Диплом дайын. Дипломды Жмыс 050712 Машинажасау мамандыы
 Скачать 3.09 Mb.
|
Үйкеліс күші азаю үшін головкаға төлкелерді баспақтайды, алюминді-темір қоладан жасалған Бр. АЖ9-4 қаттылық НВ 110 немесе қалайы-мырыш Бр. ОЦ10-2 қаттылық НВ 80—90, қола Бр. ОЦС4-4-2.5 қаттылық НВ 65—75, қалайы-фосфорлы НВ 90—120 қола қаттылықпен. Бұлғақ сырығы көбінесе қоставрдың қимасын жасайды, сырғақтың беріктік бетінен бытыра жасайды, қалыптандырады, шыңдалады, жібереді кейде әрлейді. Бұлғақтың төменгі бастиегін көбінесе ажырамалы етіп жасайды, 3-сурет. Төменгі жарты бастиекті жоғарғы бұрандамаға немесе тірекке қосады: бір бұлғаққа 2÷4 бұрандама. Рис. 38. Автотрактор қозғалтқышының бұлғағы 35Х, 40Х, 35ХМА, 37ХНЗА, 45Х, 4ХН. Кернеу жоғары болған кезде мына болаттарды қолданады 18ХНВА, 20ХНЗА, 40ХНМА. Бұлғақтың төменгі бастиегіне ішпек қолданады, антифрикционды материала жасалған. Қазіргі таңда отандық машиналарда антифрикционды материалдың орнына қорытпа қолданады. С0С6-6 (5—6% қалайы, 5—6% сурьмы, қалғаны — қорғасын) баббит, АСМ, Бр.СЗ0. Жүрдекті дизельде антифрикционды материалдың орнына қорғасыды қола қолданады Бр.СЗ0 (30% қорғасын) қаттылығы НВ 30 немесе АСМ. Антифрикционды материалдың қалыңдық қабаты 0,3÷0,7 мм. Рис. 39. Автотрактор бұлғағының жоғарғы бастиегінің түрлері Бұлғақтың жоғарғы бастиегінің үзілу күшінің инерциясы Pj = -mRω2(I + λ) және сырғанау күші Рсж= Рг + Рj пор.гр = pzF + [-mпор.гр Rὠ2(I + +λ)] , (56) Мұндағы mпор.гр - піспек тобының массасы (піспек сақиналы және саусақты); R — қосиін радиусы. Температалық керіліс (мм) ∆= dt°ш (ɷ) ∆t = dt°ш = (αвт – αш), (57) Мұндағы d — бастиек бұлғағының ішкі диаметрі; t°ш ≈ 100—120°С — бұлғақ пен төлкенің қызу температурасы; αвт = 1,8·10—5— төлке материалының кеңейту сызығының коэффициенті, 1/град; αш = 1,0·10—5 — бұлғақ материалының кеңейту сызығының коэффициенті, 1/град. Суммарлы керілістен жоғарғы бастиекке дейін қысым пайда болуы (МПа) Мұндағы D — бастиектің сыртқы диаметрі; µ = 0,3 — Пуассон коэффициенті; dвт — бұлғақтың ішкі диаметрі; d — бастиектің ішкі диаметрі Рис.3. Бұлғақтың төменгі бастиегі (созуға) а — жазықтық ажырату және көлбеу бұрышының горизонталдығы >0°; б — жазық горизонталды ажырату және бұрандаманың бекіту қақпағы; в — әртүрлі жазықтықта бекіту қақпағын ажырату; д — бұлғақтың төменгі бастиектері V-құрылу қозғалтқышы бір осьтік бастиекте орналасуы; е — бұлғақтың төменгі бастиегі V-құрылу қозғалтқышы негізімен және бұлғақтың тіркелуімен бастиек; Евт, Еш — төлке мен бұлғақ материалының серпімділік модулі; Eвт = 1,15 · 105 МПа (қола), Eш = 2,1 · 105 МПа (болат). Кернеу (МПа), сыртқы бастиек беті. σ'п = 2pd2 / ( D2 – d2), (59) Ішкі бет бастиегінің кернеуі σ'вп = p( D2 + d2) / (( D2 – d2), (60) σ'п және σ'вп достигают 100 † 150 МПа Үстіңгі бұлғақ бастиегінің үзілу күшінің инерциясы (сығылуға) Pj = - mRὠ2 (1 + λ) күшті есепке алмай-ак картердегі газ қысымы және цилиндрдегі сұйықтық. Бұлғақтағы бастиектің радиалды қысымы бірқалыпты үлестірмелі жарты шеңбер қабылдайды p' = Pi пор.гр. / (2rср) мұндағы rср = (Dгол + d) / 4 Қисық теңдеу білеу кіші қисықтықты кернеумен есептейді. Принимают, что брус защемлен в местах перехода проушины в стержень, который не деформируется. июші момент ( H · м) және орташа күш (Н) сәйкесінше М1 = М0 + N0rcp(1 – cosφ) – 0,5Р j пор.гр.rср (1 – cosφ) N1 = N0 cosφ + 0,5Р j пор.гр. (1 – cosφ) φ = 90° бітеп тастау бұрышына дейін φзад , максималды мағына ≈ 130° Мφ зад = М0 + N0rcp(1 – cosφ зад) – 0,5Р j пор.гр. (sinφ зад – cosφ зад) Nφ зад = N0 cosφ зад) + 0,5Р j пор.гр. (sinφ зад – cosφ зад) момент және күш сәйкесінше М0 = Р j пор.грrср (0,00033 φ зад – 0,0297) N0 = Р j пор.гр (0,572 – 0,0008 φ зад) Бұл жерде φ зад градусқа салады. Момент пен орташа күшті анықтап алғаннан кейін бұлғақты бастиек қимасының кернеуін сыртқы қабат созуға жібереді Ішкі қабат: мұндағы аш — бұлғақ бастиегінің ұзындығы; h — бастиек қабырғасының қалыңдығы; К — коэффициент: К = Еш Fш / (Еш Fш + Евт Fвт) Мұндағы Еш ,Евт,— бұлғақ пен бастиек материалының серпімділік модулі; Fвт, Fш — бұлғақтың бастиегі мен төлкенің қима алаңы. Максималды кернеудің сырқы қабаттың бітеліп қалған жерінде болады. Кему кернеуі φ зад 90° артық қабылдамайды, мұнда σп = σвп = КР j пор.гр. / (2aшh) Бұлғақ бастиегінің жоғарғы сығу күшінің кернеуін анықтаған кезде, тарату күші төменгі жағындағы бастиектің косинусиойдалығына әсер етеді. (Н): P' = 2Prcosα / (π rср) Июші момент және орташа күш сыртқы бөлімге сәйкесінші: N0 және М0 мағынасын 4 суреттен білуге болады. Кернеу көбінесе сығу күші болғанда, бастиектен сырыққа өткенде болады. Минималды беріктік қорының сыртқы қабаты көбінесе бастиектен сырыққа өткенде пайда болады. Максималды және минималды кернеу циклы: σmax = σ'п + σpм ; σmin = σсж.п Беріктік қоры мұндағы s-1p — созу кезіндегі симметриялық циклдың төзімділік шегі; көміртекті болаттар үшін s-1p =180÷250 МПа, легірленген болаттар үшін s-1p = 340÷380 МПа; sp.н — сыртқы қабаттың созу күшінің кернеуі σ'п — баспақпен төлке керілгендегі бұлғақты бастиектің сыртқы бетінің кернеуі; sсж.н — сыртқы қабат сығуының кернеуі; εnσ = 0,7÷1,0 — шекті қажу өңдеуінің таза әсер ететін коэффициенті; εnσ = 1 сәйкестік әрлеудің устіңгі қабатын есептеген кезде εnσ = 0,9 таза өңделген механикалық бөлшек; as = 0,2 — тәуелді коэффициент материалының сипаттамасы. Поршенді бастиектің беріктік қоры ns = = 2,5÷5,0. Бұлғақ сырығы жұмыс кезінде инерция күшімен керіледі және газ қысымының сығылу күшімен. Күш (Н), бұлғақ сырығының сығуы, Pг = pzFпор + Pj мұндағы Fпор — піспек ауданы; рz — цилиндрдегі максималды газ қысымы. Инерция күші (Н), бұлғақ сырығының сығуы, М0 және N0 Pj = - (mпор.гр + mш)Rὠ2(I + λ) мұндағы mпор гр. — піспек массасы, саусақ, саусақ жиынтығы, кг; тш — бұлғықтың масса бөлімі, есептік қима үшін, кг. Есептегенде шартты кернеуді анықтап алады, жазықтық шайқалу Ренкин формуласы бойынша: жазықтыққа, перпендикулярлы жазықтық шайқалуға, мұндағы sв — бұлғақтық төзімділік материалы; lш , l1 — бұлғақты элементтің ұзындығы (рис. 38); Jx, JУ — қима сырығының есептің инерция моменті х и у осьімен; fш.ср — бұлғақты есептік қиманың ауданы. мағына σсж / (π2Eш) = 0,0002 † 0,0005 Кернеу sx және sy жетеді 160÷400 МПа; бұлғақ үшін, легірленген болаттардан жасалған, — 200÷400 МПа. Созулы кернеуі σсж = Рj / £ ш.ср Мына мағына sx , sy и sср айнымалы мөлшеріне және таңбасына, амплитуда және орташа кернеу циклы былай болады Кернеу анықталғанда sа және sср кернеу sр минус таңбасымен қойылады. Бұлғақтағы сырықтың беріктік қоры пх және пу осы формуламен анықтайды n = σ-1p/( σa/εn + ασσcp) Автомобиль қозғалтқышы бұлғағының беріктік қоры n = 2÷2,5, тракторлар үшін n = 2,5÷3,0. Қысқа бұлғақты зерттеу бойынша, бойлық иілуде кернеу аз, сондықтан кернеу күші сығу бұлғағына түседі, σсж = Рг / £ср Бұл жағдайда суммарлымен салыстырғанда 10—15% аз, (75) және (76) есептегенге қарағанда. Бұлғақты бастиектің төменгі есептелуі, сол үшін ажырамалы қылады, сводится к расчету нижней отъемной крышки и болтов. Инерция күшінің әсерінен төменгі қақпақ иіледі Р'j = -[(mпор.гр + mш) (I + λ) + (mш.вр + mкр)] Rὠ2 мұндағы mпор.гр — піспек тобының массасы; тш — бұлғақтың бір бөлігінің массасы, ілгері кейінді қозғалыс жасайды; тш.вр — бұлғақтың бір бөлігінің массасы, айналу қозғалысын береді; R — қосиін радиусы; ω — иінді біліктің бұрыштық жылдамдығы. Күштің әсерінен болатын қысым P'j косинусойдалық заңға бағынады Р' = 4 Р'j cosα / (πc) Қақпақ материалының кернеуін анықтайтын формула Қазіргі заманғы машиналардың қозғалтқышында ішпек бұлғағының мойынтірегі жұқа болады Jвк /Jкр σ = Р'j (0,023c/Wσ+0,4 F'kp ) Мұндағы Jвк — ішпектің момент инерциясы; Jкр — қақпақтың момент инерциясы; с — бұлғақ бұрандамасының осьімен ара қашықтығы; Wσ — қақпақтың иілу кедергісінің моменті: Wσ=bh2/6 (b — мойынтіректік ұзындығы; h — қақпақ мойынтірегінің қалыңдығы); F'кр — қақпақ қимасының аумағы; F'kp = Fkp + Fвк. Fвк — ішпек қимасының аумағы. Бұлғақ қақпағының шекті кернеуі σ = 100÷300 МПа. Тығыздық түйіні қамтамасыз етеді Pпр > Р'j, мұндағы Рпр—алғашқы күш; Р'j = Pj/z — инерция күші, бір бұрандамағы келеді; z — бұрандама саны. Есептелу күші, Ррас = Рпр + ХР'j мұндағы Рпр = 2÷3 Р'j — тәжірибедегі алғашқы күш; χ=0,15÷0,25— инерция күшінің салмақ коэффициенті: Х = Кш / (Кб + Кш) Кш — бұлғақ икемділігі Кш = I / (EшFш) Кб — бұлғақты бұрандаманың икемділігі: Кб = I / (EбFб min) l — бұрандаманың бірқалыпты ұзындығы; Еш, Еб— бұлғақтың және бұрандама материалының серпімділік модулі; Fб min, Fш — бұранданың қимасы. Бұранданың ішкі диаметрі n = σr / [σa(Kσ/εσ) + ασσcp] мұндағы σa = (σmax - σmin)/2 — кернеу амплитудасы; σcp = (σmax + σmin)/2 — кернеудің орташа мәні; Кσ — кернеудің шоғырлану коэффициенті; метрикалық бұранда бұрандама үшін, мына болаттардан жасалады 20, 30, қабылдайды Кσ =3÷4; бұрандама үшін, жетілдірілген болаттардан 38Х, 40Х, 40ХН және т.б., Кσ = 5÷6; eσ= 0,9— коэффициенті, технологиялық факторлар үшін; aσ = 0,2 — коэффициенті, материалдың сипаттамасына байланысты. Бұрандаманы минималды және максималды кернеуі: σmin = Pпp / Fб min ; σmax = Ppас / Fб min Бұлғақты бұрандаманың беріктік қоры екіден кем болмауы тиіс. 4 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 4.1 Кәсіпорын экономикасы Қазіргі таңда күрделі экономикалық процестерді талдай білу, өндірістердің ең бір алдыңғы қатарлы дамыуын дұрыс айыра білу болашақ инженер мен міндетті жаңа техникалық немесе прогрессивтік технологиялық жобалау жұмыстарын өткізген кезде олардың базалық варианттармен салыстарып, экономикалық тиімділігін анықтау мен есептеу әдістермен анықтауға арналған. Машинаның жабдықтың үлгісін өндірісте пайдаланған кезде экономикалық тиімділігін есептеу керек. Кәсіпорын – сұранысқа қажетті өнім өндіру, жұмыстарды орындау және қызмет түрлерін көрсету үшін материалдық және ақпараттық ресурстарды пайдаланатын жан-жақты шаруашылық субъект. Ол өз қызметімен жеке дербес түрде айналысады, салықтар, басқа да міндетті төлемдерді төлегеннен кейін қалған пайда мөлшерін өзі бөледі, яғни кәсіпорын жеке дербес тауар өндіруші болып табылады. Кәсіпорын құрылымы – бұл бүтін шаруашылық объектіні құрайтын ішкі буындардың: цехтар, учаскелер, бөлімдер, лабораториялар және басқа да бөлімшелердің құрамы мен ара-қатынастары. Оның жалпы, өндірістік және ұйымдық құрылымы болады. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымы – бұл басқару аппараты бөлімшелері және олардың өзара байланыстары мен өзара бағыныштылығының құрамы. Кәсіпорынның басқару аппараты – басқарушылық шешімдерді дайындауға және оны жүзеге асыруға жауапкершілік жүктелген басшылар мен мамандар тобы. Өндірістің экономикалық тиімділігінің мәні қоғамның мүдделеріне сай ең аз мүмкін болатын шығындармен барынша жоғары нәтижелерге жету ретінде экономистердің көпшілігімен түсіндіріледі. Сондықтан өндірістің экономикалық тиімділігін анықтау өндірістің нәтижесін, осы нәтижені қамтамасыз ететін нақты және алдыңғы уақыттағы еңбектің тұтас шығындарымен салыстыруға негізделуі қажет. Өндіріс тиімділігін аныктау үшін оның өлшемін, яғни мәнін ашып көрсететін бағалаудың басты бслгісін анықтаудан басталады. Өндірістің экономикалық тиімділік өлшемінің мағынасы кәсіпорынның алдына қойылған даму мақсаттарына сәйкес алынатын нәтижелерді барынша көбейту немесе жұмсалған шығындарды мүмкіншілігіне қарай аз жұмсау қажеттілігінен шығады. Мұндай мақсаттар ретінде өмір сүруді және тұракты өсуді камтамасыз ету, құрылымдықты қайта кұру, әлеуметтік стратегия және т.с.с. түрлері болуы мүмкін. Осы мақсаттардың алуан түрлілігіне қарамастан ең жоғары экономикалық нәтижелерге жету, ұзақ мерзімді даму болашағын ескере отырып, пайданың мол келемін табуға ұмтылу максаттары үстем болып табылады. Жұмсалған капиталдан ең көп пайда алу кәсіпорынның ұзак мерзімді даму болашағын қамтамасыз ететін нарықтык іс-әрекетінің маңызды экономикалық нәтижесі болып табылады. Пайда мен бір мезгілді шығындардың арақатынасы өндірістіц тиімділігін шын мәнінде арттырудың бастапқы негізі болып табылады. Бірақ нарық заңдарына сәйкес өндіріс тиімділігін еңбек өнімділігімен бірдей деп қарастыруға болмайды. Ақырында экономикалық тиімділігін еңбек өнімділігінің өсу аркасында көруге болады. Демек, еңбек өнмділігінің деңгейі өндірістің экономикалық тиімділігінің өлшемі болып табылады. Еңбек өнімділігі жоғары болған сайын өндіріс шығындары төмен, ал еңбек шығындарының экономикалық тиімділігі жоғары болады. Еңбек өнімділігі - нақты еңбск шығындарының көрсеткіші. Оны өндірілген өнім көлемін өнеркәсіптік-өндірістік персоналдың бір жұмыскеріне (бір жұмысшыға емес) бөлу арқылы аңықталады. Экономикалық тиімділікті күндік немесе айлық еңбек өнімділігі емес, сағаттық еңбек өнімділіп аркылы сипаттаған дұрыс, себебі еңбек уакытының пайдаланылуына себептердің әсері әр түрлі болғандықтан, бұл уақытта оны дәлірек анықтауға мүмкіндік туады. 4. 2 С. М. Киров атындағы машина жасау зауытының тарихы С. М. Киров атындағы машина жасау зауытының тарихы 1932 жылы Украина мемлекетінің Запорож облысының Үлкен Токмак қаласынан бастау алады. Ауылшаруашылық материалдарының базасында ауыл шаруашылығына қажетті дизельдi моторлардың жасалуы бойынша шағын зауыт ұйымдастырылды. 1934 жылдан бастап зауыт ауылшаруашылық техникасын дайындайтын кең профильді кәсіпорынға айналды, 1934 жылы желтоқсан айында оған С. М. Киров атауы берілді. Ұлы Отан соғысы басталысымен 1941 жылы зауыт әскери өнiм дайындау үшін жедел түрде қайта бағдарланды, атап айтқанда миномет, снаряд және атқыш қару. Үлкен Токмак қаласына соғыс қимылдары жақындауына байланысты зауыт Махачкала(Дағыстан) қаласына эвакуацияланды, Каспий теңізінің жағасындағы Теңіз-Әскери флотына қажетті теңіз қару-жарақтарын дайындау үшін тағы да жедел түрде қайта бағдарланды.1942 жылы желтоқсан айында Махачкала қаласынан Алматы қаласына эвакуацияланды. Сонымен қатар зауыт теңiз флотының соттары үшiн механизмдер мен «гидравликаның» бұйымдар түйiндері және «Жану атоматикасының» түйіндерін шығарды. Соңғы кезде зауыт «Темiр-жол» темiр жолы үшiн өнiмдi ойдағыдай игеріп жатыр, сондай-ақ мұнай өндiру салалары үшiн де. Қазіргі уақытта зауыт Қазақстан Республикасының өнеркәсiбi үшiн «импорт алмастыратын өнiмдер» шығара және игере бастады. 4. 3 Кәсіпорынның негізгі қорлары Өндіріс орынында соңғы жылдары көптеген жаңғыртулар жүргізілуде, әрине бұл өзгерістер өнімділікке және өнім сапасына оң әсерін тигізді. Сонымен қатар барлық өнімдер сапасы мемлекеттік стандарттарға сай жасалған және осы өзгертулер материал мен шикізаттар шығынын азайтуға да өз септігін тигізді. Қазіргі кезде қолданылатын жабдықтар: МР-71, ЕМ288, DS-3, 8A344, 1К62, 1К20Ф3С1, 3М151Н280, 2А125, 5С27П, 5Б525, 5350А, 3Б151, 3А228, 5725М. 2000 – шы жылдан бастап зауытта төмендегідей өнімдер өндірген:
1-кесте
|