондықтан түсінісу қиынырақ болады.

Коммуникация процесінде тек мәлімет алмасу ғана емес, оны партнерлердің бірдей тура түсінуі қажет. Яғни коммуникация процесінде келіп түскен мәліметті дұрыс түсіну (интерпретация) проблемасы туындайды. Біріншіден, мәліметтің формасы мен мазмұны коммуникатордың жеке даралық ерекшелігі, реципиент туралы көзқарасы, ол туралы өзінің пікірі және қарым-қатынас процесіндегі жағдайларға байланысты. Екіншіден, оның жіберген мәліметі реципиенттің жеке-дара психологиялық ерекшеліктеріне, көзқарасы, пікірлеріне, жағдайға байланысты өзгеріске түседі. Мәселен, бастығы мен өзінің ұлынан естіген бір мәлімет екі түрлі психологиялық реакцияға әкеледі. (Бастықтың айтқанын зейінмен тыңдаса, баласыныкіне ашулануы мүмкін). Мәліметті әр түрлі қабылдау бірнеше себептерге байланысты. Солардың ішінде маңыздысы – коммуникативтік барьердің болуы (түсініспеушілікке әкелетін тосқауыл), ол – коммуникативтік процестің екінші ерекшелігі. Түсініспеушілік барьері, әлеуметтік-мәдени барьер, қарым-қатынас барьерлері болуы мүмкін.

Түсініспеушілік барьерлерінің бірнеше түрлері болады:

1) фонетикалық барьер жатады. Әр түрлі тілде, диалектіде сөйлеу, тілдегі кемістік (немесе дикция), тілдің граматикалық құрылымының өзгеруі. Өте тез сөйлеу, сөзді анық айтпау, қосымша дыбыстардың болуы да осыған себеп болады.

2) семантикалық барьер сөз мәнінің ерекшеліктері (тезаурус) әр түрлі жаргондар, слэнгтер. Әр түрлі ортаның өзіне тән «мини-тілі» болады. Өздерінің қалжыңдары, тілінің оралымдары, т.с.с. Мұндай барьерлерден аттай білу мұғалімдер, дәрігерлер, басшылар үшін өте қажет.

3) стилистикалық барьер – коммуникатор тілінің стилі жағдайға сәйкес келмегенде немесе реципиенттің психологиялық көңіл-күйіне сәйкес болмағанда көрінеді.

Мысалы, балаларға берілген мәлімет қызықты, түсінікті тілде емес, қиын ғылыми тілде айтылса, осындай құбылыс байқалады. Сондықтан коммуникатор өзінің реципиенттерінің көңіл-күйі, жағдайларын сезіне білуі керек, қарым-қатынас жағдайларының өзгерістерін тез сезінеп, соған байланысты өзгерістер енгізуі қажет.

4) логикалық барьер коммуникатордың ұсынған логикалық тұжырымдары өте күрделі болғанда туындайды. «Ерлер логикасы», «әйелдер логикасы», «балалар логикасы», т.б. логикалар туралы айтуға болады.

Қарым-қатынастағы әлеуметтік-мәдени ерекшеліктерге саяси, діни, кәсіби ерекшеліктерді жатқызуға болады. Қарым-қатынас процесіндегі мәлімет алмасу деңгейлері екі түрде іске асырылады: вербалды, вербалды емес.

Вербалды (сөз арқылы) деңгейінде (негізгі) – тіл пайдаланыады. Сонымен қатар вербалды емес жүйелер де пайдаланылады: оларға оптикалық-кинестезиялық және акустикалық жүйелер жатады. Оптикалық-кинестезиялық жүйеге адамның сыртқы түрі және әсерлі қимыл-қозғалыстары, ым ишараттары, мимикасы, отырыс-тұрысы, жүрісі, т.б. жатады. Бұл жүйенің маңызды түріне көздік контакт жатады. Адамның сезімдері негізінен осылар арқылы беріледі. Партнердің сөзіне сенбегенде осыларға көңіл аударамыз.

Акустикалық жүйеге сонымен бірге коммуникатордың дауысының сапасын (тембрі, биіктігі, қаттылығы), интонация, сөйлеу темпі, дауыс екпіні және әр түрлі сөз арасындағы үзілістер (пауза), жөтелістер, күлкілері, т.б. жатқызады.

Және де коммуникативті процестің кеңістікте, уақытта уайымдастырылуы да маңызды. Қарама-қарсы отыру – дұрыс контакт, сыртынан айқайлау, керісінше бұрыс контакт болып есептелінеді.

Сонымен бірге тиімді тыңдай білу техникасы да маңызды. «Есту» және «тыңдау» күрделі еріктік процесс, зейін қойып, өз проблемасын ұмытып, өзгенің проблемасына тереңдей білу әрқашанда бола бермейді.

Тиімді тыңдаудың екі түрі бар: зейін қойып үндемей тыңдау – басын изеу, мимикалық реакциялар, көз контактысы, зейінін бөлудің әр түрлі фазалары. Кейде «Иә-иә» деген сөздерді айту немесе соңғы сөздерді қайталау да қолданылады. Екінші түрі рефлексивті тыңдау, әр түрлі сұрақтар арқылы, сөйлесушінің сөздерін басқаша айту, бір ойды басқа сөздермен жеткізу (парафраз), қорытындылау, аралық қорытындыларды айтып беру.

Қарым-қатынастың коммуникативті жағы немесе қарым-қатынас сөзінің тар мағынасында - қарым-қатынас жасайтын жеке тұлғалар арасындағы ақпарат алмасудан тұрады. Интерактивті жағы - бұл қарым-қатынас жасайтын адамдар арасындағы өзара әрекеттесуді ұйымдастыру, яғни.тек білім, идеялармен ғана емес, іс-әрекеттермен де алмасу. Қарым-қатынастың перцептивті жағы қарым-қатынастағы серіктестердің бір-бірін қабылдауы мен тануы және осы негізде өзара түсіністік орнату процесін білдіреді. Әрине, бұл терминдердің барлығы өте шартты. Кейде басқалары аз-көп ұқсас мағынада қолданылады. Мысалы, қарым-қатынаста үш функция бөлінеді: ақпараттық-коммуникативті, реттеуші-коммуникативті, аффективті-коммуникативті.

Міндет-осы тараптардың немесе функциялардың әрқайсысының мазмұнын талдау, соның ішінде әр тараптың немесе функциясының құрамын эксперименттік деңгейде мұқият саралау. Әрине, шын мәнінде, бұл тараптардың әрқайсысы қалған екеуінен оқшауланбайды және оларды тек талдау үшін, әсіресе, эксперименттік зерттеу жүйесін құру үшін бөлуге болад


Қарым-қатынастың перцептивті жағы - бұл адамдардың бір-бірін қабылдау және түсіну процесі. Қарым-қатынастың барлық жағы бір-бірімен тығыз байланысты, бір-бірін органикалық түрде толықтырады және жалпы қарым-қатынас процесін құрайды.

Осылайша, біз әлеуметтік қабылдауды адамның сыртқы белгілерін қабылдау, олардың жеке қасиеттерімен байланыстыру, осы негізде оның іс-әрекеттерін түсіндіру және болжау ретінде анықтаймыз

Сондай-ақ, әлеуметтік перцепцияның төрт негізгі функциясын ажыратуға болады: өзін-өзі тану, қарым-қатынас серіктесін тану, өзара түсіністік негізінде бірлескен қызметті ұйымдастыру және эмоционалды қарым-қатынас орнату.

Әлеуметтік объектілерді қабылдау оны жансыз заттарды қабылдаудан сапалы түрде ажырататын бірқатар ерекшеліктерге ие екендігі анықталды.

Біріншіден, әлеуметтік объект (жеке тұлға, топ және т. б.) жансыз заттарды қабылдау кезіндегідей пассивті емес және қабылдаушы субъектіге бей-жай қарамайды. Қабылдау субъектісіне әсер ете отырып, қабылданған адам өзі туралы қалыптасқан ойды өз мақсаттары үшін қолайлы жағына айналдыруға тырысады. Екіншіден, әлеуметтік қабылдау субъектісінің назары, ең алдымен, қабылданған шындықты көрсету нәтижесі ретінде имидждің пайда болу сәттеріне емес, қабылдау объектісінің семантикалық және бағалау түсіндірмелеріне, соның ішінде себептеріне(кездейсоқ атрибуция) бағытталған.

Қарым-қатынастың перцептивті жағының механизмдері:

Идентификация - өзін оның орнына қоюға әрекет жасау негізінде серіктестің ішкі әлемі туралы болжам. Басқалармен сәйкестендіру кезінде оның нормалары, құндылықтары, мінез-құлқы, талғамы мен әдеттері игеріледі. Адам өзінің осы жағдайдағы мінез-құлқын ана адам осы жағдайға қалай құраса, солай ұстайды.

Эмпатия - аяушылық, серіктеске аяушылық таныту - бұл басқа адамның проблемаларына эмоционалды жауап, серіктестің ішкі әлемін түсіну.

Рефлексия - бұл оның серіктесін қалай қабылдайтынына және түсінетініне қарай жеке тұлғаның санасын болжау.

Стереотип - қоғамда бар пікірлердің әсерінен адамда қалыптасатын жеңілдетілген немесе бұрмаланған түсінік.

Сыртқы келбеттің антропологиялық стереотиптері.

Әлеуметтік стереотиптер - бұл тұлғаның психологиялық қасиеттері туралы кәсіби және мәртебелік-рөлдік болжамдар.

Эмоционалды эстетикалық стереотиптер - физиологиялық тартымдылық негізінде берілген психологиялық қасиеттер туралы пікірлер.

Проекция - бұл басқа адамға субъектінің өзіне тән қасиеттерге саналы немесе саналы түрде берілуінде көрінетін механизм.

Әлеуметтік жанжал туралы түсінік

/Социология /Әлеуметтік жанжал туралы түсінік



Әлеуметтік жанжалдардың себептері. Кең мағынада жанжал (конфликт) (лат. Conflictus – қақтығысу) – тараптардың, пікірлердің, күштердің қақтығысы, қайшылықтар шиеленісуінің шекті жағдайы.

Ол анағұрлым тарлау мағынасында әлеуметтануда, саясаттануда, заң ғылымында, әлеуметтік философияда, әлеуметтік психологияда, өнерде қолданылады.

Әлеуметтік жанжал – өзара әрекет тараптарының өздерінің мүдделері, ниеттері, мақсаттары мен оларға қол жеткізу құралдары бойынша бір-біріне дұшпандықпен қарама-қарсы тұратын үдеріс немесе жағдаят.

Оған әртүрлі деңгейлі: жекелеген тұлғалардың қақтығысынан бастап мемлекетаралық қарулы қақтығыстарға дейінгі құбылыстардың кең ауқымы енеді.

Әлеуметтік желілердің жастардағы тәуелді мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал етуін талдау

Әлеуметтік желілер шамамен 10 жыл бұрын пайда болды, бірақ, қазіргі заманда оны қолданбайтын адамды табу өте қиын.

Ұялы телефонның зияны жайында көп айтылып келеді. Жиі қолданатын адамды ми ісігіне ұшыратуы мүмкін деген сияқты қорқынышты мәліметтерді ғалымдар алға тартуда. Ал интернеттен келетін қауіп – одан да қорқынышты. Қазіргі таңда интернет жастардың басты ермегіне айналды. Кез келген уақытта, кез келген жерде қосылып алып, өз алдына виртуалды әлемде жүретіндер көбейді. Сөздің, достың қадірі жоғалып барады. Әлеуметтік желілерде байланыс орнатудың түрі көбейген сайын оған қызыға түскендердің қатары артуда. Әлеуметтік желіде мың досы бар жандардың шынайы өмірде сыр бөлісе алатын жалғыз жолдасы да жоқ. Оған өкінбейтіндері де кем емес. Виртуалды әлемді өзі танымайтын, өзі көрмеген досының мақтауына семіріп, өзін керемет жан сезінетіндер жұртпен араласудан қалып барады. Қалай сөйлесу керектігін де ұмыта бастағандай. Әлеуметтік желі деген де ауру-дың бір түріне айналып бара жатқан секілді. Көбінесе жастар ешкім кедергі келтірмесін деген оймен интернетке, әлеуметтік желіге түнде көбірек қосылады.  Қазіргі жастар өз өмірін виртуалды байланыссыз елестете алмай, барлық бос уақытын интернетте өткізеді. Бірақ, егер оны шамадан тыс қолданбайтын болсаңыз, әлеуметтік желінің пайдалы жақтары жеткілікті. Мысалы, ұзақ уақыт бойы көрмеген таныстарыңызбен сөйлесуге және олардың фотосуреттерін көруге мүмкіндігіңіз бар. Соның арқасында, алыс жақта тұратын туыстарыңызбен үнемі байланыста болып, олар немен айналысып жүргенін біліп отырасыз. Әлеуметтік желілер балалардың психикасына кері әсерін тигізуі мүмкін. Ғаламторда жиі отыратын жасөспірімдер құрдастарымен қарым-қатынасты үзіп, тұйық өмір салтын жүргізе бастайды. Нәтижесінде, шынайы өмірге бейімделу олар үшін қиынға соғады. Сондай-ақ, мұғалімдердің пікірінше, оқушының сабақ үлгерімінің төмендеуінің басты себебі де осы. Виртуалды өмірге тәуелділікті – алкоголь немесе есірткі тәуелділігімен салыстырсақ, қателеспейміз. Оны жедел түрде шешуді қажет ететін проблемалардың қатарына кіргізуге болады. Әлеуметтік желілерді, ақылға қонымды мөлшерде пайдаланған жөн.

• 
  Көптеген жастар сыңарын табу мақсатымен бейтаныс адамдармен танысып, бармақ тістеп қалатын кездер де аз емес. Ал әлемде жыл сайын шамамен 100 адам әлеуметтік желіде қалдырған хаты үшін өмірден озады екен. Жақында ақпаратық порталдардың бірінде ғалымдардың әлеуметтік желі туралы зерттеулері жазылды. Онда «Инстаграмм» желісі депрессияға ұрындыратын желі деп айтылған. Ал «В Контакте», мамандардың пікірінше, суицидке апаратын желі болып шықты. Кім біледі, оның еліміздегі жасөспірімдер арасында суицидтің белең алып тұрғанына да ықпалы бар шығар. «Ақпараттың дамыған, ғаламдық өркендеудің қазіргі сатысында дәл осы аталған дүниелердің өскелең ұрпаққа тигізіп жатқан кері әсерін айта бермейміз»,
  
• 
  «Психологиялық тұрғыдан қарастырсақ, ғаламтор, ұялы телефон, желі байланыстарының әсері өте үлкен.
  
• 
  Балалар кішкентайынан дамыту, сергу ойыншықтарына емес, ата-анасының ұялы телефонына, айпатына ұмтылуда.
  

Әлеуметтік желіге тәуелділік белгілерін қарастырайық:

Әлеуметтік желіге тәуелділік белгілерін қарастырайық:

-себепсіз поштаны қайта-қайта тексеру;

-ғаламторға қажетсіз кіре беру;

-жақын адамдардың компьютер алдында көп отырасын деген айыптаулары;

-уақыт өлшемінің жоғалтуы;

-желідегі қарым-қатынастың басымдылығы;

-міндеттерді ой елегіне алмау; кездесулерді, тамақ ішу уақытын, күнделікті режимнің бұзылуы;

-тәуелділіктің барын жоққа шығаруы;-ашушаңдық көрсету, көңіл-күйдің болмауы, шаршау белгілерінің болуы

Әлеуметтік желәге тәуелді болмас үшін

Әлеуметтік желәге тәуелді болмас үшін

• 
  салауатты өмір салтын сақтау
  
• 
  кітап оқу
  
• 
  спортпен айналысу
  
• 
  таза ауада көп серуендеу
  
• 
  табиғат аясында демалу
  
• 
  телефонда кем дегенде күніне 3 сағат отыру
  

Қақтығыстардың қайнар көздері бәрінен бұрын экономикалық, әлеуметтік және саяси қатынастарда болады. Жанжалдардың генезисін, даму заңдылықтарын, критерийлері мен әдістерін бағалауды зерттеумен әлеуметтанудың ерекше пәні – жанжалтану (конфликтология) айналысады.

Ол қақтығыстық жағдаятқа қатсты мүмкін болатын регулятивті әсер етулерді зерделейді.

Әлеуметтік желілердің жастардағы тәуелді мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал етуін талдау

ХБ-21к


М. Қозыбаев атындағы СҚУ

Әлеуметтік желілер — ермектері бірдей адамдардың Интернетте бірігетін қоғамдастық сайттары. Осы сайттарда адамдар жедел түрде мәліметтер алмасады және достар табады.

Әлеуметтік желілердің тарихы

Әлеуметтік желілер Интернетте 1995 ж. бастап кең таралған, осы жылы бірінші әлеуметтік желі - Classmates.com (Сыныптастар) сайт ашылды. 2003-2004 жж. MySpace, Facebook жобалары шықты.

Сауда ұжымдары әлеуметтік желілерге үлкен қызығушылық көрсетті. Осындай жобалар бірнеше миллиондық аудиторияны тартты әрі олардың жарнамасы қатты әсер жасады.

Әлеуметтік желінің ақпараттық ресурс ретіндегі рөлін,оның күнделікті өмірдегі қолдануын,әлемдік деңгейіне дейін зерттеу болашақта тек ақпараттық мәселені ғана қарастырып қоймай,мемлекеттің экономикасына,дамуына және ақпараттық қауіпсіздігіне жол ашады. Қазiргi заманда барлық елдер саяси, экономикалық, әлеуметтiк және т.б. үрдiстердi дамытып әрi жеңiлдету үшiн жаңа технологияларды қолдана отырып, ақпараттық қоғам жағдайына жетудiң тиiмдi деген жолдарын iздестiруде.

Әлеуметтік желілердің жағымды жақтары

• 
  компьютерлік сауаттылықтың жоғарылығына байланысты ақпарат алу, алмасу жылдамдығы артады;
  
• 
  халықтың билік органдары блогтарына хабарласуы арқылы кері және өзара байланыс орнатуға жол ашылады;
  
• 
  іздестіру жүйелері арқылы кез келген тақырыпта ақпарат алу және пайдалану; тиімді пайдаланған жағдайда білімін толықтыру;
  
• 
  сыныптастар мен курстастарын, ескі достарын табу және хабарласу;
  
• 
  тек компьютер арқылы ғана емес, ұялы телефондар арқылы да желіге ену;
  
• 
  өз мүддеңе сай келетін азаматпен виртуалды тілдесу.
  

• 
  бос уақыттың жұмсалуы;
  
• 
  оппоненттің манипуляциялық тәсілдеріне мән бермей, алдауына түсу;
  
• 
  ақпараттың ақиқаты мен жалғандығын айыра алмау, кез келген ақпараттың ұсынылуы;
  
• 
  қоғам құндылықтарына жатпайтын лас сөздерді пайдалану, теріс пиғылды азаматтардың өз мүддесін жүзеге асыру үшін мүмкіндігінің болуы;
  
• 
  ақпаратты кез келген тұлғаның өз мүддесі үшін пайдалануы;
  
• 
  толықтай электронды бағыныштылық.
  

Әлеуметтік желілердің жағымсыз жақтары

Әлеуметтік желі бос уақыттың көп бөлігін алатынына көз жеткіздік. Әлеуметтік желі көзбе-көз қарым-қатынасты ығыстырып қана қоймай, әуестікті де алмастырды. Әрине, ғаламтордың жақсы жақтары өте көп: үнемді байланыс құралы, аудио және видеоның қол жетімділігі, ақпарат іздеу және алмасу мүмкіндігі және тағы басқа жақсы артықшылықтары бар. Бірақ, ол жастарды қоғамнан оқшауландырады, яғни жақындармен қарым-қатынас үзіледі, сенімсіздік пайда болады, алтын уақытын текке жұмсайды және сколиоз, арқа және нерв жүйесі сияқты ауруларға шалдығады.

Әлеуметтік желіге тәуелділік белгілерін қарастырайық:

-себепсіз поштаны қайта-қайта тексеру;

-ғаламторға қажетсіз кіре беру;

-жақын адамдардың компьютер алдында көп отырасын деген айыптаулары;

-уақыт өлшемінің жоғалтуы;

-желідегі қарым-қатынастың басымдылығы;

-міндеттерді ой елегіне алмау; кездесулерді, тамақ ішу уақытын, күнделікті режимнің бұзылуы;

-тәуелділіктің барын жоққа шығаруы;

-ашушаңдық көрсету, көңіл-күйдің болмауы, шаршау белгілерінің болуы

психологтар әлеуметтік медианы пайдалану белсенділігі мен депрессияға дейінгі жағымсыз эмоциялар арасындағы байланысты көрді. Олар әлеуметтік желілерді жаңа тәуелділік деп айта бастады. Содан кейін олардың әлеуметтік салдарға әкелетіні туралы түсінік пайда болды — мысалы, эхо-камера, адамдар басқалардың пікірін тыңдауды тоқтатты, өйткені әлеуметтік желілерде пікірлес адамдармен байланысу мүмкіндігі пайда болды. Сонымен қатар, соңғы бірнеше жылда fake news құбылысы айқын болды — жай ғана жалған емес, белгілі бір мағынада әлеуметтік желілерде тез таралатын манипуляциялық жаңалықтар.

Әлеуметтік желілерге деген тәуелділікті азайтуға көмектесетін кеңестерге тоқталайық

Әлеуметтік желілерді қол жетімді емес ету

Пайдалануды жоспарлау

Талғампаз болу

Әлеуметтік желілермен мазасыздық, депрессия, жалғыздық, мүмкіндікті жіберіп алу қорқынышы арасында нақты байланыс бар.

Бір қызығы, телефонды пайдалану триггерлері (себептері) әмбебап болып көрінеді. Демек, сіздің жасыңызға қарамастан, сіз өзіңіздің телефоныңызды іш пысқанда (зеріккенде), қолайсыздықта, шыдамсыздық пен қорқынышқа қарсы тұру ретінде қолданасыз.

Біздің қолданбаларды «айналдыру» кезінде қалыптастырған мыңдаған бейсаналы пікірлеріміз бен қабылдаған шешімдеріміз, өзімізді және шынайы қоршаған әлемді (ортаны) күрт өзгертіп жіберуі мүмкін. Олар біздің денсаулығымызға байланысты қабылдаған шешімдерімізге әсер етуі мүмкін.

Қолданбалардағы уақытты шектеу өзіңізді жеңіл, әрі тыныштау сезінуге әкеледі және біліктілігіңіз бен біліміңізді арттыруға қажет уақытты көбейтеді.