Диплом дайын. Дипломды Жмыс 050712 Машинажасау мамандыы
 Скачать 3.09 Mb.
|
|
4.6 Өндірістік шығындар есебі Шығындар өндіріске және өнімді шығаруға қолданылатын белгілі бір кезеңдегі қорлардың ақшалай көлемін көрсетеді. Сонымен қатар, экономикалық категория ретінде кәсіпорынның, кәсіпкерлердің, жеке өндірушілердің және басқа да шаруашылық етуші субъектілердің ақша түрінде берілген шығындарын, айналымын және өнімнің өтімін көрсетеді. Шығындар өндірісте жұмсалатын ресурстар (табиғи, еңбек, құрал-жабдықтар, техника, ақпараттық және т.б.) жиынтығынан тұрады. Өндіріс шығындары өндіріске қажетті факторлардың төлемін көрсетеді. Осы өндіріске қажетті факторларды зерттеу дайындалған өнімді сатудан түскен пайда көлемінің шығындарды жабуы мен жағымды пайда әкелуіне жеткіліктілігін қамтамасыз етуі қажет. Пайда кәсіпкерлік қызметтің дамуының кепілі болып табылады. Бірақ, аталған мақсаттарға қол жеткізу жұмсалған шығындар көлеміне тәуелді болады. Сол себепті өндіріс шығындары экономикалық талдаудың маңызды бөлігі болып табылады. Материалға жұмсалатын шығынды мына формуламен анықтаймыз: ШМ = (Pmi ∙Цmi – Poi ∙Цoi)= 6,9 ∙Цmi – Poi ∙Цoi мұнда Рmi – дайындама салмағы, кг; Цmi – 1 кг материалдың бағасы, теңге; Рoi – қалдықтар салмағы, кг; Цoi – 1 кг қалдықтың бағасы, теңге; m – бөлшектер түрінің саны; N – бөлшектер партиясы, дана. Есептеулер нәтижесін 4-ші және 5-кестелерде келтіреміз. Энергияға жұмсалатын шығындарды келесі формуламен есептейміз: Мэ = ti ∙ Ni ∙ Km ∙ Kn ∙ Э= 4060 ∙ 15 ∙ 0,90 ∙ 0,95 ∙ 25=187450 мұнда, ti – i-ші операциядағы даналық уақыт; Ni – қондырылған (тұтынатын) қуат немесе энергия шығыны; Km = 0,9 – қуатты пайдалану коэффициенті; Kn = 0,95 – жергілікті шығындар коэффициенті; Э = 25 тг/кВт∙сағ – электр энергиясының тарифі. Есептеу нәтижелерін 6-кестеде келтіреміз. Кесте 4 Базалық варианттағы материалдар шығыны
Кесте 5 Жобалық варианттағы материалдар шығыны
Кесте 6 Базалық және жобалық варианттардағы энергия шығындары
4. 7 Өндірістік жоспар көрсеткіштерін есептеу Өнімнің өзіндік құнының базалық және жобалық варианттарындағы ерекшеленетін статьяларына ғана есептеу жүргіземіз. Ағымды жөндеу шығыны жабдық құнының 4%-ы шамасында есептеледі. Өндірістік жоспардың анықталған көрсеткіштерін 7-кестеге жинақтап, базалық және жобалық варианттар бойынша технологиялық өзіндік құнды есептеуді жүргіземіз Кесте 7 Технологиялық өзіндік құнды есептеу
Кесте 8 Өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
Сонда жоба бойынша өзіндік құн мынаға тең болады: Cж= 4421,1 теңге. Осыдан базалық вариант бойынша өзіндік құнды анықтаймыз: Cб = 4421,1 + 4421,1 ∙ 0,05 ≈ 4642,2 теңге. 4.8 Экономикалық тиімділік (пайда, табыс) Пайда – тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді сатудан түскен табыстың осы тауарларды өндіру мен сатуға немесе қызмет көрсетуге жұмсалған шығыннан асып түсуі. Пайда – кәсіпорын мен кәсіпкерлердің шаруашылық қызметі қаржылық нәтижелерінің аса маңызды көрсеткіштерінің бірі. Ол шаруашылық қызметтің өнімін сатудан түскен ақшалай түсім мен өндіріс факторларының осы қызметке ақшалай жұмсалған шығындарының сомасы. Пайданың алынуын немесе оның алынбауын екі нәрсе алдын-ала айқындайды, олар: өнімді өндіру мен өткізуге (жұмыстарды орындауға және қызметтер көрсетуге) жұмсалған жалпы шығын және негізгі қызметтен тыс жұмсалған шығын. Әдетте, табыс негізгі қызметтен алынған табыс пен негізгі қызметтен тыс қызмет түрінен алынған табыс болып бөлінеді. Кәсіпорынның негізгі қызметінен алынған табыс өнімді өткізуден (жұмыстарды орындаудан, қызмет көрсетуден) түскен табыстарды, сыйақыны, дивидендті, роялтиді, жалгерлік ақыдан түскен табыстарды, т.б. қамтиды. Негізгі қызметке жатпайтын қызметтен алынған табыстарда, мысалы, негізгі құрал-жабдықты сатудан алынған табыс, бағалы қағаздарды қайта бағалаудан немесе ұзақ мерзімді активтердың баланстық құнын көбейтуден алынған табыс, т.б. қамтылады. Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе активтер құнының өсуі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың үлғаюы болып табылады, бүл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі. Экономикалық көрсеткіштерін есептеу үшін ең алдымен күрделі қаржының мөлшерін анықтап алу қажет (7-кесте). Күрделі қаржы былайша есептеледі: Кқ=НӨҚ+АҚн=252006400+1137227000=263378670 теңге мұнда НӨҚ-негізгі өндірістік қор, теңгемен; АҚн-айналым қаражатының нормативі, теңгемен. Пайданың мөлшерін анықтау үшін мына формуланы қолданамыз: Р=(П/Өтқ)·100 П=(Р/100)·Өтқ=(20/100)·230498580=46099716 теңге мұнда Р-пайдалылықтың нормасы, пайыз; П-пайданың мөлшері, теңгемен; Өтқ-толық өзіндік құн, теңгемен. Өндіріліп отырған өнімнің бағасы: Б=Өтқ+П=230467962+46099716=276567678 теңге Қазіргі уақытта бұйымдарды ақшаға айналдырған кезде мынандай салықтар салынады-қосылған құнға салық сату бағасынан 16 пайыз мөлшерінде, сұранысы мол бұйымдарға 10 пайыз шамасында. Сондықтан өндіріліп отырған бұйымдардың, тауарлардың толық бағасы: Бт=Б+16%Б=1,16Б=1,16·276567678=320818506 теңге Сұранысы мол тауарлардың бағасы: Бс=1,26·Б=348475274 теңге Есептік өндірістік пайдалылық (Re) төмендегі формуламен анықталады: Re=П·100/(НӨҚ+АҚн)= 46099716·100/263378670 =17,5% Салынған қаржының қайтарымдылығы  9 – кесте. Кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштері
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||