Дәріс Жыныс жүйесінің аурулары, жүктілік және босану патологиясы. Дріс Жыныс жйесіні аурулары, жктілік жне босану патологиясы жыныс азаларыны Жне ст бездеріні аурулары
 Скачать 55.89 Kb.
|
|
Эндометрийдің безді гиперплазиясы Эндометрийдің безді гиперплазиясы әдетте орта жастағы және мосқал әйелдерде кездесетін құбылыс, себебі климакс кезеңінде аналық тұқым безі қызметінің бұзылуына (дисфункциясына) байланысты организмде эстерогендік және прогестерондық гормондардың өзара қатынасы өзгереді. Сонымен қатар аналық тұқым безінің кейбір ісіктері (фоликулома, текома) жасқа байланыссыз-ақ эндометрийдің гиперплазиясына әкеліп соқтырады. Бұл кезде қанда эстероген гормонының мөлшері көбейеді (гиперэстерогенемия). Кейде безді гиперплазия аналық тұқым безінде прогестрон гормондарының қалыптан тыс түзілуіне байланысты дамиды. Эндометрийдің безді гиперплазиясында жатырдың шырышты қабығы қалындайды. Микроскоптың көріністері бойынша оның ошақты, диффузды, атипиялық түрлері бар. Гиперплазияның соңғы түрі ісікалды өзгерістері қатарына жатады. Эндометрийдің диффузды гиперплазиясында менструациялық (етеккір) циклдің пролиферация фазасына сәйкес келетін өзгерістер көрінеді. Эпителий пролиферациясының күшеюіне байланысты әрбір без түтігі ұзарып ирелеңдеген түр алады, кейде олар құрылысы бойынша ағаш кесетін араның тістерін елестетеді - бұл безді гиперплазияның қарапайым түрі. Безді (кисталы) гиперплазияда эндометридің қабаттары арасындағы шекара жойылып, қуыстары өте кеңіп кеткен бездер пайда болады. Егер бездерде пролиферация құбылысымен бірге секреция құбылысы да көрінсе, оны аралас гиперплазиялық эндометрий деп атайды. Безді гиперплазия, әсіресе оның атипиялық түрі ісікалды өзгерістеріне жатады. Жатыр мойнының эрозиясы және эндоцервикозы. Эрозия деп әдетте эпителий тінінде немесе қан айналудың бұзылуы нәтижесінде пайда болған кішкентай ойықты (дефекті) түсінеді, ол нағыз эрозия қабыну үшін тән. Ал жатыр мойнында осындай нағыз эрозиялар сирек кездесетін құбылыс. Жатыр мойнының қынаптық бөлігіндегі көп қабатты эпителийдің биік, призмалық (мойындық) эпителиймен алмасып қалуымен сипатталатын патологияны эндоцервикоз деп атау қабылданған. Демек, бұл жерде эпителий дефекті жоқ, тек қана эктоцервикстегі жалпақ эпителий мойындық (эндоцервикстегі) цилиндрлі эпителиймен алмасқан. Олар жатыр мойнында, ақшыл қызыл түсті шырышты қабықтың арасында, қып-қызыл болып көрініп тұрады. Эндоцервикоз дамуының алғашқы кезеңінде цервикалдық эпителий көбейсе, оның "жазылу" кезеңінде қынап эпителийінің пролиферациясы көрінеді. Көп қабатты эпителий цервикалдық цилиндрлік эпителийдің астына, осы жердегі бездердің ішіне қарай өсе бастайды. Осыған байланысты бездердің жолдары жабылып, олар кеңіп, шырышқа толған кисталарға айналады (безді эндоцервикоз). Оның бір көрінісін Набот бездері деп атайды. Эндоцервикоздың дамуын гормондар тепе-тендігінің бұзылуымен түсіндіреді. Тек кейде ол жатыр мойнының бала туу кезінде жыртылып кетуіне байланысты пайда болады. Бұл жағдайда жатыр мойны өзегінің шырышты қабаты сыртқа айналып кетеді (эктропион). ЖАТЫР ПОЛИПТЕРІ Жатыр полиптері оның мойын бөлігінен немесе денесінен (эндометрийден) өседі. Жатыр мойнының полипі домалақ немесе бүрлі түрде көрініп, оның көлденеңі 1-1,5 см аспайды. Жіңішке сабаққа ілініп тұрады. Полиптің үсті цилиндрлі эпителиймен, кейде көп қабатты эпителиймен қапталған. Эндометрийдің полипі көбінесе жатырдың түбінде немесе бұрыштарында өседі. Полип әдетте жатыр эпителийімен қапталған. Оның стромасы жұмсақ, қан тамырларына бай. Полиптерінің қауіптілігі біріншіден олардың сабақтарының бұралып қалуына байланысты некрозға ұшырауы, қабынуы немесе қан кетуге себеп болуы, екіншіден, сирек жағдайларда, аденоматоздық полиптердің қатерлі ісіктерге айналып кетуі (малигнизациясы). ЖАТЫР ІСІКТЕРІ Жатырға тән ісіктерге трофобластық аурулар қатарына кіретін инвазиялық қағанақ тығыны (хорионаденома) және хорионэпителиома жатады. Инвазиялық қағанақ тығыны хорион бүрлерінің жатыр және жамбас веналарына бойлай өсуімен сипатталады. Соның нәтижесінде ісініп үлкейген хорион бүрлері өкпені (эмболия есебінде), жатыр мен қынап қабырғасын бұза бастайды. Бірақта хорион бүрлерінде қатерлі ісікке тән өзгерістер болмайды, бұл метастаздар көбінесе өз-өзінен жойылып кетеді. Ең жаманы, осы ісіктердің жартысынан көбі аса қауіпті ісік — хорионэпителиомаға айналады. Хорионэпителиома трофобласт элементтерінен өсіп-өнетін, қағанақ тығынынан кейін, түсіктен кейін, жатыр түтігіндегі жүктіліктен кейін, кейде тіпті қалыпты өткен жүктіліктен кейін қалған хорион қалдықтарынан дамитын, тез арада гематогенді метастаз беретін ісік. Ісікте қан құйылуы және некроз ошақтары болғандықтан, ол шұбар түсті, жұмсақ түйіндер түрінде көрінеді. Некроз нәтижесінде жатырдан, қылаптан қан ағуы мүмкін. Микроскоппен қарағанда хорионэпителиома цитотрофобласт және синцитиотрофобласт элементтерінен құралған, стромасы және қантамырлары жоқ. Цитотрофобласт (Лангханс жасушалары), цитоплазмасы ашық түсті жасушалар, олардың арасында митоздар көп. Ал синцитий жасушалары цитоплазмасы қоңыр, аса ірі, ядролары полиморфты, арасында атипиялық митоздар көп жасушалар тобын құрайды. Ісік жасушаларының көбі некрозданады, сондықтан оларды кейде іздеп табу қиын. Хорионэпителиома басқа ағзаларда (бауырда, көкірек аралығында, еркектің тұқым безінде) өніп-өскенде оны эктопиялық хорионэпителиома деп атайды. Жатыр карциномасы Жатырдың қатерлі ісігі (карциномасы) оның мойын бөлігінен немесе денесінен (эндометриден) өсіп шығады. Жатырдың мойын бөлігінің карциномасы әйел қатерлі ісіктерінің ішінде бірінші орында тұрады. Ол жатырдың мойын өзегінен немесе қынап бөлігінен басталады, кейінірек оларды бір-бірінен ажырату қиын. Қынаптан өсетін карциномалар сыртқа (экзофитті) немесе ішке қарай (эндофитті) өседі. Морфологиясы бойынша: олар негізінен түлейтін, түлемейтін - жалпақ жасушалы рак, аденокарцинома, сирек жағдайларда безді жалпақ жасушалы рак, мезонефроидты және эндометроидты аденокарцинома. Жатыр мойнының карциномасы осы жердегі рак алды өзгерістері негізінде дамиды. Оларға: эндоцервикоз, аденоматоз, полип, лейкоплакия, дисплазия жатады. Кейде рак алды өзгерістерімен бірге орнықты ракты да (Carcinoma in situ) көреміз. Эндометрий карциномасының негізгі гистиологиялық түрі аденокарцинома (өте жоғары жетілген, шамалы жетілген, жетілмеген). Ол 50 жастан кейін дамиды. Өте сирек жағдайларда жалпақ жасушалы рак, аденоканкроид, мезонефроидты карцинома кездеседі. Аденоканкроид аденокарциномаға тән безді түтіктердің арасында көпқабатты жалпақ эпителийге ұқсайтын аралшалар пайда болуымен сипатталады. Жатыр денесінің рагы ішке қарай өсіп жатыр қуысын толтыратын немесе жіңішке сабаққа ілініп тұрған полип түрінде өседі. Рактың осы түріне алып келуші ракалды өзгерістеріне эндометридің безді және атипиялық гиперплазиясы, безді полиптер жатады. Жатыр денесі карциномасының дамуында аналық бездің эстероген гормондарын бөліп шығаратын ісіктерінің (текома, гранулезожасушалық ісік) маңызы зор. Жатыр карциномасы лимфа жолдарымен аймақтық лимфа түйіндеріне және гематогенді жолмен өкпеге, сүйектерге, бауырға және т.б. метастаздар береді. Жатыр мойыны өзегінен өсетін рак айналадағы ағзаларға (қуыққа, тік ішекке) ішке қарай бойлай өсіп, осы екі арада жыланкөз пайда болады. Жатырдың мезенхималық ісіктері Жатырдың мезенхималық ісіктері — лейомиомалар - өте жиі кездесетін патология. Лейомиомалардың негізгі себептеріне эстрогендік гормондардың көп бөлініп шығуы (гиперэстерогенемия) жатады. Сондықтан, жүктілік кезінде бұл ісік тез өсе бастайды, менопауза кезінде көлемі кішірейеді. Лейомиома жатырдың сыртында (субсерозды), жатырдың қабырғасында (интрамуралды) немесе жатырдың қуысында (субмукозды) үлкендігі 0,5 см-ден 10 см-ге дейін жететін қатты, ақшыл-сұр, домалақ түйіндер түрінде өседі. Лейомиома кейде өте үлкен ісікке (70 кг-ға жететін) айналады. Субмукозды өсетін түйіндер клиникада қан ағу белгілерімен көрініс береді, кейде ісік түйіні жатырдың қысқаруына байланысты туыла бастайды. Ол жерде қан құйылу, некроз ошақтары пайда болады. Микроскопта қарағанда бірыңғай салалы бұлшықет байламдарының бір-біріне аралас жайғасқанын көреміз. Лейомиосаркомада қалыпты бұлшықет жасушаларымен бір қатарда, өте ірі, ядролары алып атипиялық бұлшықет жасушалары көрінеді. АНАЛЫҚ БЕЗДЕР ПАТОЛОГИЯСЫ Аналық безде жиі кездесетін патологияларға: аналық без кисталары мен ісіктері жатады. Аналық без кисталары. Олардың үш түрін ажыратады: 1) фолликулярлы кисталар; 2) сары дене кисталары; 3) эндометроидты кисталар. Фолликулярлық кисталар овуляция болмаған Грааф қапшықтарынан дамиды. Олардың саны көп, көлденеңі 2см-ден артық, ішінде мөлдір сұйықтық болады. Микроскопта қарағанда кисталардың ішкі қабаты көп қабатты фолликулярлық эпителиймен қапталған. Киста өскен сайын эпителий қабаты азая бастайды, тіпті жойылып кетеді. Сары дене кисталары менструациялық немесе жүктілікке байланысты дамитын сары денелерде дамиды. Оның ішкі қабаты сары түске боялған лютеиндік жасушалармен астарланған. Клиникада осы кисталарға қан құйылады немесе кисталар жарылып кетіп құрсақ қуысына қан құйылады. Аналық без поликистозы Бұл патология жас әйел-қыздарда (16-30 жас) кездесетін аналық бездің екі жақты үлкеюімен, сыртқы қабының қалыңдауымен, қыртыс қабатында склерозға ұшыраған фолликулалардың санының артуымен, дәнекер тіннің өсіп кетуімен сипатталады. Яғни, склерозды-кистозды аналық бездер көрінісі дамиды. Клиникада оны Штейн-Левентал синдромы деп атайды. Белгілері: бедеулік, семіру, гирсутизм және вирилизм. Микроскопта қарағанда аналық без тінінің склерозы көптеген фолликулалық кисталарды көреміз. Аналық бездің қабы да қалындап склероздалған. Штейн-Левентал синдромы гипофиз-гипоталамус жүйесінің патологиясына жатады. Гипофиздің лютеиндеуші гормонының гиперсекрециясы фолликулаларда андрогендік гормондар секрециясын күшейтеді, оның бір бөлігі эстерогендік гормондарға айналады, кейде қанда пролактин гормоны көбейеді. Осы гормондар дисбалансы нәтижесінде айтылған өзгерістер дамиды. АНАЛЫҚ БЕЗ ІСІКТЕРІ 1. Эпителийлік ісіктер. Аналық без ісіктері халықаралық жіктеу бойынша (1993) бес негізгі топқа бөлінеді: эпителийлік ісіктер; жыныстық жолақ стромасының ісіктері; герминогендік ісіктер; гистогенезі белгісіз қатерлі ісіктер; метастаздық ісіктер. Эпителийлік ісіктердің ішінде жиі ұшырайтындары сарысулы және муцинді цистаденомалар. Сарысулы цистаденома түссіз немесе сарғыш сұйықтықпен толған кисталардан тұратын қатерсіз ісік, оның көлденеңі 20 см-ге дейін, салмағы бірнеше килограмға жетеді. Осы кисталардың ішкі беті негізінен призмалық эпителиймен қапталған. Кейде осы эпителий өсіп-өніп жұмсақ бүртіктер түзеді, ісіктін бұл түрі бүртікті цистоаденома деп аталады. Бұл ісіктің қатерлі түрін цистоаденокарцинома деп атайды, олар аналық бездегі қатерлі ісіктердің 40% құрайды. Ісік атипиялық жасушалардан түзілген, аналық без қабырғасын (капсуласын) бұзып өседі, оның сыртында бүртіктік құрылымдар көрінеді. Ісік іш пердесіне жабысып та өсе алады (рактық перитонит). Муцинді цистаденома бір камералы немесе көп камералы ісік болып, оның ішінде шырыш тәрізді қоймалжың зат болады, ісік салмағы ондаған килограмға жетеді. Осы ісіктің ішкі қабаты бір қатарлы призмалы, цитоплазмасында шырыш тамшылары бар, эпителий жасушаларымен астарланған. Бұл жерде де эпителий бүртікті құрылымдар түзеді. Ісіктің қатерлі түрін псевдомуцинді цистоаденокарцинома деп атайды. Олар аналық без қатерлі ісіктерінің 25%-ын құрайды. Ісік жасушаларында полиморфизм құбылысы басым, ядролы ірі және пішінсіз, митоздар көп. Жасушалар безді, сорғышты, криброзды құрылымдар түзіп, көп қабатты және көпқатарлы болып өсіп кетеді. Эндометриоидты ісіктердің басым көпшілігі қатерлі ісіктерге жатады. Микроскопта эндометрийге тән безді құрылымдар түзеді. Бұл ісіктер эндометрий карциномасымен және эндометриозбен бір мезгілде дамуы мүмкін. 2. Герминогендік ісіктер. Герминогендік ісіктер аналық ісіктерінің 15-20 %-тін құрайды. Оларға тератомалар, дисгерминома, эндодермалық синус ісігі, аралас ісіктер кіреді. Тератомалар деп жыныстық және ұрықтық жасушалардан дамитын ісіктерді атайды. Жетілген тератомалар негізінен тері эпителийінен, тері қосалқыларынан түзілген. Әдетте аналық безде көлденеңі 5-10 см, домалақ киста табылады. Оны кесіп қарағанда ішінде май, шатасып түйінделіп қалған шаш (оның ұзындығы бірнеше метрге жетеді) табылады. Микроскопта қарағанда ісік қабының ішкі қабаты көп қабатты тері эпителийіне сәйкес келеді, қабырғасында май, тері бездері, шаш фолликулалары және басқа да ұрықтар бастамалардың (сүйек, шеміршек, эпителий) фрагменттері көрінеді, олар малигнизациялануы мүмкін. Жетілмеген тератомалар сирек кездеседі. Ол жетілмеген тіндерден түзілген, тератомада ұрықтық жапырақтың үш түрінің де элементтері кездеседі. Ісік тез өседі, онда некроз, қан құйылу ошақтары көрінеді, капсулаға өсіп, метастаздар беруі мүмкін. Жоғары жетілген (монодермалық) тератомалардың екі түрі белгілі: аналық без струмасы және карциноид. Тератома үлкейіп белгілі бір массаға жеткенде, олар: гапертиреоидизм және карциноидтық синдром клиникасын беруі мүмкін. Морфологиясы бойынша қатерсіз ісіктер қатарына жатады. Дисгерминома аналық без қатерлі ісіктерінің 2%-тін құрайды, негізінен жыныс белгілері толық жетілмеген қыздар мен жас әйелдерде кездеседі. Көбінесе екі жақты өсіп көлденеңі бірнеше сантиметрден бірнеше ондаған сантиметрге дейін жететін капсулаға оралған түйін түрінде өседі. Кесіп қарағанда ісік жұмсақ, ақшыл-сары түсті, кейде некроз ошақтары бар, тез өсетін (әсіресе жыныстық балағатқа жету кезінде) ісік. Микроскопта қарағанда ісік ірі, домалақ немесе көп бұрышты, цитоплазмасы көпіршіктенген, ашық, құрамында гликоген немесе май тамшылары бар жасушалардан түзілген. Стромасы әлсіз дамыған, ісікті жеке-жеке үяшықтарға бөліп тұрады, ол жерде лимфоидты инфильтраттар көрінеді. Дисгерминома сәулемен емделіп жазылатын ісіктер қатарына кіреді. Операциядан кейін сәулемен емдегенді оның нәтижесі жақсы. 3. Жыныстық созылмалар стромасынан өсетін ісіктер Бұл ісіктердің ең жиі кездесетін түрлеріне: гранулезожасушалы ісік және текомалар кіреді! Гранулезожасушалы ісік Гранулезожасушалы ісік эстроген гормондарын бөліп шьіғаратын, қыз балаларды тез балиғатқа жеткізетін, етеккірі тоқтаған әйелдерде етеккір келтіретін ісік. Клиникада бұл ісікті сылып тастағаннан кейін қайта пайда болатындығы (рецидив), қатерлі ісіктей метастаз беретіндігі анықталған. Кесіп қарағанда бұл ақшыл-сары түсті, кейде қан құйылыс ошақтары бар, түйінді ісік түрінде көрінеді. Микроскоппен қарағанда ісік негізінен майда, бір-біріне ұқсас, ядролары домалақ, хроматинге бай жасушалардан тұрады. Олар эпителиге ұқсап бірлескен кешендер, трабекулалар, кейде фолликулаға ұқсаған домалақ, ортасында саңылауы бар құрылымдар (Колл-Экснер денешіктері) түзеді. Жасушалар цитоплазмасында майдың барлығы анықталған. Ісік стромасы өте әлсіз дамыған. Ісік жасушалары эстерогендерді көп мөлшерде бөліп шығарғандықтан эндометридің безді гиперплазиясы, кейде карциномасы дамиды. Текома Текома да гормон бөліп шығарушы, негізінен қатерсіз, көлденеңі 20—30 сантиметр, біржақты өсетін, консистенциясы қатты, сары түсті ісік. Текоманың прогестерон гормонын бөліп шығаратын түрі ірі, цитоплазмасы ашық түсті, көбіктенген, жайылмалы түрде немесе үялана орналасқан жасушалардан құралған. Судан бояуы ісік жасушаларында май барлығын анық көрсетеді. Ісіктің гормон бөліп шығармайтын түрлері әр түрді бағытта жайғасқан, бір-бірімен араласып жатқан ұршық тәрізді ядролы, ұзынша ірі жасушалардан түзілген қарапайым фиброманы елестетеді. Қатерлі текома жасушаларының құрылысы әр түрді, ядролары атипті түзілген, ісік жасушаларының арасында митоздар, некроз ошақтары көптеп кездеседі. Аналық бездердің метастаздық ісіктері Аналық бездерде әр түрді метастаздар болады, олардың біріншілік ісіктерден айырмашылығы екі жақты болады. Аналық бездерге асқазан-ішек жолдарының, ұйқы безінің, өт қалтасының, сүт бездерінің қатерлі ісіктері және жамбас қуысындағы жыныс ағзаларының карциномасы метастаз береді. Әдебиетте бұрыннан белгілі Крукенберг ісігі асқазан карциномасының метастазы ол жүзік тәрізді (шырышты) карциномаға сәйкес келеді. Патологоанатом кейде аналық без карциномасы деп операция жасалған ісіктерде осы өзгерісті көреді. Жатыр түтіктерінің аурулары Жатыр түтіктерінің ең жиі кездесетін патологияларына қабыну, түтіктік жүктілік кіреді. Түтіктің біріншілік ісіктері өте сирек кездесетін ісіктер қатарына жатады. Жатыр түтігінің қабынуы — сальпингит — этиологиясы бойынша арнайы (туберкулездік) немесе арнайы емес (бактериялық) болып бөлінеді. Бактериялардан жиі кездесетіні гонококтар, стафилококтар, ішек таяқшалары. Инфекция жатыр арқылы немесе гематогендік, лимфогендік жолдармен түседі. Сальпингит көбінесе ірінді түрде өтіп, түтік ішінде іріңді экссудат жиналады. Қабыну тез арада түтіктің айналасына (перисальпингит) немесе аналық бездерге (салъпигоофорит) өтеді. Түтіктің біріншілік ісіктеріне аденокарцинома жатады. СҮТ БЕЗІНІҢ АУРУЛАРЫ Сүт бездерінде: қабыну, фиброзды-кистозды өзгерістер, ісіктер кездеседі. Сүт безінің қабынуын мастит деп атайды. Мастит жедел немесе созылмалы түрде өтеді. Жедел мастит негізінен босанғаннан кейін баланы емізуге байланысты өрістейді. Оны лактациялық мастит деп те атайды. Жедел маститтің негізгі себептеріне емшек ұшының жарылуы немесе жарақаттануы, сол жерден сүт безіне инфекцияның (көбінесе стафилококтардың) түсуі немесе сүттің сүт безінде жиналып қалуы жатады. Сүт безінде негізінен іріңді (флегмоналы) қабыну көрінеді. Кейде жедел абсцестер пайда болады. Сүт безі қабынуға байланысты үлкейген, қызарған, ұстап көргенде ауырады. Созылмалы мастит жедел маститтің толық айығып кетпеген түрі болып есептеледі. Бұл кезде лейкоциттер орнын плазмалық жасушалардан, лимфоциттерден және эозинофилді лейкоциттерден тұратын сіңбелер басады. Без стромасында дәнекер тін өсіп, оның жалпы құрылысы өзгереді, қуысы кеңейген бездер, кистомалар пайда болады. Қабыну үрдісі кейде сүт безіндегі май тінінің жарақаты айналасында, липогранулема түрінде дамиды. |